Pijn aan de lever: oorzaken en symptomen van leverpijn

Pijn aan de lever of leverpijn kan verschillende oorzaken hebben, van relatief onschuldig tot ernstig. De lever is verantwoordelijk voor vele functies in het lichaam. Bij een zieke lever kunnen veel zaken in het honderd lopen, waardoor allerlei processen waarbij de lever betrokken is niet effectief verlopen. Dit kan aanleiding geven tot allerlei klachten en complicaties. Zo kan door langdurig excessief alcoholgebruik de lever op den duur vervetten en groter worden. Uiteindelijk kan de lever beschadigen, waarbij er littekenweefsel ontstaat (levercirrose) Veel leverziekten en soms ook andere aandoeningen kunnen leverpijn (pijn aan de lever) veroorzaken. Raadpleeg bij (aanhoudende) leverpijn je huisarts.

• Pijn aan de lever
• Ligging van de lever
• Leverfuncties in vogelvlucht
• Leverpijn en de anatomie van de lever
• Epidemiologie van leverpijn
• Leverpijn locatie en symptomen
• Waar voel je de pijn?
• Soorten leverpijn
• Andere soorten (buik)pijn en klachten
• Mogelijke oorzaken van leverpijn of pijn aan de lever
• Vervette lever
• Leverbeschadiging
• Leverontsteking
• Levercirrose
• Primaire leverkanker
• Levercysten
• Primaire scleroserende cholangitis (PSC)
• Leverabces
• Hemochromatose
• Ziekte van Wilson
• Budd-Chiari syndroom
• Auto-immuun hepatitis
• Leverfalen
• Leverembolie: een bloedprop in de lever
• Steatohepatitis
• Portale hypertensie: verhoogde druk
• Levertrauma: een harde klap
• Leveradenoom: goedaardige maar pijnlijke tumoren
• Andere oorzaken van een pijnlijke lever
• Risicofactoren voor leverziekten
• Alcohol
• Hepatitis B
• Erfelijke leverziekten
• Blootstelling aan chemische stoffen
• Geneesmiddelen
• Overgewicht en obesitas
• Diabetes type 2
• Virale hepatitis C
• Ongezonde voeding
• Medische hulp inschakelen
• Wanneer de huisarts raadplegen bij pijn aan de lever?
• Alarmsymptomen: direct medische hulp nodig
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Overige diagnostische tests
• Differentiële diagnose
• Behandeling van pijn aan de lever door een leverziekte
• Hepatitis A
• Hepatitis B
• Galstenen
• Levercirrose
• Leverkanker
• Leververvetting
• Hepatitis C
• Auto-immuun hepatitis
• Prognose van pijn aan de lever
• Complicaties van een leverziekte
• Verhoogd risico op bloeding
• Infectiegevaar
• Ondervoeding en gewichtsverlies
• Verminderde cognitieve functie (hepatische encefalopathie)
• Ascites en oedeem
• Verhoogd risico op leverkanker
• Preventie

Pijn aan de lever

Een onverwachte steek in de rechterbovenbuik liet meneer Jansen abrupt stoppen met waar hij mee bezig was. De pijn kwam plotseling, alsof er iets in hem samentrok, en het voelde vreemd en verontrustend. Zou het iets met zijn lever te maken kunnen hebben? Hij wist dat zijn lever een belangrijk orgaan was, maar verder had hij er eigenlijk nooit over nagedacht. Hoe kan de lever nou pijn doen, vroeg hij zich af.

Pijn aan de lever kan op verschillende manieren voorkomen en heeft vaak diverse oorzaken. De lever zelf bevat eigenlijk geen pijnzenuwen, dus leverpijn ontstaat vaak door uitrekking van het vezelige kapsel dat de lever omhult, of door druk van omliggende structuren. Wanneer de lever zwelt door een aandoening, zoals leververvetting, hepatitis of een obstructie in de galwegen, kan het kapsel onder druk komen te staan, waardoor pijn wordt veroorzaakt. Deze pijn kan variëren van een doffe, aanhoudende pijn tot een scherpe, krampachtige sensatie die naar de rug of schouder uitstraalt.

Leverpijn kan wijzen op verschillende problemen – van een simpele ontsteking tot een complexer onderliggend probleem zoals galwegobstructie of zelfs cirrose. In dit artikel duiken we dieper in de anatomie van de lever en hoe deze complexe structuur betrokken kan zijn bij het ontstaan van pijn. Door te begrijpen hoe de lever werkt en wat er mis kan gaan, kunnen we beter herkennen wanneer er iets niet in orde is en welke stappen nodig zijn om verdere schade te voorkomen.

Ligging van de lever

De lever is een massief, groot orgaan aan de rechterkant van je lichaam, net onder het middenrif. Het strekt zich uit over de bovenste buikholte. Hij bevindt zich aan de rechterkant, deels verborgen onder de ribbenkast, alsof hij zichzelf beschermt tegen de buitenwereld. Het is alsof de lever zich in een strategische positie nestelt, net onder de longen, waarbij hij gedeeltelijk naar het midden reikt, in de richting van je maag en galblaas.

Stel je de lever voor als een grote, zachte driehoek die rust op je rechterbuik, zijn bovenste rand stevig tegen het middenrif gedrukt en de onderkant vrij spelend over je rechter nier en galblaas. De rechterkwab is groter en vult de rechterbovenkant van je buikholte, terwijl de kleinere linkerkwab over de maag buigt, alsof hij de andere organen in de buik nauwlettend in de gaten houdt.

Als een fabriek van het lichaam verwerkt de lever dagelijks bloed dat door je aderen stroomt, zuivert het van gifstoffen en speelt het een cruciale rol in de stofwisseling en spijsvertering.

Leverfuncties in vogelvlucht

De lever is het grootste afzonderlijke orgaan in het lichaam en is in feite te beschouwen als één groot chemisch laboratorium, waar naar schatting zo'n 2.500 chemische reacties betrokken zijn bij de omzetting van de uit de darm opgenomen voedingsstoffen zoals koolhydraten, eiwitten en vetten in bouw- en brandstoffen, respectievelijk koolhydraatstofwisseling, eiwitstofwisseling en vetstofwisseling genoemd. Daarnaast produceert de lever gal en tevens heeft de lever een ontgiftende werking van vele door de spijsvertering aangevoerde bestanddelen. Daarnaast bevat de lever een grote hoeveelheid bloed; ongeveer een kwart van de totale volume. De lever oefent door deze sponswerking invloed uit op de hoeveelheid bloed die in je lichaam circuleert.

Leverpijn en de anatomie van de lever

De lever is een van de grootste en meest complexe organen in het menselijk lichaam, gelegen aan de rechterbovenkant van de buikholte, net onder het diafragma. Het is betrokken bij veel vitale processen, waaronder de stofwisseling van voedingsstoffen, ontgifting, en de productie van gal. Leverpijn kan ontstaan wanneer de lever zelf of de omliggende structuren worden aangetast door ziekte of andere oorzaken. Om leverpijn goed te begrijpen, is het belangrijk om de anatomie van de lever en de omliggende structuren in detail te bekijken.

Algemene anatomie van de lever
De lever bevindt zich rechtsboven in de buikholte, onder het diafragma, en strekt zich deels uit over de maag. De lever is verdeeld in twee hoofdkwabben, een rechterkwab en een kleinere linkerkwab, die samen worden omgeven door een vezelig kapsel genaamd het Glisson-kapsel. Dit kapsel speelt een belangrijke rol bij leverpijn, omdat het zenuwvezels bevat die pijnsignalen kunnen versturen wanneer de lever zwelt of uitrekt.

De lever bestaat uit kleine functionele eenheden, de zogenaamde leverlobuli, die elk op hun beurt duizenden levercellen (hepatocyten) bevatten. Deze hepatocyten spelen een sleutelrol in verschillende processen zoals de productie van gal, de verwerking van voedingsstoffen, en ontgifting. De lever heeft een rijk netwerk van bloedvaten die zorgen voor de aanvoer van voedingsstoffen en zuurstof: de leverader, de poortader, en de leverslagader.

Wist je dat de lever ongeveer 1,5 kg weegt en ongeveer 13% van het totale bloedvolume van het lichaam bevat? Dit maakt de lever niet alleen het grootste inwendige orgaan, maar ook een van de meest doorbloede organen in het lichaam.

Leverkapsel en leverpijn
Leverpijn ontstaat vaak door de uitrekking van het Glisson-kapsel dat de lever omhult. Dit vezelige kapsel is rijk aan zenuwuiteinden en kan pijnsignalen versturen als het onder druk komt te staan, bijvoorbeeld bij een vergroting van de lever. Vergroting van de lever kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder leverontsteking (hepatitis), leververvetting, of tumoren. De pijn die wordt gevoeld bij leveraandoeningen is meestal gelokaliseerd in de rechterbovenbuik en kan uitstralen naar de rechter schouder of rug.

Wist je dat de lever het enige orgaan in het menselijk lichaam is dat zichzelf kan regenereren? Zelfs als 75% van de lever beschadigd is, kan deze nog steeds teruggroeien naar zijn oorspronkelijke grootte. Dit regeneratievermogen speelt een belangrijke rol bij herstel na schade, maar het betekent ook dat leverpijn vaak pas optreedt als de schade al vergevorderd is.

