Leverziekten: symptomen, oorzaken, soorten en behandeling

Een leverziekte heeft in de meeste gevallen niets met alcohol te maken. Grofweg 80 procent van alle leverziekten heeft een andere oorzaak, zoals een auto-immuunstoornis of erfelijkheid. De lever speelt een belangrijke, vaak vitale rol in vele lichaamsfuncties. Het speelt een rol in de eiwitproductie en eitwitverwerking. De lever is nodig voor bloedstolling door prothrombine te produceren. De lever produceert 80% van het totale cholesterol dat in je lichaam aanwezig is. De lever is het enige orgaan dat galactose kan omzetten. Galactose kan net als fructose worden omgezet in glucose. De lever is ook belangrijk voor ijzermetabolisme. Wat de lever allemaal doet is te veel om op te noemen; in dit ingenieus ontworpen orgaan spelen zich ongeveer 600 verschillende processen af. Er zijn vele soorten leverziekten die deze processen kunnen verstoren.

• Een lever die moppert: hoe Emma ontdekte dat haar lijf signalen gaf
• Leverziekten en leverkwalen
• Symptomen van leverziekten
• Levercirrose
• Wat is levercirrose?
• Symptomen van levercirrose
• Gedecompenseerde levercirrose
• Tijdig behandelen
• Leververvetting
• Wat is een vervette lever?
• Oorzaak, symptomen en behandeling van leververvetting
• Hepatitis
• Wat is hepatitis?
• Overige vormen virale hepatitis
• Leverkanker
• Wat is leverkanker?
• Uitgezaaide kanker naar de lever
• Symptomen primaire leverkanker
• Hemochromatose
• Wat is ijzerstapelingsziekte?
• Hemochromatose symptomen
• Leverfalen
• Wat is leverfalen?
• Leverfalen symptomen
• Behandeling van leverziekten
• Gezonde voeding voor de lever

Een lever die moppert: hoe Emma ontdekte dat haar lijf signalen gaf

Emma was nooit een grote drinker, een wijntje hier, een cocktail daar, meer niet. Maar de laatste tijd voelde ze zich raar. Een soort vermoeidheid die niet wegging, alsof haar lijf in standje sluimer stond. Haar buik voelde soms opgeblazen, haar huid kreeg een vreemde, gelige zweem en ‘s ochtends had ze een vage misselijkheid, ook zonder kater. Ze schoof het op stress. Drukte op werk, te weinig slaap, dat soort dingen. Tot een vriendin opmerkte dat haar ogen wat gelig leken. "Misschien je lever laten checken?" had ze gezegd. Emma lachte het weg, maar ergens begon het toch te knagen.

De lever – een onderschat orgaan als je het Emma vraagt. Iedereen heeft het over het hart, de longen, de hersenen, maar die 1,5 kilo zware chemische fabriek in je buik? Die doet stilletjes al het zware werk. Vet afbreken, suikers opslaan, afvalstoffen filteren… Maar als hij begint te sputteren, merk je het vaak pas als het flink mis is. Soms begint het subtiel: een beetje vermoeidheid, een vage pijn rechtsboven in de buik, iets met je stoelgang wat je niet kunt plaatsen. Maar soms – en dat was bij Emma het geval – begint je huid je letterlijk te waarschuwen. Geelzucht is geen modekleur, maar een signaal dat je lever overuren draait of het simpelweg niet meer trekt.

Wat haar arts haar vertelde, kwam als een verrassing. "Je leverwaarden zijn te hoog," zei hij, met een frons in zijn voorhoofd. "Heb je misschien medicijnen genomen de laatste tijd? Of... drink je meer dan normaal?" Nee, en nee. Maar wat bleek? Die ‘onschuldige’ kruidenpilletjes die ze had geslikt voor haar energie, zaten vol stoffen die haar lever niet trok. Plus een virus dat ze waarschijnlijk ooit had opgelopen zonder het te merken. "Je lever kan veel hebben," legde de dokter uit, "maar hij is geen superheld. Soms heeft 'ie een break nodig."

Emma keek terug en besefte hoe haar lichaam haar al maandenlang hints had gegeven. Maar net als veel mensen had ze die signalen afgedaan als iets onbenulligs. "Een beetje moe, ach, wie niet?" Toch is dat precies het verraderlijke van leverproblemen: ze sluipen erin. En tegen de tijd dat je ze niet meer kunt negeren, kan de schade al flink zijn opgelopen. Of het nou door een virus komt, verkeerde voeding, te veel alcohol of iets anders – een lever die protesteert, negeer je beter niet. Want als je ‘m te lang laat klagen, stopt ‘ie er op een dag gewoon mee.

