Lymfeklieren: functie, taken, ligging & ziekten lymfestelsel

Lymfeklieren: functie, taken, ligging & ziekten lymfestelsel Wat zijn lymfeklieren en wat is de functie van lymfeklieren? Het lymfatisch systeem duidt op het geheel van organen, vaten en weefsels in het lichaam, waarin zich voornamelijk lymfe en lymfocyten (witte bloedcellen) bevinden en getransporteerd worden. Lymfeklieren maken hier onderdeel van uit en bevatten witte bloedcellen en antistoffen die het lichaam verdedigen tegen infecties. Lymfeklieren liggen op strategische plaatsen in het lichaam, zoals hals, lies, nek en oksel. Lymfeklieren filteren beschadigde cellen, kankercellen en lichaamsvreemde deeltjes (zoals bacteriën en virussen) uit de vloeistof, het lymfevocht, wanneer deze door het lymfestelsel stroom. Vervolgens worden de boosdoeners door speciale witte bloedcellen, lymfocyten, vernietigd.
Lymfestelsel vrouw<BR>
(Klik op afbeelding voor vergroting) / Bron: The Emirr, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Lymfestelsel vrouw
(Klik op afbeelding voor vergroting) / Bron: The Emirr, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Lymfatisch systeem of lymfestelsel

Het lymfatisch systeem bestaat uit het lymfevatenstelsel, een netwerk van lymfevaten, knopen (ook wel lymfeklieren genoemd) en een groot aantal lymfatische organen waarin lymfatisch weefsel voorkomt. Het lymfestelsel vormt een netwerk door het hele lichaam. Het lymfestelsel speelt een belangrijke rol in het reinigings- en afweersysteem van het lichaam. Lymfatisch weefsel wordt vooral gekenmerkt door ophopingen van lymfocyten, één van de vijf soorten leukocyten (witte bloedcellen, welke vooral betrokken zijn bij onze afweer). Lymfocyten vormen 25% van het totaal aantal witte bloedcellen. Lymfatische organen zijn de vele lymfeklieren (lymfeknopen) die door het hele lichaam voorkomen en deel uitmaken van het lymfevatenstelsel. Lymfeklieren komen voor in de liezen, oksels en de zijkanten van de hals, en werken als een soort filters voor de vernietiging van afvalstoffen in het lichaam. De milt en de thymus (zwezerik) zijn ook lymfatische organen, evenals de neus- en keelamandelen. Als het lymfestelsel ergens beschadigd raakt, kan er lymfoedeem ontstaan, een ongewenste ophoping van lymfevocht.

Lymfevaten

Stelsel van lymfevaten

Het lymfestelsel is een stelsel van lymfevaten dat vocht afvoert (lymfe). Het is dus een afvoerend systeem. Tussen de cellen in je lichaam bevindt zich weefselvocht, waarvan een deel via de haarvaatjes wordt afgevoerd en een deel gaat de lymfevaten in. Dit vocht noemt men lymfe en door middel van samentrekkende bewegingen wordt het vervoerd. Lymfevocht ontstaat vanuit het bloed. Het bloed wordt door de slagaders naar organen en weefsels (zoals de spieren en de huid) vervoerd, zodat deze zuurstof en voedingsstoffen krijgen. De afvoer van bloed, samen met afvalstoffen, vindt plaats via de aders terug naar het hart. Een deel van het bloed treedt bij de weefsels uit de bloedbaan om al het weefsel van voldoende zuurstof te kunnen voorzien. Een klein gedeelte hiervan gaat niet meteen terug naar het bloed of de bloedbaan, maar wordt door de lymfevaten opgenomen. Het overgebleven vocht wordt 'weefselvocht' of 'lymfevocht' genoemd.

Lymfeklier / Bron: SEER, Wikimedia Commons (Publiek domein)Lymfeklier / Bron: SEER, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Eenrichtingssysteem

Het lymfevatstelsel is een eenrichtingssysteem van lymfevaten, die zich verspreid door het gehele lichaam bevinden. Het stelsel is eenrichtingsverkeer, aangezien de meeste lymfevaten kleppen hebben die ervoor zorgen dat de lymfe in één richting blijft stromen. Deze vaten beginnen als haarvaten en nemen geleidelijk in omvang toe en passeren lymfeweefsel of lymfeknopen en uiteindelijk komen ze samen in de grote gezamenlijke lymfevaten en de borstbuis (ductus thoracicus), die weer uitmondt in de aderen van de bloedsomloop. Het vocht komt dus uiteindelijk in de bloedbaan terecht en wordt vervolgens via de normale wegen, de lever, het lichaam uitgescheiden.