Leverkwabben en leverfunctie
De rechterkwab van de lever is groter dan de linkerkwab en draagt het grootste deel van de functionele belasting van de lever. Wanneer de rechterkwab is aangetast, zoals bij leververvetting of tumoren, kan dit leiden tot een gevoel van ongemak of druk in de rechterbovenbuik. De linkerkwab, hoewel kleiner, kan ook betrokken zijn bij bepaalde aandoeningen, zoals cirrose. Leverpijn door de linkerkwab wordt vaak niet goed herkend, omdat het gevoel van pijn diffuus kan zijn en niet altijd direct in de linker bovenbuik wordt gevoeld.

Wist je dat ongeveer 60-70% van de totale levermassa bestaat uit de rechterkwab? Dit betekent dat problemen in de rechterkwab vaak een grotere impact hebben op de algehele leverfunctie dan problemen in de linkerkwab.

Levervaten: poortader en leverslagader
De lever ontvangt bloed van twee belangrijke bloedvaten: de poortader en de leverslagader. De poortader brengt zuurstofarm, maar voedingsstofrijk bloed uit de darmen naar de lever. De leverslagader levert zuurstofrijk bloed. Bij aandoeningen zoals leverstuwing (een ophoping van bloed in de lever) kan er druk ontstaan in deze bloedvaten, wat op zijn beurt kan leiden tot pijn in de lever. Wanneer de bloedtoevoer wordt verstoord, bijvoorbeeld door trombose van de poortader of verstopping van de leverslagader, kunnen de levercellen beschadigd raken, wat resulteert in pijn.

Wist je dat de poortader ongeveer 75% van de bloedtoevoer naar de lever voor zijn rekening neemt? Dit betekent dat de lever sterk afhankelijk is van de voedingsstoffen en hormonen die via de poortader worden aangevoerd om zijn functies uit te voeren.

Galwegen en galblaas
De lever produceert gal, een vloeistof die helpt bij de vertering van vetten. De gal wordt via een netwerk van galwegen naar de galblaas gebracht, waar het wordt opgeslagen. Wanneer er een verstopping is in de galwegen, zoals bij galstenen, kan er druk op de lever ontstaan, wat resulteert in pijn. Leverpijn die gerelateerd is aan problemen met de galwegen wordt vaak gevoeld als een scherpe, krampachtige pijn aan de rechterkant van de buik. Deze pijn kan verergeren na het eten van vette maaltijden, omdat dit de galblaas stimuleert om gal naar de darmen te sturen, waardoor de druk in de galwegen toeneemt.

Wist je dat de galblaas gemiddeld ongeveer 50 milliliter gal kan opslaan? Dit lijkt misschien weinig, maar deze hoeveelheid gal is voldoende om een normale maaltijd te helpen verteren.

Levercellen (hepatocyten) en ontsteking
De hepatocyten, oftewel levercellen, zijn verantwoordelijk voor vele metabole processen, zoals ontgifting en eiwitproductie. Wanneer de hepatocyten ontstoken raken, zoals bij hepatitis, kunnen ze opzwellen en druk uitoefenen op het Glisson-kapsel, wat resulteert in pijn. Hepatitis kan veroorzaakt worden door virussen (zoals hepatitis A, B, of C), alcoholmisbruik, of giftige stoffen. Leverpijn die door een ontsteking wordt veroorzaakt, wordt vaak omschreven als een doffe pijn of een gevoel van druk in de rechterbovenbuik. Soms gaat de pijn gepaard met andere symptomen zoals geelzucht (gele verkleuring van de huid), vermoeidheid, en misselijkheid.

Wist je dat wereldwijd ongeveer 325 miljoen mensen leven met chronische hepatitis B of C? Deze aandoeningen kunnen leiden tot ernstige leverproblemen en uiteindelijk zelfs tot levercirrose of leverkanker.

Leververvetting en cirrose
Leververvetting, waarbij vet zich ophoopt in de levercellen, kan ook leiden tot pijn. In veel gevallen verloopt leververvetting zonder symptomen, maar als de lever vergroot raakt, kan het Glisson-kapsel worden uitgerekt, wat pijn veroorzaakt. Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) is een van de meest voorkomende oorzaken van leververvetting, en komt vooral voor bij mensen met overgewicht, diabetes, of een ongezond dieet.

Levercirrose is een aandoening waarbij normaal leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel, wat de doorbloeding en functies van de lever belemmert. In de vroege stadia van cirrose is er vaak geen pijn, maar naarmate de aandoening verergert, kunnen de lever en het Glisson-kapsel vergroot raken, wat leidt tot pijn en ongemak. Cirrose kan ook leiden tot portale hypertensie, waarbij de druk in de poortader toeneemt, wat kan bijdragen aan leverpijn.

Wist je dat levercirrose wereldwijd de 11e meest voorkomende doodsoorzaak is? Naar schatting sterven jaarlijks meer dan 1 miljoen mensen aan de gevolgen van levercirrose, vaak veroorzaakt door alcoholmisbruik, hepatitis, of leververvetting.

Leverpijn: hoe voelt het?
Leverpijn kan op verschillende manieren worden ervaren, afhankelijk van de oorzaak en de mate van schade aan de lever. Meestal wordt leverpijn gevoeld als een doffe, aanhoudende pijn in de rechterbovenbuik. De pijn kan uitstralen naar de rechter schouder of de rug, en kan verergeren door beweging of diep ademhalen. Bij een acute aandoening, zoals een infectie of een blokkade in de galwegen, kan de pijn scherper en plotselinger zijn.

Wist je dat leverpijn soms verward wordt met andere vormen van buikpijn? Bijvoorbeeld, pijn veroorzaakt door problemen met de galblaas of rechter nier wordt vaak verkeerd geïdentificeerd als leverpijn. Dit komt doordat de lever in de buurt ligt van verschillende andere organen die ook ongemak kunnen veroorzaken in de rechterbovenbuik.

Epidemiologie van leverpijn

Leverpijn is wereldwijd een groter probleem dan veel mensen beseffen. Het kent talloze oorzaken die variëren op basis van waar je woont, hoe je leeft en zelfs je genetische achtergrond. In Nederland en de overzeese gebiedsdelen wordt leverpijn steeds vaker in verband gebracht met levensstijlziekten zoals obesitas, diabetes type 2 en overmatig alcoholgebruik. Deze factoren dragen bij aan aandoeningen zoals niet-alcoholische leververvetting (NAFLD), die nu een van de meest voorkomende oorzaken van leverproblemen is in de westerse wereld.

Leverpijn en levensstijl
Naar schatting heeft in Nederland maar liefst 25% van de volwassenen last van leververvetting, en dat percentage blijft stijgen. Vooral in stedelijke gebieden, waar mensen vaak een zittend leven leiden en ongezonde eetgewoonten hebben, neemt het aantal gevallen van leveraandoeningen toe. Ook in de Caribische delen van het Koninkrijk der Nederlanden, zoals Aruba en Curaçao, is een verschuiving zichtbaar: de toename van westerse eetgewoonten leidt daar eveneens tot meer leverproblemen. De combinatie van vetrijke diëten en een gebrek aan beweging heeft ervoor gezorgd dat steeds meer mensen leververvetting ontwikkelen, wat uiteindelijk resulteert in leverpijn.

Virale hepatitis en leverpijn
Naast leververvetting is virale hepatitis een belangrijke oorzaak van leverpijn. In sommige overzeese gebieden, zoals Sint Maarten, komt hepatitis B of C relatief vaker voor, mede door een beperkte toegang tot preventieve gezondheidszorg en vaccinatieprogramma's. Leverpijn door hepatitis kan chronisch zijn en leidt vaak tot complicaties zoals levercirrose, wat een enorme impact heeft op de levenskwaliteit. In Nederland is hepatitis B en C minder prevalent dan in sommige overzeese gebiedsdelen, maar het blijft een belangrijke oorzaak van leverproblemen bij risicogroepen, zoals mensen die intraveneuze drugs gebruiken.

Alcoholgerelateerde leverziekten
Alcoholmisbruik blijft een belangrijke oorzaak van leverpijn in Nederland. Jaarlijks worden duizenden mensen behandeld voor alcoholgerelateerde leverproblemen, variërend van leververvetting tot alcoholische hepatitis en levercirrose. In de overzeese gebiedsdelen zijn deze aandoeningen ook aanwezig, maar vaak speelt daar ook een combinatie van andere factoren, zoals minder toegang tot zorg en een culturele acceptatie van alcoholgebruik, een rol.

Genetische factoren
Ook genetische aanleg kan een rol spelen bij het risico op leverziekten. In sommige families is er sprake van een verhoogde vatbaarheid voor leverproblemen, zoals hemochromatose (een aandoening waarbij te veel ijzer in het lichaam wordt opgeslagen) of alfa-1-antitrypsinedeficiëntie, die kunnen leiden tot leverpijn en chronische leveraandoeningen. In Nederland heeft naar schatting 1 op de 300 mensen hemochromatose. Vroege opsporing is hierbij cruciaal om complicaties zoals levercirrose te voorkomen.

Leverpijn in cijfers
Leverpijn is lastig exact in kaart te brengen, omdat het vaak een symptoom is van een onderliggende aandoening. Naar schatting heeft 5-10% van de volwassenen in Nederland ooit leverpijn ervaren. In de overzeese gebiedsdelen liggen deze cijfers mogelijk hoger door de prevalentie van risicofactoren zoals virale infecties en beperkte toegang tot zorg.

Preventie en bewustwording
In veel gevallen kan leverpijn worden voorkomen door een gezonde levensstijl. Bewustwording over risicofactoren zoals overmatig alcoholgebruik, obesitas en hepatitis is essentieel om de incidentie van leverpijn te verlagen. In de Caribische gebieden worden steeds meer bewustwordingscampagnes opgezet, gericht op gezonde voeding en vaccinatie tegen hepatitis. In Nederland ligt de focus steeds meer op vroege detectie via screening op leververvetting en hepatitis bij risicogroepen.

Unieke uitdagingen
De overzeese gebiedsdelen hebben te maken met unieke uitdagingen als het gaat om levergezondheid. Minder toegang tot specialistische zorg, een hogere prevalentie van virale hepatitis en de toenemende adoptie van westerse voedingspatronen dragen bij aan een hoger risico op leverziekten en leverpijn. In Nederland spelen obesitas en alcoholgebruik een grotere rol, en ligt de nadruk op preventie door middel van gezondheidsvoorlichting en betere screening.

Leverpijn locatie en symptomen

Waar voel je de pijn?

Leverpijn wordt vanwege de locatie van de pijn vaak verward met pijn aan de nier, buikpijn of pijn in de rug. Leverpijn wordt gevoeld in het kwadrant rechtsboven onder je ribbenkast. Het wordt meestal gevoeld als een zeurende of doffe pijn, maar het kan ook gaan om een scherpe pijn en soms gaat het gepaard met rug- en/of schouderpijn.

Soorten leverpijn

De aard en de locatie van de pijn kan variëren, en de mogelijke bijkomende klachten en symptomen kunnen variëren, afhankelijk van de oorzaak. Leverpijn kan zich op de verschillende manieren aandienen:

• doffe pijn of vage pijn in het rechter kwadrant van de buik, net onder de ribbenkast;
• scherpe, stekende pijn;
• buikpijn gepaard met pijn in de schouder en/of pijn in de rug;
• pijn in de rechterkant van de buik welke toeneemt bij het inademen of hoesten;
• pijn welke gepaard gaat met ademhalingsmoeilijkheden.

Andere soorten (buik)pijn en klachten

Het is vaak geen sinecure om leverpijn te onderscheiden van andere soorten (buik)pijn. Veel mensen negeren de eerste symptomen totdat de pijn zeer hevig is of andere symptomen optreden, zoals:

• geelkleuring van huid en oogwit (geelzucht);
  Vermoeidheidsklachten bij leverklachten / Bron: Saschamilk, Pixabay
• jeuk als gevolg van een opeenhoping van stoffen in het bloed die in lichte mate de zenuwen prikkelen;
• overmatig zweten;
• sterke lichaamsgeur;
• slechte adem;
• rode kleurverandering van de handpalm (erythema palmare);
• spider-naevi: bultjes met daaromheen netwerkjes van bloedvaatjes, zichtbaar aan huidoppervlak;
• bij mannen borstvorming (gynaecomastie) en vergrote testikels;
• donkergekleurde urine en bleke of grijze ontlasting;
• gewrichtspijnen;
• vermoeidheid;
• verlies van eetlust;
• onverklaarbaar gewichtsverlies;
• misselijkheid en braken;
• opgezwollen buik;
• hoge koorts;
  Normale lever en vervette lever / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.com
• versnelde hartslag.

Mogelijke oorzaken van leverpijn of pijn aan de lever

Leverpijn kan onder meer de volgende oorzaken hebben:

Vervette lever

Een pijnlijke lever kan wijzen op een vetlever. Een vetlever wijst op een overmatige ophoping van vet in de levercellen. Het gaat bij een vetlever om een omkeerbaar proces: de vetstapeling verdwijnt zodra je de onderliggende oorzaak wegneemt. Het goede nieuws is dat een vetlever in de meeste gevallen omkeerbaar is, mits je je levensstijl aanpast. Denk hierbij aan een gezonder voedingspatroon, meer lichaamsbeweging, en minder alcoholgebruik. Wist je dat naar schatting 25-30% van de wereldbevolking in enige mate last heeft van een vetlever? Vooral mensen met overgewicht, diabetes type 2, en een ongezond eetpatroon lopen risico. Het aanpassen van je levensstijl kan dus echt een wereld van verschil maken.

Leverbeschadiging

Leverbeschadiging kan worden veroorzaakt door verschillende stoffen, maar wereldwijd zijn alcohol en paracetamol de grootste boosdoeners. Alcohol is een bekende vijand van de lever. Bij langdurig alcoholgebruik kan het leverweefsel ontsteken en beschadigd raken, wat leidt tot leverontsteking of zelfs levercirrose. Paracetamol lijkt misschien onschuldig – het is immers gewoon verkrijgbaar bij de drogist – maar in grote hoeveelheden kan het leiden tot ernstige leverbeschadiging en zelfs acuut leverfalen. Wist je dat paracetamol-overdosering de meest voorkomende oorzaak van acuut leverfalen is in veel westerse landen? Het is dus belangrijk om nooit de aanbevolen dosering te overschrijden.

Leverontsteking

Leverontsteking (hepatitis) kan worden onderscheiden in acute hepatitis (die minder dan zes maanden duurt) en chronische hepatitis (die langer dan zes maanden aanhoudt). Hepatitis kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder virale infecties zoals hepatitis A, B of C, en toxische stoffen zoals alcohol. Een leverontsteking kan leiden tot pijn in de rechterbovenbuik, maar vaak zijn er ook andere symptomen, zoals geelzucht (gele verkleuring van de huid en ogen), vermoeidheid, en misselijkheid. Het is belangrijk om hepatitis vroegtijdig op te sporen en te behandelen om blijvende schade aan de lever te voorkomen.

Levercirrose

Levercirrose is het eindstadium van een chronische leverziekte. Bij levercirrose is het leverweefsel zo ernstig beschadigd dat het niet meer kan herstellen. De schade is onomkeerbaar, en levercirrose kan uiteindelijk leiden tot leverfalen. De symptomen zijn divers en omvatten onder andere vermoeidheid, gewichtsverlies, geelzucht, en een opgezwollen buik door vochtophoping (ascites). Levercirrose komt vaak voor bij mensen met een langdurige leverontsteking of leververvetting, vooral als gevolg van alcoholmisbruik. Wist je dat levercirrose wereldwijd naar schatting verantwoordelijk is voor meer dan een miljoen sterfgevallen per jaar? Het is een ernstige aandoening die vaak onopgemerkt blijft totdat de schade al groot is.

Primaire leverkanker

Primaire leverkanker ontstaat in de lever zelf, in tegenstelling tot secundaire leverkanker, die ontstaat door uitzaaiingen van kanker elders in het lichaam. Leverkanker geeft naast pijn in de rechterbovenbuik vaak andere klachten, zoals verminderde eetlust, onverklaarbaar gewichtsverlies, geelzucht, grijs-witte ontlasting, en donkere urine. Andere symptomen zijn een opgezwollen buik door een ophoping van vocht (ascites), misselijkheid en braken, spontane bloedingen door stollingsstoornissen, en algehele malaise en vermoeidheid. Wist je dat leverkanker wereldwijd de op zes na meest voorkomende kanker is en een van de dodelijkste vormen van kanker? Vroege opsporing is van levensbelang om de overlevingskansen te vergroten.

Levercysten

Een levercyste is een met vocht gevulde holte in de lever. Levercysten zijn meestal onschuldig en veroorzaken zelden klachten, maar als ze erg groot worden of als er meerdere cysten in de lever aanwezig zijn, kan dit pijn en ongemak veroorzaken. Levercysten komen relatief vaak voor – naar schatting 5% van de bevolking heeft er een of meerdere, vaak zonder dit te weten. Mevrouw De Vries kwam er bijvoorbeeld pas achter dat ze levercysten had toen ze een echo liet maken voor buikklachten. Gelukkig bleken de cysten onschuldig en hoefde er niets aan gedaan te worden.

Primaire scleroserende cholangitis (PSC)

Primaire scleroserende cholangitis (PSC) is een chronische ontsteking van de galwegen. De ontsteking veroorzaakt littekenvorming, waardoor de galwegen vernauwd raken. Dit leidt tot galstuwing en kan onder andere pijn in de rechterbovenbuik veroorzaken. PSC komt vaker voor bij mensen met chronische darmziekten, zoals colitis ulcerosa. De exacte oorzaak van PSC is onbekend, maar men vermoedt dat het een auto-immuunziekte is. Wist je dat PSC vooral mannen treft, en vaak tussen de 30 en 50 jaar? Hoewel er geen genezing mogelijk is, kan behandeling helpen om de symptomen onder controle te houden.

