Pijn in bovenbuik: bovenbuikpijn door een overgevoelige maag

Pijn in bovenbuik kan veroorzaakt worden door dyspepsie. Dyspepsie verwijst naar een verstoring in het bovenste deel van het spijsverteringskanaal (slokdarm, maag en/of dunne darm), waarbij vooral maagklachten –zoals pijn in de bovenbuik, voedseloprispingen en opboeren, misselijkheid en soms zelfs braken– optreden. Bij ongeveer 50 procent van de mensen met dyspepsie kan geen organische oorzaak worden gevonden en spreekt men van 'functionele dyspepsie', ook wel 'aspecifieke maagklachten' of 'overgevoelige maag' genoemd. Functionele dyspepsie verwijst naar chronische of recidiverende bovenbuikklachten met een duur van ten minste 4 weken, niet gebonden aan inspanning, zonder een aanwijsbare oorzaak. Waarschijnlijk ontstaan de klachten door een overgevoelige maag en/of verstoorde bewegingen van de maag.

Pijn in de bovenbuik

• Pijn in bovenbuik: twee vormen van dyspepsie
• Mogelijke oorzaken functionele dyspepsie
• Overgevoelige maag
• Luie maag
• Symptomen bij functionele dyspepsie
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling van pijn in de bovenbuik door dyspepsie
• Medicatie
• Voedingsadviezen en leefgewoonten veranderen

Pijn in bovenbuik: twee vormen van dyspepsie

Er worden twee vormen van dyspepsie onderscheiden:

• organische dyspepsie, waarbij de oorzaak bekend is; en
• functionele dyspepsie, waarbij er geen organische afwijking of duidelijke oorzaak wordt gevonden.

Organische dyspepsie
De mogelijke oorzaken van organische dyspepsie zijn onder meer:

• overmatige maagzuurproductie;
• oprisping van maagzuur (reflux);
• overdadig eten en drinken (dat wil zeggen te veel en te vaak);
• maagslijmvliesontsteking;
• maagzweer.

In het onderhavige artikel beperken we ons tot functionele dyspepsie.

Mogelijke oorzaken functionele dyspepsie

De twee meest voorkomende oorzaken van functionele maagklachten zijn:

• een overgevoelige maag; en
• een vertraagde maagontlediging, ook wel 'luie maag' genoemd.

Overgevoelige maag

Iemand met een overgevoelige maag is overgevoelig voor prikkels uit het maag-darmkanaal. Hoe dat komt, is niet duidelijk. Waarschijnlijk speelt een combinatie van meerdere factoren een rol, waaronder:

• een doorgemaakte infectie;
• een verstoorde maagbeweging;
• het voedingspatroon; en
• psychische factoren als aanhoudende stress.

Luie maag

Een luie maag duidt op een vertraagde maagontlediging, waarbij de maagspier te weinig of te onregelmatig samentrekt. Het gevolg hiervan is dat het voedsel onvoldoende wordt fijngemalen en langer in de maag blijft dan normaal. Vaak is de oorzaak van een luie maag niet bekend. Mogelijk spelen stress en spanningen een rol.

Symptomen bij functionele dyspepsie

Klachten die kunnen optreden bij functionele dyspepsie zijn:

• pijn in de bovenbuik;
  Misselijkheid / Bron: Istock.com/CentralITAlliance
• maagpijn;
• opgezet of opgeblazen gevoel van de maag na de maaltijd;
• slechte of vieze smaak in de mond en/of slechte adem;
• opboeren en oprispingen;
• weinig kunnen eten, snel een vol gevoel hebben;
• misselijkheid/braken;
• brandend maagzuur.

De klachten kunnen erg vervelend zijn en interfereren met je dagelijkse bezigheden.

Diagnose en onderzoek

De diagnose functionele dyspepsie kan worden gesteld wanneer bij onderzoek geen afwijkingen worden gevonden en er sprake is van aanhoudende maagklachten. Waarschijnlijk worden de bovenbuikklachten veroorzaakt door een overgevoelige maag en/of verstoorde bewegingen van de maag. Onderzoek kan bestaan uit gastroscopie (een kijkonderzoek van de maag) en een maagontledigingsonderzoek. Dit laatste gebeurt door middel van een gestandaardiseerd proefontbijt met onder andere radioactieve jam, waarna op een aantal tijdstippen opnamen worden gemaakt van de maag. Door deze beelden kan de snelheid berekend worden waarmee de maaltijd uit je maag verdwijnt.

Behandeling van pijn in de bovenbuik door dyspepsie

Medicatie

Aangezien de oorzaak van de klachten niet bekend is, is het moeilijk om functionele dyspepsie gericht en adequaat te behandelen. Voedingsadviezen en het veranderen van bepaalde leefgewoonten kunnen in sommige gevallen de klachten helpen verminderen. Voorts kan de huisarts een middel voorschrijven tegen de pijn. Bij een overgevoelige maag kunnen lage doseringen van bepaalde antidepressiva de prikkels vanuit het maag-darmkanaal enigszins verminderen. Bij een vertraagde maagontlediging kunnen prokinetica voorgeschreven worden, zoals Domperidon en Metoclopramide. Dat zijn medicijnen die de werking van de spieren in de maag stimuleren.

Voedingsadviezen en leefgewoonten veranderen

De volgende adviezen met betrekking tot leefgewoonten en eetpatroon kunnen helpen de klachten te verminderen:

• Vermijd bukken en tillen, zeker na het eten (wanneer je een volle maag hebt). Als je bukt, stroomt het maagzuur een eindje richting slokdarm en tijdens bukken of tillen duw je de inhoud van je maag omhoog.
• Ga niet liggen na de maaltijd, want dan zal de zure inhoud van de maag gemakkelijker terug de slokdarm instromen.
• Bij sommige mensen kan bepaalde voeding de klachten verergeren. Bekende voorbeelden zijn koffie, pepermunt, chocolade, koolzuurhoudende dranken, alcohol, sinaasappelsap, (sterk) gekruid eten en vet voedsel. Vermijd deze voedingsmiddelen als je er last van hebt.
  Eet kleine porties verdeeld over de dag / Bron: Losangela/Shutterstock.com
• Eet niet te vet en eet niet te overdadig. Neem kleinere porties verspreid over de dag: zes kleine maaltijden per dag verdienen de voorkeur boven drie grote.
• Eet vooral niet te gehaast, maar neem de tijd en kauw goed.
• Vermijd strakke kleding, want strakke kleding drukt op de maag en kan aldus maagzuur de slokdarm induwen.
• Streef naar een goed gewicht. Een dikke buik duwt namelijk voortdurend op de maag.
• Stop met roken. Roken kan de klachten bij sommige mensen doen verergeren.
• Vermijd stress en zorg voor voldoende ontspanning. Bij aanhoudende spanning en stress maakt je lichaam namelijk meer maagzuur aan en kan de knijpbeweging van de maag onregelmatiger of vertraagd worden.

Lees verder

• Steken in de buik: stekende pijn of pijnscheuten bovenbuik
• Pijn in de bovenbuik: symptomen, oorzaak en behandeling
• Buikpijn na eten: oorzaken van buikkrampen na het eten
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Buikpijn links of rechts en zeurende of stekende buikpijn