Lymfevocht

Lymfevocht is een wat stroperige substantie dat witte bloedcellen bevat, waardoor het een beetje wittig van kleur is. Lymfevocht is in feite water met een heleboel eiwitten en heel veel afvalstoffen, zoals beschadigde cellen, kankercellen en lichaamsvreemde deeltjes (onder meer bacteriën en virussen), die zich in de weefselvloeistof kunnen bevinden. Als het lichaam niet naar behoren functioneert, kan het vocht zich gaan ophopen.

Lymfeklieren hoofd en hals / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)Lymfeklieren hoofd en hals / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Wat zijn lymfeklieren?

Onderweg stroomt lymfe door lymfeklieren, waar ieder mens ongeveer 400 tot 600 van heeft. De ene persoon heeft meer lymfeklieren dan de ander. Lymfeklieren of lymfeknopen zijn orgaantjes op het verloop van lymfevaten en het bestaat uit vele lymfocyten (witte bloedcellen). Lymfeklieren bevinden zich op strategische plaatsen in het lichaam, zoals in de hals, de oksel, in de liezen en eigenlijk in de hele romp. Deze lymfeklieren zorgen ervoor dat vocht gezuiverd wordt; het zijn filterstations voor de lymfe. Beschadigde cellen, kankercellen en lichaamsvreemde deeltjes uit de vloeistof, worden gefilterd. In feite is het een soort zuiveringssysteem in het lichaam. Daarnaast maken de lymfeklieren gespecialiseerde bloedcellen die in staat zijn de beschadigde cellen, kankercellen en lichaamsvreemde deeltjes te vernietigen. Het gaat om de zogeheten 'T-lymfocyten': gespecialiseerde afweercellen die ziekteverwekkers direct aanvallen. Deze worden niet alleen in het beenmerg, maar ook in de milt, lymfeklieren en thymus gevormd. De lymfeklieren kun je normaal gesproken niet zien, maar als je bijvoorbeeld ziek bent en de griep hebt, voel je wel eens dat ze opgezet zijn.

Anatomie en structuur

Elke lymfeknoop is verdeeld in de capsule en de cortex. De capsule is een buitenste laag bindweefsel. Onder de capsule ligt de cortex, een gebied dat voornamelijk geïnactiveerde B- en T-lymfocyten bevat, plus tal van aanvullende cellen zoals dendritische cellen en macrofagen. De cortex is verder onderverdeeld in twee functionele gebieden: de buitenste cortex en de binnenste cortex of paracortex. Deze gebieden omringen een binnenste medulla (merg), die voornamelijk bestaat uit geactiveerde antilichaamafscheidende plasmacellen.

Ligging en locatie van lymfeklieren

Lymfeklieren bevinden zich door je hele lichaam, waaronder de hals, oksels, liezen, rond je darmen en tussen de longen. Lymfeklieren voeren lymfevocht af uit nabijgelegen organen of delen van je lichaam.

Cervicale lymfeknopen

Cervicale lymfeklieren liggen in de hals en worden met name gevoeld bij een bovenste luchtweginfectie. Het filtert lymfevloeistof die uit het hoofd, de hoofdhuid en de hals komt. Lymfeklieren in den hals kunnen worden onderverdeeld in drie regio's:
  • Anterieure cervicale lymfeklieren: lymfeklieren die zich het dichtst bij de voorkant van je hals bevinden en deze voel je vaak als je getroffen worden door een verkoudheid of keelontsteking.
  • Achterste cervicale lymfeklieren: liggend achter de spierband die aan de zijkant van de nek loopt (de musculus sternocleidomastoideus, een tweekoppige spier in het halsgebied), liggen de achterste knopen. Deze knooppunten worden vaak vergroot wanneer mensen klierkoorts of Pfeiffer oplopen.
  • Occipitale lymfeklieren: deze knooppunten liggen op de achterkant van de nek aan de basis van de schedel en worden ook vaak vergroot bij mensen die klierkoorts hebben opgelopen.