Leverabces

Een leverabces is een met pus gevulde holte in de lever, veroorzaakt door bacteriën, schimmels of parasieten. Leverabcessen zijn zeldzaam, maar kunnen ernstige symptomen veroorzaken, zoals koorts, koude rillingen, pijn in de rechterbovenbuik en algehele malaise. Je kunt meer dan één abces hebben, en ze worden meestal veroorzaakt door micro-organismen die via de bloedbaan of de galwegen in de lever terechtkomen. Een leverabces vereist altijd behandeling, vaak met antibiotica of een drainageprocedure om het abces te verwijderen. Wist je dat leverabcessen in ontwikkelingslanden vaker voorkomen door slechte hygiënische omstandigheden en parasitaire infecties?

Hemochromatose

Hemochromatose is een genetische aandoening waarbij het lichaam te veel ijzer opneemt. Je zou denken dat een beetje extra ijzer geen kwaad kan, maar in dit geval stapelt het ijzer zich op in de lever, wat kan leiden tot leverbeschadiging en pijn. Wist je dat deze aandoening naar schatting bij 1 op de 300 mensen voorkomt? Vaak openbaart het zich pas op middelbare leeftijd, wanneer de lever overbelast raakt. Een voorbeeld hiervan is meneer De Boer, die jarenlang nietsvermoedend doorleefde totdat een routinebloedtest een gevaarlijk hoog ijzergehalte in zijn lichaam aan het licht bracht. Het resultaat? Een pijnlijke, vergrote lever die om aandacht vroeg.

Ziekte van Wilson

Ziekte van Wilson zorgt ervoor dat koper zich ophoopt in het lichaam, en vooral in de lever. Normaal gesproken wordt overtollig koper uitgescheiden, maar bij deze erfelijke aandoening gaat dat proces mis. Hierdoor raakt de lever ontstoken, wat kan leiden tot pijn en uiteindelijk leverfalen. Wilson's ziekte komt zelden voor, bij ongeveer 1 op de 30.000 mensen, maar is zonder behandeling levensbedreigend. Mevrouw Jansen kreeg op jonge leeftijd last van onverklaarbare buikpijn en werd pas jaren later gediagnosticeerd met Wilson's ziekte. De schade was onherstelbaar, maar met de juiste medicatie kon verdere ophoping van koper worden voorkomen.

Budd-Chiari syndroom

Het Budd-Chiari syndroom is een zeldzame aandoening waarbij de aderen die bloed uit de lever afvoeren, geblokkeerd raken. Hierdoor hoopt bloed zich op in de lever, wat leidt tot zwelling, pijn, en ascites (vochtophoping in de buik). Dit syndroom treft ongeveer 1 op de miljoen mensen per jaar, en de pijn kan plotseling en intens zijn. Mark, een jonge man van 28, voelde plots een scherpe pijn in zijn buik en werd met spoed naar het ziekenhuis gebracht. De oorzaak? Een bloedprop die de bloedafvoer uit zijn lever blokkeerde. Een snelle diagnose was cruciaal om blijvende schade te voorkomen.

Auto-immuun hepatitis

Bij auto-immuun hepatitis keert het immuunsysteem zich tegen de levercellen, waardoor ontsteking en schade ontstaat. Deze aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een piek tussen de 30 en 50 jaar. Naar schatting treft het 17 op de 100.000 mensen wereldwijd. De symptomen zijn vaak vaag: vermoeidheid, buikpijn en soms geelzucht. Linda, een drukke moeder van twee, merkte dat ze steeds vaker een doffe pijn in haar rechterbovenbuik voelde. Na verschillende onderzoeken bleek haar immuunsysteem de schuldige te zijn – het viel haar lever aan.

Leverfalen

Leverfalen kan acuut of chronisch zijn en ontstaat wanneer de lever niet langer in staat is zijn essentiële functies uit te voeren. Dit kan leiden tot pijn, geelzucht en verwarring. Acute leverfalen kan binnen dagen of weken ontstaan, bijvoorbeeld door een overdosis paracetamol, terwijl chronisch leverfalen het gevolg is van langdurige schade zoals bij levercirrose. Wist je dat paracetamol-overdosering een van de meest voorkomende oorzaken is van acuut leverfalen in de westerse wereld? Leverfalen kan erg snel escaleren, en zonder directe behandeling is de kans op herstel klein.

Leverembolie: een bloedprop in de lever

Een leverembolie ontstaat wanneer een bloedprop vast komt te zitten in de bloedvaten van de lever. Dit is een zeldzame maar zeer ernstige aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist. Het kan leiden tot acute pijn, vooral als de bloedtoevoer naar een deel van de lever volledig wordt afgesneden. Leverembolieën komen zelden voor, maar kunnen fataal zijn als ze niet snel behandeld worden.

Steatohepatitis

Steatohepatitis is een aandoening waarbij er niet alleen sprake is van vetstapeling in de lever, maar ook van ontsteking. Deze ontsteking kan het leverweefsel beschadigen en leidt vaak tot leverpijn. Het kan zowel alcoholgerelateerd (ASH) als niet-alcoholgerelateerd (NASH) zijn. Wist je dat ongeveer 20% van de mensen met leververvetting uiteindelijk steatohepatitis ontwikkelt? Bij NASH speelt overgewicht vaak een grote rol, terwijl bij ASH alcohol de boosdoener is. Peter, die dacht dat zijn "af en toe een borrel" onschuldig was, kreeg te maken met steatohepatitis nadat zijn lever de constante belasting van alcohol niet meer aankon.

Portale hypertensie: verhoogde druk

Portale hypertensie ontstaat wanneer de bloeddruk in de poortader – de grote ader die bloed naar de lever voert – verhoogd is. Dit kan leiden tot zwelling van de lever en omliggende bloedvaten, wat pijn veroorzaakt. Het ontstaat vaak als gevolg van levercirrose, wanneer littekenweefsel de normale bloeddoorstroming belemmert. Portale hypertensie kan ook leiden tot complicaties zoals ascites en slokdarmspataderen. Wist je dat portale hypertensie een veelvoorkomende complicatie is van levercirrose, die naar schatting 50% van de patiënten met cirrose treft?

Levertrauma: een harde klap

Een harde klap of stomp trauma aan de buik kan ook leiden tot leverpijn. Denk hierbij aan een verkeersongeluk of een val tijdens het sporten. De lever is kwetsbaar voor directe verwondingen omdat ze niet beschermd wordt door ribben aan de onderkant. Levertrauma kan variëren van een kleine kneuzing tot een ernstige scheur die levensbedreigend kan zijn. Joris, die van zijn fiets viel tijdens een mountainbiketocht, belandde in het ziekenhuis met een gescheurde lever. Gelukkig herstelde hij volledig, maar het was een pijnlijke les over hoe kwetsbaar de lever kan zijn.

Leveradenoom: goedaardige maar pijnlijke tumoren

Leveradenomen zijn goedaardige tumoren die vaak voorkomen bij vrouwen, vooral bij degenen die gedurende lange tijd anticonceptiepillen hebben gebruikt. Hoewel ze vaak geen klachten geven, kunnen grotere adenomen pijn en ongemak veroorzaken door druk op het leverkapsel. Wist je dat leveradenomen relatief zeldzaam zijn, maar vaker voorkomen bij vrouwen tussen de 20 en 40 jaar? Anna ontdekte dat haar buikpijn veroorzaakt werd door een adenoom van 8 cm, wat uiteindelijk operatief werd verwijderd om verdere complicaties te voorkomen.

Andere oorzaken van een pijnlijke lever

Problemen of aandoeningen in de nabijgelegen organen kunnen ook leverpijn veroorzaken, zoals galstenen, waterbuik (ascites), maagslijmvliesontsteking (gastritis), longontsteking en het prikkelbare darm syndroom (PDS).

Galstenen kunnen bijvoorbeeld leverpijn veroorzaken doordat ze de galwegen blokkeren, wat leidt tot druk op de lever en ontsteking van de galwegen. Deze pijn is vaak scherp en kan uitstralen naar de rechter schouder. Wist je dat galstenen vooral voorkomen bij vrouwen boven de 40, mensen met overgewicht, en mensen die snel zijn afgevallen? Bij galstenen wordt de pijn vaak erger na een vette maaltijd, omdat dit de galblaas stimuleert om gal uit te stoten, wat leidt tot meer druk op de galwegen.

Waterbuik (ascites) ontstaat door een ophoping van vocht in de buikholte, vaak als gevolg van levercirrose of andere leveraandoeningen. Het vocht kan druk uitoefenen op de lever en omliggende organen, wat kan leiden tot een gevoel van volheid en pijn in de bovenbuik. Wist je dat ascites een van de meest voorkomende complicaties is van levercirrose, en dat het vaak gepaard gaat met vermoeidheid en kortademigheid? De behandeling van ascites is gericht op het verminderen van de vochtophoping, meestal door middel van een zoutarm dieet en diuretica (plaspillen).

Maagslijmvliesontsteking (gastritis) kan ook uitstralende pijn naar de leverregio veroorzaken. Gastritis wordt vaak veroorzaakt door een infectie met de bacterie Helicobacter pylori, overmatig alcoholgebruik of langdurig gebruik van bepaalde pijnstillers zoals NSAID's. De pijn kan dof en aanhoudend zijn en wordt vaak erger na het eten. Wist je dat naar schatting 50% van de wereldbevolking besmet is met Helicobacter pylori, hoewel niet iedereen klachten ontwikkelt?

