Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus

Pijn aan de anus, anuspijn of pijn in het anale gebied komt relatief vaak voor. Pijn in de anus varieert in intensiteit. Gezien de locatie van de pijn, kan deze klacht de kwaliteit van je dagelijks leven flink beïnvloeden; alleen al doordat het zitten pijnlijk kan zijn. Veel gehoorde klachten zijn jeuk, bloedverlies (bloed bij ontlasting) en pijn (aan anus). Pijnklachten van de anus en het anale gebied moet je serieus nemen. Het is van belang dat de oorzaak van pijn aan de anus nauwkeurig wordt onderzocht en vastgesteld. Vaak zijn pijnklachten aan de anus goed te behandelen. Pijn aan de anus of een pijnlijke, geïrriteerde anus kan voorkomen na een bevalling, maar pijn aan anus kan ook optreden bij aambeien, bij een abces, anuskloofjes, enz.

• Symptomen van pijn aan de anus
• Soorten pijn
• Alarmsymptomen
• Oorzaken van anuspijn
• Pijn aan anus door aambeien
• Pijn aan anus na bevalling
• Pijn aan anus door anuskloofje
• Abces en fistel
• Perianaal abces
• Perianale fisteli
• Cryptitis
• Sinus pilonidalis (haarnestcyste)
• Pijn aan anus door hidradenitis
• Anuskanker
• Proctalgia fugax
• Pijn aan anus door proctitis
• Descending perineumsyndroom
• Pijn aan anus door coccygodynie
• Seksueel overdraagbare aandoeningen
• Huidproblemen
• Wanneer direct medische hulp inschakelen?
• Zelfzorg van anale pijn

Symptomen van pijn aan de anus

Soorten pijn

De pijn die je ervaart aan de anus kan variëren in aard en intensiteit:

• drukkende pijn
• stekende pijn
• kramende pijn
• kloppende pijn
• zeurende pijn
• doffe pijn

De anuspijn kan steeds aanwezig zijn of intermitterend (komen en gaan). Afhankelijk van de oorzaak, kan een pijnlijke anus gepaard gaan met andere symptomen.

Alarmsymptomen

Als een pijnlijke anus gepaard gaat met een of meerdere van de volgende symptomen, dan is het verstandig een arts in te schakelen:

• bloed bij de ontlasting
• een rectale of anale bloeding
• een gezwel of bultje dat niet verdwijnt
  Buikpijn / Bron: Andrey Popov/Shutterstock.com
• een rectumprolaps of endeldarmverzakking
• een vreemd lichaam (voorwerp) in het rectum
• ernstige pijn bij aambeien
• onvoldoende effect van de thuisbehandeling en zelfzorgmaatregelen
• pijn die zich verspreidt naar de buik (buikpijn) of rug (rugpijn)
• rectale of anale pijn die steeds verergert, vooral wanneer dit gepaard gaat met koorts, koude rillingen en een infectieuze afscheiding uit het rectum

Oorzaken van anuspijn

Mensen met pijnklachten van de anus denken vaak dat ze last hebben van aambeien, maar er zijn echter veel meer mogelijke oorzaken. Anale pijn kan het gevolg zijn van:

• aambeien
• anale fistel
• anale kloof
• anale irritatie door diarree
• anale jeuk (pruritus ani)
• anale seks
• anuskanker
• coccydynie (staartbeenpijn of pijn aan het stuitje)
• colitis ulcerosa
• fecale impactie (een massa harde ontlasting in het rectum als gevolg van chronische obstipatie)
• getromboseerde aambei (een acuut ontstaan van een klein ongevaarlijk bloedstolseltje in een onderhuids adertje net aan de buitenkant, onder de huid, van de anus)
• levator ani-syndroom (spasme in de spieren rond de anus)
• obstipatie
• perianaal abces (pus in het diepe weefsel rond de anus)
• perianaal hematoom (een soort hematoom gevonden op de rand van de anus)
• proctalgia fugax (stekende pijn als gevolg van rectale spierspasmen)
• proctitis (ontsteking van de bekleding van het rectum)
• solitair rectaal ulcus syndroom (zweer van het rectum)
• trauma
• ulceratieve proctitis (een vorm van inflammatoire darmaandoening)
• ziekte van Crohn

Pijn aan anus door aambeien

Een aambei is een uitstulping van een zwellichaam in het anale kanaal. het gaat vaak gepaard met jeuk, pijn of een branderig gevoel en je kunt wat helderrood bloed of slijm bij de ontlasting verliezen. Aambeien ontstaan door hoge druk rond de anus, bijvoorbeeld door langdurig op het toilet te blijven zitten, door frequent in een gehurkte houding te zitten, door te harde ontlasting (obstipatie) of te hard persen, of door langdurig te hoesten. Aambeien zijn onschuldig, maar wel erg vervelend. Je hebt minder last van aambeien door je ontlasting zacht te houden door vezelrijk te eten en voldoende vocht in te nemen.