Lymfeklieren kunnen ook voor en achter het oor en langs de kaaklijn worden gevoeld.

Axillaire lymfeknopen

Axillaire lymfeklieren zijn de lymfeklieren in je oksel. Opgezette klieren in de oksel kunnen onder meer worden veroorzaakt door een huidinfectie van de arm, reacties op bepaalde medicijnen en virusinfecties zoals klierkoorts. Het kan ook wijzen op borstkanker dat zich uitgezaaid heeft. Er zijn meestal tussen de 10 en 40 lymfeklieren in de oksel, waarvan er veel worden verwijderd wanneer een persoon een okselklierdissectie ondergaat in geval van borstkanker.

Supraclaviculaire lymfeknopen

Supraclaviculaire lymfeklieren kunnen bij vergroting net boven het sleutelbeen worden gevoeld. Een zwelling van deze knooppunten betekent meestal een ernstig onderliggend probleem (zoals longkanker of een lymfoom).

Mediastinale lymfeknopen

Mediastinale lymfeklieren bevinden zich in het mediastinum, de ruimte tussen de beide longen in, die ventraal begrensd wordt door het borstbeen en dorsaal door de wervelkolom. Je kunt deze knooppunten niet voelen, maar ze kunnen zichtbaar worden gemaakt via beeldvormingsonderzoek zoals een CT-scan of PET-scan. Bepalen of kanker aanwezig is in deze knooppunten is belangrijk bij het bepalen van het stadium van longkanker en sommige lymfomen

Inguinale lymfeknopen

Inguinale lymfeklieren zijn aanwezig in het liesgebied. Omdat ze weefsels van de voeten naar de lies afvoeren, zijn er veel redenen waarom deze knooppunten opgezet en ontstoken kunnen raken. Meestal worden ze opgezwollen na een blessure of infectie in de benen, maar ze kunnen ook een teken zijn een seksueel overdraagbare aandoening (soa) tot kanker.

Retroperitoneale lymfeknopen

Retroperitoneale lymfeklieren liggen diep in de buik en zijn alleen te zien in beeldvormende onderzoeken. Het zijn de knooppunten waarnaar teelbalkanker zich voor het eerst verspreidt

Mesenterische lymfeknopen

Mesenteriale lymfeklieren lijken op retroperitoneale knopen, die diep in de buik liggen in de membranen die de darm omringen. Bij adolescenten kunnen deze knooppunten ontstoken raken (mesenteriale lymfadenitis) met symptomen die sterk kunnen lijken op blindedarmontsteking (appendicitis). Ze kunnen bij sommige kankers vergroot zijn, maar dit komt veel minder vaak voor.

Bekkenlymfeknopen

Bekkenlymfeklieren liggen diep in het bekken en zijn alleen te zien in beeldvormende onderzoeken. Ze kunnen betrokken zijn bij kankers zoals onder meer blaaskanker en prostaatkanker.

Andere lymfeknopen

Er zijn clusters van lymfeklieren nabij de elleboog, achter de knie, langs de grotere luchtwegen, langs de aorta en vele andere delen van het lichaam.

Gezwollen lymfeklieren

Lymfeklieren in verschillende delen van het lichaam kunnen om verschillende redenen opgezwollen raken. Gezwollen lymfeklieren komen vooral voor op de volgende plekken:

Hals of kaak

Gezwollen lymfeklieren aan de zijkant van de hals of onder de kaak komen het meest voor. Het kan worden veroorzaakt door een infectie rond dat gebied, zoals een tandontsteking of abces, keelontsteking, virale ziekte of infectie van de bovenste luchtwegen. De meeste oorzaken van gezwollen lymfeklieren in dit gebied zijn goedaardig (dus geen kanker), maar soms kan zwelling van deze lymfeklieren wijzen op kanker in het hoofd-halsgebied.

Achter het oor en in de schedelbasis

Gezwollen lymfeklieren achter het oor of in de schedelbasis kunnen komen door een infectie van de oorschelp, ringworm op de hoofdhuid (waarbij er sprake is van een schimmelinfectie op het behaarde hoofd), vijfde ziekte (parvovirus B19), rubella of rodehond, etc.