Longontsteking kan leverpijn veroorzaken, vooral als het gaat om een infectie in de onderste lob van de rechterlong. Deze pijn wordt vaak verward met leverpijn omdat de longen en de lever dicht bij elkaar liggen. Wist je dat longontsteking jaarlijks wereldwijd miljoenen mensen treft, vooral ouderen en jonge kinderen? Naast pijn in de rechterbovenbuik kunnen symptomen bestaan uit koorts, hoesten en ademhalingsmoeilijkheden.

Prikkelbare darm syndroom (PDS) kan ook leiden tot pijn in de bovenbuik die soms verward wordt met leverpijn. PDS is een chronische aandoening van het spijsverteringskanaal die gepaard gaat met buikpijn, een opgeblazen gevoel, en veranderingen in de stoelgang, zoals diarree of obstipatie. De pijn kan soms uitstralen naar de regio rond de lever, vooral als er sprake is van veel gasvorming of een opgeblazen gevoel. Wist je dat PDS naar schatting 10-15% van de wereldbevolking treft, en dat het vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen? Stress en voeding kunnen een grote invloed hebben op de klachten, en de behandeling richt zich vaak op het aanpassen van de levensstijl en het dieet.

Risicofactoren voor leverziekten

Alcohol

Sommige leverziekten kunnen voorkomen worden en zijn geassocieerd met leefstijlkeuzes. Alcoholgerelateerde leverziekte verwijst naar schade aan de lever veroorzaakt door een teveel aan alcoholgebruik en is te wijten aan overmatig alcoholgebruik. Het is de meest voorkomende oorzaak van leverziekte die te voorkomen is. In Nederland wordt naar schatting 10-15% van de leverziekten veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik, en de trend neemt helaas toe. Vooral onder jongvolwassenen komt binge-drinken steeds vaker voor, wat het risico op leverschade vergroot. In de overzeese gebieden van Nederland, zoals Aruba en Curaçao, speelt alcoholgebruik ook een belangrijke rol bij leverziekten, mede door een culturele acceptatie van alcohol als onderdeel van sociale gelegenheden.

Hepatitis B

Hepatitis B is een virale infectie die meestal wordt verspreid door de uitwisseling van lichaamsvloeistoffen, zoals onbeschermde geslachtsgemeenschap, het delen van naalden en het gebruik van niet-gesteriliseerde apparatuur voor tatoeages of body piercing. Wereldwijd hebben naar schatting 296 miljoen mensen chronische hepatitis B, en het risico op leverkanker en cirrose is verhoogd bij deze groep. In Nederland wordt hepatitis B gelukkig minder vaak gezien door vaccinatieprogramma's, maar het blijft een probleem onder risicogroepen, zoals mensen die intraveneuze drugs gebruiken. In de overzeese gebiedsdelen is de toegang tot preventieve zorg en vaccinatie minder goed geregeld, waardoor hepatitis B daar een groter probleem vormt.

Erfelijke leverziekten

Er zijn leverziekten die sterk erfelijk bepaald zijn en door ouders aan hun kinderen worden doorgegeven. Voorbeelden hiervan zijn de ziekte van Wilson (een zeldzame, erfelijke stofwisselingsziekte die gekenmerkt wordt door stapeling van koper in onder meer de lever) en hemochromatose (ijzerstapelingsziekte). Erfelijke leverziekten zijn minder bekend, maar kunnen ernstige gevolgen hebben als ze niet op tijd worden ontdekt. Hemochromatose komt naar schatting voor bij 1 op de 300 mensen van Noord-Europese afkomst en leidt tot een ophoping van ijzer in de lever, wat op termijn kan resulteren in cirrose of leverkanker. In Nederland wordt er steeds meer aandacht besteed aan vroege screening op erfelijke aandoeningen, terwijl in de overzeese gebiedsdelen beperkte toegang tot specialistische zorg ervoor kan zorgen dat deze aandoeningen pas in een laat stadium worden ontdekt.

Blootstelling aan chemische stoffen

Langdurige blootstelling aan sommige chemische stoffen kan de lever beschadigen. Denk bijvoorbeeld aan oplosmiddelen, pesticiden en industrieële chemicaliën. Mensen die werken in bepaalde industrieën, zoals de landbouw of chemische productie, lopen een verhoogd risico op leverschade door blootstelling aan deze stoffen. In Nederland gelden strenge regels voor de omgang met gevaarlijke stoffen, maar toch kan langdurige blootstelling soms tot leverschade leiden. In de overzeese gebiedsdelen is er een verhoogd risico voor mensen die werken in de landbouw, waar pesticiden minder strikt gereguleerd zijn.

Geneesmiddelen

Verschillende geneesmiddelen kunnen de lever beschadigen, vooral bij langdurig gebruik of hoge doseringen. Paracetamol is een bekend voorbeeld: in grote hoeveelheden kan het leiden tot acuut leverfalen. Andere medicijnen, zoals sommige cholesterolverlagende middelen en antibiotica, kunnen ook bijwerkingen hebben die schadelijk zijn voor de lever. Daarnaast kunnen bepaalde geneesmiddelen de bloedvaten van de lever irriteren, waardoor bloedstolsels (trombose) ontstaan. Geboortecontrolepillen kunnen leiden tot trombose van de veneuze ader, vooral bij rokers. Wist je dat naar schatting 50% van de acute leverfalen in de Verenigde Staten wordt veroorzaakt door een overdosis paracetamol? In Nederland wordt het gebruik van paracetamol en andere geneesmiddelen strikt gereguleerd, maar zelfmedicatie blijft een risicofactor, vooral als mensen zich niet bewust zijn van de gevaren van overdosering.

Overgewicht en obesitas

Overgewicht en obesitas zijn belangrijke risicofactoren voor leverziekten, vooral voor niet-alcoholische leververvetting (NAFLD). Naar schatting heeft 25-30% van de volwassenen in Nederland in enige mate last van leververvetting, wat vaak gepaard gaat met diabetes type 2 en een ongezonde levensstijl. In de overzeese gebiedsdelen is er ook sprake van een toenemend aantal mensen met overgewicht, mede door de toenemende consumptie van bewerkte voedingsmiddelen en een gebrek aan lichaamsbeweging. Leververvetting kan uiteindelijk leiden tot ontsteking van de lever (NASH) en zelfs cirrose als het niet wordt behandeld.

Diabetes type 2

Diabetes type 2 verhoogt het risico op leververvetting en leverontsteking. Bij mensen met diabetes kan de lever extra vet gaan opslaan, wat leidt tot NAFLD. In Nederland heeft ongeveer 1 op de 14 mensen diabetes type 2, en veel van hen ontwikkelen uiteindelijk leverproblemen als gevolg van de ziekte. In de overzeese gebiedsdelen speelt diabetes type 2 ook een grote rol, vooral door veranderingen in voedingsgewoonten en een gebrek aan toegang tot gezonde voedingsopties. Vroege interventie en een gezonde levensstijl kunnen helpen om levercomplicaties te voorkomen.

Virale hepatitis C

Hepatitis C is een andere belangrijke virale infectie die leverziekte kan veroorzaken. Deze infectie wordt meestal verspreid via contact met besmet bloed, bijvoorbeeld door het delen van naalden. In tegenstelling tot hepatitis B is er geen vaccin beschikbaar voor hepatitis C, maar de ziekte is tegenwoordig wel goed behandelbaar met antivirale medicijnen. Wist je dat hepatitis C naar schatting bij ongeveer 58 miljoen mensen wereldwijd voorkomt? In Nederland wordt hepatitis C steeds minder vaak gezien door succesvolle behandelingen en preventieve maatregelen, maar in sommige overzeese gebieden blijft de toegang tot behandeling een uitdaging.

Ongezonde voeding

Een ongezonde voeding die rijk is aan suikers, vetten en bewerkte voedingsmiddelen draagt bij aan de ontwikkeling van leverziekten zoals leververvetting. Frisdranken en snelle koolhydraten kunnen bijdragen aan vetophoping in de lever. In zowel Nederland als de overzeese gebiedsdelen is de consumptie van bewerkte voedingsmiddelen toegenomen, wat heeft geleid tot een stijging van het aantal mensen met leververvetting. Het promoten van een gezond voedingspatroon, rijk aan groenten, fruit en vezels, kan een belangrijke rol spelen in het terugdringen van leverziekten.

Medische hulp inschakelen

Wanneer de huisarts raadplegen bij pijn aan de lever?

Pijn aan de lever kan variëren van een mild, zeurend gevoel tot een intense en scherpe pijn. Maar hoe weet je wanneer je actie moet ondernemen? Soms kan leverpijn wijzen op een onschuldig probleem, maar er zijn momenten waarop je beter niet kunt afwachten en direct medische hulp moet zoeken.

Je huisarts raadplegen is verstandig als...

• De pijn in de rechterbovenbuik langer aanhoudt dan een paar dagen of steeds terugkeert. Vooral als de pijn gepaard gaat met misselijkheid of een verminderde eetlust.
• Je merkt dat je urine donkerder wordt of je ontlasting lichter. Dit kan wijzen op problemen met de lever of galwegen.
• Je last hebt van een opgeblazen buik of als je vochtophoping (ascites) bemerkt. Dit kan duiden op een onderliggend probleem met de leverfunctie.
• Je onverklaarbaar gewichtsverlies ervaart of chronisch moe bent. Dit zijn symptomen die verband kunnen houden met leverproblemen en die door een arts verder onderzocht moeten worden.

Alarmsymptomen: direct medische hulp nodig

Soms zijn de symptomen die je ervaart zo ernstig dat wachten geen optie is. Bij de volgende klachten is het verstandig om direct medische hulp in te schakelen:

• Plotselinge, hevige pijn in de rechterbovenbuik: Dit kan wijzen op een galwegobstructie, leverabces, of een andere acute leveraandoening die onmiddellijke behandeling vereist.
• Geelzucht (gele verkleuring van de huid en het oogwit): Dit is een duidelijk signaal dat er iets mis is met je lever, zoals een infectie of galwegobstructie, en vereist snel medisch ingrijpen.
• Verwarring of sufheid: Dit kan wijzen op een ernstige leveraandoening, zoals leverfalen. Wanneer de lever niet goed werkt, kunnen schadelijke stoffen zich ophopen in het bloed en de hersenen bereiken, wat kan leiden tot verwardheid (hepatische encefalopathie).
• Bloedingen of blauwe plekken die spontaan ontstaan: De lever speelt een belangrijke rol in de bloedstolling. Problemen met de lever kunnen leiden tot bloedingen of gemakkelijk blauwe plekken. Dit is een alarmsymptoom dat niet genegeerd mag worden.
• Opgezwollen buik met hevige pijn: Dit kan duiden op een vochtophoping (ascites) of een interne bloeding, wat beide ernstige complicaties zijn.

Als je een van deze symptomen ervaart, wacht dan niet af en neem direct contact op met een arts of ga naar de spoedeisende hulp. Leverpijn kan onschuldig zijn, maar in sommige gevallen is snel handelen essentieel om ernstige complicaties te voorkomen. Vergeet niet dat je lever een vitaal orgaan is dat veel belangrijke functies vervult – zorg ervoor dat je tijdig actie onderneemt als er iets niet goed voelt.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Allereerst zal de arts een uitgebreid vraaggesprek (anamnese) over je klachten voeren en je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Een leverziekte kan allerlei lichaamssystemen beïnvloeden, waaronder het hart, de longen, de buik, de huid, de hersenen en de cognitieve functie en andere delen van het zenuwstelsel. Het fysieke onderzoek vereist vaak onderzoek van het gehele lichaam. Bloedonderzoek is nuttig bij het beoordelen van een leverontsteking en de leverfunctie. Bloedonderzoek kan verschillende waarden meten, zoals ALAT (alanine-aminotransferase), ASAT (aspartaat-aminotransferase), bilirubine en albumine, die allemaal inzicht kunnen geven in de gezondheid van de lever. Verhoogde leverenzymen kunnen wijzen op leverbeschadiging of ontsteking, terwijl een laag albuminegehalte kan duiden op een verminderde leverfunctie.

Bij het lichamelijk onderzoek kan de arts de lever aftasten om te controleren op vergroting of gevoeligheid. Een vergrote lever kan wijzen op een aandoening zoals leververvetting, hepatitis of cirrose. De arts kan ook de huid inspecteren op tekenen zoals geelzucht (gele verkleuring van de huid en ogen), spider naevi (spinnetjesvormige bloedvaatjes), en palmar erytheem (roodheid van de handpalmen), die allemaal kunnen wijzen op leverproblemen. Ook het luisteren naar de longen en hartslag, evenals het beoordelen van eventuele vochtophoping in de buik (ascites), maken deel uit van het onderzoek.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek kan de lever en nabijgelegen organen in beeld brengen en helpen om afwijkingen op te sporen die niet met het blote oog zichtbaar zijn. Dit kan verschillende vormen aannemen:

• Echografie: Bij een echografie worden geluidsgolven gebruikt om beelden van de lever en de omliggende structuren te maken. Echografie is vaak de eerste stap in beeldvormend onderzoek vanwege de veiligheid, eenvoud en het gemak. Het kan helpen bij het identificeren van leververvetting, levercysten, tumoren, en galstenen.
• CT-scan (computertomografie): Een CT-scan gebruikt röntgenstralen om gedetailleerde dwarsdoorsneden van de lever te maken. Dit onderzoek kan nuttig zijn om tumoren, cysten, of beschadigingen van de lever in kaart te brengen. In sommige gevallen wordt contrastvloeistof gebruikt om de bloedvaten van de lever beter zichtbaar te maken.
• MRI-scan (magnetische resonantie imaging): Een MRI-scan biedt gedetailleerde beelden van de lever zonder gebruik van röntgenstralen. Het is vooral nuttig voor het onderscheiden van verschillende typen tumoren of andere weefselafwijkingen. MRI kan ook gebruikt worden om de toestand van de galwegen te beoordelen en helpt bij het detecteren van aandoeningen zoals PSC (primaire scleroserende cholangitis).
• Fibroscan: Een Fibroscan is een speciaal type echografie dat kan meten hoe stijf de lever is. Leverstijfheid is een indicatie van de mate van fibrose of cirrose in de lever. Dit onderzoek is niet-invasief en kan helpen bij het beoordelen van de ernst van leverziekten zonder dat een biopsie nodig is.

Leverbiopsie kan overwogen worden om een specifieke diagnose van leverziekte te bevestigen. Tijdens dit onderzoek, dat meestal onder lokale verdoving plaatsvindt, wordt een lange dunne naald door de borstwand in de lever gebracht om een klein stukje leverweefsel te verkrijgen. Dit weefsel wordt vervolgens onder de microscoop onderzocht om te bepalen of er sprake is van ontsteking, fibrose, of andere afwijkingen. Hoewel een biopsie invasiever is dan andere onderzoeken, blijft het de gouden standaard voor het vaststellen van bepaalde leveraandoeningen, zoals auto-immuun hepatitis of NASH (niet-alcoholische steatohepatitis).

Overige diagnostische tests

Naast bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek zijn er nog andere diagnostische tests die nuttig kunnen zijn bij het beoordelen van leverziekten:

• Leverfunctie-ademtest: Deze test meet hoe goed de lever bepaalde stoffen kan verwerken en uitscheiden. Het kan helpen om subtiele veranderingen in de leverfunctie te detecteren.
• Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP): Deze test combineert endoscopie en röntgenstraling om de galwegen en pancreaskanalen te bekijken. Dit is nuttig voor het opsporen van galwegobstructies, zoals galstenen of tumoren, die leverpijn kunnen veroorzaken.
• Genetische tests: Voor bepaalde erfelijke leveraandoeningen, zoals hemochromatose en de ziekte van Wilson, kan genetisch onderzoek worden uitgevoerd om te bevestigen of er sprake is van een genetische mutatie. Dit kan vooral nuttig zijn wanneer er een familiegeschiedenis van leverziekten is.

Differentiële diagnose

Bij het diagnosticeren van leverpijn is het belangrijk om een differentiële diagnose te stellen, waarbij ook andere mogelijke oorzaken van de klachten in overweging worden genomen. Pijn in de rechterbovenbuik kan ook veroorzaakt worden door aandoeningen van nabijgelegen organen, zoals galblaasontsteking, pancreatitis, of zelfs maagproblemen zoals gastritis of een maagzweer. Het uitsluiten van deze aandoeningen is cruciaal voor een juiste diagnose en behandeling van levergerelateerde

Behandeling van pijn aan de lever door een leverziekte

Hepatitis A

Elke leverziekte kent zijn eigen specifieke behandeling. Hepatitis A gaat bijvoorbeeld vanzelf over en vereist meestal geen specifieke behandeling, behalve rust en voldoende vochtinname. In de meeste gevallen herstelt de lever volledig binnen enkele weken tot maanden. Wist je dat jaarlijks naar schatting 1,5 miljoen mensen wereldwijd hepatitis A oplopen?

Hepatitis B

Ondanks dat het vaak vanzelf overgaat, kan het herstel soms langer duren bij ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Voor de behandeling van hepatitis B kunnen antivirale medicijnen nodig zijn, vooral als de infectie chronisch wordt. Hepatitis B is wereldwijd een van de meest voorkomende oorzaken van leverontsteking en kan leiden tot ernstige complicaties zoals levercirrose en leverkanker. Behandeling richt zich vaak op het onderdrukken van het virus om verdere schade aan de lever te voorkomen. Voorbeeld: Johan, die sinds zijn kindertijd hepatitis B heeft, slikt dagelijks antivirale medicatie om de activiteit van het virus onder controle te houden en zo zijn lever te beschermen tegen verdere schade.

Galstenen

Galstenen kunnen ook leiden tot leverpijn, vooral wanneer ze de galwegen blokkeren. In sommige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn waarbij de galblaas wordt verwijderd (cholecystectomie). Wist je dat in Nederland jaarlijks meer dan 27.000 galblaasoperaties worden uitgevoerd? Galblaasverwijdering is een van de meest voorkomende chirurgische ingrepen, en patiënten kunnen vaak binnen enkele weken na de operatie weer volledig herstellen. Mevrouw De Vries had jarenlang last van galstenen en voelde vaak pijn in de rechterbovenbuik na het eten van vette maaltijden. Na de verwijdering van haar galblaas is ze nu volledig klachtenvrij.

Levercirrose

Levercirrose is een ernstige aandoening waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel. De behandeling richt zich op het beheersen van de symptomen en het voorkomen van verdere schade. Medicijnen kunnen nodig zijn om de hoeveelheid eiwitten die wordt geabsorbeerd in het dieet te regelen, omdat een aangetaste lever niet goed in staat is om afvalstoffen zoals ammoniak te verwerken. Dit kan leiden tot hepatische encefalopathie, een aandoening die symptomen zoals lethargie, verwardheid en zelfs coma kan veroorzaken. Daarnaast kan een natriumarm dieet en het gebruik van diuretica (plaspillen) nodig zijn om waterretentie te minimaliseren en de opbouw van vocht in de buik (ascites) te verminderen. Voorbeeld: Kees heeft levercirrose door jarenlang overmatig alcoholgebruik. Zijn behandeling bestaat uit een strikt dieet, het innemen van lactulose om ammoniak uit zijn lichaam te verwijderen, en regelmatig bezoek aan de arts om complicaties zoals ascites onder controle te houden.

Leverkanker

Bij leverkanker kan behandeling bestaan uit chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie, afhankelijk van het stadium van de ziekte. In sommige gevallen is het mogelijk om de tumor operatief te verwijderen, terwijl in andere gevallen chemotherapie nodig is om de groei van de tumor te vertragen. Wist je dat leverkanker wereldwijd de op zes na meest voorkomende kanker is? Voor patiënten met vergevorderde leverkanker kan een levertransplantatie soms de enige optie zijn. Een levertransplantatie is een complexe operatie, maar biedt in sommige gevallen een kans op een nieuwe start. Voorbeeld: Ahmed, een patiënt met leverkanker, stond twee jaar op de wachtlijst voor een levertransplantatie. Na de succesvolle transplantatie leeft hij nu al vijf jaar klachtenvrij, hoewel hij nog steeds regelmatig controles nodig heeft.

Leververvetting

Leververvetting kan vaak worden behandeld door aanpassingen in de levensstijl, zoals gewichtsverlies, een gezond dieet, en regelmatige lichaamsbeweging. Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) komt steeds vaker voor, vooral door ongezonde eetgewoonten en een zittende levensstijl. Naar schatting heeft 25-30% van de volwassenen in Nederland last van enige vorm van leververvetting. Door gezonder te eten en meer te bewegen, kan de vetophoping in de lever verminderen en kan verdere schade worden voorkomen. Voorbeeld: Sandra had last van leververvetting, maar door haar dieet aan te passen en elke dag te wandelen, is haar leverfunctie aanzienlijk verbeterd.

Hepatitis C

Hepatitis C wordt tegenwoordig meestal behandeld met direct werkende antivirale middelen (DAA's), die het virus in meer dan 95% van de gevallen kunnen elimineren. Hierdoor is de kans op complicaties zoals cirrose of leverkanker aanzienlijk verminderd. In Nederland zijn deze medicijnen goed beschikbaar, maar in sommige andere delen van de wereld blijft toegang tot deze behandeling een uitdaging. Voorbeeld: Pieter ontdekte dat hij hepatitis C had na een bloedtest. Na twaalf weken behandeling met DAA's werd hij volledig genezen verklaard, en zijn leverfuncties zijn weer normaal.

Auto-immuun hepatitis

Auto-immuun hepatitis wordt behandeld met corticosteroïden en andere medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, zoals azathioprine. Het doel is om de ontsteking te verminderen en verdere schade aan de lever te voorkomen. Wist je dat auto-immuun hepatitis vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen? Bij een tijdige diagnose kan de ziekte vaak goed onder controle worden gehouden, hoewel de behandeling meestal levenslang nodig is.

Prognose van pijn aan de lever

De prognose van pijn aan de lever hangt sterk af van de onderliggende oorzaak van de leveraandoening en hoe snel deze wordt behandeld. In sommige gevallen kan leverpijn wijzen op een omkeerbare aandoening die met de juiste zorg volledig kan herstellen, terwijl in andere gevallen de schade blijvend kan zijn. Laten we een dieper kijkje nemen in wat je kunt verwachten bij verschillende leveraandoeningen.

Omkeerbare aandoeningen: Sommige leverproblemen, zoals leververvetting of hepatitis A, hebben vaak een goede prognose, vooral als ze in een vroeg stadium worden ontdekt en behandeld. Leververvetting (ook wel een vetlever genoemd) kan bijvoorbeeld worden omgekeerd door aanpassingen in de levensstijl, zoals gewichtsverlies en gezonde voeding.

Wist je dat naar schatting 25-30% van de wereldbevolking lijdt aan niet-alcoholische leververvetting (NAFLD)? Het goede nieuws is dat met de juiste aanpassingen, zoals het verliezen van slechts 5-10% van het lichaamsgewicht, de leverfunctie aanzienlijk kan verbeteren.

Chronische hepatitis: Bij aandoeningen zoals hepatitis B of hepatitis C kan de prognose variëren. Met de huidige antivirale behandelingen is het mogelijk om de virusactiviteit onder controle te houden en verdere leverschade te voorkomen. Bij hepatitis C is zelfs volledige genezing mogelijk met behulp van direct werkende antivirale middelen.

Wist je dat sinds de introductie van deze nieuwe medicijnen de genezingskans voor hepatitis C boven de 95% ligt? Voor chronische hepatitis B is genezing moeilijker, maar de meeste patiënten kunnen een normale levensverwachting hebben met de juiste behandeling.

Levercirrose: Levercirrose is een ernstige aandoening waarbij littekenweefsel de normale leverfunctie verstoort. De prognose bij levercirrose is afhankelijk van de mate van littekenvorming en of verdere schade kan worden voorkomen. Mensen met levercirrose die stoppen met alcohol drinken of die een succesvolle behandeling ondergaan voor hepatitis, kunnen hun toestand vaak stabiliseren. Toch blijft levercirrose wereldwijd verantwoordelijk voor meer dan 1 miljoen sterfgevallen per jaar. Vroege opsporing en behandeling zijn essentieel om de progressie van de ziekte te vertragen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

• Voorbeeld: Jan, die levercirrose ontwikkelde na jarenlang zwaar alcoholgebruik, heeft zijn alcoholgebruik volledig opgegeven en volgt nu een streng dieet en medische behandeling. Zijn toestand is stabiel, maar hij moet regelmatig op controle komen om complicaties te voorkomen.

Leverkanker: De prognose voor leverkanker hangt sterk af van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt. Vroege opsporing biedt de beste kansen op overleving, vooral als de tumor chirurgisch verwijderd kan worden. Helaas wordt leverkanker vaak pas in een laat stadium ontdekt, waardoor de prognose minder gunstig is.

Wist je dat leverkanker wereldwijd de op zes na meest voorkomende kanker is, en dat de vijfjaarsoverleving slechts rond de 20% ligt? Een levertransplantatie kan in sommige gevallen een levensreddende optie zijn voor patiënten met vroeg gediagnosticeerde leverkanker, maar het aantal beschikbare donorlevers is beperkt.

Auto-immuun hepatitis en erfelijke leverziekten: Auto-immuun hepatitis en erfelijke aandoeningen zoals hemochromatose en de ziekte van Wilson kunnen met succes worden behandeld als ze vroeg worden ontdekt. Auto-immuun hepatitis reageert vaak goed op immunosuppressiva zoals corticosteroïden, terwijl hemochromatose kan worden beheerd door regelmatig bloed af te nemen om overtollig ijzer te verwijderen. De prognose is doorgaans goed als deze aandoeningen vroeg worden behandeld, maar zonder behandeling kan de schade aan de lever ernstig en onomkeerbaar zijn.

• Voorbeeld: Linda, bij wie auto-immuun hepatitis werd vastgesteld, volgt een behandeling met corticosteroïden en immunosuppressiva, waardoor haar leverfunctie stabiel is gebleven en verdere schade kon worden voorkomen.

Levertransplantatie: Voor sommige patiënten met ernstige leverziekten, zoals leverfalen of vergevorderde levercirrose, kan een levertransplantatie de enige optie zijn. Hoewel het een ingrijpende operatie is, biedt het veel patiënten een tweede kans op leven.

Wist je dat jaarlijks in Nederland ongeveer 150 levertransplantaties worden uitgevoerd? De overlevingskans na een levertransplantatie is relatief hoog: na één jaar leeft ongeveer 85-90% van de patiënten nog, en na vijf jaar is dit percentage nog steeds rond de 75%. Voorbeeld: Ahmed onderging een levertransplantatie na ernstige leverfalen door hepatitis C. Hij heeft nu een nieuwe lever en kan weer genieten van zijn leven, hoewel hij levenslang medicijnen moet slikken om afstoting te voorkomen.

Zelfzorg en levensstijl: Naast medische behandelingen spelen zelfzorg en levensstijlveranderingen een belangrijke rol in de prognose van leverziekten. Het vermijden van alcohol, een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van schadelijke stoffen kunnen allemaal bijdragen aan een betere levergezondheid en een positief effect hebben op de prognose.

Wist je dat het verminderen van alcoholgebruik niet alleen de lever ten goede komt, maar ook het risico op andere gezondheidsproblemen aanzienlijk verlaagt?

Complicaties van een leverziekte

Een leverziekte kan zich in de loop van de tijd ontwikkelen tot ernstige aandoeningen zoals cirrose en leverfalen. Leverziekten kunnen aanzienlijke complicaties met zich meebrengen, waarbij verschillende systemen in het lichaam worden aangetast. Hier volgen enkele belangrijke complicaties die geassocieerd worden met leveraandoeningen.

Verhoogd risico op bloeding

De lever speelt een essentiële rol in de aanmaak van stollingsfactoren die helpen om het bloed normaal te laten stollen. Wanneer de leverfunctie afneemt door ziekte of schade, kan dit leiden tot een tekort aan deze stollingsfactoren. Dit resulteert in een verhoogd risico op spontane bloedingen, variërend van kleine blauwe plekken tot ernstige inwendige bloedingen, zoals in de maag of darmen. Bij mensen met levercirrose is het risico op bloedingen uit vergrote aderen (spataderen) in de slokdarm of maag bijzonder hoog en levensbedreigend.

Infectiegevaar

Leverziekten verzwakken het immuunsysteem, waardoor het lichaam vatbaarder wordt voor infecties. Mensen met cirrose ontwikkelen bijvoorbeeld vaak bacteriële infecties in de buik (spontane bacteriële peritonitis) of luchtweginfecties. Deze infecties kunnen zich snel verspreiden en het lichaam ernstig verzwakken. Dit maakt preventieve zorg, zoals vaccinaties en het vermijden van infectiebronnen, cruciaal voor mensen met leveraandoeningen.

Ondervoeding en gewichtsverlies

Bij een beschadigde lever is de verwerking van voedingsstoffen verstoord. Dit kan leiden tot ondervoeding, gewichtsverlies en spierverlies, zelfs als de persoon voldoende eet. De lever heeft moeite met het opslaan van voedingsstoffen en het reguleren van de bloedsuikerspiegel, waardoor energiegebrek ontstaat. Ondervoeding verzwakt de spieren en het immuunsysteem, wat het herstelvermogen van het lichaam verder beperkt.

Verminderde cognitieve functie (hepatische encefalopathie)

Een ernstig gevolg van leverziekte is hepatische encefalopathie, een aandoening waarbij de lever niet langer in staat is om gifstoffen, zoals ammoniak, uit het bloed te filteren. Deze gifstoffen kunnen zich ophopen in de hersenen, wat leidt tot verwarring, geheugenverlies, stemmingswisselingen, en in ernstige gevallen coma. Cognitieve achteruitgang kan zich plotseling of geleidelijk voordoen en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Ascites en oedeem

Een van de meest voorkomende complicaties van leverziekte is het ontstaan van ascites, waarbij zich vocht ophoopt in de buikholte. Dit veroorzaakt een opgezwollen buik, ongemak en soms ademhalingsproblemen. Oedeem, of vochtophoping in de benen en enkels, komt ook vaak voor. Beide complicaties ontstaan door een combinatie van verstoorde eiwitaanmaak en verminderde doorbloeding door de lever.

Verhoogd risico op leverkanker

Chronische leverziekten, zoals hepatitis B, hepatitis C, en cirrose, verhogen het risico op leverkanker aanzienlijk. De voortdurende ontsteking en littekenvorming in de lever stimuleren de groei van abnormale cellen, wat kan leiden tot tumoren. Regelmatige screening en monitoring zijn cruciaal voor mensen met leverziekten om de vroege tekenen van leverkanker te kunnen opsporen en behandelen.

Preventie

Beperken van alcoholgebruik
Alcoholgebruik is de meest voorkomende oorzaak van leverziekte in Europa en Noord-Amerika. Het beperken van alcoholgebruik is een belangrijke stap in het voorkomen van leveraandoeningen. Matig alcoholgebruik betekent voor vrouwen maximaal één standaardglas alcohol per dag, en voor mannen maximaal twee. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot leververvetting, alcoholische hepatitis, en uiteindelijk levercirrose. Wist je dat jaarlijks meer dan 800.000 mensen wereldwijd overlijden aan de gevolgen van alcoholgerelateerde leveraandoeningen? Door bewust met alcohol om te gaan, kan het risico op deze aandoeningen aanzienlijk worden verminderd.

Voorkomen van hepatitis B en C
Hepatitis B en C zijn twee andere veelvoorkomende oorzaken van leverziekten. Het risico op hepatitis B en C kan worden verminderd door blootstelling aan lichaamsvloeistoffen van andere personen te beperken. Dit betekent onder andere het vermijden van onbeschermde seksuele contacten, het niet delen van naalden of andere scherpe voorwerpen, en het kiezen voor veilige en steriele apparatuur bij tatoeages en piercings. Vaccinatie is beschikbaar voor hepatitis A en B en is effectief in het voorkomen van infecties. In Nederland is vaccinatie tegen hepatitis B bijvoorbeeld standaard voor zorgpersoneel en mensen met een verhoogd risico op besmetting. Screening voor hepatitis C wordt aanbevolen voor bepaalde risicogroepen, zoals mensen die voor 1992 een bloedtransfusie hebben ontvangen of mensen die intraveneuze drugs gebruiken. Wist je dat wereldwijd ongeveer 58 miljoen mensen leven met chronische hepatitis C? Vroege opsporing en behandeling zijn van cruciaal belang om verdere leverschade te voorkomen.

Leververvetting voorkomen
Leververvetting (ook wel bekend als een vette lever) is een omkeerbare aandoening die ontstaat door de ophoping van vet in de levercellen. Het goede nieuws is dat leververvetting vaak kan verdwijnen door enkele simpele aanpassingen in het dagelijks leven. Een gezonde levensstijl is hierbij essentieel. Dit omvat een evenwichtig dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten, evenals het beheersen van het lichaamsgewicht. Wist je dat naar schatting 25-30% van de volwassenen wereldwijd lijdt aan niet-alcoholische leververvetting (NAFLD)? Gewichtsverlies van slechts 5-10% kan al een aanzienlijke verbetering in de levergezondheid betekenen. Daarnaast helpt regelmatige lichaamsbeweging, zoals dagelijks minimaal 30 minuten wandelen, om zowel gewicht als levervet te verminderen. Het vermijden van overmatig alcoholgebruik is eveneens cruciaal om de lever gezond te houden.

Gezonde voeding
Gezonde voeding is een belangrijke pijler in de preventie van leverziekten. Het vermijden van suikerrijke dranken en bewerkte voedingsmiddelen kan helpen om de ophoping van vet in de lever te voorkomen. Voeding die rijk is aan vezels en antioxidanten, zoals groenten, fruit en peulvruchten, kan bijdragen aan een goede levergezondheid. Omega-3-vetzuren, die voorkomen in vette vis zoals zalm en makreel, hebben ontstekingsremmende eigenschappen en kunnen helpen om levervet te verminderen. Voorbeeld: Piet, die een vette lever had door zijn ongezonde voedingspatroon, merkte na zes maanden van gezondere voeding en meer beweging een aanzienlijke verbetering in zijn leverwaarden.

Lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging speelt ook een grote rol in de preventie van leverziekten. Regelmatige fysieke activiteit helpt niet alleen om het gewicht onder controle te houden, maar verbetert ook de insulinegevoeligheid en vermindert ontstekingen in het lichaam, wat essentieel is voor een gezonde lever. Wist je dat het risico op leververvetting met maar liefst 30% kan afnemen door regelmatig te bewegen? Een combinatie van cardiovasculaire oefeningen (zoals wandelen, joggen of fietsen) en krachttraining is ideaal om zowel vetverlies als spiermassa te verbeteren.

Veiligheid rondom chemicaliën
Veiligheid rondom chemicaliën is ook een belangrijke factor in de preventie van leveraandoeningen. Langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen zoals pesticiden, oplosmiddelen en zware metalen kan leiden tot leverschade. Het dragen van beschermende kleding en het volgen van veiligheidsinstructies bij het werken met gevaarlijke stoffen kan helpen om het risico op leverbeschadiging te verkleinen.

Vaccinatie en vroege screening
Tot slot is vaccinatie en vroege screening essentieel voor het voorkomen van leverziekten. Hepatitis A en B kunnen worden voorkomen door vaccinatie, en het tijdig opsporen van hepatitis C kan verdere leverschade voorkomen. In sommige gevallen is preventie een kwestie van bewustwording en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen gezondheid. Wist je dat door middel van vaccinatieprogramma's en bewustwordingscampagnes het aantal gevallen van hepatitis B wereldwijd aanzienlijk is verminderd? Het is belangrijk om te weten dat je veel zelf kunt doen om je lever gezond te houden en ernstige complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Leverpijn (pijn aan de lever): steken of pijn in leverstreek
• Vergrote lever: oorzaken en symptomen van leververgroting
• Leverfalen: symptomen oorzaak, behandeling en prognose
• Leverziekten: symptomen, oorzaken, soorten en behandeling