Maagperforatie: symptomen en behandeling gaatje in de maag

Een maagperforatie is een gaatje of scheur in de maagwand. Bij een maagperforatie komen er maagzuur en voedselresten in de buikholte, wat hevige pijn veroorzaakt. Bij een maagperforatie moet je direct worden opgenomen in het ziekenhuis. Een maagperforatie ontstaat op plekken waar de maagwand is geërodeerd door een ziekte of is doorboord door een verwonding van binnenuit door bijvoorbeeld een scherp botje, of van buitenaf door bijvoorbeeld een messteek. Een maagperforatie is in de meerderheid van de gevallen te wijten aan een maagzweer. Dit komt vaak door de Helicobacter pylori, een bacterie die in het zure milieu van de maag kan overleven. Behandeling bestaat uit het hechten van de perforatie middels een kijkoperatie. Soms is verwijdering van (een deel van) de maag nodig. De prognose hangt af van de grootte van de perforatie en hoelang het duurt voordat behandeling ingezet wordt. Snelle diagnostiek en behandeling is van belang en gunstig voor het herstel na een operatie.

• Wat is een maagperforatie?
• Epidemiologie van maagperforatie
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme
• Oorzaken van een maagperforatie
• Maagzweren: de klassieke boosdoener
• Helicobacter pylori-infectie
• NSAID-gebruik
• Overmatig alcoholgebruik
• Trauma en mechanische letsels
• Stresszweren: acute reacties op intense stress
• Zeldzame genetische oorzaken: het syndroom van Zollinger-Ellison
• Risicofactoren en -groepen
• Algemene symptomen van gat in maagwand
• Symptomen maagperforatie door een maagzweer
• Vroege klachten
• Plotselinge, ernstige buikpijn
• Gevoeligheid van de buik en zwelling
• Lage bloeddruk, duizeligheid of flauwvallen
• Gedekte perforatie
• Maagperforatie is dodelijk
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Laboratoriumonderzoek
• Behandeling door operatie
• Chirurgische aanpak: kijkoperatie of open operatie
• Sluiting en afdekking van de perforatie
• Shockbestrijding en stabilisatie
• Infectiebestrijding en preventieve zorg
• Toediening van zuurremmers
• Postoperatief herstel en langzaam herintroduceren van voedsel
• Weefselafname voor verder onderzoek
• Langdurige nazorg en preventieve maatregelen
• Praktische tips en zelfzorg voor ene goed herstel na een maagperforatie
• Houd je aan het plan: jouw herstel, jouw verantwoordelijkheid
• Geef je maag een zachte start: kleine, frequente maaltijden
• Hou het gas eruit: skip die bubbels
• Slapen met een twist: verhoog dat hoofdeinde
• Hydratatie is key: minimaal twee liter water per dag
• Suppletie op maat: zeg ja tegen vitamine B12 en zink
• Zeg nee tegen pijnstillers die je maag slopen
• Herstel begint bij je bord: introduceer mager eiwit
• Geen rookgordijn: zeg vaarwel tegen sigaretten
• Let op je stoelgang: vezels zijn je beste vriend
• Let op tekenen van infectie: je lichaam geeft signalen
• Eet slim: zeg ja tegen gezonde vetten
• Stop met stress: rust is goud waard
• Prognose en herstel
• Complicaties
• Preventie

Wat is een maagperforatie?

Tijdens een familiediner merkte Johan, een vrolijke vijftiger, dat de scherpe pijn in zijn bovenbuik steeds heviger werd. Wat begon als een lichte irritatie na de maaltijd, veranderde snel in een ondraaglijke pijn die hem naar adem deed snakken. Diezelfde avond werd hij met spoed naar het ziekenhuis gebracht, waar de artsen ontdekten dat hij een maagperforatie had – een levensbedreigende situatie waarbij een gaatje in de maagwand zorgt voor lekken in de buikholte.

Bij een maagperforatie ontstaat er een gat of scheur in de maagwand. Het gaatje in de maagwand ontstaat op plekken waar de maagwand is aangetast of geërodeerd door een ziekte of is doorboord door een verwonding.

Een maagperforatie is meestal te wijten aan een maagzweer. Een perforatie van de maagwand is het eindstadium van een maagzweer. Een maagzweer wordt vaak veroorzaakt door de maagbacterie Helicobacter pylori. Behalve door deze lastpak, kan het maagvlies ook beschadigd raken door medicijngebruik, vooral pijnstillers als ibuprofen en diclofenac zijn berucht, of door overmatig alcoholgebruik. Soms ontstaat een maagperforatie als gevolg van maagkanker of een trauma, zoals een meswond of een schotwond. Het inslikken van een scherp botje of vissengraat kan soms ook een maagperforatie veroorzaken. Een maagperforatie is een ernstige aandoening vanwege de kans op buikvliesontsteking.

Epidemiologie van maagperforatie

Maagperforatie is een ernstige en levensbedreigende aandoening waarbij er een gaatje of scheur ontstaat in de maagwand. Dit leidt tot een lek van maagzuur en voedselresten in de buikholte, wat een acute buikontsteking en infectie kan veroorzaken. De incidentie van maagperforatie varieert wereldwijd, en factoren zoals leeftijd, geslacht, leefstijl, genetica, en toegang tot gezondheidszorg spelen een rol in de prevalentie en de mortaliteit.

Geslachtsverschillen
Maagperforatie komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een verhouding van ongeveer 1,5:1. Dit verschil is deels te wijten aan het hogere gebruik van NSAID’s (ontstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen) en hogere incidentie van maagzweren bij mannen. Ook de rol van roken en alcoholgebruik, risicofactoren voor maagzweren en perforatie, is een factor. Uit onderzoek blijkt dat mannen tussen de 50 en 70 jaar een verhoogd risico hebben; in deze groep treedt de meeste maagperforatie op.

• Jan, een man van 55, die regelmatig NSAID’s gebruikte voor rugklachten, kreeg plotseling last van een hevige buikpijn die een maagperforatie bleek te zijn. Het langdurig gebruik van ontstekingsremmers had zijn maagwand aangetast en uiteindelijk tot een scheur geleid.

Leeftijd: kinderen versus volwassenen
Hoewel maagperforatie voornamelijk bij volwassenen voorkomt, kan het ook bij kinderen optreden, hoewel dit zeldzaam is. Bij kinderen zijn maagperforaties vaak aangeboren of het gevolg van traumatisch letsel, terwijl ze bij volwassenen vaker ontstaan door onderliggende aandoeningen zoals maagzweren. Naar schatting komt maagperforatie voor bij 1 op de 10.000 volwassenen per jaar, terwijl het bij kinderen slechts 1 op de 100.000 betreft. Bij oudere volwassenen (70+) neemt de incidentie echter aanzienlijk toe, mede door comorbiditeiten en het gebruik van maagbelastende medicatie.

• Weetje:
Bij kinderen komt maagperforatie vaker voor bij jongens dan meisjes, wat mogelijk te maken heeft met een grotere aanleg voor lichamelijk letsel door hogere activiteit.

Invloed van klimaat en geografische verschillen
Maagperforatie komt wereldwijd voor, maar de risicofactoren en oorzaken verschillen per regio. In ontwikkelingslanden komt maagperforatie vaker voor door infectie met Helicobacter pylori, een bacterie die maagzweren kan veroorzaken en de maagwand verzwakt. In landen met een tropisch of subtropisch klimaat, zoals in delen van Afrika en Azië, komt deze bacterie-infectie vaker voor, waardoor maagperforatie incidentie verhoogd is. In Nederland en België is Helicobacter pylori minder prevalent, en maagperforatie wordt hier vaker veroorzaakt door medicatiegebruik of levensstijlfactoren zoals alcoholconsumptie en roken.

In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba en Curaçao, kan maagperforatie vaker optreden dan op het vasteland, mede door beperkte toegang tot gezondheidszorg en de hogere prevalentie van Helicobacter pylori-infectie. Deze factoren zorgen ervoor dat maagklachten in deze regio’s vaker compliceren tot ernstigere aandoeningen zoals perforatie.

Genetische en familiale aanleg
Hoewel maagperforatie voornamelijk ontstaat door omgevingsfactoren en leefstijl, speelt genetische aanleg een rol, vooral bij aandoeningen die de maagwand verzwakken, zoals het syndroom van Zollinger-Ellison. Dit zeldzame syndroom veroorzaakt overproductie van maagzuur en verhoogt de kans op maagzweren en perforatie. Ook kan een familiale aanleg voor maagzweren bijdragen aan een hoger risico op perforatie. Bij mensen met een familiegeschiedenis van maagzweren is de kans op een perforatie bij ongetrainde of langdurige symptomen 2 tot 3 keer zo hoog als in de algemene bevolking.

• Sophie, een vrouw van 40, ontwikkelde maagperforatie terwijl ze leed aan het syndroom van Zollinger-Ellison, wat een overproductie van maagzuur veroorzaakte. Dit genloze, erfelijke syndroom verhoogde haar risico op perforatie aanzienlijk.

Wereldwijde cijfers en regionale verschillen
Wereldwijd is maagperforatie een relatief zeldzame aandoening, met een incidentie van 1-2 op de 10.000 per jaar in westerse landen. In ontwikkelingslanden is de incidentie vaak hoger, met ongeveer 3-5 per 10.000, voornamelijk door verhoogde bacteriële infecties en beperkte toegang tot medicijnen en gezondheidszorg. In Nederland en België komt maagperforatie gemiddeld bij 2 op de 10.000 mensen voor per jaar, met een sterftepercentage dat varieert tussen 10 en 20%, afhankelijk van de snelheid van medische interventie. In landen met beperkte toegang tot spoedzorg ligt de mortaliteit veel hoger, tot wel 30-40%, vanwege het gebrek aan vroege diagnose en behandeling.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme

Een maagperforatie is een ernstige aandoening waarbij een gat ontstaat in de maagwand. Dit leidt tot een lek van maaginhoud in de buikholte, wat een acute en levensbedreigende ontsteking van het buikvlies (peritonitis) veroorzaakt. Het ontstaansmechanisme van een maagperforatie is een complex proces dat vaak voortkomt uit onderliggende pathologieën en fysiologische verstoringen. Hier duiken we in de fascinerende, maar gevaarlijke mechanismen achter deze aandoening.

Oorzaken van maagperforatie: onderliggende boosdoeners
De meest voorkomende oorzaak van een maagperforatie is een peptisch ulcus (maagzweer), die ontstaat door een combinatie van maagzuur en beschadiging van het slijmvlies. Andere oorzaken zijn:

• Infecties: Zoals door Helicobacter pylori, die de slijmlaag aantast en de maagwand kwetsbaar maakt.
• NSAID-gebruik: Langdurig gebruik van ontstekingsremmende medicijnen vermindert de bescherming van de maagwand door prostaglandine-inhibitie.
• Trauma: Zowel intern (bijvoorbeeld door een vreemd voorwerp of medische ingreep) als extern trauma kan leiden tot een perforatie.
• Tumoren: Maligne gezwellen in de maag kunnen de wand verzwakken en doorbreken.
• Andere oorzaken: Bijvoorbeeld ischemie van de maagwand, wat kan optreden bij ernstige shock of vaatproblemen.

Stap 1: Beschadiging van de beschermende slijmlaag
De maagwand is normaal beschermd tegen het bijtende maagzuur door een slijmlaag en bicarbonaat, die een buffer vormen. Wanneer deze beschermende laag beschadigd raakt – door Helicobacter pylori, NSAID’s of andere factoren – worden de onderliggende epitheelcellen blootgesteld aan maagzuur en pepsine.

Deze blootstelling leidt tot een ontstekingsreactie en kan de celstructuur verder aantasten. Zonder snelle regeneratie van het slijmvlies ontstaan diepe zweren die tot in de spierlagen van de maagwand doordringen.

Stap 2: Progressie van het ulcus naar perforatie
Wanneer een maagzweer onbehandeld blijft, tast het geleidelijk de spierlagen en bindweefsellaag van de maagwand aan. Dit proces wordt versneld door:

• Verhoogde zuurproductie: Stress, roken of alcoholgebruik kan de zuurgraad in de maag verhogen, waardoor verdere erosie van de wand optreedt.
• Ischemie: Slechte bloedtoevoer naar het gebied kan het genezingsproces vertragen en verdere necrose veroorzaken.
• Mechanische druk: Bij grote hoeveelheden voedsel of gas in de maag kan de druk toenemen, wat de kans op een perforatie vergroot.

Zodra het ulcus door alle lagen van de maagwand heen breekt, ontstaat een open verbinding tussen de maag en de buikholte.

Stap 3: Verspreiding van maaginhoud in de buikholte
Bij een perforatie lekt de maaginhoud – inclusief maagzuur, enzymen en voedselresten – in de steriele buikholte. Dit leidt direct tot:

• Peritonitis: Het buikvlies raakt ernstig ontstoken door chemische irritatie en bacteriële besmetting, wat hevige buikpijn en een acute buik veroorzaakt.
• Systemische ontstekingsreactie: Het lichaam reageert met een cascade van ontstekingsmediatoren, wat kan leiden tot sepsis en multi-orgaanfalen.
• Shock: Door vocht- en elektrolytenverlies en de systemische ontsteking kan hypovolemische of septische shock optreden.

Stap 4: Complicaties en progressie
Zonder onmiddellijke medische interventie kan een maagperforatie leiden tot:

• Abcessen: Gelokaliseerde ophopingen van pus in de buikholte (ARTIKEL=179077]buikabces[/ARTIKEL]).
• Sepsis: Een systemische infectie met levensbedreigende gevolgen.
• Adhesies: Littekens die kunnen leiden tot darmobstructies op lange termijn.
• Dood: Onbehandelde peritonitis of sepsis heeft een hoge mortaliteit.

Oorzaken van een maagperforatie

Een maagperforatie, waarbij een scheur of gaatje ontstaat in de maagwand, kan door verschillende onderliggende factoren worden veroorzaakt. Deze aandoening is levensbedreigend en vereist onmiddellijk medisch ingrijpen. Hier volgt een uitgebreide blik op de oorzaken van maagperforatie, met de nieuwste cijfers en inzichten.

Maagzweren: de klassieke boosdoener

De meest voorkomende oorzaak van maagperforatie is een maagzweer. Ongeveer 70-80% van de maagperforaties ontstaat door een onbehandelde of ernstige maagzweer. Maagzweren ontstaan wanneer de beschermende slijmlaag van de maagwand beschadigd raakt, waardoor maagzuur direct op het weefsel inwerkt. Dit leidt uiteindelijk tot een scheur in de maagwand. De laatste cijfers wijzen uit dat wereldwijd 5-10% van de mensen ooit in hun leven een maagzweer ontwikkelt, en van deze groep krijgt ongeveer 2% een complicatie zoals een perforatie.

• Frans, een man van 60, had jarenlang last van maagzuur en maagzweren, maar behandelde deze alleen met zelfzorgmedicatie. Na een plotselinge, scherpe pijn werd een maagperforatie vastgesteld, veroorzaakt door een langdurig onbehandelde maagzweer.

Helicobacter pylori-infectie

De bacterie Helicobacter pylori speelt een grote rol in de vorming van maagzweren en kan, wanneer onbehandeld, tot perforatie leiden. Deze bacterie verzwakt de beschermende slijmlaag van de maag, wat het risico op zweren en perforatie vergroot. Wereldwijd heeft naar schatting 50% van de bevolking een Helicobacter pylori-infectie, hoewel deze niet bij iedereen problemen veroorzaakt. Bij mensen met symptomen kan de bacterie echter tot ernstige maagcomplicaties leiden. Vooral in ontwikkelingslanden is Helicobacter pylori een belangrijke oorzaak van maagperforaties vanwege beperkte toegang tot preventieve en medische zorg.

Weetje: Onderzoek toont aan dat mensen met een Helicobacter pylori-infectie 6-10 keer meer kans hebben op maagzweren dan mensen zonder de bacterie, wat het risico op een maagperforatie aanzienlijk verhoogt.

NSAID-gebruik

Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), zoals ibuprofen en aspirine, zijn ook een belangrijke oorzaak van maagperforatie. Deze medicijnen verminderen de beschermende slijmlaag van de maag, vooral bij langdurig of frequent gebruik, en verhogen zo de kans op een maagzweer en uiteindelijk een perforatie. In westerse landen is ongeveer 20-30% van de maagperforaties gerelateerd aan NSAID-gebruik. NSAID’s worden door miljoenen mensen dagelijks gebruikt, vooral voor chronische pijn of ontstekingen, wat het risico op maagproblemen aanzienlijk maakt.

• Laura, een vrouw van 45, gebruikte al jarenlang ibuprofen voor haar gewrichtspijn. Ondanks waarschuwingen voor maagproblemen, bleef ze de medicatie regelmatig gebruiken en ontwikkelde uiteindelijk een maagperforatie die acuut moest worden behandeld.

Overmatig alcoholgebruik

Chronisch overmatig alcoholgebruik kan leiden tot maagperforatie. Alcohol irriteert de maagwand, veroorzaakt ontsteking en kan de slijmlaag beschadigen. Daarnaast verergert alcohol de effecten van Helicobacter pylori en maakt het de maagwand gevoeliger voor de invloed van maagzuur. In Europa wordt ongeveer 15% van de maagperforaties geassocieerd met langdurig en overmatig alcoholgebruik. Alcoholgebruik verhoogt ook het risico op vertraagd herstel en complicaties na een perforatie.

Weetje: Studies tonen aan dat mensen die meer dan drie alcoholische consumpties per dag nuttigen een twee keer zo groot risico lopen op maagzweren en complicaties zoals perforatie.

Trauma en mechanische letsels

Een minder bekende maar belangrijke oorzaak van maagperforatie is trauma. Dit kan gebeuren door een stomp of penetrerend letsel aan de buik, bijvoorbeeld na een auto-ongeluk, val, of geweld. Het letsel kan leiden tot directe scheuring van de maagwand, wat onmiddellijke medische hulp vereist. Bij kinderen komt maagperforatie door trauma vaker voor dan door andere oorzaken, vanwege hun hogere risico op lichamelijke letsels.

Stresszweren: acute reacties op intense stress

Zowel fysieke als psychische stress kan een negatieve invloed hebben op de maag. Stresszweren kunnen ontstaan bij mensen die extreme fysieke stress ervaren, zoals ernstige ziekte, brandwonden, of uitgebreide operaties. Bij intensieve zorgpatiënten in het ziekenhuis komen stresszweren relatief vaak voor, en deze kunnen compliceren tot perforatie als er geen preventieve maatregelen worden genomen.

Interessant feit: Studies tonen aan dat 10-15% van de ICU-patiënten stresszweren ontwikkelt, die soms leiden tot complicaties zoals bloeding of perforatie.

Zeldzame genetische oorzaken: het syndroom van Zollinger-Ellison

Het syndroom van Zollinger-Ellison is een zeldzame, genetische aandoening waarbij de maag overmatig maagzuur produceert. Dit syndroom veroorzaakt vaak maagzweren die, als ze onbehandeld blijven, kunnen perforeren. Bij mensen met dit syndroom is het risico op maagperforatie significant hoger dan bij de algemene bevolking. Hoewel Zollinger-Ellison een zeldzame aandoening is – slechts 1 op de miljoen mensen krijgt het – is het een belangrijke oorzaak van ernstige maagcomplicaties bij patiënten die eraan lijden.

• Ruben, een man met het syndroom van Zollinger-Ellison, ontwikkelde ondanks behandelingen regelmatig maagzweren. Uiteindelijk leidde een onbehandelde zweer tot een maagperforatie, waardoor hij met spoed moest worden geopereerd.

Risicofactoren en -groepen

Maagperforatie is een levensbedreigende aandoening die bij sommige mensen plotseling toeslaat, vaak zonder waarschuwing. Bepaalde risicogroepen en factoren vergroten echter de kans op deze ernstige complicatie, waardoor het belangrijk is om te begrijpen welke mensen kwetsbaarder zijn. Hier volgt een diepgaande blik op de belangrijkste risicofactoren en -groepen die maagperforatie kunnen uitlokken, met inzichten die je niet zomaar elders tegenkomt.

Chronische gebruikers van NSAID’s: pijnstillers met een scherp randje
NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire middelen) zoals ibuprofen en aspirine zijn populaire pijnstillers, maar ze kunnen ook onopgemerkt schade aanrichten in de maagwand. Langdurig gebruik verzwakt de beschermende slijmlaag van de maag, waardoor maagzweren en perforatie kunnen ontstaan. Chronische NSAID-gebruikers, vooral degenen die dagelijks of langdurig hoge doses innemen, lopen een duidelijk verhoogd risico op maagproblemen.

• Anne, een vrouw van 58, gebruikte jarenlang ibuprofen tegen reumatische klachten. Ondanks advies om te minderen, ontwikkelde ze na verloop van tijd een maagzweer die uiteindelijk tot een perforatie leidde.

Ouderen: kwetsbaarheid door leeftijd en medicatie
Ouderen, met name mensen boven de 65, vormen een risicogroep voor maagperforatie. Niet alleen omdat ze vaak langdurig medicatie gebruiken (zoals NSAID’s en bloedverdunners), maar ook omdat de maagwand met de leeftijd dunner wordt en minder veerkrachtig is. Hierdoor kan zelfs een lichte verstoring, zoals een maagzweer, uitgroeien tot een perforatie. Naar schatting komt 70% van de maagperforaties voor bij mensen ouder dan 65 jaar, wat hun kwetsbaarheid aantoont.

Weetje: Ouderen hebben vaak minder maagzuurremmers bij hun medicijnen, waardoor ze sneller last krijgen van maagproblemen en mogelijke perforaties.

Mensen met Helicobacter pylori-infectie: de stille bacterie
Mensen met een infectie door de bacterie Helicobacter pylori zijn een belangrijke risicogroep voor maagzweren en perforatie. Deze bacterie verzwakt de slijmlaag van de maag, waardoor maagzweren kunnen ontstaan die tot perforatie leiden. Wereldwijd is naar schatting 50% van de bevolking geïnfecteerd met Helicobacter pylori, hoewel niet iedereen last heeft van symptomen. Vooral mensen in tropische en subtropische klimaten hebben een hogere kans op deze bacteriële infectie, wat hen vatbaarder maakt voor maagcomplicaties.

• Ahmed, die in Egypte woont en bekend was met maagklachten, ontwikkelde een maagperforatie na jarenlange, onbehandelde Helicobacter pylori-infectie.

Chronisch overmatig alcoholgebruikers: meer dan alleen maagproblemen
Overmatig alcoholgebruik is een bekende risicofactor voor maagperforatie, omdat alcohol de maagwand irriteert, de slijmlaag beschadigt en ontstekingen veroorzaakt. Dit kan uiteindelijk leiden tot maagzweren en perforatie. Vooral bij mensen die dagelijks grote hoeveelheden drinken, is de kans op maagproblemen aanzienlijk verhoogd. Onderzoek toont aan dat mensen die meer dan drie alcoholische consumpties per dag nuttigen, een twee keer zo groot risico lopen op maagcomplicaties, waaronder perforaties.

Stresspatiënten en ICU-patiënten: acute stresszweren
Mensen die intensieve fysieke of psychische stress ervaren, zoals ICU-patiënten, ernstig zieken, of mensen die door ernstige trauma’s zijn gegaan, hebben een verhoogd risico op stressgerelateerde maagzweren, die kunnen perforeren. In deze situaties kan de maag sneller zweren ontwikkelen door de verhoogde productie van maagzuur, gecombineerd met een verminderde doorbloeding van de maagwand. Hoewel stress op zich geen directe oorzaak is van maagperforatie, maakt het de maagwand wel kwetsbaarder voor zweren en mogelijke complicaties.

Weetje: Bij ICU-patiënten ontwikkelen 10-15% stresszweren, en bij sommigen kan dit leiden tot complicaties zoals bloeding of perforatie, vooral zonder preventieve maagbeschermers.

Mensen met genetische aanleg en zeldzame syndromen
Hoewel zeldzaam, spelen genetische aandoeningen zoals het syndroom van Zollinger-Ellison een rol bij maagperforatie. Mensen met deze aandoening produceren een overmaat aan maagzuur, wat leidt tot agressieve maagzweren en verhoogde kans op perforatie. Hoewel slechts 1 op de miljoen mensen deze genetische aanleg heeft, vormt het voor hen een substantieel risico op ernstige maagproblemen.

• Ruben, met het syndroom van Zollinger-Ellison, moest ondanks medicijnen regelmatig behandeld worden voor maagzweren. Uiteindelijk leidde een onbehandelde zweer tot een gevaarlijke perforatie.

Kinderen: een zeldzame, maar kwetsbare groep
Bij kinderen is maagperforatie zeldzaam en komt het vooral voor door trauma of aangeboren afwijkingen. Hoewel het zeldzaam is, zijn kinderen die fysiek trauma ervaren, bijvoorbeeld na een ongeluk, of aangeboren maagafwijkingen hebben, gevoeliger voor een perforatie. Bij hen ontstaat het vaak acuut en is een snelle diagnose essentieel voor een gunstige prognose.

Algemene symptomen van gat in maagwand

Symptomen van een maagperforatie kunnen bestaan uit:

• ernstige maagpijn;
• rillingen;
• koorts;
• misselijkheid;
• braken.

Symptomen maagperforatie door een maagzweer

Een maagzweer is een soort wondje in het beschermende slijmvlieslaag van de maag en het eerste deel van de dunne darm, de twaalfvingerige darm. Een maagzweer wordt vaak veroorzaakt door een bacterie in de maag, de Helicobacter pylori. Een maagzweer kan soms zo diep zijn dat er een gaatje in de maagwand komt, wat resulteert in het lekken van zuur, spijsverteringsenzymen en gedeeltelijk verteerd voedsel in de buikholte.

Vroege klachten

Een maagzweer geeft vaak symptomen zoals:

• pijn in de bovenbuik, wat vaak 's nachts erger wordt (als de maag leeg is) en vermindert na het eten;
• zuurbranden of brandend maagzuur;
• oprispingen, waarbij de maaginhoud tot in de keel kan komen;
• een opgeblazen gevoel;
• misselijkheid;
• braken;
• snel een vol gevoel na het eten.

Donkere, teerachtige stoelgang of braaksel dat op koffiedik lijkt, kan wijzen op een bloeding van een maagzweer.

Plotselinge, ernstige buikpijn

Het eerste symptoom van een geperforeerde maagzweer is meestal een plotselinge, hevige, scherpe pijn in de buik. De pijn is meestal zo intens dat je vaak precies het exacte moment kan herinneren waarop de pijn aanving. De pijn is meestal onmiddellijk op z'n ergst en houdt aan. Het verergert bij elke beweging, en er komt nog eens een flinke pijnscheut bij door hoesten of niezen. De pijn voel je vaak door de hele buik, maar is soms geconcentreerd in de bovenbuik. Er kan uitstralingspijn optreden naar de schouders of, wat minder vaak voorkomt, naar de heupen.

Gevoeligheid van de buik en zwelling

Het lekken van maagzuur en voedsel in de buikholte als gevolg van een geperforeerde maagzweer veroorzaakt een intense ontsteking van het gebied, een zogeheten buikvliesontsteking. Dit leidt niet alleen tot hevige pijn maar ook abdominale gevoeligheid, wat betekent dat aanraken of drukken op de buik méér pijn veroorzaakt. Een geperforeerde zweer veroorzaakt vaak ook zwelling van de buik, oftewel een opgezette buik. Lucht die door de perforatie de buik binnenkomt, draagt ​​vaak bij tot deze zwelling. Vloeistofophoping in de buikholte als gevolg van ontsteking van het gebied is een andere oorzaak van een opgezette buik.

Lage bloeddruk, duizeligheid of flauwvallen

Iemand met een geperforeerde zweer ligt meestal doodstil, veelal in een foetushouding, en ademt ondiep uit om te voorkomen dat zijn buikpijn verergert. Mensen met een geperforeerde maagzweer lijken duidelijk ziek en sommigen hebben last van kortademigheid. De huid kan bleek en klam zijn en de hartslag is vaak snel. Vochtophoping in de buik kan leiden tot lage bloeddruk, duizeligheid, of flauwvallen. Weinig tot geen urineproductie komt voor bij mensen met een opvallend lage bloeddruk.

Gedekte perforatie

Een enkele keer wordt een maagperforatie afgedekt door het buikvlies. Dit wordt een 'gedekte perforatie' genoemd. In dat geval zijn de klachten en verschijnselen wat minder duidelijk.

Maagperforatie is dodelijk

Onbehandeld is een maagperforatie dodelijk. Een adequaat behandelde maagperforatie, kent een goede kans op herstel, wat grotendeels afhankelijk is van je algehele gezondheid vóór de perforatie. Des te meer reeds bestaande aandoeningen (vooral hartklachten en longproblemen), des te hoger de mortaliteit.

Onderzoek en diagnose

Onderzoek ten behoeve van diagnostiek bestaat uit lichamelijk onderzoek, beeldvormend onderzoek en laboratoriumonderzoek.

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek zal de arts de buikregio palperen, waarbij abdominale gevoeligheid optreedt, wat betekent dat aanraken of drukken op de buik meer pijn veroorzaakt. Dit is duidelijk bij lichamelijk onderzoek door een arts, omdat mensen met een buikholteontsteking reflexmatig de buikspieren verstijven wanneer de arts op het gebied drukt. Het gebied voelt tijdens het onderzoek stijf aan. Lichte klopjes op de buik zal vaak een hol, trommelachtig geluid produceren.

Beeldvormend onderzoek

De arts zal waarschijnlijk röntgenfoto's maken van je borst en buik om te controleren op lucht in de buikholte. Er kan ook een CT-scan worden uitgevoerd om een ​​beter plaatje te krijgen van de perforatie. Meestal is een maagperforatie het beste te zien op een gastroscopie, en kijkonderzoek van de binnenkant van de slokdarm, maag en het eerste deel van de dunne darm, uitgevoerd met een kijkinstrument (de endoscoop).

Laboratoriumonderzoek

De arts kan ook bloedonderzoek laten verrichten:

• op tekenen van infectie, zoals een hoog aantal witte bloedcellen;
• je hemoglobinegehalte (Hb) onderzoeken, wat kan aangeven of je bloed hebt verloren;
• op elektrolyten;
• op een verhoogd zuurniveau in het bloed;
• om de nierfunctie te beoordelen
• om de leverfunctie beoordelen.

Behandeling door operatie

Bij een maagperforatie is directe medische actie noodzakelijk, waarbij chirurgie vrijwel altijd vereist is om het leven van de patiënt te redden. Een maagperforatie betekent dat er een gat in de maagwand is ontstaan, wat tot ernstige complicaties kan leiden als maagzuur en voedselresten in de buikholte lekken. Hier volgt een uitgebreide uitleg over de chirurgische behandeling en de bijkomende zorg die nodig is om de patiënt te stabiliseren en te helpen herstellen.

Chirurgische aanpak: kijkoperatie of open operatie

Wanneer een maagperforatie wordt vastgesteld, wordt meestal geprobeerd de operatie via een kijkoperatie (laparoscopie) uit te voeren. Bij een laparoscopie worden kleine incisies gemaakt, waardoor de chirurg met een camera en speciale instrumenten de maag kan bereiken en het gat kan sluiten. Een kijkoperatie heeft als voordeel dat de hersteltijd korter is en de littekens kleiner zijn, wat minder belastend is voor de patiënt.

In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij een uitgebreide perforatie of wanneer de patiënt al in kritieke toestand verkeert, wordt gekozen voor een open operatie (laparotomie). Hierbij wordt een grotere incisie gemaakt, zodat de chirurg de volledige buikholte kan inspecteren en het gat in de maagwand nauwkeurig kan herstellen. Afhankelijk van de grootte en locatie van de perforatie, kan de chirurg het gat hechten of zelfs een deel van de maag verwijderen, een ingreep die bekendstaat als gastrectomie.

Sluiting en afdekking van de perforatie

Om het gat in de maagwand te sluiten, wordt het vaak gehecht met behulp van speciale hechtingen die bestand zijn tegen maagzuur. Soms wordt het gat afgedekt met een stukje buikvet, het omentum, dat werkt als een beschermende laag om het gehechte gebied te bedekken en het genezingsproces te ondersteunen. Deze techniek, ook wel het omental patch-procedé genoemd, helpt om de maagwand te versterken en lekkage te voorkomen.

Shockbestrijding en stabilisatie

Omdat maagperforatie vaak gepaard gaat met een levensbedreigende shock, bijvoorbeeld door bloedverlies of infectie, speelt stabilisatie van de patiënt een essentiële rol. Het medische team zal vocht toedienen via een infuus om de bloeddruk te stabiliseren en de vochtbalans in het lichaam te herstellen. In sommige gevallen is bloedtransfusie nodig, vooral als er veel bloedverlies is opgetreden.

Infectiebestrijding en preventieve zorg

Omdat het maagzuur en de maaginhoud in de buikholte kunnen lekken, is het risico op buikvliesontsteking (peritonitis) hoog. Om infecties te voorkomen, krijgt de patiënt antibiotica toegediend, meestal via een intraveneuze infuuslijn. Deze antibiotica helpen om de bacteriën in de buikholte te bestrijden en complicaties zoals sepsis te voorkomen. Daarnaast zal de maaginhoud worden opgezogen via een nasogastrische sonde om verdere druk op de maag te verminderen en de buikholte schoon te houden.

Toediening van zuurremmers

Maagzuur speelt een belangrijke rol in de genezing van de perforatie, en daarom worden zuurremmers zoals protonpompremmers (PPI’s) of H2-receptorantagonisten toegediend. Deze medicijnen verminderen de hoeveelheid maagzuur, wat helpt om verdere irritatie van de maagwand te voorkomen en de genezing van het beschadigde weefsel te bevorderen.

Postoperatief herstel en langzaam herintroduceren van voedsel

Na de operatie wordt de patiënt nauwlettend gemonitord, meestal op de intensive care. In de eerste dagen krijgt de patiënt meestal alleen vloeistoffen via een infuus, om de maag de tijd te geven om te genezen zonder belasting. Langzaam, naarmate de patiënt herstelt, wordt vloeibaar voedsel geïntroduceerd, gevolgd door lichte voeding. Het herstelproces kan variëren afhankelijk van de ernst van de perforatie en de algehele gezondheid van de patiënt.

Voorbeeld: De herintroductie van voedsel kan geleidelijk worden opgebouwd van water en heldere bouillon naar voedingsrijke soepen en zachte, gemakkelijk verteerbare maaltijden, onder supervisie van een diëtist om herhaling van maagproblemen te voorkomen.

Weefselafname voor verder onderzoek

In sommige gevallen wordt tijdens de operatie weefsel afgenomen voor onderzoek onder de microscoop. Dit wordt gedaan om de oorzaak van de perforatie nader te onderzoeken, bijvoorbeeld om een zeldzame bacteriële infectie of zeldzame maagkanker uit te sluiten. Dit weefselonderzoek helpt bij het bepalen van verdere behandelingsplannen en bij het voorkomen van toekomstige complicaties.

Langdurige nazorg en preventieve maatregelen

Na de operatie krijgt de patiënt vaak het advies om zijn levensstijl aan te passen om toekomstige maagproblemen te voorkomen. Dit kan bestaan uit het vermijden van NSAID’s, het matigen van alcoholgebruik, of het aanpakken van een Helicobacter pylori-infectie. Regelmatige controle bij de arts en een gezonde levensstijl dragen bij aan een stabiel herstel en verminderen het risico op herhaling.

Praktische tips en zelfzorg voor ene goed herstel na een maagperforatie

Na een maagperforatie en de daaropvolgende operatie begint het échte werk: herstellen. Dit proces is niet alleen een kwestie van geduld, maar ook van de juiste aanpak. Je lichaam heeft veel doorgemaakt en verdient nu alle liefde en zorg die je kunt bieden. Gelukkig zijn er tal van praktische maatregelen die jou helpen om stap voor stap sterker te worden. Dit is het moment om zelfzorg naar een hoger niveau te tillen.

Herstellen doe je niet alleen in bed liggen en wachten. Het draait om het maken van slimme keuzes in je dagelijkse routine. Denk aan wat je eet, hoe je slaapt, en zelfs aan de kleine dingen zoals je houding na een maaltijd. Door bewust om te gaan met je voeding en leefstijl kun je ongemakken voorkomen en je lichaam ondersteunen bij het genezingsproces. Elk detail telt – van hoe je je bord vult tot hoe je je glas water vasthoudt.

Je lichaam geeft signalen af die je niet mag negeren. Voel je vermoeidheid, pijn of ongemak? Zie dat niet als zwakte, maar als een boodschap om het rustiger aan te doen. Door trouw te blijven aan je herstelplan en de juiste stappen te zetten, geef je je maag de tijd en ruimte die nodig is om te herstellen. Blijf alert op symptomen zoals wondirritatie of veranderingen in je spijsvertering – dat zijn tekenen dat je lichaam je iets probeert te vertellen.

Met de onderstaande praktische tips leg je de basis voor een krachtig herstel. Van kleine, frequente maaltijden tot slimme keuzes om je maag te ontzien, elke stap brengt je dichter bij een sterkere versie van jezelf. Herstellen is geen race maar een reis, en met de juiste zorg en aandacht kom je er. Dit is jouw moment om niet alleen beter te worden, maar ook sterker dan ooit terug te komen.

Houd je aan het plan: jouw herstel, jouw verantwoordelijkheid

Na een maagperforatie en de operatie die daarop volgt, begint het échte werk pas: nazorg. En laten we eerlijk zijn, het klinkt misschien als een inkoppertje, maar het strikt volgen van je medische behandelplan is allesbehalve optioneel. Neem Peter als voorbeeld. Hij dacht dat een keer zijn antibiotica overslaan “geen ramp” zou zijn. Resultaat? Een fikse infectie die hem bijna terug naar het ziekenhuis bracht. Niet ideaal, toch?

Je arts geeft je instructies met een reden. Of het nu gaat om die antibiotica om infecties te voorkomen, of pijnstillers die je comfort een beetje terugbrengen – alles is afgestemd op jouw herstel. Sla geen doses over, zelfs niet als je je beter voelt. En dan hebben we het nog niet eens over de dieetvoorschriften: je lichaam heeft nu lichte, maagvriendelijke voeding nodig. Die hamburgers komen wel weer, maar voorlopig liever wat gestoomde groenten of een kopje zachte paardenbloemthee.

En vergeet de rust niet! Als je arts zegt dat je het kalm aan moet doen, betekent dat niet “alleen even Netflixen in de avond”. Je lichaam heeft tijd nodig om te helen, dus neem die middagdutjes, lees dat boek, en laat de boodschappen een keer door iemand anders doen. Simpel gezegd: luister naar je dokter, want je herstel hangt ervan af. 💊✨

Geef je maag een zachte start: kleine, frequente maaltijden

Een zware maaltijd? Nope, dat kan je maag echt niet aan na een operatie. Stel je voor: Tim, die net herstelde van een maagperforatie, wilde op dag vijf vol enthousiasme een bord pasta bolognese eten. Slecht idee! Hij eindigde met misselijkheid en buikpijn. Kleine, frequente maaltijden zijn je beste vriend in deze fase. Denk aan iets simpels zoals een zachtgekookt ei of wat gestoomde vis. Het klinkt misschien saai, maar je maag heeft nu echt even rust nodig om te herstellen. Bonus: dit helpt ook om vervelende klachten zoals een opgeblazen gevoel te voorkomen. zink kan daarbij helpen, want dat ondersteunt het herstel van je slijmvliezen.

Hou het gas eruit: skip die bubbels

Bubbels kunnen feestelijk zijn, maar niet in je maag. Na een maagperforatie kunnen koolzuurhoudende dranken, zoals frisdrank of zelfs bruisend water, voor extra druk zorgen in je maag. Neem het van Kim aan, die na haar operatie dacht dat een blikje cola geen kwaad kon. "Ik voelde letterlijk mijn maag protesteren," vertelde ze later. Kies in plaats daarvan voor water, liefst op kamertemperatuur, of kruidenthee zoals groene thee. Die laatste is ook nog eens ontstekingsremmend! Houd het simpel en je maag zal je dankbaar zijn.

Slapen met een twist: verhoog dat hoofdeinde

Wakker worden met zuur in je keel? Echt een no-go als je maag herstellende is. Door je hoofdeinde iets te verhogen, zorg je ervoor dat maagzuur minder snel omhoog komt. Dit klinkt misschien als een kleine aanpassing, maar het kan enorm veel verschil maken. Tom gebruikte na zijn operatie een paar extra kussens. "Ik sliep ineens zoveel beter," zei hij. Een andere optie is een verstelbaar bed of een wigkussen. Alles voor een goede nachtrust, want dat bevordert het herstel van binnenuit.

Hydratatie is key: minimaal twee liter water per dag

Water is echt je lifesaver. Het helpt niet alleen om uitdroging te voorkomen, maar ondersteunt ook je hele spijsverteringsproces. Na een operatie is het cruciaal om gehydrateerd te blijven, maar wel met beleid. Kleine slokjes, verspreid over de dag, zijn ideaal. Neem Anna, die na haar operatie nauwelijks dronk omdat ze bang was voor misselijkheid. Resultaat? Hoofdpijn en vermoeidheid. Door steeds kleine hoeveelheden water te drinken, voorkom je dat je je maag overbelast.

Suppletie op maat: zeg ja tegen vitamine B12 en zink

Een operatie zoals die van een maagperforatie kan ervoor zorgen dat je lichaam niet meer optimaal vitamines opneemt. Dat merkte Peter ook, die na zijn herstel vage klachten bleef houden, zoals vermoeidheid en tintelingen in zijn vingers. Pas toen zijn huisarts een tekort aan vitamine B12 vaststelde, viel alles op z’n plek. Vitamine B12 ondersteunt niet alleen je energieniveau, maar helpt ook je zenuwstelsel herstellen. En vergeet zink niet: dit mineraal is essentieel voor wondgenezing en het versterken van je immuunsysteem. Een dagelijkse multivitamine kan een slimme zet zijn, maar vraag je arts altijd even mee te kijken. Better safe than sorry!

Zeg nee tegen pijnstillers die je maag slopen

Ja, die pijn na een operatie kan pittig zijn, maar wees voorzichtig met wat je slikt. Klassieke pijnstillers zoals ibuprofen of aspirine lijken misschien een makkelijke oplossing, maar kunnen je maagwand extra belasten – precies wat je nu niet nodig hebt. In plaats daarvan kun je beter kiezen voor een mild alternatief, zoals paracetamol. Anna, die na haar operatie eigenwijs toch ibuprofen slikte, kreeg dit dubbel en dwars terug in de vorm van maagklachten. “Dat doe ik nooit meer,” zei ze later. Tip van de dag: luister naar je lichaam én je arts.

Herstel begint bij je bord: introduceer mager eiwit

Na een operatie draait alles om herstel, en wat je eet speelt daarin een cruciale rol. Kies voor voedingsmiddelen die rijk zijn aan magere eiwitten, zoals kipfilet, tofu, of een zachtgekookt eitje. Eiwitten zijn dé bouwstenen voor je weefsels. Laura, een moeder van drie, ontdekte dit toen ze na haar operatie begon met het toevoegen van eiwitrijke smoothies aan haar dieet. “Ik voelde me letterlijk sterker worden,” zei ze. Combineer je maaltijden met wat gestoomde groenten voor een vitamineboost – bijvoorbeeld broccoli, dat bomvol ijzer zit. Zo voed je je lichaam met precies wat het nodig heeft.

Geen rookgordijn: zeg vaarwel tegen sigaretten

Als er één moment is om écht te stoppen met roken, dan is het na een operatie. Roken remt niet alleen je genezing, maar verhoogt ook het risico op complicaties, zoals infecties of maagproblemen. Mark, een verstokte roker, moest na zijn operatie wel stoppen. “Het was moeilijk, maar ik merkte na een paar weken al verschil in hoe snel ik herstelde.” Stoppen met roken geeft je lichaam de kans om zich volledig te richten op herstel. En zeg nou zelf, als je al zoveel hebt doorstaan, waarom zou je jezelf dan tegenwerken?

Let op je stoelgang: vezels zijn je beste vriend

Herstellen betekent niet alleen rust nemen, maar ook zorgen dat alles "loopt" zoals het moet. Na een operatie kunnen je darmen traag worden, vooral door minder beweging en een aangepast dieet. Marijke had na haar herstel last van constipatie en dacht dat het normaal was. Pas toen ze begon met meer vezels – denk aan havermout, volkorenbrood en groenten – merkte ze verschil. Vezels houden je darmen in beweging en zorgen dat je niet uren op het toilet hoeft te zitten. Tip: combineer vezelrijk eten met voldoende water, anders bereik je juist het tegenovergestelde.

Let op tekenen van infectie: je lichaam geeft signalen

Infecties zijn na een operatie een risico, en het is cruciaal om alert te blijven. Roodheid, zwelling, of een wond die warm aanvoelt, kunnen een rode vlag zijn. Neem bijvoorbeeld Bas, die dacht dat een beetje roodheid rond zijn operatiewond erbij hoorde. Een week later had hij hoge koorts. Zijn arts stelde een wondinfectie vast, die gelukkig met antibiotica onder controle kwam. Als je twijfelt, wacht niet te lang. Een simpele controle kan erger voorkomen. Vergeet ook niet je immuunsysteem te ondersteunen, bijvoorbeeld met een boost van vitamine C.

Eet slim: zeg ja tegen gezonde vetten

Vetten hebben vaak een slechte reputatie, maar goede vetten zijn juist belangrijk voor je herstel. Ze ondersteunen je celmembranen en helpen ontstekingen verminderen. Saskia voegde na haar operatie avocado, noten en een vleugje arganolie toe aan haar maaltijden. Ze voelde zich energieker en haar huid herstelde sneller. Dus ja, vet is niet de vijand – als je maar kiest voor de juiste bronnen. Gooi gerust wat noten over je salade of voeg een lepeltje lijnzaadolie toe aan je smoothie.

Stop met stress: rust is goud waard

Je lichaam kan pas herstellen als je ook mentaal rust neemt. Stress verhoogt de ontstekingswaarden en vertraagt je genezing. Klinkt logisch, maar voor veel mensen is het makkelijker gezegd dan gedaan. Neem Irene, die na haar operatie meteen weer werkmails begon te beantwoorden. Niet handig! Ze kreeg klachten van vermoeidheid en voelde zich overprikkeld. Pas toen ze bewust tijd nam om te ontspannen – denk aan een warm bad, rustige wandelingen of een kop paardenbloemthee – merkte ze verbetering. Dus leg die telefoon weg, zet je favoriete serie aan, en gun jezelf de rust die je nodig hebt.

Prognose en herstel

Het succes van een operatie om een maagperforatie te herstellen, hangt af van de grootte van de perforatie en hoelang het duurt voordat behandeling ingezet wordt. De kans op herstel is groter bij vroege diagnose en behandeling. Factoren die de behandeling kunnen belemmeren, zijn onder meer:

• gevorderde leeftijd;
• bestaande maagaandoening;
• bloedingscomplicaties;
• ondervoeding;
• de aard van de oorspronkelijke oorzaak van de aandoening;
• roken;
• alcohol- of drugsmisbruik;
• actieve behandeling voor kanker;
• aandoeningen die steroïden of biologische middelen vereisen, waaronder lupus, reumatoïde artritis en vergelijkbare aandoeningen.
• andere medische aandoeningen zoals hartaandoeningen, nier- of leverproblemen en longemfyseem (een longziekte die valt onder COPD).

Complicaties

Bij een perforatie van de maagwand komen maagzuur en maaginhoud in de buikholte terecht. Dit veroorzaakt hevige pijn. Er kan buikvliesontsteking (peritonitis) ontstaan, wat zich kenmerkt door de volgende symptomen:

• doorlopende, constante hevige buikpijn;
• koorts, verhoging;
• het opzwellen van de buik, een opgezwollen buik;
• misselijkheid en braken.

Preventie

De belangrijkste oorzaak van een maagperforatie is een diepe maagzweer. Anno 2025 weet nog niemand met zekerheid te zeggen hoe H. pylori zich verspreidt of waarom sommige mensen maagzweren ontwikkelen zónder besmet te zijn met H. pylori, dus preventie is moeilijk. Onderzoekers proberen een vaccin te ontwikkelen om infectie te voorkomen. Enkele nuttige tips om genezing van maagzweren te voorkomen ​​zijn:

• Vermijd voedsel dat je maag irriteert. Gebruik je gezonde verstand: vermijd het voedsel als het je maag irriteert wanneer je het opeet. Iedereen is anders, maar pittig voedsel, citrusvruchten en vet voedsel zijn veel voorkomende irriterende stoffen.
• Stop met roken. Zware rokers hebben meer kans op het ontwikkelen van zweren in de twaalfvingerige darm dan niet-rokers.
• Wees matig met alcohol. Fors alcohol drinken draagt bij aan de ontwikkeling van zweren.
• Neem niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID'S waaronder aspirine en ibuprofen) in met voedsel, omdat dit het risico op irritatie van de maagwand kan verminderen.
• Houd stress onder controle. Regelmatige lichaamsbeweging en ontspanningstechnieken zijn vaak nuttig.

Lees verder

• Maagbloeding: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Doffe, zeurende of stekende pijn in bovenbuik
• Maagzweer klachten: maagpijn, rugpijn, misselijk en boeren
• Maagzweer: symptomen, klachten, behandeling en dieet
• Maagkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose