Tussentijds of onregelmatig vaginaal bloedverlies

Vaginaal bloedverlies op een onverwacht moment is vaak behoorlijk schrikken. Gelukkig is er echter meestal niets ernstigs aan de hand. In verreweg de meeste gevallen is de oorzaak hormonaal; de vrouwelijke hormonen werken even wat minder regelmatig of het evenwicht tussen de hormonen is tijdelijk verstoord. Bij meer dan 50% van de vrouwen die te maken hebben met tussentijds of onregelmatig bloedverlies, kan helemaal geen oorzaak worden gevonden. Een enkele keer is er meer aan de hand.
Tussentijds bloedverlies is bloedverlies tussen twee menstruaties in. Het normale menstruatiepatroon blijft dan dus (grotendeels) herkenbaar. Bloedingen die alleen optreden na de geslachtsgemeenschap of na het aanraken van de geslachtsdelen, worden postcoïtale bloedingen en contactbloedingen genoemd. Bij onregelmatig of abnormaal bloedverlies is het niet meer duidelijk wanneer je menstruatie begint of eindigt. Ook wanneer je tijdens de menstruatie meer bloed verliest dan normaal, wordt geproken van abnormaal bloedverlies.

Onschuldige oorzaak onverwacht bloedverlies

Abnormaal bloedverlies komt vooral veel voor in de eerste jaren van de menstruatie en in de jaren net voor de overgang. Maar ook in de periode daartussen kan abnormaal bloedverlies optreden. Het wordt meestal veroorzaakt door een verstoring in het hormonale evenwicht. De balans tussen de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progestageen is dan (tijdelijk) verdwenen. Dit kan bijvoorbeeld al gebeuren wanneer je ineens erg veel sport, afvalt, zwaarder wordt, oververmoeid of erg emotioneel bent. Het abnormale bloedverlies is in dat geval onschuldig en verdwijnt ook meestal vanzelf weer. Ook onregelmatig bloedverlies heeft meestal een onschuldige hormonale oorzaak. De hoeveelheid oestrogeen en progestageen in het bloed schommelt soms en de hormonen werken dan wat minder regelmatig. Het onregelmatige bloedverlies treedt in dat geval vrijwel altijd op vaste dagen op.

Onverwacht bloedverlies door afwijkingen aan de baarmoederhals

Onregelmatige bloedingen en tussentijdse bloedingen die op wisselende momenten optreden en langer aanhouden dan drie maanden, worden soms veroorzaakt door een ontsteking van de baarmoedermond of baarmoederhals (cervicitis). De oorzaak van een bacteriële infectie is niet zelden een seksueel overdraagbare aandoening (SOA), zoals chlamydia of gonorroe. Maar ook andere bacteriën en schimmels kunnen een ontsteking van de baarmoedermond of –hals veroorzaken. De infectie gaat gepaard met vaginale afscheiding en soms bloedverlies en pijn tijdens de geslachtsgemeenschap of het plassen. Een baarmoedermond- of halsontsteking moet behandeld worden met antibiotica.

Ook een poliep in de baarmoedermond kan soms leiden tot abnormale of tussentijdse bloedingen. Een poliep is een woekering van het slijmvlies dat zich aan de binnenkant van de baarmoedermond bevindt. De woekering heeft meestal de vorm van een druif en wordt zo'n 2 cm groot. Een poliep is vrijwel altijd onschuldig, maar kan klachten veroorzaken als waterige of bloederige vaginale afscheiding en een zwaardere menstruatie. De baarmoedermond kan gevoelig zijn en – vooral na het vrijen – gemakkelijk bloeden. Omdat er een klein risico bestaat dat de poliep op termijn kwaadaardig wordt, wordt hij meestal verwijderd.

De baarmoederhals is soms binnenstebuiten gekeerd, waardoor de kwetsbare en dunne binnenwand aan de buitenkant komt te liggen. Deze aandoening heet ectropion of eversie en kan voorkomen bij kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die aan de pil zijn. Vaak is er geen duidelijke oorzaak. Een enkele keer ontstaat ectropion als gevolg van een bevalling of een ontsteking. De aandoening gaat nogal eens gepaard met overmatige, slijmerige vaginale afscheiding en soms bloedverlies na de geslachtsgemeenschap. Als er pus en bloed in de afscheiding zitten, is er meestal ook sprake van een ontsteking van de baarmoederhals. Een enkele keer bevinden zich in het slijmvlies van de baarmoeder ook wondjes (erosie). Deze kunnen onder andere veroorzaakt zijn door trauma, een ontsteking van de baarmoederhals of chemische stoffen (bijvoorbeeld zaaddodende middelen of vaginale douches). De erosieve plekken kunnen gemakkelijk bloeden, waardoor er tijdens de zwangerschap en na de geslachtsgemeenschap vaak bloedverlies optreedt. Ectropion is onschuldig en hoeft lang niet altijd behandeld te worden. De klachten verdwijnen na de overgang vanzelf. Erosie moet altijd behandeld worden, omdat het de kans op baarmoederhalskanker vergroot.

In een zeer kleine minderheid van de gevallen wordt onregelmatig of tussentijds bloedverlies veroorzaakt door een kwaadaardige woekering in de baarmoederhals.

Onverwacht bloedverlies door afwijkingen aan de baarmoeder zelf

Een ontsteking van het slijmvlies van de baarmoeder kan onregelmatige of tussentijdse bloedingen tot gevolg hebben. De ontsteking ontstaat meestal als gevolg van een operatie (bijvoorbeeld een curettage of keizersnede) of door het inbrengen van een spiraaltje. Ook een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) of een ontsteking die elders in het lichaam is ontstaan, kan echter leiden tot een baarmoederontsteking. De ontsteking gaat vaak gepaard met pijn in de onderbuik en onderrug, pijn bij het plassen en de geslachtsgemeenschap, abnormale vaginale afscheiding en onregelmatige menstruaties. Een baarmoederontsteking wordt behandeld met antibiotica en pijnstillers. Een enkele keer is een operatie noodzakelijk.

Soms zorgt een poliep, een woekering in het slijmvlies van de baarmoederwand, voor onverwacht bloedverlies. Een baarmoederpoliep is een bolvormig gezwelletje van 1 tot 3 centimeter groot, dat met een steeltje aan de slijmvlieswand van de baarmoeder vastzit. Een baarmoederpoliep komt vrij vaak voor bij vrouwen tussen de 30 en 50 jaar. Een poliep ontstaat vaak wanneer het slijmvlies van de baarmoeder te veel wordt gestimuleerd, bijvoorbeeld bij een ontsteking of tijdens de zwangerschap. In de meeste gevallen is de oorzaak van de poliep echter niet bekend. Een poliep kan lijden tot een waterige of bruine vaginale afscheiding, tussentijds bloedverlies, hevig bloedverlies tijdens de menstruatie, bloedverlies na de overgang of contactbloedingen (bloedverlies na het vrijen). In ruim 95% van de gevallen is en blijft een poliep in de baarmoeder goedaardig. Uit voorzorg wordt de poliep echter meestal verwijderd.

Abnormaal bloedverlies kan ook ontstaan door vleesbomen in de baarmoeder (myomen). Dit zijn goedaardige knobbels van het spierweefsel van de baarmoederwand. De knobbels variëren in grootte van een speldenknopje tot een flinke sinasappel of groter. Vleesbomen ontstaan vrijwel altijd in de vruchtbare jaren van een vrouw. Ongeveer de helft van de vrouwen krijgt één of meer vleesbomen. De vleesbomen zorgen ervoor dat de baarmoeder niet meer goed kan samentrekken. Daarnaast veroorzaken ze soms doorbloedingsstoornissen in de baarmoederwand en het slijmvlies. Dit kan leiden tot hevige buikpijn en onregelmatig (soms heftig) bloedverlies. Vleesbomen worden in de regel alleen verwijderd als ze erg groot zijn of als je er veel last van hebt.

Endometriose kan in bepaalde gevallen leiden tot een zeer hevige en langdurige menstruatie. Bij deze aandoening heeft het slijmvlies van de baarmoeder zich uitgebreid naar plekken waar het niet hoort te zitten (binnen of zelfs buiten de baarmoeder). Het baarmoederslijmvlies wordt elke maand, tijdens de menstruatie, vernieuwd. Het oude slijmvlies verdwijnt dan uit je lichaam. De endometrioseplekjes reageren, net als het normale slijmvlies, op de maandelijkse cyclus. Als de plekjes zich in de baarmoederwand bevinden, kunnen ze lijden tot abnormaal bloedverlies. Andere klachten zijn (ernstige) buikpijn en een pijnlijke menstruatie.

In een zeer kleine minderheid van de gevallen wordt onregelmatig of tussentijds bloedverlies veroorzaakt door een kwaadaardige woekering in de baarmoeder.

Overige oorzaken van tussentijds of onregelmatig bloedverlies

Bepaalde medicijnen waarin hormonen zitten (bijvoorbeeld de pil of corticosteroïdeninjecties of -tabletten) kunnen zorgen voor een verstoring in het hormonale evenwicht. Als gevolg hiervan kunnen tussentijdse of onregelmatige bloedingen ontstaan. Ook een koperhoudend spiraaltje of een spiraaltje dat hormonen afgeeft, kan hiertoe leiden. Vooral in de eerste maanden nadat het is ingebracht. Als je het spiraaltje al een tijdje zonder problemen gebruikt, is het niet waarschijnlijk dat het onverwachte bloedverlies hierdoor wordt veroorzaakt.

Vaginitis, een ontsteking van de binnenste wanden van de vagina, de schaamlippen en het weefsel rond de vagina, kan soms leiden tot wat tussentijds bloedverlies. De infectie wordt meestal veroorzaakt door een bacterie of een schimmel (bijvoorbeeld candida). De symptomen zijn een afwijkende vaginale afscheiding (soms met een beetje bloed), jeuk, een branderig gevoel en pijn bij het vrijen. Afhankelijk van de oorzaak kan vaginitis behandeld worden met antibiotica of schimmeldodende middelen.

Onregelmatig bloedverlies kan ook een teken zijn van een dreigende miskraam of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. In dit laatste geval heeft het bevruchte eitje zich niet in maar buiten de baarmoeder genesteld, bijvoorbeeld in de eileider. Als het eitje begint te groeien, ontstaat hevige buikpijn. Je krijgt last van buikkrampen en mogelijk vaginaal bloedverlies. Ook kun je duizelig zijn, flauwvallen, misselijk zijn en een continue aandrang hebben om te plassen of poepen. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap ontstaat in de meeste gevallen door een beschadiging van één of beide eileiders, door bijvoorbeeld een ontsteking. Andere oorzaken kunnen een vroegere operatie aan de eileider, een eerdere buitenbaarmoederlijke zwangerschap, verklevingen in de buikholte of endometriose zijn. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is een potentieel levensbedreigende aandoening en moet altijd behandeld worden.

Heel af en toe is een zeer hevige menstruatie het gevolg van een bloedstollingsafwijking. Het bloed stolt dan niet goed, waardoor je sneller kunt bloeden en langer door blijft bloeden. Een voorbeeld hiervan is de ziekte van Von Willebrand. Dit is een erfelijke ziekte, waarbij door het ontbreken van voldoende specifieke eiwitten stollingsproblemen ontstaan. Naast hevige bloedingen tijdens de menstruatie, treden bij deze ziekte ook makkelijk slijmvliesbloedingen (neus en tandvlees) en blauwe plekken op. Een stollingsafwijking is echter slechts zelden de oorzaak van hevig bloedverlies tijdens de menstruatie.

Onderzoek door de huisarts of gynaecoloog

Het is altijd belangrijk om bij tussentijds of onregelmatig bloedverlies naar de huisarts te gaan. Deze kan eventuele ernstige oorzaken uitsluiten. Voor je naar de huisarts gaat is het verstandig om enige tijd een menstruatiekalender bij te houden. Hierin houd je per dag bij of en hoeveel bloed je verliest, of je de pil of andere medicijnen hebt gebruikt en of je geslachtsgemeenschap hebt gehad. Zo is het voor de huisarts gemakkelijker om een bepaald patroon te herkennen en een mogelijke oorzaak te achterhalen.

De huisarts zal meestal een inwendig onderzoek uitvoeren en een uitstrijkje maken, om een ontsteking of andere afwijking in de baarmoeder(hals), zoals een vleesboom, aan te tonen of uit te sluiten. Bij twijfel word je doorgestuurd naar de gynaecoloog, die een echoscopie of hysteroscopie (inwendig onderzoek met een kijkbuisje) zal uitvoeren. Afhankelijk van de oorzaak, kan de juiste behandeling worden ingesteld.

Anticonceptiepil als mogelijke behandeling

In de meeste gevallen wordt echter geen duidelijke oorzaak gevonden. Het tussentijdse of onregelmatige bloedverlies wordt dan vrijwel zeker veroorzaakt door een hormonale disbalans (die kan namelijk lang niet altijd worden vastgesteld). Dit is onschuldig en verdwijnt meestal vanzelf weer. Je kunt in dat geval eventueel de anticonceptiepil gaan gebruiken. Het bloedverlies wordt hierdoor vaak minder en regelmatiger. Na een aantal maanden (drie tot zes) kun je meestal weer stoppen met de pil, om te kijken hoe het dan gaat. Soms wordt het bloedverlies echter juist veroorzaakt door de anticonceptiepil. Overweeg dan om over te stappen op een andere pil. Mogelijk wordt het bloedverlies daarmee minder en regelmatiger.

Tussentijds en onregelmatig bloedverlies dat een hormonale oorzaak heeft, verdwijnt over het algemeen vanzelf weer. Blijven de klachten na je huisartsbezoek echter lang aanhouden (meer dan 3 maanden), worden de klachten erger of krijg je er pijn of koorts bij, ga dan opnieuw naar de huisarts. Mogelijk is er dan toch sprake van bijvoorbeeld een ontsteking. Daarnaast kan hevig bloedverlies (door een hevige menstruatie) dat maandenlang aanhoudt, leiden tot bloedarmoede. De huisarts kan dit met een bloedtest controleren en je zo nodig medicijnen voorschrijven.

Lees verder

• Abnormaal bloedverlies door een poliep in de baarmoeder
• Eileiderontsteking: hevige buikpijn, koorts en bloedverlies
• Pijn in de onderbuik: baarmoeder, eileiders en eierstokken
• Vaginale infecties: meestal onschuldig, maar wel vervelend
• Vaginaal bloedverlies na de overgang