Onder de oksels

Bij gezwollen lymfeklieren onder je oksel is er dikwerf sprake van een (huid)infectie van je armen of handen. Vergrote lymfeklieren ontstaan als reactie op ontstekingen in hun drainagegebied en daardoor kunnen veel lymfocyten gevormd worden, wat leidt tot toename in omvang van de klier en dus een zwelling van de klier.

Bij borstkanker is het onderzoeken van de lymfeklieren onder de oksel erg belangrijk. Vergrote lymfeklieren kunnen duiden op uitzaaiingen en als lymfeklieren niet vergroot zijn, kunnen ze soms ook kleine uitzaaiingen bevatten. Daarom kan het nodig zijn om lymfeklieren in de oksel te verwijderen en nauwkeuriger te onderzoeken bij borstkanker.

Boven het sleutelbeen

Vergrote lymfeklieren boven het sleutelbeen staat bekend als supraclaviculaire lymfadenopathie. Dit wordt altijd als abnormaal beschouwd. Deze duiden over het algemeen op een infectie in de nabije omgeving of op kanker. Voorbeelden zijn longinfectie, longkanker, lymfoom in de borstholte (geeft vaak ook klachten als hoesten en benauwdheid, met name bij plat liggen) of borstkanker. Af en toe kanker die verder weg is, uitzaaien naar deze lymfeklieren, zoals genitale kanker of darmkanker. Gezwollen lymfeklieren boven het sleutelbeen kunnen ook wijzen op tuberculose (tbc) of sarcoïdose zijn.

In de lies

Gezwollen lymfeklieren in de lies kunnen soms spontaan optreden bij jonge mensen, maar ze kunnen ook het gevolg zijn van sommige seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), lokale infecties, infecties van de onderste ledematen (inclusief de voet en tenen) of genitale kankers.

Taken en functie van het lymfestelsel

Het lymfevaatstelsel heeft resumerend twee belangrijke taken:
  • drainage van interstitiële vloeistof (dat is lichaamsvloeistof die zich tussen de cellen bevindt);
  • het bestrijden van ziekten door het verwijderen van beschadigde cellen uit het lichaam (kankercellen) en bescherming van het lichaam tegen indringers, zoals bacteriën en virussen, zodat de verspreiding van infecties en kanker tegengegaan wordt.

Ziekten van het lymfestelsel

Mogelijke ziekten van het lymfestelsel zijn onder meer:

Gezwollen lymfeklieren / Bron: Image Point Fr/Shutterstock.comGezwollen lymfeklieren / Bron: Image Point Fr/Shutterstock.com

Oorzaken van lymfeklierzwelling

Lymfeklieren hebben normaal gesproken het formaat van een erwt en soms kun je ze voelen onder de huid. Lymfeklieren kunnen opzwellen bij een infectie of ontsteking. De lymfeklieren die zich dichtbij een infectie of ontsteking bevinden, zwellen dan op. Lymfeklieren in je hals kunnen bijvoorbeeld opzwellen bij een ontsteking van de keel, neus, oor, kaak, tandwortels of van de huid.

Infecties

Een vergrote lymfeklier in de hals verdwijnt vanzelf, zodra de ontsteking voorbij is. Houd er rekening mee dat het wel een week kan duren voordat de zwelling is afgenomen. Virusinfecties zoals de ziekte van Pfeiffer zijn van invloed op het hele lichaam. Hierbij kun je in verschillende delen van het lichaam, zoals de hals, oksel en liezen, opgezette lymfeklieren ontwikkelen. Een huidinfectie van de arm kan ervoor zorgen dat de lymfeklieren in de oksel zwellen en een infecties van het been of geslachtsdelen kunnen een zwelling veroorzaken van de lymfeklieren in de lies.

Kanker

Kanker, lymfomen en leukemie zijn minder frequent voorkomende oorzaken van opgezette lymfeklieren.

