Hemochromatose (ijzerstapelingsziekte): symptomen en oorzaak

Hemochromatose (ijzerstapelingsziekte): symptomen en oorzaak Hemochromatose wordt ook wel ijzerstapelingsziekte genoemd. Hemochromatose is een vaak erfelijke stofwisselingsaandoening, waarbij er meer ijzer uit de voeding wordt onttrokken dan dat het lichaam nodig heeft. Er treedt hierdoor ijzerstapeling op in het lichaam, wat op een gegeven ogenblik aanleiding kan geven tot allerlei klachten. Behandeling van hemochromatose vindt plaats door het afnemen van bloed. Dit wordt in de volksmond 'aderlating' genoemd.

Wat is hemochromatose?

Hemochromatose is een stofwisselingsaandoening waarbij er meer ijzer uit de voeding wordt opgenomen dan het lichaam nodig heeft. Het lichaam kan al het ijzer niet afvoeren, als gevolg waarvan ijzerstapeling optreedt in diverse organen, vooral de lever, het hart of de alvleesklier. Dit kan organen beschadigen. Tot de puberteit heeft het lichaam veel ijzer nodig ten behoeve van de groei. Daarom wordt deze aandoening vaak pas manifest in de volwassenheid. Bij vrouwen treden de ziekteverschijnselen vaak later op dan bij mannen. Dit komt doordat vrouwen bloed verliezen en daarmee ook ijzer, tijdens de menstruatie.

Oorzaak hemochromatose

Er worden twee soorten hemochromatosis onderscheiden:
  • primaire hemochromatose; en
  • secundaire hemochromatose.

Primaire hemochromatose

Meestal is hemochromatose erfelijk. Dat wordt 'primaire hemochromatose' genoemd. De oorzaak is een afwijking in bepaalde genen (HFE-genen). In Nederland hebben ongeveer 1 op de 200 mensen een erfelijke aanleg voor deze aandoening. Bij grofweg de helft van deze mensen gaat er ijzer stapelen en treden er op een gegeven ogenblik ziekteverschijnselen op.

Secundaire hemochromatose

Secundaire hemochromatose is vaak het gevolg van een andere ziekte, bijvoorbeeld een ziekte van het bloed of het beenmerg. Het kan echter ook een gevolg zijn van het metabool syndroom of een chronische leverziekte.

Chronische vermoeidheid / Bron: Istock.com/BartekSzewczykChronische vermoeidheid / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk

Symptomen hemochromatose

Vaak heb je maar heel weinig klachten door hemochromatose wanneer de ziekte wordt vastgesteld. Ziekteverschijnselen treden vaak pas op vanaf 30 tot 40 jaar of nog later. Je kunt last krijgen van de volgende symptomen:

Bovenvermelde klachten kunnen ook een andere oorzaak hebben. Daarom is het verstandig om je klachten goed met je huisarts te bespreken.

Bloedafname / Bron: Istock.com/anna1311Bloedafname / Bron: Istock.com/anna1311

Onderzoek en diagnose

Onder meer de volgende onderzoeken kunnen verricht worden om tot de juiste diagnose te kunnen komen:
  • Anamnese (vraaggesprek tussen de patiënt en arts);
  • Lichamelijk onderzoek;
  • Bloedonderzoek (het meten van de ijzerstatus);
  • Biopsie: bij vermoeden op beschadiging van de lever, kan een leverbiopsie worden verricht of een MRI (om de ijzerstapeling in de lever te bepalen);
  • Desferaltest (de arts kan 500 mg Desferal injecteren in een spier, waarna de urine gedurende 6 uur verzameld wordt aan de hand waarvan het ijzergehalte wordt bepaald);
  • De diagnose 'primaire hemochromatose' kan worden bevestigd door DNA-onderzoek.

Hemochromatose behandeling

Aderlaten

De behandeling bestaat uit het aftappen van bloed, wat aderlaten wordt genoemd. Hierdoor wordt bloed aan het lichaam onttrokken, waardoor het lichaam nieuw bloed moet aanmaken waarvoor ijzer nodig is. Het lichaam spreekt daartoe de ijzervoorraad in het lichaam aan, als gevolg waarvan het ijzergehalte dat is opgeslagen in het lichaam allengs daalt. Wanneer tijdig begonnen wordt met deze behandeling, kan weefselschade worden voorkomen. De specialist zal bekijken hoe vaak een aderlating moet plaatsvinden en hoeveel bloed per keer wordt afgenomen. De behandeling wordt voortgezet totdat al het overtollige ijzer is afgevoerd. Dit kan in sommige gevallen jaren duren. Daarna volgt een onderhoudsbehandeling.

