Jeuk aan de anus: symptomen, oorzaak en behandeling

Jeuk aan de anus: symptomen, oorzaak en behandeling Jeuk anus 's nachts of jeuk anus overdag is een vervelende klacht. Pruritus ani is een symptoomdiagnose en duidt op een hardnekkige jeuk rond de anus, welke zich kan uitbreiden in het perineale gebied. Er zijn verschillende oorzaken voor jeuk aan de anus, maar de oorzaak is niet altijd bekend. Vaak ontstaat er een vicieuze cirkel met klachten van (intense) anale jeuk, een branderig gevoel en krabben. Door krabben kan echter een traumatische dermatitis (huidontsteking) ontstaan, die weer jeuk geeft waardoor je de neiging hebt om te krabben, enz. Perianale jeuk irriteert en beïnvloedt het dagelijks functioneren. Behandeling van pruritus ani werkt meestal goed, zeker wanneer bekend is wat de oorzaak is.

Wat is pruritus ani?

Jeuk aan de anus

Pruritus ani betekent een chronisch (aanhoudend) intens jeukend gevoel rondom de anus. Jeuk aan de anus is een veelvoorkomende klacht, waar iedereen wel eens kortdurend last van heeft en dat is dus normaal. Wanneer de klachten evenwel langdurig aanblijven, de hele dag door, dan spreekt men van 'pruritus ani'. Het belangrijkste symptoom is de drang om rond de anus te krabben, die moeilijk is te weerstaan. De drang om te krabben kan op elk moment optreden, zowel overdag als 's nachts. De jeuk en de neiging om te krabben, speelt echter vooral de kop op nadat je naar het toilet bent geweest om te poepen, en 's nachts - vooral vlak voordat je in slaap valt.

Anale jeuk is vooral 's nachts hinderlijk

Jeuk aan de anus kan in het bijzonder ’s nachts erg hinderlijk zijn, omdat je nachtrust erdoor verstoord wordt. Bij pruritus ani zijn er vaak weinig huidveranderingen ter plaatse te zien. Dikwijls ontstaat de jeuk door irritatie van het slijmvlies aan de ingang van de anus door vocht (zweet, slijm), waardoor maceratie (verweking van de huid) ontstaat, die irritatie en infectie bevordert en/of door ontlastingsresten waardoor de huid geëtst wordt waardoor jeuk ontstaat en het risico wordt vergroot op invasie van schimmels en bacteriën. Irritatie van het slijmvlies kan ook ontstaan door krabben en de aanwezigheid van bepaalde bacteriën (streptococcen), die daar eigenlijk niet thuishoren. Ook het frequent eten van sterk gekruide eten, kan leiden tot chronische jeuk aan de anus.

Infectie door frequent krabben

Aanhoudend krabben kan de huid beschadigen en vergroot het risico op een infectie van de huid in dat gebied. Ook kan chronische jeuk in het anale gebied leiden tot gevoelens van schaamte en het kan zowel je stemming als je nachtrust beïnvloeden.

Wie krijgt jeuk aan de anus?

Pruritus ani treft zowel kinderen als volwassenen. Mannen lijken er iets vaker last van te hebben dan vrouwen. Pruritis ani komt bij ongeveer 2% van de volwassen bevolking voor. Aanhoudende jeuk aan de anus komt het meest bij mensen tussen 40-60 jaar. Predisponerende factoren zijn:
  • een zittend beroep;
    Koffie / Bron: Istock.com/PuwanaiSomwanKoffie / Bron: Istock.com/PuwanaiSomwan
  • adipositas (zwaarlijvigheid);
  • grote psychische spanningen en aanhoudende stress;
  • fors alcohol- en koffiegebruik.

Wat is de oorzaak van pruritus ani?

In vogelvlucht

Pruritus ani is een symptoom, niet een definitieve diagnose. Verschillende aandoeningen kunnen pruritus ani veroorzaken en dit staat bekend als secundaire pruritus ani (omdat een oorzaak kan worden geïdentificeerd). In veel gevallen is de oorzaak niet duidelijk. Dit wordt 'idiopathische pruritus ani' genoemd, wat zoveel betekent als 'jeukende anus van onbekende oorzaak'.

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van pruritis ani:

  • Perianale huidaandoeningen:
  • Mucosale (slijmvlies) afwijkingen:
  • Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's):
  • (Ab)normale (endel)darmflora:
    • erythrasma (Corynebacterium minutissimum);
    • schimmels en gisten (candidiasis);
    • Aarsmaden (Enterobius vermicularis); en
      • Volwassen aarsmaden / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)Volwassen aarsmaden / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)
    • Strongy-loides stercoralis (een parasitaire rondworm die de infectieziekte strongyloïdiasis veroorzaakt).
  • Gastro-intestinale aandoeningen:
  • Perianale (pre)maligniteiten (kanker en voorstadia van kanker):
  • Interne ziekten (die met perianale jeuk gepaard kunnen gaan):
  • Overige:
    • neuropathische pruritus;
    • contactallergie (door bijvoorbeeld vochtige doekjes, geparfumeerd toiletpapier, het gebruik van sommige zepen, parfums, crèmes, zalven of de kleurstof in sommige toiletpapier kunnen de huid rondom de anus bij sommige mensen irriteren);
    • langdurig gebruik van lokaal aangebrachte corticosteroïden.
  • Toiletgewoonten:
    • frequentie van reiniging (overmatige anale hygiëne wordt herhaalde in verband gebracht met pruritus ani);
    • gebruik van water en zeep na het poepen;
    • gebruik van hygiënische doekjes.
  • Stoelgang:
    • frequente diarree (sommige antibiotica en andere medicijnen kunnen leiden tot diarree);
    • ongewild verlies van ontlasting of slijm.
  • Eetgewoonten:
    Citrusvruchten / Bron: Istock.com/SVETLANA KOLPAKOVACitrusvruchten / Bron: Istock.com/SVETLANA KOLPAKOVA
    • sommige voedingsmiddelen, zoals citrusvruchten, druiven, tomaten, kruiden, en grote hoeveelheden bier, melk, thee, of koffie, worden soms niet volledig verteerd en kunnen de huid rond de anus irriteren nadat je naar het toilet bent gegaan om te poepen;
    • eten van gekruide voeding of sambal;
    • fors alcohol- en koffiegebruik;
    • kruidenthee.
  • (Afwijkend) seksueel gedrag:
    • receptieve anale seks.
  • Overmatige perianale bevochtiging:
    • overmatig zweten;
    • onvoldoende ventilatie (ondergoed, veel zitten, plastic stoelen, overgewicht);
    • fluor vaginalis (een vaginale afscheiding die volgens de vrouw afwijkt van wat voor haar gebruikelijk is wat betreft hoeveelheid, kleur en/of geur) en urine-incontinentie.
  • Overige:
    • perianale beharing.

In grofweg 25% van de gevallen is er sprake van idiopathische pruritus ani (van onbekende oorzaak). Soms spelen psychische factoren een rol.

Perianale huidaandoeningen

Je huid rond de anus kan net als de rest van je lichaam vatbaar zijn voor allerlei aandoeningen. Helaas zijn dit soort huidaandoeningen vaak hardnekkig en kunnen ze flink wat jeuk veroorzaken.

  • Eczeem: Dit is een van de meest voorkomende huidaandoeningen. De huid wordt rood, schilferig en kan zelfs vocht afgeven. Bij perianale eczeem is de huid rondom de anus aangetast, waardoor de jeuk bijna ondraaglijk kan worden. Een verkeerde reactie op bepaalde zeep, wasmiddel, of zelfs een voedselallergie kan eczeem rond dit gebied uitlokken.
  • Psoriasis inversa: Hoewel we psoriasis vaak associëren met schilferige plekken op de ellebogen of knieën, kan het ook in de huidplooien opduiken. Psoriasis inversa veroorzaakt gladde, rode plekken in de plooien van je lichaam, waaronder de anus. Het voelt niet alleen ongemakkelijk, maar de voortdurende wrijving kan ook leiden tot een intense jeuk.
  • Lichen sclerosus: Dit is een minder bekende huidaandoening waarbij witte, glanzende plekken ontstaan die strak aanvoelen en kunnen jeuken. Rondom de anus kunnen deze plekken een trekkerig gevoel geven, wat zorgt voor die vervelende drang om te krabben. En laten we eerlijk zijn: daar wordt het vaak alleen maar erger van!
  • Lichen simplex: Krabben en wrijven leiden tot een verdikte, schilferige huid die nóg meer gaat jeuken. Dit wordt een vicieuze cirkel genoemd. Lichen simplex is eigenlijk een huidreactie op aanhoudende irritatie, waardoor de huid rondom de anus dikker en gevoeliger wordt.
  • Lichen planus: Dit is een ontstekingsreactie van de huid die paarse, jeukende plekken kan veroorzaken. Hoewel het minder vaak voorkomt rond de anus, kan het toch die vervelende jeuk veroorzaken.

Mucosale (slijmvlies) afwijkingen

Soms ligt de oorzaak van pruritis ani niet bij de huid zelf, maar juist bij afwijkingen in het slijmvlies van de anus.

  • Anale fissuren (anale kloofjes): Oef, die scherpe pijn tijdens of na de stoelgang? Grote kans dat je te maken hebt met een anale fissuur. Dit zijn kleine scheurtjes in het slijmvlies van de anus, vaak ontstaan door harde ontlasting. Naast pijn kunnen deze kloofjes ook voor intense jeuk zorgen doordat de huid rondom de scheur geïrriteerd raakt.
  • Aambeien (hemorroïden): Weinig onderwerpen waar mensen liever niet over praten dan aambeien, maar ze zijn een veelvoorkomende oorzaak van jeuk. Aambeien zijn eigenlijk opgezwollen bloedvaten rondom de anus die soms buiten het lichaam uitstulpen. Door hun ligging kunnen ze gaan irriteren, vooral als er slijm of vocht vrijkomt. Het resultaat? Jeuk, en nog eens jeuk!