Lees verder

© 2015 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Gezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klierenGezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klierenOpgezette of gezwollen klieren in de lies? Een voelbare lymfeklier is in 75% van de gevallen een lokaal verschijnsel. Da…
Opgezwollen lymfeklieren hals: symptomen en oorzakenOpgezwollen lymfeklieren hals: symptomen en oorzakenLast van opgezwollen lymfeklieren voorin de hals en/of in de nek of achter een oor? Lymfeklieren vormen een belangrijk o…
Opgezette lymfeklieren, oorzaak en ziekteOpgezette lymfeklieren, oorzaak en ziekteOpgezette lymfeklieren worden vaak in verband gebracht met kanker, bijvoorbeeld borstkanker of keelkanker. Dit kan inder…
Gezondheid: Opgezette lymfeklierenGezondheid: Opgezette lymfeklierenLymfeklieren hebben we op verschillende plaatsen in het lichaam en ze hebben een duidelijke functie. Als er iets met de…

Medisch diagnostisch onderzoek: HartspieronderzoekMedisch diagnostisch onderzoek: HartspieronderzoekOp de afdeling nucleaire geneeskunde worden verschillende diagnostische onderzoeken uitgevoerd. Een aantal daarvan hebbe…
Blind of slechtziend: Onafhankelijk advies hulpmiddelenBlind of slechtziend: Onafhankelijk advies hulpmiddelenPlots of geleidelijk aan blind of slechtziend worden brengt vaak veel vragen met zich mee. Veelal zal iemand die blind o…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/AlexRaths
  • Britannica. Lymph node. https://www.britannica.com/science/lymph-node (ingezien op 6-4-2020)
  • Consumed. Lymfe-aandoeningen. https://consumed.nl/ziekten/lymfe-aandoeningen (ingezien op 6-4-2020)
  • Janet Parker (hoofdred.). De atlas van het menselijk lichaam. Librero, 2014.
  • J.A.M. Baar, C.A. Bastiaansen, A.A.F. Jochems: Anatomie & fysiologie. Bohn Stafleu van Loghum, tweede druk, 2007.
  • H&W. Een pijnlijke zwelling in de lies. https://www.henw.org/artikelen/een-pijnlijke-zwelling-de-lies (ingezien op 6-4-2020)
  • Health Direct. Lymph nodes. https://www.healthdirect.gov.au/lymph-nodes (ingezien op 6-4-2020)
  • http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/95018-opgezwollenopgezette-lymfeklieren-hals-nek-lies-oksel.html
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Lymfevatenstelsel
  • Slingeland Ziekenhuis. Schildwachtklierprocedure. https://borstkanker.slingeland.nl/kenniscentrum/Behandelingen/Schildwachtklierprocedure/1771/1791 (ingezien op 6-4-2020)
  • MedicineNet. Swollen Lymph Nodes (Glands): In Neck, Groin, Armpits & Throat. https://www.medicinenet.com/swollen_lymph_nodes/article.htm (ingezien op 6-4-2020)
  • Verywellhealth. An Overview of Lymph Nodes. https://www.verywellhealth.com/understanding-the-purpose-of-lymph-nodes-2249122 (ingezien op 6-4-2020)
  • Wikipedia. Mediastinum. https://nl.wikipedia.org/wiki/Mediastinum (ingezien op 12-4-2020)
  • Wikipedia. Musculus sternocleidomastoideus. https://nl.wikipedia.org/wiki/Musculus_sternocleidomastoideus (ingezien op 14-4-2020)
  • www.patient1.nl/encyclopedie/lymfeklierzwelling
  • Afbeelding bron 1: The Emirr, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Afbeelding bron 2: SEER, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 3: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 4: Image Point Fr/Shutterstock.com
Reactie

Atlantica Herrmann, 26-04-2019
Fijne informatie. Helaas niet helemaal gevonden wat ik zoek.
Ik heb nl.sinds mijn 48 ste jaar vochtophopingen onder mijn ogen. In de loop van de jaren zijn het zakken. Ik krijg constant opmerkingen en je ziet eerst de zakken dan pas de persoon. Ik heb div. artsen gevraagd hoe dit komt. Van niemand ooit antwoord gekregen.

Mijn keelamandelen en neus poliepen zijn vroeger wel verwijderd. Ik heb oa. ook de ziekte van Sjogren. Zijn er in de buurt van de ogen ook lymfeklieren. Zo ja kunnen deze verstopt zijn en is dit met een operatie te verhelpen? Hoop zo om eindelijk duidelijkheid te krijgen.

Mvrgr mevr.Herrmann Reactie infoteur, 29-04-2019
Er is een apart artikel over zwelling onder de ogen: http://bit.do/eQWW6.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 10-02-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 19
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.