Pijn aan anus na bevalling

Je vagina en anus kunnen (behoorlijk) pijnlijk zijn na de bevalling. Door de bevalling is het gebied rond je anus en vagina dermate uitgerekt dat dit gebied de eerste dagen flink gevoelig kan zijn. Wanneer je bent ingeknipt of uitgescheurd en eventueel gehecht bent, kun je hier extra hinder van ondervinden.

Pijn aan anus door anuskloofje

Een fissura ani is een (pijnlijk) kloofje in de anus. Vaak geeft een anuskloofje klachten in de vorm van een scherpe pijn tijdens of na het poepen en meestal gaat het gepaard met enig bloedverlies. Het is (vaak) niet duidelijk waarom het kloofje ontstaat en waarom juist op bepaalde voorkeursplaatsen in de anus (een anuskloofje manifesteert zich vaak op de middellijn aan de voor- of achterkant van de anus). Wel wordt een anuskloofje geassocieerd met aanhoudende obstipatie, een voorafgaande periode van diarree of anale seksuele contacten. Het kan mogelijk ook te maken hebben met een verhoogde spanning, een soort kramp van een deel van de kringspier en daardoor een verstoorde bloedvoorziening. Vaak ontstaat er een vicieuze cirkel doordat als gevolg van de pijn en de verhoogde spanning van een deel van de sluitspier de ontlasting wordt opgehouden, waardoor de ontlasting hard wordt en bij iedere stoelgang het kloofje weer openscheurt. Het is moeilijk om dit te doorbreken.

Abces en fistel

Wanneer één van de anale klieren ontstoken raakt, kan er een abces ontstaan: een holte gevuld met pus dat een weg naar buiten zoek (een fistel).

Perianaal abces

Wanneer de kliertjes in het slijmvlies rondom de anus verstopt raken, kan er een slijmklierontsteking ontstaan, soms gevolgd door een abces — een holte die is gevuld met pus. Een perianaal abces kan ook ontstaan als complicatie van een infectie van een anale kloof of een seksueel overdraagbare aandoening. Vaak geeft een perianaal abces hevige pijn. Je voelt je vaak ziek met koorts en koude rillingen.

Perianale fisteli

Een perianale fistel is vaak een complicatie of overblijfsel van een perianaal abces. De etter of pus uit het abces heeft dan spontaan een uitweg gezocht door een gangetje te maken en door te breken aan de huid of in de darm. De fistel kent typisch een periode met geringe pijn, wat wordt gevolgd door een periode van geringe pusproductie met geleidelijk toenemende pijn. Daarna volgt weer een periode zonder pijn, waarbij het lijkt of de fistel genezen is.

Cryptitis

Cryptitis verwijst naar een ontsteking in één van de slijmklieren. Een slijmklierontsteking geeft een zeurende pijn in de anus, die begint vlak na de stoelgang en soms wel enige uren kan aanhouden. Niet zelden vormt de ontsteking van deze anale slijmklier het begin van een perianaal abces of fistel (zie boven).

Sinus pilonidalis (haarnestcyste)

Een sinus pilonidalis of haarnestcyste is meestal gelokaliseerd in de bilspleet. Het ontstaat doordat haren ter plaatse teruggroeien in de huid, waarna ze het onderhuidse weefsel bereiken en vervolgens afbreken. Deze onderhuidse haartjes geven aanleiding tot een ontstekingsreactie. Dit leidt tot roodheid, zwelling en pijn en soms ook wat afscheiding. Door de gaatjes die de ingroeiende haartjes hebben gemaakt, kunnen bacteriën de onderhuidse ruimte bereiken en een infectie veroorzaken. Dit geeft vaak pusvorming (abces), wat pijnlijk is en behandeling vereist. Deze aandoening treft vooral harige mannen met een zittend beroep.

Pijn aan anus door hidradenitis

Hidradenitis suppurativa is een chronische inflammatoire huidziekte, waarvan het exacte ontstaansmechanisme anno 2024 nog niet is opgehelderd. Waarschijnlijk spelen genetische aanleg, immunologisch bepaalde gevoeligheid voor bacteriële infecties en geslachtshormonen een rol. de aandoening wordt gekenmerkt door een terugkerende ontsteking van de haarzakjes en talgklieren, waardoor er tal van pijnlijke en zeer hinderlijke abcessen ontstaan. Voorkeurslocaties zijn de liezen, genitaliën, bilspleet en oksels, nek, oren, hals, tepels, onder de borsten en in buikplooien. Het is een moeilijk te behandelen aandoening die zeer emotioneel belastend is.