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's)

Hoewel pruritis ani niet direct een typische soa-klacht lijkt, kunnen sommige seksueel overdraagbare aandoeningen toch aan de basis van je klachten liggen.

  • Schaamluis (pediculosis pubis, platjes): Schaamluis beperkt zich niet tot alleen de schaamstreek; deze kleine kriebelbeestjes kunnen zich ook verspreiden naar de anale regio. De beten en bewegingen van de luizen zorgen voor intense jeuk. Bovendien kan het krabben kleine wondjes veroorzaken, wat de irritatie alleen maar erger maakt.
  • Schurft (scabiës): Schurft wordt veroorzaakt door mijten die zich in de huid graven. Als je denkt dat dat al jeukt, wacht maar tot je hoort dat ze zich ook rondom de anus kunnen nestelen. De mijten laten kleine gangetjes achter, die niet alleen irritatie maar ook hevige jeuk veroorzaken.
  • Chlamydia: Deze soa staat bekend om genitale symptomen, maar kan ook de anus besmetten. Anale chlamydia kan zorgen voor ontsteking en irritatie van het slijmvlies, waardoor je last kunt krijgen van jeuk, pijn, en soms zelfs bloeding tijdens de ontlasting.
  • Gonorroe: Net als chlamydia kan ook gonorroe de anus infecteren. Dit leidt tot ontsteking van het anale slijmvlies, wat jeuk en afscheiding veroorzaakt. Een behandeling met antibiotica is hier essentieel om van de klachten af te komen.

(Ab)normale (endel)darmflora

Jazeker, de flora van je darmen heeft ook invloed op wat er rond je achterwerk gebeurt! Een gezonde darmflora is als een onzichtbare beschermer van je darmen, maar als die balans verstoord raakt, kan dit leiden tot pruritis ani.

  • Erythrasma (Corynebacterium minutissimum): Klinkt chic, toch? Erythrasma is eigenlijk een bacteriële infectie die vaak voorkomt in de huidplooien, zoals rond de anus. Deze bacterie veroorzaakt roodbruine vlekken die flink kunnen jeuken. En jawel, onder een speciale lamp (Wood’s lamp) geven deze plekken zelfs een felrode gloed af. Dit betekent dat het tijd is om een afspraak met de dokter te maken!
  • Schimmels en gisten (candidiasis): De beroemde boosdoeners in de vorm van schimmels en gisten, zoals Candida, kunnen overal toeslaan, inclusief de anale regio. Het gaat hier meestal om een overgroei van de gist Candida albicans, wat jeuk en irritatie veroorzaakt. Factoren zoals een vochtige omgeving, verminderde weerstand, of langdurig gebruik van antibiotica kunnen zo'n infectie in de hand werken.
  • Aarsmaden (Enterobius vermicularis): Ja, deze vieze indringers komen nog steeds voor, vooral bij kinderen, maar ook volwassenen kunnen last hebben. Aarsmaden leven in de darmen en leggen hun eitjes rond de anus, vaak 's nachts. Dat geeft een enorme jeuk! Je kunt dan ook wel raden waarom kinderen in hun slaap vaak aan hun achterwerk krabben.
  • Strongyloides stercoralis (een parasitaire rondworm): Heb je ooit van deze worm gehoord? Deze parasiet veroorzaakt een infectieziekte die strongyloïdiasis heet. Hoewel het minder vaak voorkomt in Nederland, kan reizen naar bepaalde tropische gebieden je hieraan blootstellen. De infectie veroorzaakt niet alleen darmklachten, maar ook intense jeuk rond de anus doordat de worm zich door de huid nestelt.

Gastro-intestinale aandoeningen

Soms kan die jeuk een signaal zijn van iets groters dat er in je darmen gaande is. Inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn bekende boosdoeners.

  • Colitis ulcerosa: Dit is een chronische ontsteking van de dikke darm die kan leiden tot zweren. Naast buikpijn en diarree kan colitis ulcerosa zorgen voor irritatie en jeuk rond de anus. Als gevolg van de ontstekingen in je darmen kan de huid in de anale regio geïrriteerd raken, wat tot pruritis ani leidt.
  • Ziekte van Crohn: Ook deze inflammatoire darmziekte kan pruritis ani veroorzaken. Bij de ziekte van Crohn kunnen ontstekingen zich uitstrekken tot het rectum en de anus, met als gevolg pijn, zwelling en jeuk. Het is niet alleen de interne ontsteking die voor problemen zorgt, maar ook het effect op de huid rond de anus.

Perianale (pre)maligniteiten (kanker en voorstadia van kanker)

Kanker klinkt meteen als een enge oorzaak, maar soms is het belangrijk om dit soort zaken uit te sluiten. Er zijn namelijk enkele vormen van (pre)maligniteiten die pruritis ani kunnen veroorzaken.

  • Morbus Paget: Dit is een zeldzame vorm van huidkanker die kan voorkomen rond de anus. De huid wordt rood, schilferig en jeukend. Morbus Paget kan lijken op een hardnekkige huiduitslag of eczeem, maar het onderscheid zit in de aanhoudendheid en ernst van de symptomen.
  • Morbus Bowen: Ook wel bekend als intra-epidermale huidkanker. Deze aandoening kan zich presenteren als rode, schilferige plekken op de huid rond de anus. Dit veroorzaakt jeuk en irritatie die niet zomaar verdwijnt. Een biopsie is nodig om de diagnose te bevestigen en verdere behandeling te plannen.
  • Plaveiselcelcarcinoom: Dit is een vorm van huidkanker die kan voorkomen in de anale regio. Het begint vaak als een klein, hard knobbeltje of een schilferig plekje dat gaat jeuken en irriteren. Hoewel het zeldzaam is, kan plaveiselcelcarcinoom leiden tot aanhoudende anale jeuk. Het is belangrijk om veranderingen in de huid in de gaten te houden en deze altijd te laten onderzoeken door een arts.

Interne ziekten

Het kan verbazingwekkend zijn, maar jeuk rond de anus kan een signaal zijn van interne gezondheidsproblemen. Hoewel we vaak de huid als oorzaak beschouwen, kunnen sommige interne ziekten eveneens een flinke rol spelen.

  • Diabetes mellitus: Deze ziekte, die zorgt voor een verstoring van je bloedsuikerspiegel, kan een droge huid veroorzaken. Bij diabetes is de kans op schimmelinfecties en een droge, jeukende huid groter. Je kunt daardoor ook last krijgen van die onhoudbare jeuk in de perianale regio.
  • Hypothyreoïdie (traag werkende schildklier): Een traag werkende schildklier kan de stofwisseling en de vochtbalans van je huid verstoren. Dit leidt vaak tot een droge huid, en waar een droge huid is, is jeuk nooit ver weg. De huid rondom de anus is hier helaas geen uitzondering op.
  • Uremie (bloedvergiftiging door onvoldoende nierwerking): Wanneer je nieren hun afvalstoffen niet goed kunnen verwijderen, kunnen deze zich ophopen in je bloed en allerlei klachten veroorzaken, waaronder een jeukende huid. Uremie kan ervoor zorgen dat je huid – en dus ook die rond je anus – droog en geïrriteerd raakt.
  • Geelzucht (icterus): Geelzucht ontstaat door een ophoping van bilirubine in het lichaam. Eén van de meest bekende symptomen is een gelige huid, maar ook jeuk, waaronder pruritis ani, komt regelmatig voor. De lever speelt een rol in het verwerken van afvalstoffen, en als deze verstoord is, kan dat ook je huid flink van slag brengen.
  • Hematologische ziekten: Bloedziekten, zoals afwijkingen van het bloed, de bloedvormende organen, of lymfklieren, kunnen soms onverwachte symptomen veroorzaken, waaronder intense jeuk. Een voorbeeld hiervan is polycythaemia vera, een zeldzame bloedaandoening waarbij pruritis ani een veel voorkomend symptoom kan zijn.

Toiletgewoonten

Ja, ook je toiletgewoonten kunnen de boosdoener zijn van pruritis ani. Hoe vaak je reinigt, waarmee je reinigt, en zelfs hoe grondig je bent, het speelt allemaal mee!

  • Frequentie van reiniging: Geloof het of niet, te vaak reinigen kan juist voor meer problemen zorgen. Overmatige hygiëne, vooral als je gebruikmaakt van agressieve zepen of ruwe doekjes, kan de huid rond de anus irriteren en uitdrogen. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van jeuk en verdere irritatie.
  • Gebruik van water en zeep na het poepen: Schoon is goed, maar te schoon kan een probleem zijn. Het gebruik van zeep na elk toiletbezoek kan de natuurlijke beschermende oliën van je huid verwijderen, wat je huid gevoeliger maakt voor irritatie. Tip: als je na het poepen wilt reinigen, gebruik dan alleen lauw water en vermijd geparfumeerde producten.
  • Gebruik van hygiënische doekjes: Vochtige doekjes worden vaak als handig en fris beschouwd, maar ze kunnen ook een ware bron van irritatie zijn. Veel doekjes bevatten parfums, conserveringsmiddelen of andere chemicaliën die de huid van de anus kunnen irriteren. Denk maar aan die keer dat je dacht: “Even lekker fris na het toiletbezoek,” en je daarna direct last kreeg van dat branderige gevoel.

Stoelgang

Hoe je darmen werken en wat voor stoelgang je hebt, kan een directe invloed hebben op de huid rond je anus. Je darmen spelen namelijk een hoofdrol in de balans van je anale gezondheid.

