Naevus spilus: goedaardige aangeboren gespikkelde moedervlek
Een naevus Spilus is een aangeboren pigmentafwijking, die gekenmerkt wordt door een café-au-lait (“koffie met melk”) macula met daarin meerdere donkerdere moedervlekjes. De vlek is vaak al bij de geboorte zichtbaar en de moedervlekjes verschijnen meestal op latere leeftijd. In de meeste gevallen komen dit soort plekken op de romp voor, maar ze kunnen ook elders op het lichaam optreden. Een naevus spilus is goedaardig en daarom is behandeling vanuit geneeskundig oogpunt niet nodig. Vanuit cosmetische overwegingen kan gekozen worden voor behandeling. Deze gespikkelde moedervlek kan verwijderd worden middels excisie (het wegsnijden van de naevus) of laserbehandeling.- Wat is een naevus spilus?
- Jochem en zijn naevus spilus
- Wat is het eigenlijk?
- Synoniemen
- Symptomen naevus spilus
- Complicaties
- Oorzaak naevus spilus
- Wie krijgt het?
- Risicofactoren
- Onderzoek en diagnose
- Lichamelijk onderzoek
- Differentiële diagnose
- Behandeling naevus spilus
- Wegsnijden of laserbehandeling
- Jaarlijkse controle a.d.h.v. ABCDE-regel
- Preventie
- Prognose
Wat is een naevus spilus?
Jochem en zijn naevus spilus
Jochem, een 17-jarige scholier uit Groningen, had al sinds zijn peutertijd een vreemde, grote lichtbruine vlek op zijn rug, met daarin allemaal kleine donkere stipjes. “Een soort koffievlek met spetters,” grapte hij vroeger op het schoolplein. De huisarts noemde het een naevus spilus – een goedaardige pigmentafwijking. Maar toen hij ouder werd en zich steeds bewuster werd van zijn lijf, begon de plek hem te storen. Op het strand hield hij altijd zijn shirt aan en bij gym lette hij erop dat niemand het zag. “Ik voelde me net een soort luipaard,” zei hij met een mengeling van humor en schaamte.
Naevus spilus (gespikkelde moedervlek) / Bron: Siller, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Wat is het eigenlijk?
Naevus spilus is een gespikkelde, hypergepigmenteerde plek die op elk gebied van het lichaam kan voorkomen. Het is een goedaardige, aangeboren moedervlek. Men schat dat het bij ongeveer 1% van de pasgeborenen voorkomt. Bij de geboorte is de vlek vaak al zichtbaar, hoewel de spikkeling binnen de vlek pas in de loop der jaren optreedt. Er bestaat geen geslachtsvoorkeur.Synoniemen
Naevus spilus staat ook bekend als 'gespikkelde moedervlek'. Naevus is de medische term voor een moedervlek en spilus is afgeleid van het Grieks en betekent gespikkeld of vlekkerig. In het Engels staat de naevus spilus bekend als 'speckled lentiginous nevus' genoemd, wat 'gespikkelde lentigineuze nevus' betekent.Symptomen naevus spilus
Het gaat om een onscherp begrensde, egaal lichtbruine macula, wat wil zeggen een kleurverandering van de huid, zonder dat de huid verheven, ruw, ingezonken of anderszins veranderd is.¹ De macula bevat vele kleine donkderbruine gebiedjes of stipvormige vlekjes. Deze donkerbruine elementen zijn naevi naevocellulares (moedervlekken). Het lichte deel is een café-au-lait macula. De macula is meestal 3-6 cm in diameter, maar de diameter kan variëren van 1 cm tot meer dan 60 cm. De spikkeltjes of moedervlekjes kunnen in grootte variëren van 1-9 mm, maar ze zijn meestal 2-3 mm in diameter. Predilectieplaats of voorkeursplaats is de romp, maar ze kunnen overal op het lichaam voorkomen.Complicaties
Vaak vloeien er geen complicaties voort uit een naevus spilus. Niettemin kan het bij sommige personen aanleiding geven tot cosmetische problemen en stress. In een naevus spilus kunnen zich ook melanomen ontwikkelen, al is de kans daarop heel klein. Toch is om die reden regelmatige follow-up belangrijk en noodzakelijk. Krabben in verband met jeuk van de moedervlekjes kan leiden tot bloeding en ulceratie (zweervorming). Dit kan een secundaire bacteriële of schimmelinfectie veroorzaken. Bij onvolledige excisie en verwijdering, kan de plek terugkeren.Oorzaak naevus spilus
Er is anno 2025 nog weinig bekend over de mogelijke oorzaken van deze huidafwijking. Vermoedelijk is er een mutatie opgetreden in het erfelijk materiaal, die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van het pigmentsysteem.² Onderzoekers denken dat deze mutatie al vroeg in de embryonale ontwikkeling ontstaat, waardoor een deel van de huidcellen afwijkend pigment gaat produceren. Dit zou kunnen verklaren waarom de vlek vaak scherp begrensd is en een mozaïekachtig patroon vertoont, met lichtere achtergrondkleur en donkerdere sproetachtige vlekjes binnenin.Tot nu toe is er geen duidelijke erfelijke component vastgesteld; de meeste gevallen ontstaan spontaan en zonder duidelijke aanleiding. De wetenschap onderzoekt nog welke genen precies betrokken zijn en of externe factoren zoals zonlicht of hormonen tijdens de zwangerschap hierop invloed kunnen hebben. Omdat de aandoening meestal goedaardig is en niet samengaat met andere gezondheidsproblemen, is het onderzoek beperkt, maar nieuwe genetische technieken bieden hoop op meer inzicht in de komende jaren.