Anuskanker

Anuskanker betreft vrijwel altijd een plaveiselcelcarcinoom, soms een melanoom, en het geeft veelal geen hevige pijn. Wel kan je wat bloed op het toiletpapier aantreffen als gevolg van ulceratie. Anuskanker is een relatief zeldzame kankersoort. De laatste jaren neemt het aantal vrouwen en jonge homoseksuele mannen met anuskanker toe. Anuskanker ontstaat door een besmetting met het humaan papillomavirus (HPV). Het vermijden van anale seks vermindert het risico op het krijgen van anuskanker enorm.

Proctalgia fugax

Proctalgia fugax of anuskramp is een aandoening welke wordt gekenmerkt door tijdelijke, vaak nachtelijke, hevige pijn rond het rectum. Vaak word je plotseling wakker uit een diepe slaap met een scherpe pijn. Deze pijn wordt vaak omschreven als een intens stekende pijn, alsof er een messteek diep in het rectum wordt toegebracht. Meestal duurt de pijn niet zo lang, dat wil zeggen minder dan 20 minuten en verdwijnt de pijn net zo geheimzinnig als dat het gekomen is.

Pijn aan anus door proctitis

Proctitis ulcerosa is een ontsteking van het slijmvlies van de endeldarm (endeldarmontsteking). De aandoening gaat gepaard met plotselinge hevige aandrang en bloed, slijm en pus bij de ontlasting. Veelal wordt proctitis veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening, zoals gonorroe, syfilis, herpes, genitale wratten en chlamydia. Proctitis komt vaker voor bij homoseksuele mannen en bij mensen die betrokken zijn bij oraal-anaal of anale gemeenschap met vele (wisselende) partners.

Descending perineumsyndroom

Dit duidt op het gevoel dat de ontlasting niet volledig geloosd wordt wanneer je moet poepen. De belangrijkste kenmerken zijn: loze aandrang en pijn rond de anus, als gevolg van slapte van de bekkenbodemspieren. Je hebt het gevoel alsof er wat achterblijft in het rectum. De afwijking wordt vaker bij vrouwen gezien dan bij mannen.

Pijn aan anus door coccygodynie

Coccygodynie is pijn aan het staartbeen of stuitje. De pijn is dus niet gelokaliseerd in de anus. De pijn kan (schijnbaar) zonder enige reden zijn ontstaan. Pijn in stuitje kan ook ontstaan na lokaal trauma, bijvoorbeeld door een val, maar ook na een bevalling en na overmatige druk, bijvoorbeeld bij paardrijden. Zelden door een tumor of infectie.

Seksueel overdraagbare aandoeningen

Verschillende seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) kunnen aanleiding geven tot anale klachten. Deze soa's worden gezien bij individuen die zich inlaten met anale seks.

Huidproblemen

Huidaandoeningen als psoriasis, eczeem of een schimmelinfectie, kunnen aanleiding geven tot jeukklachten of een branderig gevoel. Adequate behandeling geeft verlichting van de klachten.

Wanneer direct medische hulp inschakelen?

Schakel direct medische hulp in als je een aanzienlijke hoeveelheid rectaal bloedverlies opmerkt of als het rectale bloedverlies niet ophoudt, vooral als het gepaard gaat met duizeligheid. Ga ook direct naar een arts bij anale pijn die veel erger wordt, zich verspreidt of gepaard gaat met koorts, koude rillingen of anale afscheiding.

Zelfzorg van anale pijn

Afhankelijk van de oorzaak van je anale pijn, zijn er enkele maatregelen die je thuis kunt proberen om verlichting van de klachten te bewerkstelligen:

• Eet meer fruit, groenten en volle granen (bij voorkeur een plantaardig dieet).
• Dagelijks voldoende bewegen.
• Dagelijks voldoende water drinken.
• Neem indien nodig ontlastingsverzachters om de stoelgang te vergemakkelijken.
• Neem meerdere keren per dag een warm zitbad om de pijn van aambeien, anale fissuren of rectale spierspasmen te verlichten
• Gebruik aambeienzalf bij aambeien en gebruik speciale zalf om anale kloofjes mee te behandelen.
• Een vrij verkrijgbare pijnstiller nemen zoals paracetamol kan de pijn verlichten.

Lees verder

• Anale jeuk (jeukende anus): oorzaken van jeuk aan de anus
• Pijn, jeuk en afscheiding uit de anus: oorzaken en symptomen
• Pijnlijke anus: symptomen, oorzaak en behandeling anale pijn
• Branderige anus: oorzaken branderig gevoel of brandende anus
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur