Verklevingen in de darmen

Een verkleving is een verbinding tussen weefsels in het lichaam, die normaliter niet aan elkaar vast horen te zitten. Het is soort inwendig littekenweefsel; stugge strengen of vliezen, die ervoor kunnen zorgen dat darmlussen aan elkaar plakken of dat de darmwand aan de buikwand vastkleeft. De darm wordt hierdoor minder beweeglijk, waardoor klachten als diarree, verstopping, buikpijn en een opgezette buik kunnen optreden. In ernstige gevallen kan een volledige darmafsluiting ontstaan. Een verkleving (adhesie) bestaat uit bindweefsel (littekenweefsel) en verbindt organen aan elkaar, die niet aan elkaar horen te zitten. Een verkleving kan zo dun zijn als plastic folie of zo dik als bindweefselbanden (enkelbanden, kniebanden). De aandoening kan in de hele buikholte voorkomen. Ze worden vaak gezien in of aan de dunne of dikke darm, maar ook in of tussen de vrouwelijke voortplantingsorganen (eileiders, eierstokken en baarmoeder) kunnen verklevingen ontstaan. In dit laatste geval leiden ze niet zelden tot pijnlijke geslachtsgemeenschap, bekkenpijn en zelfs onvruchtbaarheid. Bij zo'n 15 tot 20% van de vrouwen met vruchtbaarheidsklachten, blijken verklevingen de oorzaak te zijn.

Het ontstaan van verklevingen in de buikholte

Verklevingen worden vrijwel altijd veroorzaakt door een beschadiging van het weefsel in de buikholte en het natuurlijke genezingsproces van het lichaam dat hierop volgt. Bij ontstekingen in de buikholte (bijvoorbeeld een buikvlies- of darmontsteking), bestraling van kwaadaardige tumoren in de buikholte (bijvoorbeeld bij baarmoederhals- of blaaskanker) en buikoperaties aan bijvoorbeeld de (blinde) darm raakt gezond weefsel beschadigd. Het lichaam probeert zichzelf hierna te herstellen. Dit is een natuurlijke, gezonde reactie. De snijranden van een wond moeten immers weer aan elkaar vastgroeien en losgemaakte organen moeten weer vastgroeien in de buikholte. De herstelcellen in het lichaam kunnen echter geen onderscheid maken tussen het ene en het andere orgaan. Bij de natuurlijke reparatie komen soms (onderdelen van) organen met elkaar in contact en worden ze – door de vorming van stugge, harde bindweefselstrengen – met elkaar verbonden.

Bij meer dan 90% van de mensen die een buikoperatie of een ontsteking in de buikholte heeft gehad, ontstaan verklevingen. Het overgrote deel van deze mensen heeft hier geen last van. Bij zo'n 5% van de mensen met verklevingen in de buikholte, ontstaan echter (soms dagelijkse en langdurige) klachten.

De klachten bij verklevingen in de darmen

Het voedsel dat we eten, wordt vanuit de maag naar de darmen vervoerd. In de ruim vijf meter lange dunne darm en de ruim één meter lange dikke darm, worden de voedselresten door knijpende (peristaltische) bewegingen steeds verder geduwd. Om deze peristaltische bewegingen goed te kunnen uitvoeren, moeten de darmen soepel en beweeglijk zijn. Als de darmlussen door verklevingen onderling vastgroeien of als de darm vergroeid raakt met de buikwand, verliest de darm een deel van zijn beweeglijkheid. Afhankelijk van de precieze plaats, de omvang en de oorzaak van de verklevingen, kunnen hierdoor klachten ontstaan als: diarree, verstopping, winderigheid, buikpijn, een opgezette buik en misselijkheid.

In ernstige gevallen kunnen verklevingen leiden tot een vernauwing of zelfs complete afsluiting (ileus) van de darm. Het voedsel kan dan niet meer (normaal) door de darm worden geduwd en er ontstaat een opstopping. De darm zet uit door een opeenhoping van ondermeer ingeslikte lucht, speeksel en maagsap. Bij een complete darmafsluiting is er geen ontlasting meer. Een gedeeltelijke darmafsluiting leidt meestal tot diarree. De gevolgen van een blokkade in de dunne of dikke darm, zijn plotseling optredende heftige buikkrampen, misselijkheid en overgeven. Bij een volledige darmafsluiting – een potentieel levensbedreigende situatie - moet met spoed medische hulp worden ingeschakeld. Ernstige darmverstoppingen worden in 50 tot 75% van de gevallen veroorzaakt door verklevingen.