  • Frequente diarree: Diarree is niet alleen vervelend, maar kan ook behoorlijk irriterend zijn voor de huid rondom je anus. Bepaalde antibiotica en andere medicijnen kunnen als bijwerking diarree veroorzaken. De constante aanwezigheid van vochtige ontlasting zorgt ervoor dat de huid geïrriteerd en pijnlijk wordt, wat leidt tot die onuitstaanbare jeuk.
  • Ongewild verlies van ontlasting of slijm: Ongecontroleerd verlies van ontlasting of slijm, zelfs in kleine hoeveelheden, kan een groot probleem zijn. Dit gebeurt vaak bij mensen met darmproblemen of een zwakke anale sluitspier. De resten zorgen voor een vochtige, irriterende omgeving die ideaal is voor pruritis ani.

Eetgewoonten

Je voeding heeft meer invloed op je huid dan je misschien denkt, en dat geldt ook voor het tere huidje rond de anus. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen je stoelgang veranderen en de huid irriteren, vooral wanneer ze niet volledig worden verteerd.

  • Citrusvruchten, druiven, tomaten, kruiden: Denk aan al die lekkere sinaasappels, tomatensaus, of gekruide maaltijden. Klinkt heerlijk, toch? Helaas kunnen deze voedingsmiddelen bij sommige mensen irritatie veroorzaken nadat ze naar het toilet zijn geweest. Het zure of pittige residu dat in de ontlasting achterblijft, kan de huid rondom de anus flink prikkelen.
  • Grote hoeveelheden bier, melk, thee, of koffie: Ja, zelfs je favoriete drankje kan de boosdoener zijn. Alcohol, cafeïne en zuivel kunnen invloed hebben op de zuurgraad van je ontlasting. Hierdoor kunnen ze de huid rondom de anus irriteren en jeuk veroorzaken. Dus, geniet gerust, maar wel met mate!
  • Gekruide voeding of sambal: Fan van spicy food? Dat kan een reden zijn waarom je last hebt van anale jeuk. Pittige kruiden en sambal zorgen ervoor dat de ontlasting zelf ook pittig wordt, wat voor irritatie kan zorgen bij de uitgang. Ook al smaakt die extra portie sambal heerlijk, je anus kan er minder blij mee zijn.
  • Fors alcohol- en koffiegebruik: Een glas wijn hier, een kop koffie daar – lekker, maar deze drankjes staan erom bekend dat ze de huid kunnen uitdrogen en je ontlasting zuurder maken. Hierdoor kan de huid rond de anus geïrriteerd raken en gaan jeuken.
  • Kruidenthee: Ook thee kan bijdragen aan jeuk. Bepaalde kruiden in thee, zoals munt of kamille, kunnen een laxerend effect hebben, wat de stoelgang verandert en de huid kan irriteren. Overdaad schaadt, zoals ze zeggen!

(Afwijkend) seksueel gedrag

Hoewel het misschien niet een onderwerp is waar iedereen het graag over heeft, kan seksueel gedrag zoals receptieve anale seks de huid rond de anus extra gevoelig maken.

  • Receptieve anale seks: Anale seks kan de tere huid van de anus beschadigen. Wrijving, onvoldoende smering, of te weinig voorbereiding kunnen microscheurtjes en irritatie veroorzaken. Dit leidt vervolgens tot jeuk, branderigheid en ongemak.

Overmatige perianale bevochtiging

Een vochtige omgeving rond de anus kan funest zijn voor een gezonde huid. Bepaalde factoren kunnen ervoor zorgen dat de huid in deze regio te vochtig blijft, wat weer leidt tot irritatie en jeuk.

  • Overmatig zweten: Zweten is normaal, maar overmatig zweten, zeker rond de anus, kan een broeierige, vochtige omgeving creëren. Hierdoor raken de huidplooien geïrriteerd en ontstaan er schimmelinfecties of huiduitslag, die op hun beurt weer jeuk veroorzaken.
  • Onvoldoende ventilatie: Kledingkeuze speelt een grotere rol dan je denkt. Strak ondergoed, veel zitten, plastic stoelen, of overgewicht zorgen voor weinig ventilatie en veel wrijving. Dit houdt het gebied rond de anus vochtig, wat kan leiden tot irritatie en pruritis ani.
  • Fluor vaginalis en urine-incontinentie: Een vaginale afscheiding die volgens vrouwen afwijkt qua hoeveelheid, kleur, of geur, kan leiden tot irritatie van de huid rond de anus. Urine-incontinentie zorgt er bovendien voor dat de huid constant in contact staat met vochtige stoffen, wat de kans op jeuk aanzienlijk vergroot.

Overige oorzaken

De wereld van pruritis ani houdt niet op bij interne ziekten; externe factoren kunnen eveneens flink bijdragen aan de jeuk.

