Opgezette lymfeklieren, oorzaak en ziekte

Opgezette lymfeklieren worden vaak in verband gebracht met kanker, bijvoorbeeld borstkanker of keelkanker. Dit kan inderdaad het geval zijn, maar vaak is de oorzaak een onschuldige infectie of ontsteking die makkelijk behandeld kan worden. De lymfeklieren zijn een onderdeel van het lymfevaatstelsel en spelen een belangrijke rol bij de afweer van het lichaam. Bij ziekte zwellen de lymfeklieren op en zijn soms duidelijk voelbaar en pijnlijk wanneer er op gedrukt wordt.

Wat zijn de lymfeklieren?

Een lymfeklier wordt ook wel een lymfeknoop genoemd. Een lymfeklier bestaat uit vele witte bloedcellen. Witte bloedcellen zijn van levensbelang en spelen een belangrijke rol bij het afweersysteem. De witte bloedcellen zijn ingekapseld en dit kapsel vormt de lymfeklier. Lymfeklieren zijn een onderdeel van het lymfevatenstelsel dat door het lichaam loopt. Zonder een goed werkend lymfevaatstelsel zouden we snel sterven aan bijvoorbeeld een verkoudheidsvirus of een griep.

In de hals, liezen en andere plekken

Lymfeklieren bevinden zich op verschillende plaatsen in het lichaam. Soms zijn ze duidelijk voelbaar als een soort bobbeltjes. Vooral bij ziekte voelen we de lymfeklieren nog beter, omdat ze dan opgezwollen zijn. Op de volgende plekken zijn de lymfeklieren aanwezig:

• In de hals
• In de liezen
• In de oksels
• Langs de luchtpijp en lager bij de longen
• In de buikholte

Tussen deze plekken vinden we ook nog lymfeklieren, maar bovenstaande opsommingen zijn de plaatsen waar grote groepen lymfeklieren voorkomen.

Opgezette lymfeklieren in de hals

Het opzwellen van een lymfeklier in de hals is een volkomen normale reactie op een infectie. Vaak gaat het hier om keelontsteking. Ook een ontsteking in de mondholte of een oorontsteking kan voor opgezette lymfeklieren in de hals zorgen. Vaak is een verkoudheid al voldoende om de lymfeklieren te doen zwellen. Wanneer de lymfeklieren langer dan twee weken duidelijk voelbaar zijn en je bent niet verkouden (geweest), raadpleeg dan een arts. Vooral wanneer de leeftijd boven de 35 jaar ligt. Bij kinderen kunnen de lymfeklieren in de hals langere tijd opgezwollen zijn. Hun afweersysteem werkt nog niet optimaal en soms kunnen er meerdere verkoudheidsvirussen of bacteriën achter elkaar de kop op steken.

De lies

De liezen bevinden zich tussen het onderlichaam en het bovenbeen en is de huidplooi die daar ligt. In de lies vinden we lymfeklieren die op kunnen zwellen bij een infectie of ontsteking aan de geslachtsdelen, aan de benen of aan het onderlichaam. Ook een blaasontsteking kan opgezette lymfeklieren veroorzaken. Bij een blaasontsteking is er ook sprake van een branderig of pijnlijk gevoel bij het plassen, moeilijk of kleine beetjes plassen en soms pijn die uitstraalt naar de rug of benen. Een wondje in de omgeving van de lies of een wondje aan het been veroorzaakt soms ook opgezette lymfeklieren. Een en ander hangt af van de mate van ontsteking aan de wond.

De oksels

Bij opgezette lymfeklieren in de oksels wordt vaak direct gedacht aan borstkanker. Het is niet onlogisch dat veel vrouwen hier bang voor zijn: ruim 1 op de 9 vrouwen krijgt te maken met borstkanker. Toch kan er ook een andere oorzaak zijn voor gezwollen lymfeklieren in de oksel. Een borstontsteking, vooral bij vrouwen die borstvoeding geven, kan ook de lymfeklieren doen zwellen. Andere oorzaken zijn een ontsteking aan de hand of arm, de schouder of elders in de omgeving van de oksel. Soms zijn er meerdere ontstekingen in het lichaam, maar worden deze niet als zodanig herkend maar toevallig wel in de oksel gevoeld. Vrouwen laten een knobbeltje in de oksel beter nakijken door een arts. In andere gevallen verdwijnt de zwelling wanneer de ontsteking verholpen is.

Luchtpijp en longen

Opgezette lymfeklieren langs de luchtpijp en longen zijn vaak een teken van infecties of ontstekingen aan de ademhalingswegen. Vaak is dit een longontsteking of een ontsteking aan de bronchiën. Over het algemeen zijn deze opgezette lymfeklieren van buitenaf wat moeilijker zelf te voelen dan in de hals, de lies of de oksels. Ook bij de ziekte sarcoïdose (zie hieronder) zijn met name de lymfeklieren bij de longen opgezet.

Buikholte

Ook bij de buikholte is niet altijd direct voelbaar dat de lymfeklieren zijn opgezet. Vaak kan nader onderzoek door een arts dit wel bevestigen. Vaak ligt het probleem aan een van de organen in de buikholte of aan de voortplantingsorganen. Meestal gaat het om ontstekingen die behandeld kunnen worden met antibiotica.

Sarcoïdose

De ziekte sarcoïdose ontstaat met vaak onbekende oorzaak maar kenmerkt zich door ontstekingen die plots kunnen ontstaan. Vaak zitten deze ontstekingen rond de longen, maar soms elders in het lichaam. Er kunnen op een of meerdere plaatsen opgezette lymfeklieren voelbaar zijn. Het verloop van de ziekte is wisselend: vaak geneest het spontaan en zelden overlijdt een patiënt aan sarcoïdose.

Kanker en opgezette lymfeklieren

Kanker is een kwaadaardige woekering van cellen. Kankercellen kunnen losraken van een tumor en zich via het lymfestelsel verplaatsen naar andere plaatsen in het lichaam. Op deze manier zaait kanker zich uit. Kankercellen verspreiden zich door zich mee te laten voeren via het vocht dat vanuit weefsels wordt afgevoerd. Dit vocht wordt via het lymfevaatstelsel vervoerd. Al dit vocht gaat via een specifieke lymfeklier, de schildwachtklier genoemd. kankercellen die zich via het lymfevaatstelsel verspreiden zullen hun eerst langs deze klier moeten. Bij verschillende soorten kanker die zich via de lymfeklieren uitzaait, worden de schilwachtklieren als eerste gecontroleerd. Wanneer hier kanker aanwezig is, worden de verderop gelegen lymfeklieren gecontroleerd en eventueel verwijderd. Wanneer er geen kankercellen in de schilwachtklieren gevonden wordt, is de kans op uitzaaiingen klein. De kans op genezing van kanker wordt dan groter. De lymfeklieren zelf kunnen ook kanker krijgen: lymfeklierkanker. Hierin onderscheiden we het Hodgkin-lymfoom en het non-Hodgkin-lymfoom.