De diagnose 'verklevingen' is lastig te stellen

Als de buikklachten langere tijd aanhouden, is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan. De diagnose 'verklevingen' is echter lastig te stellen. Op basis van de klachten en ziektegeschiedenis (een eventuele buikoperatie of –ontsteking) zal de huisarts wel een vermoeden hebben. Om de diagnose met zekerheid te stellen, zal een kijkoperatie moeten plaatsvinden. Dit wordt echter lang niet altijd gedaan, omdat door de operatie weer nieuwe verklevingen kunnen ontstaan. Bij een (dreigende) darmafsluiting is een operatie echter noodzakelijk. Door middel van een röntgenonderzoek met contrastvloeistof of een kijkonderzoek van de dikke darm (colonoscopie) kunnen wel vernauwingen in de darm worden opgespoord. Het is na deze onderzoeken echter niet altijd duidelijk wat de exacte oorzaak van de vernauwingen is.

De behandeling van verklevingen in de darm

De enige manier om verklevingen te verwijderen is door middel van een (kijk)operatie. De bindweefselstrengen worden dan chirurgisch verwijderd of los gemaakt (adhesiolyse). Het risico op het ontstaan van nieuwe verklevingen is hierbij echter groot. Een operatie wordt meestal dan ook alleen uitgevoerd bij zeer ernstige klachten, zoals een (dreigende) darmafsluiting. In de overige gevallen bestaat de behandeling vaak uit pijnstillers en laxeermiddelen om de ontlasting soepel te houden. Bij sommige mensen helpt een regelmatige buikmassage om de verklevingen losser en soepeler te maken, waardoor de klachten verminderen.

Aanvullend aan de medicatie, wordt bij verklevingen ook vrijwel altijd – eventueel door een diëtist - een speciaal voedingsadvies gegeven. Bij verklevingen in de dunne darm is vloeibare of vezelarme voeding belangrijk. Vezelrijke voeding wordt juist voorgeschreven bij verklevingen in de dikke darm. Het is dan ook niet verstandig om op eigen initiatief vezelpreparaten te slikken. Dergelijke preparaten kunnen zich gaan ophopen in de te smalle (dunne) darm en daardoor zelfs leiden tot een volledige verstopping.

Het voedingsadvies bij verklevingen in de darm

Bij mensen met verklevingen geeft gasvorming in de darmen vaak pijnlijke klachten. Je kunt dan ook beter voedingsmiddelen vermijden die (meestal) leiden tot extra gasvorming: nieuwe aardappelen, prei, kool, ui, paprika, spruitjes, knoflook, pruimen, meloen, radijs, onrijp of grote hoeveelheden fruit, grote hoeveelheden suiker of vet, noten, scherpe kruiden en specerijen, bier en koolzuurhoudende dranken.

Voeding bij verklevingen in de dunne darm

Wanneer je het advies hebt gekregen om licht verteerbare, vezelarme voeding te gebruiken, dan is het belangrijk om producten met pitjes, zaden, draadjes, schillen en vellen te vermijden. Dit zijn moeilijk verteerbare voedingsvezels. Eet dus liever geen grof volkorenbrood, muesli, cruesli, ongeschild of vezelig fruit (ananas, bessen, bramen, mandarijn, sinaasappel), rauwe of vezelige groenten (asperges, champignons, tuinbonen, maïs, taugé, aubergine, zuurkool) en peulvruchten. Wees ook voorzichtig met draderig en taai vlees en volkoren pasta.

Voeding bij verklevingen in de dikke darm

Als je juist vezelrijke voeding moet eten (omdat de verklevingen zich in de dikke darm bevinden), neem dan veel groente, fruit en peulvruchten. Deze voedingsmiddelen bevatten zogenaamde oplosbare vezels die in de dikke darm door de darmbacteriën worden bewerkt en de darmwerking stimuleren. Ook bruin brood, volkorenbrood, zemelen, volkorenpasta, havermout en ontbijtgranen zijn goed. Deze producten bevatten granen, waarin onoplosbare vezels zitten. Dit zijn vezels die niet in de darm worden verteerd en in onveranderde vorm met de ontlasting het lichaam verlaten. Ze fungeren als een soort spons in de dikke darm; ze nemen vocht op en maken de ontlasting zacht en soepel.

Lees verder

• Pijn in de onderbuik: een veelgehoorde klacht
• Pijn in de onderbuik: baarmoeder, eileiders en eierstokken