Anale fissuur: pijnlijk, bloedend scheurtje in de anus

Een anale fissuur is een scheurtje of wondje in de huid of het slijmvlies van de anus. Het is een onschuldige aandoening die veel voorkomt. Vooral jonge kinderen en mensen van middelbare leeftijd hebben er nogal eens last van. Het scheurtje wordt meestal veroorzaakt door verstopping en hard persen. Een erg pijnlijke stoelgang, bloed bij de ontlasting en jeuk zijn de meest voorkomende klachten. Met een goede behandeling geneest het scheurtje vrijwel altijd binnen een paar weken. Een anale fissuur (kloofje of scheurtje) loopt meestal in de lengterichting en zit aan de voor- of achterkant van de anus (zie afbeelding). Het scheurtje begint inwendig, vaak op de plek waar het darmslijmvlies overgaat in het slijmvlies van de anus. Van daar loopt het scheurtje door tot in de rand van de anus. Bij een wat grotere fissuur is ook de huid van de anus een beetje ingescheurd. Een anale fissuur kan op alle leeftijden voorkomen. Het wordt echter vooral gezien bij jonge kinderen en bij mensen van middelbare leeftijd.

Felle pijn en bloedverlies

De opvallendste klacht bij een scheurtje in de anus is de felle, snijdende pijn tijdens de stoelgang. Als er een nieuw scheurtje ontstaat of als een oud scheurtje openbarst, kan het gaan bloeden. Je ziet dan een beetje helderrood bloed op je ontlasting of op je toiletpapier. Wanneer het bloed zich vermengd met het water in de toiletpot, lijkt het soms een flinke hoeveelheid. Dit is echter niet zo. Door het wondje kan het slijmvlies en de huid rond je anus geïrriteerd raken en jeuken. De felle pijn kan leiden tot een verkramping van de anale kringspier. De bloedvaatjes in de kringspier worden hierdoor afgesloten. De kringspier krijgt dan minder bloed met belangrijke bouwstoffen toegevoerd en het scheurtje heelt langzamer. Ook bacteriën uit de ontlasting die steeds in het wondje terechtkomen, hebben een negatief effect op de wondgenezing.

Niet zelden kom je in een vicieuze cirkel terecht: door de pijn stel je het toiletbezoek steeds langer uit. Je ontlasting dikt hierdoor in, wordt harder en je moet meer persen. Het scheurtje, dat maar langzaam geneest, barst zo steeds opnieuw open en de pijn en verkramping worden steeds erger. De aandoening wordt dan vaak chronisch en medische behandeling is noodzakelijk.

Verstopping is meest voorkomende oorzaak

Een anale fissuur ontstaat wanneer de anus te ver wordt uitgerekt. De meest voorkomende oorzaak is verstopping. Door de harde en dikke ontlasting moet je te hard persen. Het kwetsbare slijmvlies kan dan gemakkelijk beschadigen. Een andere mogelijkheid is dat er te veel spanning op de kringspier staat. De verkramping zorgt ervoor dat je meer moeite moet doen om je ontlasting naar buiten te persen. Een scheurtje kan dan makkelijker ontstaan. Anuskrampen kunnen dus zowel de oorzaak als het gevolg van een anale fissuur zijn. Ook een chronische darmontsteking (vooral de ziekte van Crohn) kan leiden tot scheurtjes in het slijmvlies van de anus. De voortdurende ontsteking en irritatie van het darmslijmvlies, maken het slijmvlies van de endeldarm en de anus erg kwetsbaar. Wondjes en scheurtjes zijn dan vaak het gevolg. Tot slot kan een anale fissuur ontstaan wanneer bij anale seks de anus te ver wordt uitgerekt.

Bezoek huisarts is altijd verstandig

Met klachten als pijn bij de stoelgang en anaal bloedverlies is het altijd belangrijk om naar de huisarts te gaan. Deze kan aan de hand van een lichamelijk onderzoek meestal gemakkelijk en snel vaststellen of je last hebt van een scheurtje bij de anus. Een enkele keer is een kijkonderzoek in het ziekenhuis nodig om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen. Bij dit onderzoek wordt met een dunne, flexibele slang de binnenkant van je anus en endeldarm bekeken. Aan de slang zijn een kleine camera en een lampje bevestigd, waardoor de beelden op een beeldscherm zichtbaar worden.

Behandeling anale fissuur

Als vaststaat dat je inderdaad last hebt van een anale fissuur, bestaat de behandeling in eerste instantie uit een dieetadvies en leefregels waarmee je je ontlasting zacht en soepel kunt houden. Daarnaast kan de arts medicijnen voorschrijven die de verstopping, pijn, jeuk of verkramping kunnen verminderen. Medicijnen die de ontlasting zachter moeten maken zijn er in poedervorm, in vloeibare vorm (siroop), als tablet of als zetpil. Tegen de pijn, jeuk en verkramping zijn verschillende crèmes beschikbaar, die je enkele keren per dag op de anus moet aanbrengen.

Wanneer de klachten na langdurige behandeling niet verdwijnen, kan een operatie nodig zijn. Middels een kleine chirurgische ingreep wordt de spanning in een deel van de kringspier verminderd, waardoor de fissuur beter kan genezen. In de meeste gevallen wordt de zogenaamde LIS-methode (Laterale Interne Sfincterotomie) toegepast. Het binnenste deel van de kringspier van de anus wordt dan ingeknipt. Deze operatie kan meestal onder plaatselijke verdoving worden uitgevoerd. Bij de Lord-procedure wordt de sluitspier opgerekt, waardoor er minder spanning op staat. Deze ingreep wordt onder volledige narcose of met een ruggenprik uitgevoerd. Bij beide operaties bestaat de kans dat je na de ingreep moeite hebt om je ontlasting op te houden of veel winden moet laten. Deze klachten zijn bijna altijd tijdelijk. Een enkele keer kun je, door een beschadiging van de kringspier, blijvend een lichte vorm van ontlastingsincontinentie aan de operatie overhouden.

Dieetadvies en leefregels

Een anale fissuur ontstaat in de meeste gevallen wanneer je ontlasting hard en dik is, waardoor je te hard moet persen en je anus te ver wordt uitgerekt. De beste manier om een anale fissuur te voorkomen of een bestaande fissuur sneller te laten genezen, is dan ook door je ontlasting zacht en soepel te houden. Een vezelrijke voeding, veel water drinken en voldoende beweging kunnen hiervoor zorgen. Vezels zitten in plantaardige producten, zoals bruin brood, groenten en fruit. Ze zorgen voor een goede darmwerking en trekken vocht aan, waardoor de ontlasting zacht blijft. Door minimaal 1,5 tot 2 liter water per dag te drinken voorkom je dat je ontlasting uitdroogt en indikt. Minstens een half uur per dag bewegen is goed voor de algehele conditie, maar het houdt bovendien je darmen in beweging. De kans op verstopping is daardoor veel kleiner. Het is daarnaast belangrijk om naar het toilet te gaan zodra je aandrang voelt. Wanneer je je ontlasting ophoudt, wordt deze harder en dikker. Je moet dan harder persen, waardoor de kans op een scheurtje groter is.

Naast een zachte en soepele ontlasting is een goede hygiëne van de anus van belang. Het beste is, zeker wanneer de huid al geïrriteerd is, om de anus na de stoelgang met lauw water te wassen en voorzichtig goed droog te deppen. Gebruik hiervoor een washandje of zacht toiletpapier. Vermijd zeep, geparfumeerd toiletpapier of kant-en-klare reinigingsdoekjes. Draag katoenen ondergoed en luchtige, loszittende kleding. Zo kan er geen broeierig klimaat ontstaan. Gebruik niet op eigen initiatief zalven of crèmes. Sommige producten kunnen de klachten namelijk verergeren. Een warm bad kan helpen om jeuk, pijn en verkrampingen te verminderen.

Een anale fissuur is een onschuldige aandoening. De klachten kunnen echter heel vervelend zijn en je dagelijkse leven behoorlijk beïnvloeden.

Ga met klachten als pijn bij de stoelgang en anaal bloedverlies altijd naar de huisarts.

Lees verder

• Bloed bij de ontlasting: de meest voorkomende oorzaken