  • Neuropathische pruritus: Deze vorm van jeuk wordt veroorzaakt door een zenuwstoornis. Denk hierbij aan beschadigde zenuwen die foutieve signalen naar de hersenen sturen. Je hersenen ‘denken’ dan dat er iets mis is in de huid rondom je anus, terwijl er eigenlijk niets aan de hand is.
  • Contactallergie: Soms zit de oorzaak van jeuk hem simpelweg in de producten die je dagelijks gebruikt. Vochtige doekjes, geparfumeerd toiletpapier, zepen, parfums, crèmes, zalven of zelfs de kleurstof in toiletpapier kunnen allemaal de gevoelige huid rond de anus irriteren. Het resultaat? Een rode, geïrriteerde huid die schreeuwt om te worden gekrabd. Herkenbaar?
  • Langdurig gebruik van lokaal aangebrachte corticosteroïden: Corticosteroïden worden vaak gebruikt om huidirritaties te verlichten, maar bij langdurig gebruik kan de huid juist dunner en gevoeliger worden. Dit maakt de huid rondom de anus vatbaarder voor irritatie en dus voor die vervelende jeuk.
  • Perianale beharing: Haren rond de anus kunnen, net als in andere delen van het lichaam, wrijving en jeuk veroorzaken. Zeker wanneer de haren kort en stekelig zijn na het scheren of trimmen, kan dit voor een enorm jeukend en irriterend gevoel zorgen.

Wat te doen bij jeuk aan de anus?

Als de jeuk aanhoudt en niet weggaat en je weet niet (precies) wat de oorzaak is, dan is het belangrijk om naar de huisarts te gaan. Je hoeft je nier te schamen voor deze klacht; een huisarts is gewend om met allerlei ziekten en aandoeningen geconfronteerd te worden, ook in de anale regio, hoe gênant de patiënt het ook vindt. De huisarts zal vragen naar de duur en het tijdstip van de jeuk, naar de toilethygiëne, naar frequentie en consistentie van de ontlasting, naar eventuele huidaandoeningen of andere ziekten, naar een eventueel dieet, naar zelfmedicatie en eventueel zal de huisarts een seksuele anamnese afnemen. Daarna zal de huisarts lichamelijk onderzoek verrichten. De perianale regio wordt grondig geïnspecteerd en er vindt een rectaal toucher plaats. Eventueel vindt aanvullend onderzoek plaats.

Onderzoek en diagnose: Wat doet de arts?

Jeuk aan de anus – daar zit je dan, ongemakkelijk schuivend en niet precies wetend wat er aan de hand is. Maar geen zorgen, het is een veelvoorkomend probleem en gelukkig is de weg naar een oplossing niet ingewikkeld! Laten we eens kijken hoe een arts je helpt om die vervelende jeuk te onderzoeken en te diagnosticeren.

Vraaggesprek met de arts

Bij het eerste bezoek zal de arts je alles vragen over de jeuk: hoe lang heb je er last van, is de jeuk constant of komt hij af en toe opzetten? Heb je ook andere symptomen, zoals pijn, roodheid of irritatie? Dit eerste gesprek geeft de arts al een idee van mogelijke oorzaken, zoals aambeien, voedselallergieën, of zelfs een overgevoelige huid door het gebruik van geparfumeerde zeep.

Lichamelijk onderzoek

Na het gesprek volgt een lichamelijk onderzoek. De arts neemt een kijkje bij de anus om te zien of er sprake is van irritatie, roodheid, of misschien zelfs kleine scheurtjes. Soms zijn aambeien of kloofjes de oorzaak van de jeuk. Het kan wat gênant voelen, maar de arts doet dit heel discreet en professioneel.

Ontlastingsonderzoek

Soms is de jeuk het gevolg van een parasiet, zoals aarsmaden (die vervelende kleine wormpjes). De arts kan je vragen om een ontlastingsmonster in te leveren om te controleren of dit de boosdoener is. Parasieten klinken misschien eng, maar ze zijn gelukkig heel goed te behandelen met een simpele medicijnkuur.

Allergietest

Heb je last van allergieën of gebruik je een nieuw wasmiddel of toiletpapier? Soms ligt de oorzaak van jeuk aan de anus bij een allergische reactie. De arts kan je doorverwijzen voor een allergietest om te kijken of je huid misschien geïrriteerd raakt door bepaalde stoffen in zepen, lotions of zelfs voedingsmiddelen.

Bloedonderzoek

Als er geen duidelijke oorzaak wordt gevonden, kan de arts een bloedonderzoek voorstellen. Dit kan helpen om onderliggende aandoeningen uit te sluiten, zoals diabetes of leverproblemen, die soms ook jeukklachten veroorzaken. Bloedonderzoek zorgt ervoor dat er niets over het hoofd wordt gezien.

Hoe wordt jeuk aan de anus behandeld?

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Indien er onderliggend lijden wordt gevonden, is causale behandeling aangewezen. Bij de aanwezigheid van bijvoorbeeld een schimmel is lokale medicamenteuze behandeling aangewezen in de vorm van een anti-schimmelzalf. Patiënten met idiopathische pruritus ani geeft twee weken smeren met 1% hydrocortisonzalf een aanmerkelijke vermindering van jeuk en irritatie. Vaak zal men echter bij het ontbreken van een behandelbare oorzaak eerst het gebruik van vaselinecetomacrogolcrème of zinksulfaatvaselinecrème 0,5% FNA 1-2 dd (en na de ontlasting) overwegen, teneinde de conditie van de plaatselijke huid op peil te houden. Nachtelijke anale jeuk kan enigszins verminderd worden door het kortdurend voorschrijven van een antihistaminicum. Het is van belang om etsing van de huid te voorkomen door poepresten en verweking van de huid. Goede hygiëne is hierbij aangewezen (zie onder). Wanneer de huid rondom de anus verweekt is, kan als basiszalf worden gekozen voor een zinkoxidesmeersel vaseline ana. Zinkoxide beschermt de huid en werkt licht indrogend en jeukstillend.

Vers fruit / Bron: Istock.com/karelnoppeVers fruit / Bron: Istock.com/karelnoppe

Algemene adviezen bij jeuk aan de anus

Adviezen bij perianale jeuk:
  • Goede hygiëne is van belang, zoals geen toiletpapier gebruiken, maar deppen met natte doekjes (die géén alcohol of parfum bevatten) en daarna de huid goed droogdeppen.
  • Je kunt na het poepen de anus ook reinigen met behulp van water (bidet of toiletdouche) en dep aansluitend met een zachte handdoek de anus droog.
  • Gebruik geen hygiënische doekjes of geparfumeerd toilet papier. Dit kan een allergie en irritatie veroorzaken.
  • Draag niet strakzittend katoenen ondergoed, panty's of strakke broeken. Ruimzittend katoenen ondergoed verdient de voorkeur.
  • Vermijd zoveel mogelijk het gebruik van zeep bij het reinigen van de anus of schuimbaden, enz.
  • Vermijd het gebruik van laxerende of darmprikkelende stoffen.
  • Gebruik vezelrijke voeding, zoals volkoren (ontbijt)producten, zilvervliesrijst, peulvruchten, groenten, rauwkost en vers fruit.
  • Drink voldoende water per dag.
  • Zorg voor voldoende lichaamsbeweging.

Wat zijn de vooruitzichten?

Een symptomatische behandeling (wanneer er geen oorzaak is gevonden) of causale behandeling (wanneer er wel een oorzaak is gevonden), kan in meer dan 90% van de gevallen tot verbetering dan wel volledige genezing leiden.

Complicaties van jeuk aan de anus: Wat kan er misgaan?

Jeuk aan de anus mag dan vervelend zijn, maar als het niet goed behandeld wordt, kunnen er verschillende complicaties optreden. Wat begint als een onschuldige irritatie kan leiden tot grotere problemen. Hier zijn de meest voorkomende complicaties waar je op moet letten als je die vervelende jeuk niet aanpakt.

Infecties door krabben

Het is misschien verleidelijk om te krabben, maar dat kan de situatie juist verergeren. Door te veel te krabben beschadig je de huid, wat kan leiden tot kleine wondjes. Deze open plekjes zijn een perfecte ingang voor bacteriën, wat kan resulteren in een pijnlijke infectie. Voor je het weet, heb je niet alleen last van jeuk, maar ook van zwelling, roodheid en zelfs pusvorming.

Chronische irritatie

Als jeuk aan de anus langdurig onbehandeld blijft, kan de huid chronisch geïrriteerd raken. De huid kan dikker en ruwer worden, een proces dat lichenificatie wordt genoemd. Dit maakt de huid gevoeliger en kwetsbaarder voor verdere schade. Hierdoor wordt de jeuk niet alleen erger, maar ook moeilijker te behandelen.

Slaapstoornissen

Jeuk aan de anus kan vooral 's nachts optreden, wat je slaap flink kan verstoren. Constant wakker worden door die vervelende jeuk zorgt voor een gebrek aan rust, wat op lange termijn kan leiden tot vermoeidheid, stress en een verzwakt immuunsysteem. Een slechte nachtrust heeft invloed op je algehele gezondheid en kan het herstelproces vertragen.

Aambeien

Als de oorzaak van de jeuk niet wordt aangepakt, kunnen aambeien ontstaan of verergeren. Aambeien zijn gezwollen bloedvaten rond de anus die veel pijn en ongemak veroorzaken. Ze kunnen het jeuken nog erger maken, waardoor je in een vicieuze cirkel belandt van krabben en pijn.

Schimmelinfecties

Als de jeuk te wijten is aan overmatig vocht of slechte hygiëne, kan dit leiden tot schimmelinfecties. Schimmels gedijen goed in een warme, vochtige omgeving, en de gevoelige huid rond de anus is daar geen uitzondering op. Een schimmelinfectie kan de jeuk verergeren en zorgen voor extra huidirritatie en roodheid.