Wie krijgt het?
Naevus Spilus is een huidaandoening die bij elke geboorte of op elke leeftijd bij een persoon aanwezig kan zijn. Er zijn echter vooral kinderen en adolescenten die dit type naevus hebben. Zowel mannen als vrouwen worden getroffen en er is geen geslachtsvoorkeur waargenomen. Het komt voor onder alle raciale en etnische groepen.
Een wegtrekkend hemangioom op een arm van een kindje / Bron: Gstk, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Risicofactoren
De geïdentificeerde risicofactoren voor een neavus spilus zijn:- PHACES-syndroom, een zeldzame aangeboren aandoening waarbij een uitgebreid hemangioom – ook wel aardbeienvlekken genoemd – van het gelaat optreedt;
- Syndroom van Epstein, een ziektebeeld dat wordt veroorzaakt door eiwitverlies via de urine;
- de aanwezigheid van een aandoening genaamd phacomatosis pigmentokeratotica - een ongewone huidaandoening met onder andere meerdere organoïde epidermale naevi.
Onderzoek en diagnose
Lichamelijk onderzoek
Op grond van het klinisch beeld wordt de diagnose gesteld. Bij verdenking op kwaadaardigheid (melanoom), kan een huidbiopsie worden genomen voor nader onderzoek. Hierbij wordt een stukje weefsel onder de microscoop onderzocht.Differentiële diagnose
Vergelijkbare ziektebeelden zijn:- blue naevus (blauwe moedervlek)
- congenitale melanocytaire naevi
- café-au-lait macula
Melanoom / Bron: National Cancer Institute, Wikimedia Commons (Publiek domein) - klinisch atypische naevus naevocellularis (voorheen bekend als dysplastisch naevus syndroom, afgekort: DNS)
- melanoom
- lentigines (levervlekken / ouderdomsvlekken)
- lentiginosis (een aandoening waarbij er meerdere lentigines aanwezig zijn, vaak in het kader van een syndroom)
- naevus agminatus (nevus agminatus, agminated nevus)
- Spitz naevi
Behandeling naevus spilus
Wegsnijden of laserbehandeling
Een naevus spilus is goedaardig en daarom is behandeling vanuit geneeskundig oogpunt niet nodig. Vanwege cosmetische redenen kan gekozen worden voor een behandeling door middel van excisie (uitsnijding) of laserbehandeling met een pigmentlaser.Jaarlijkse controle a.d.h.v. ABCDE-regel
Jaarlijkse controle door de dermatoloog is zeker bij de wat grotere vlekken aan te raden, zodat het ontstaan van een melanoom tijdig kan worden ontdekt en behandeld. Klinische beoordeling vindt plaats aan de hand van de zogeheten ABCDE-regel., waarbij de letters verwijzen naar een kenmerk van een moedervlek die kwaadaardig wordt:- Asymmetrie: asymmetrie is een teken van kwaadaardigheid.
- Border (rand): een onregelmatige, grillige rand is verdacht.
- Color (kleur): twee of meer verschillende kleuren is verdacht.
- Diameter (doorsnede): moedervlekken die groter zijn dan 6mm in doorsnee is een reden om waakzaam te zijn, vooral in combinatie met veranderingen onder A,B of C.
- Evolution (evolutie of groei) of Elevation (verheven gedeelte): Evolutie staat voor verandering of groei van de moedervlek en elevation geeft aan dat een (deel van) de moedervlek een verheven aspect krijgt.³
Preventie
Medisch onderzoek heeft tot dusverre (2024) geen manier gevonden om het optreden van een nevus spilus te voorkomen.Prognose
De prognose van een naeevus spilus is uitstekend als deze volledig wordt verwijderd. Omdat dit een goedaardige aandoening is, is de prognose uitstekend, zelfs als er geen behandeling wordt gegeven en alleen periodieke controle in acht wordt genomen.Noten:
[OLIST]http://nl.wikipedia.org/wiki/Macula (voor de laatste keer geraadpleegd op 21 augustus 2011)
http://www.huidarts.com/cgi-bin/patinfo.pl?cgifunction=form&fid=1037461676 (voor de laatste keer geraadpleegd op 21 augustus 2011)
Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009, p.72.[/OLIST]