Leverziekten en leverkwalen

De lever is een keiharde werker, een doorzetter die zelden klaagt. Maar als ‘ie het zat is, merk je dat vroeg of laat. Soms subtiel – een vage vermoeidheid, een opgeblazen gevoel of een huid die net iets geliger oogt dan normaal. Andere keren pakt ‘ie grover uit, met scherpe pijnen, misselijkheid of een buik die opzwelt alsof je een luchtballon hebt ingeslikt. Leverziekten komen in allerlei vormen en maten, van sluimerende kwaaltjes tot ronduit slopende aandoeningen. Wat ze gemeen hebben? Ze laten zich niet zomaar negeren.

• Levercirrose – het eindstadium van veel leverproblemen. Littekens, verminderde functie, en een lever die nog maar half werkt. Oorzaak? Meestal alcohol, maar ook virale infecties of stofwisselingsziekten kunnen de boosdoener zijn.
• Leververvetting (steatose hepatis) – de lever als vetopslagplaats, en dat is zelden een goed teken. Een te rijk dieet, overgewicht of diabetes kunnen de lever langzaam maar zeker verstikken in een vette laag.
• Hepatitis – een ontsteking van de lever, vaak door virussen (A, B, C, D of E), maar ook door medicijnen of overmatig alcoholgebruik. Soms mild, soms vernietigend.
• Levertumor – een gezwel in de lever, goedaardig of kwaadaardig. Soms een bijvangst van een andere kanker die is uitgezaaid.
• IJzerstapeling (hemochromatose) – een lichaam dat ijzer blijft opslaan alsof het een schatbewaarder is, met de lever als grootste slachtoffer. Overbelasting leidt tot beschadiging en uiteindelijk een lever die het begeeft.

Wat je ook op je lever hebt, onderschat ‘m niet. Dit orgaan kan een hoop hebben, maar is geen onuitputtelijke bron van veerkracht. Hoe eerder je de signalen serieus neemt, hoe groter de kans dat je ‘m op tijd kunt helpen. Soms is dat met een paar simpele aanpassingen – gezonder eten, minder drinken, een beetje beweging. Maar bij ernstigere leverkwalen kan er meer nodig zijn: medicatie, therapie of in extreme gevallen zelfs een transplantatie. Eén ding is zeker: een lever die moppert, doet dat met reden. En daar kun je maar beter naar luisteren.

Symptomen van leverziekten

Symptomen van leverziekten zijn onder meer:

• zwakte en vermoeidheid;
• gewichtsverlies,
• misselijkheid;
• braken;
• gele verkleuring van de huid en slijmvliezen (geelzucht); en
• stinkende urine of naar ammoniak ruikende urine (soms ook een vislucht).

Levercirrose

Wat is levercirrose?

Levercirrose is littekenvorming (fibrose) van de lever, welke wordt veroorzaakt door vele vormen van leverziekten en leveraandoeningen, zoals hepatitis en chronisch alcoholisme. De lever voert een aantal noodzakelijke functies uit, waaronder het ontgiften van schadelijke stoffen in je lichaam, het reinigen van je bloed en het produceren van vitale voedingsstoffen. Levercirrose treedt op in reactie op schade aan je levercellen. Elke keer dat je lever schade oploopt, probeert het om zichzelf te herstellen. Daarbij kan littekenweefsel gevormd worden. Zodra de levercirrose vordert, vormt zich steeds meer littekenweefsel, waardoor de lever het steeds moeilijk krijgt om adequaat te functioneren.

Symptomen van levercirrose

Vaak zijn er in het beginstadium nog geen symptomen zichtbaar. Later kun je last krijgen van:

• moeheid en algehele zwakte;
  Vochtophoping in de buik (ascites) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• vocht in de benen (enkeloedeem) en de buik (ascites);
• verlies van eetlust en vermagering (soms wel toename in gewicht door vochtophoping);
• algehele malaise;
• misselijk en overgeven;
• verhoogde neiging tot bloeden en gemakkelijk blauwe plekken krijgen;
• geelzucht;
• jeuk over het hele lichaam door ophoping van toxines;
• veranderingen in de mentale gezondheid doordat de toxines zich in de bloedbaan ophopen en inwerken op de hersenen.

Gedecompenseerde levercirrose

Bij gedecompenseerde levercirrose heeft de lever onvoldoende capaciteit om zijn taken (naar behoren) te kunnen vervullen. De volgende complicaties kunnen ontstaan:

• ondervoeding;
• vochtophoping;
• hyponatriëmie (een tekort aan natrium);
• verwardheid wordt ook wel hepatische encephalopathie genoemd.
• hepatische encephalopathie (verwardheid): een aandoening waarbij de hersenfunctie wordt aangetast als gevolg van ophoping van giftige stoffen (ammoniak) in het bloed die normaal gesproken door de lever worden verwijderd en afgebroken;
• slokdarmbloedinkjes; en
• osteoporose (botontkalking).

Gedecompenseerde levercirrose is levensbedreigend.

Tijdig behandelen

De schade die ontstaat aan de lever als gevolg van levercirrose, kan in het algemeen niet ongedaan worden gemaakt. Maar als levercirrose vroegtijdig wordt gediagnosticeerd en goed wordt behandeld, kan verdere schade worden beperkt.

Leververvetting

Wat is een vervette lever?

Leververvetting is een relatief vaak voorkomend leverziekte. Bij leververvetting of steatohepatitis gaat de lever steeds meer vet opslaan in de levercellen. Alcohol is de meest courante oorzaak van steatohepatitis. Dit wordt alcoholische steatohepatitis (ASH) genoemd. Niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) is een term die wordt gebruikt om de ophoping van vet in de lever te beschrijven van mensen die weinig of geen alcohol te drinken. Niet-alcoholische steatohepatitis komt vaak voor en veroorzaakt veelal geen symptomen of complicaties. Soms kan niet-alcoholische steatohepatitis leiden tot een ontsteking en littekenvorming in de lever. Dit is de meer ernstige vorm van niet-alcoholische leververvetting.

Oorzaak, symptomen en behandeling van leververvetting

Mogelijke klachten van leververvetting zijn moeheid en pijn rechts boven in de buik. Mogelijke oorzaken zijn onder meer overmatige alcoholgebruik, diabetes en overgewicht. De behandeling bestaat uit het wegnemen of aanpakken van de oorzaken, zoals stoppen met alcohol drinken, diabetes onder controle krijgen en streven naar een gezond gewicht. Daarna verdwijnt of vermindert de vervetting vaak vanzelf.

Hepatitis

Wat is hepatitis?

Hepatitis is een veel voorkomende leverziekte en verwijst naar een ontsteking van de lever (leverontsteking). Het wordt meestal veroorzaakt door een virale infectie, maar er zijn andere mogelijke oorzaken van hepatitis. Deze omvatten auto-immuun hepatitis (AIH) en hepatitis die optreedt als secundair gevolg van geneesmiddelen, drugs, toxinen, en alcohol. Auto-immuun hepatitis is een ziekte die ontstaat wanneer je lichaam antistoffen aanmaakt tegen je leverweefsel. Er zijn vele vormen van virale hepatitis en worden aangeduid met een letter: A, B, C, D en E (hepatitis A, hepatitis B, hepatitis C, hepatitis D en hepatitis E).

Overige vormen virale hepatitis

Er zijn ook andere vormen van virale hepatitis, zoals het Epstein-Barr-virus (EBV) en cytomegalievirus (CMV). EBV is de veroorzaker van de ziekte van Pfeiffer (een andere benaming is klierkoorts, vanwege opgezette klieren). Een enkele keer is bij deze infectie ook de lever ontstoken, waarbij ook geelzucht optreedt. Het cytomegalovirus (CMV) is een veel voorkomende virus dat vrijwel op alle leeftijden kan voorkomen, maar het grootste deel van de mensen is reeds in de kindertijd geïnfecteerd geraakt met dit virus. Wanneer je op latere leeftijd met deze lastpak besmet wordt, gaat dit meestal gepaard met klachten als lichamelijke vermoeidheid, spierkrampen (waaronder teenkrampen) en in een aantal gevallen een leverontsteking.

Leverkanker

Wat is leverkanker?

Leverkanker is kanker die begint in de cellen van je lever. Verschillende vormen van kanker kunnen zich in de lever vormen. De meest voorkomende vorm van leverkanker is het hepatocellulair carcinoom (HCC), die begint in het belangrijkste type levercel (hepatocyt). Andere vormen van leverkanker, zoals incholangiocarcinoom (CCA), een zeldzame maligniteit uitgaande van het galwegepitheel, komen veel minder vaak voor.

Uitgezaaide kanker naar de lever

Niet alle vormen van kanker die de lever aantasten beginnen in de lever. Kanker die begint in een ander gebied van het lichaam, zoals darmkanker, longkanker of borstkanker, kan uitzaaien naar de lever en wordt secundaire of metastatische leverkanker genoemd. Deze vorm van kanker wordt genoemd naar het orgaan waarin het begon, zoals uitgezaaide darmkanker: kanker die begint in de dikke darm en metasteert naar de lever. Kanker die zich uitbreidt naar de lever komt vaker voor dan kanker die begint in de levercellen.

Symptomen primaire leverkanker

De meeste mensen hebben in het beginstadium van deze leverziekte geen symptomen. Mogelijke klachten die later optreden als gevolg van primaire leverkanker zijn onder meer:

• onverklaarbaar gewichtsverlies;
• verlies van eetlust;
• pijn in de bovenbuik;
• Misselijkheid en overgeven;
• algemene zwakte en vermoeidheid;
• zwelling van de buik;
• gele verkleuring van de huid en het wit van je ogen (geelzucht); en
• witte, krijtachtige ontlasting.

Hemochromatose

Wat is ijzerstapelingsziekte?

Hemochromatose wordt ook wel ijzerstapelingsziekte genoemd en is een erfelijke stofwisselingsaandoening, waarbij er meer ijzer uit de voeding wordt opgenomen dan het lichaam nodig heeft. Het lichaam kan al het ijzer niet afvoeren. Hierdoor treedt ijzerstapeling op in diverse organen, vooral de lever, het hart of de alvleesklier. Dit kan schade aan deze organen veroorzaken.

Hemochromatose symptomen

Mogelijke symptomen zijn:

• chronische vermoeidheid, algehele zwakte en een slap gevoel;
• buikpijn;
• artritis, wat in elk gewricht kan voorkomen maar voorkeursplekken zijn de knokkels en het eerste gewricht van de eerste twee vingers (duimen en wijsvingers);
• diabetes type 2;
• leverafwijkingen, zoals abnormale leverfunctiewaarden, vergrote lever en levercirrose;
• verlies van libido bij zowel mannen als vrouwen;
• impotentie bij mannen;
• afwezige of onregelmatige menstruatieperiodes en vroege menopauze bij vrouwen;
• vermindering van lichaamshaar;
• cardiomyopathie (ziekte van de hartspier);
• neurologische of psychiatrische afwijkingen, zoals geheugenverlies, stemmingswisselingen, gestoorde agressiebeheersing en depressie;
• bruinkleuring van de huid of een permanente, onnatuurlijke bruinige teint.

Leverfalen

Wat is leverfalen?

Acuut leverfalen is het verlies van de leverfunctie die snel optreedt –binnen enkele dagen of weken– en dan meestal bij een persoon die niet bekend is met een vooraf bestaande leverziekte. Acuut leverfalen komt minder vaak voor dan chronisch leverfalen, dat zich meer langzaam ontwikkelt. Acuut leverfalen, ook bekend als fulminant leverfalen, kan ernstige complicaties veroorzaken, waaronder snel bloedingen krijgen (door stollingsstoornissen) en toenemende druk in de hersenen. Het is een medische noodsituatie die een ziekenhuisopname vereist.

Leverfalen symptomen

symptomen van acuut leverfalen kunnen zijn:

• geelverkleuring van de huid en ogen (geelzucht);
• pijn in de rechterbovenkant van de buik;
• zwelling van de buik;
• misselijkheid;
• braken;
• algehele malaise;
• desoriëntatie of verwardheid; en
• slaperigheid.

Behandeling van leverziekten

De behandeling van een bepaalde leverziekte is afhankelijk van de oorzaak.

Lees verder

• Lever: functie, werking, ligging en gezond houden van lever
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Leverwaarden: symptomen normale en verhoogde leverwaarden
• Pijn aan de lever: oorzaken en symptomen van leverpijn
• Leverontsteking: symptomen en behandeling hepatitis A,B,C,D