Preventie van jeuk aan de anus: 6 slimme tips

Jeuk aan de anus is vervelend, maar met de juiste voorzorgsmaatregelen kun je het vaak voorkomen. Hier zijn 6 handige tips om die vervelende jeuk buiten de deur te houden:
  • Goede hygiëne – Was de anale regio dagelijks met lauw water en vermijd zeep, die de huid kan uitdrogen en irriteren.
  • Zorg voor droge huid – Droog je na het wassen goed af om overtollig vocht te voorkomen, want vocht kan schimmels en irritatie bevorderen.
  • Katoenen ondergoed – Draag ademend katoenen ondergoed om de huid droog en fris te houden en zweetopbouw te voorkomen.
  • Vermijd geparfumeerd toiletpapier – Kies voor ongeparfumeerd, zacht toiletpapier om irritatie door chemicaliën te vermijden.
  • Goede stoelgang – Zorg voor een vezelrijk dieet om constipatie en harde ontlasting te voorkomen, die de anus kan irriteren en aambeien kan verergeren.
  • Niet krabben! – Hoe verleidelijk het ook is, probeer niet te krabben. Dit voorkomt beschadiging van de huid en infecties.

Lees verder

© 2015 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Anale jeuk / jeuk aan de anus; oorzaken, behandeling, tipsAnale jeuk / jeuk aan de anus; oorzaken, behandeling, tipsAnale jeuk is een klacht die vrij veel mensen hebben, maar waar weinig over gepraat wordt. Het wordt gezien als een te g…
Aarsmaden of wormpjes: jeuk bij de anusAarsmaden of wormpjes: jeuk bij de anusMensen kunnen last hebben van diverse soorten wormen. Aarsmaden komen het meest voor. Een besmetting met aarsmaden komt…
Aambeien; hoe voorkom je het en hoe kom je er vanaf?Aambeien, heel wat mensen heeft er last van. Nog te vaak blijven mensen met de aandoening lopen omdat ze er niet meer na…
Aarsmaden bij mensenWat zijn aarsmaden? Aarsmaden zijn kleine wormpjes die parasitair voor kunnen komen in de dikke darm van de mens. Veel k…
Vaak diep moeten ademhalenVaak diep moeten ademhalenWanneer de ademhaling normaal verloopt is het niveau tussen zuurstof en kooldioxide in het bloed optimaal. We denken in…
Supplement glucosamine tegen gewrichtspijn en artroseSupplement glucosamine tegen gewrichtspijn en artrosePijn aan de gewrichten kan vooral optreden in geval van koude temperaturen en vochtigheid. Maar ook als gevolg van ouder…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/KatarzynaBialasiewicz
  • Diakonessenhuis. Jeuk bij de anus. https://www.diakonessenhuis.nl/folders/jeuk-anus (ingezien op 14-9-2024)
  • E.M. van der Snoek, J. Meijs, F.B. de Waard van der Spek, W.I. van der Meijden .Pruritus ani: onderzoek bij honderd Rotterdammersmet anale jeuk.Nederlands tijdschrift voor dermatologie en venereologie volume 19, nummer 9, oktober 2009.
  • J.A.H. Eekhof e.a. (red.): Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010.
  • Ive FA. In: Champion RH, Burton JL, Burns DA,Breathnach SM, red. Textbook of Dermatology. 6eed. Oxford: Blackwell Science 1 : 31 - .3.
  • Lysy J, Sistiery-Ittah M, Israelit Y, et al. Topical capsaicin -a novel and effective treatment for idiopathic intractable pruritus ani: a randomised, placebo controlled, crossover study. Gutt 2003;52:1323-6.
  • MLDS. Oorzaken van anale jeuk. https://www.mlds.nl/klachten/anale-jeuk/ (ingezien op 7-10-2024)
  • M.M. Verduijn, H. Folmer, L.W. Draijer. Pruritus ani. Farmacotherapeutische richtlijn. Nederlands Huisartsen Genootschap 2008.
  • P. Leguit, E.H.D. Bel en R. Oosterling. Pruritus ani; een irriterend probleem. Ned Tijdschr Geneeskd. 1988;132:956-8
  • Smith LE, Henrichs D, McCullah RD. Prospectivestudies on the etiology and treatment of pruritus ani.Dis Colon Rectum 1 2;25:35 -63
  • Weisshaar E, Kucenic MJ, Fleischer Jr AB,Bernhard JD. Pruritus and dysesthesia. In:Bolognia JL, red. Dermatology. 1e ed. Edinburgh:Mosby 2003:101.2.
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/PuwanaiSomwan
  • Afbeelding bron 2: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)
  • Afbeelding bron 3: Istock.com/SVETLANA KOLPAKOVA
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/karelnoppe
Tartuffel (2.971 artikelen)
Laatste update: 07-10-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 15
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.