Erytrocytaferese

Naast het traditionele aderlaten bestaat er ook de ontijzeringsmethode erytrocytaferese, waarbij het afgenomen bloed machinaal wordt gescheiden in rode bloedcellen en het bloedplasma. De ijzerhoudende rode bloedcellen worden verwijderd, waarna het bloedplasma wordt teruggebracht in de patiënt, eventueel aangevuld met een infuus voor extra vocht. Door deze behandeling gaan overige belangrijke onderdelen uit het bloed niet verloren en word de last op het lichaam van de patiënt beperkt.

Voedinsgadviezen

Naast de medische behandeling kan voedingsadvies helpen. Hierbij kun je de hoeveelheid ijzer wat het lichaam binnenkomt proberen te beperken door de hoeveelheid ijzer in het voedsel te verminderen. Het effect hiervan is echter beperkt; bij het consequent volgen van een ijzerbeperkend dieet kan op jaarbasis ongeveer een aderlating van een halve liter bloed worden
voorkomen.

Ijzerchelatie middelen

Een ijzeroverschot kan voorts worden teruggebracht door het gebruik van ijzer-chelatie middelen die het ijzer in het bloed binden en daarna afvoeren. Gezien de bijwerkingen van deze middelen, is deze behandeling alleen geschikt voor patiënten met secundaire hemochromatose. Er wordt volop onderzoek gedaan naar mogelijke medicinale behandeling met bijvoorbeeld hepcidine en proton-pompremmers.

Prognose

Als het niet vroeg wordt opgemerkt en aangepakt, kan ernstige hemochromatose voor flinke problemen zorgen. Deze complicaties kunnen bestaan uit orgaanschade en mogelijk zelfs overlijden. Maar hemochromatose is ook een beheersbare ziekte. Met vroege opsporing en behandeling kun je echter een normaal, gezond leven leiden.

Lees verder

© 2014 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Hemochromatose: klachten en behandelingHemochromatose: klachten en behandelingHemochromatose of ijzerstapelingsziekte wordt er door de darmen teveel ijzer opgenomen. Dit komt in de bloedbaan terecht…
IJzerstapelingsziekte: symptomen, diagnose en behandelingIJzerstapelingsziekte: symptomen, diagnose en behandelingIJzerstapelingsziekte is een ziekte waarbij er teveel ijzer in het lichaam wordt bewaard. De grote hoeveelheden ijzer wo…
Hemochromatose: ijzerstapeling en ijzervergiftigingHemochromatose: ijzerstapeling en ijzervergiftigingIjzer is noodzakelijk voor verschillende lichaamsprocessen, zoals bij de transport van zuurstof door koppeling met hemog…
Hemochromatose of ijzerstapelingsziekteHemochromatose of ijzerstapelingsziekteVeel mensen kennen de verschijnselen van ijzertekort; vermoeidheid, minder uithoudingsvermogen en een bleke huid. Het ij…

Autosomale overerving genetisch materiaal via DNA toegelichtAutosomale overerving genetisch materiaal via DNA toegelichtSommige zeldzame ziekten krijgt men via de genen overgedragen van de ouders. Enerzijds kunnen beide ouders drager zijn v…
Blaaspijnsyndroom, oorzaak en behandelingBlaaspijnsyndroom, oorzaak en behandelingHet blaaspijnsyndroom, ook wel pijnlijke blaas syndroom of interstitiële cystitis komt het vaakst voor bij vrouwen. Een…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/takasuu
  • Clevenland Clinic. Hemochromatosis (Iron Overload). https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14971-hemochromatosis-iron-overload (ingezien op 24-8-2021)
  • www.hemochromatose.nl
  • www.jeroenboschziekenhuis.nl
  • www.mlds.nl
  • www.thuisarts.nl
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/BartekSzewczyk
  • Afbeelding bron 2: Istock.com/anna1311
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 27-03-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.