Leverfalen: symptomen oorzaak, behandeling en prognose

Leverfalen (leverinsufficiëntie) is een ernstige verslechtering van de leverfuncties. Wat is leverfalen en hoe wordt leverfalen behandeld? Men spreekt van 'leverfalen' bij onvoldoende werking van de lever bij al deze processen. Door het verlies van functionele cellen komt de totale effectieve levervolume beneden een kritische grens terecht. Hierdoor hopen een groot aantal giftige stoffen in het lichaam zich op. Het gevolg is dat de hersenen en andere organen worden aangetast. Leverfalen kan zowel acuut optreden (dat wil zeggen plotselinge leveruitval) als chronisch zijn (dat wil zeggen een in de loop van de tijd steeds slechter functionerende lever). De lever ligt in je rechter bovenbuik, vlak achter de ribben en vervult tal van essentiële functies in het menselijk lichaam. De lever ontgift het bloed en maakt tal van eiwitten en hormonen aan. Ook speelt de lever een rol in het afweersysteem.

• Wat is leverfalen?
• Oorzaken van leverfalen
• Oorzaken chronisch leverfalen
• Oorzaken acuut leverfalen
• Symptomen van leverfalen
• Eerste symptomen leverfalen
• Latere symptomen leverfalen
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Leverfunctieonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Onderzoek van leverweefsel
• Behandeling van leverfalen
• Medicijnen bij acuut leverfalen
• Levertransplantatie
• Chronisch leverfalen
• Preventie
• Prognose

Wat is leverfalen?

Leverfalen houdt in dat de werking van de lever onvoldoende is. Leverfalen ontstaat wanneer grote delen van de lever onherstelbaar beschadigd raken, waardoor de lever niet meer in staat is om te functioneren, de leverfuncties raken verstoord. Er worden twee vormen van leverfalen onderscheiden: acuut leverfalen en chronisch leverfalen. Wanneer leverfalen plotseling optreedt spreekt men van 'acuut leverfalen' en wanneer leverfalen zich over langere tijd ontwikkelt van 'chronisch leverfalen'. Acuut leverfalen is een levensbedreigende aandoening die direct medische verzorging vereist. Meestal ontstaat leverfalen geleidelijk in de loop van vele jaren (chronisch leverfalen).

Oorzaken van leverfalen

Oorzaken chronisch leverfalen

De meest voorkomende oorzaken van chronische leverfalen (waarbij de lever in de loop van maanden tot jaren steeds slechter gaat functioneren), zijn:

• Hepatitis B
• Hepatitis C
• Langdurig overmatig alcoholgebruik
• Cirrose
• Hemochromatose (een erfelijke aandoening waarbij er te veel ijzer uit de normale voeding wordt opgenomen)
• Ondervoeding

Oorzaken acuut leverfalen

De meest voorkomende oorzaken van acuut leverfalen zijn:

• Hepatitisvirussen, zoals hepatitis A, B,C, D en E. Andere virussen die acuut leverfalen kunnen veroorzaken, zoals het Epstein-Barr virus (vooral bekend als veroorzaker van de ziekte van Pfeiffer, ook wel klierkoorts genoemd vanwege opgezette klieren), cytomegalovirus en het herpes simplex virus, komen minder vaak voor.
• Medicamenten (bijvoorbeeld paracetamol, antibiotica, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen en anti-epileptica).

Paracetamol kan schadelijk zijn na overdosering. Leverbeschadiging kan reeds optreden na de inname van een enkele dosis van 10 tot 15 gram paracetamol. Verder blijkt dat dagelijks gebruik van de normale dosering uiteindelijk kan leiden tot leverschade.[1]

Symptomen van leverfalen

Eerste symptomen leverfalen

De eerste symptomen van leverfalen zijn vaak aspecifiek (dat wil zeggen dat ze ook kunnen wijzen op andere aandoeningen), waardoor leverfalen aanvankelijk moeilijk is te diagnosticeren. Vroege symptomen zijn:

• Misselijkheid
• Braken
• Verlies van eetlust
• Vermoeidheid
• Diarree

Latere symptomen leverfalen

Later in het ziekteproces worden de symptomen ernstiger en kan je last krijgen van de volgende klachten:

• Geelzucht
• Opgezwollen buik
• Moeite met concentreren, desoriëntatie, mentale verwardheid, apathie, geheugenstoornis, sufheid/slaperigheid, trillende handen (bekend als 'hepatische encefalopathie', een aandoening waarbij de hersenfunctie wordt aangetast door ophoping van giftige stoffen in het bloed doordat de lever ze niet meer verwijderd, hetgeen uiteindelijk uitmondt in een coma wanneer niet tijdig wordt ingegrepen)
• Stollingsstoornissen (een afwijking in het systeem dat de bloedstolling aanstuurt)
• Nierfalen of nierinsufficiëntie en uiteindelijk multiorgaanfalen, waarbij er een zuurstoftekort in de organen ontstaat, waardoor deze slechter gaan functioneren

Complicaties

Leverfalen kan de volgende complicaties veroorzaken:

• Hersenoedeem: een zwelling van de hersenen, een potentieel levensbedreigende aandoening die snel medisch ingrijpen kan vereisen.
• Bloedingsstoornissen of overmatig bloeden: een afwijkende lever kan niet voldoende hoeveelheden stollingsfactoren produceren. Mensen met acuut leverfalen ontwikkelen vaak bloedingen in het maag-darmkanaal. Deze bloedingen kunnen moeilijk te behandelen zijn.
• Infecties: mensen met acuut leverfalen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een verscheidenheid aan infecties, met name in het bloed, in de luchtwegen en de urinewegen.
• Nierfalen: dit treedt vaak op na leverfalen, vooral bij overdosering van paracetamol. Dat zowel je lever als je nieren beschadigt.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Het is verstandig om zo snel mogelijk contact op te nemen met je huisarts als je klachten krijgt aan je lever of symptomen die duiden op leverfalen. Leverfalen is een ernstige aandoening die mogelijk levensbedreigend is. Snelle diagnose en behandeling is gunstig voor de prognose. De arts heeft een uitvoerig vraaggesprek met je (anamnese) over je klachten en leefwijze en hij zal daarbij ook je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna vindt uitgebreid lichamelijk onderzoek plaats. Op basis van de klachten die je ervaart en het lichamelijk onderzoek kan de diagnose overwogen worden.

Leverfunctieonderzoek

Leverfunctieonderzoek vindt plaats. Dit is een bloedonderzoek naar de verschillende functies van de lever. Bloedonderzoek toont onder meer:

• verhoogde concentraties van leverenzymen en bilirubine (leverwaarden);
• afwijkende waarden van de bloedstolling;
• verlaagd eiwitgehalte (albumine) in het bloed;
• een stijging van het gehalte aan ammoniak (afvalstof) in het bloed.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek zoals echografie of een CT-scan van de buik, kan nodig zijn om je lever te onderzoeken. Beeldvormend onderzoek toont afwijkingen aan de lever aan, een vergrote milt en eventueel ascites (waterbuik).

Onderzoek van leverweefsel

de arts kan het nodig vinden om een ​​klein stuk leverweefsel (leverbiopsie) te verwijderen voor onderzoek onder de microscoop. Microscopisch onderzoek van leverweefsel kan de diagnose bevestigen.

Behandeling van leverfalen

Het belangrijkste aspect van de behandeling bij patiënten met acuut leverfalen, is opname op een afdeling waar intensieve zorg mogelijk is met nauwgezette monitoring zodat complicaties kunnen worden voorkomen.

Medicijnen bij acuut leverfalen

Bij acuut leverfalen kunnen medicijnen worden toegediend om vergiftiging tegen te gaan. Acuut leverfalen dat wordt veroorzaakt door een overdosis paracetamol wordt -indien de paracetamol in de voorafgaande paar uur is ingenomen- doorgaans behandeld met geactiveerde kool. Wanneer de concentratie paracetamol in het bloed hoog is, wordt veelal acetylcysteïne gegeven (oraal of intraveneus), om de giftige werking van paracetamol te verminderen.

Levertransplantatie

Wanneer de lever voor meer dan 70% is beschadigd, zijn de overlevingskansen klein en is een levertransplantatie vaak de aangewezen behandeling. Bij deze ingreep wordt de beschadigde lever verwijderd en vervangen door een gezonde lever van een donor. Anno 2024 zijn er in Nederland drie levertransplantatiecentra: Erasmus MC Rotterdam, LUMC Leiden en UMC Groningen. In Nederland is het UMCG het transplantatiecentrum voor kinderen.

Chronisch leverfalen

Wanneer het mogelijk is, wordt de onderliggende aandoening behandeld die de oorzaak is van het leverfalen. Verder zal men het gebruik van medicijnen of andere middelen die giftig zijn voor de lever staken. Alcohol moet je laten staan. Bij chronisch leverfalen zal de behandeling zich vooral richten op het tegengaan van verdere verslechtering van de lever.

Preventie

De beste manier om leverfalen te voorkomen is om het risico op levercirrose of hepatitis te beperken. Hier zijn enkele tips om deze aandoeningen te voorkomen:

• Vaccinatie tegen hepatitis A: dit geschiedt met een geïnactiveerd hepatitis A-vaccin.
• Vaccinatie tegen hepatitis B: dit wordt gegeven aan groepen mensen die meer kans hebben met het hepatitis-B-virus te worden besmet. Het is ook een van de vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma.
• Eet gezond en gevarieerd. Sommige voedingsmiddelen passen in een dieet om je lever te ondersteunen of te ontgiften.
• Drink alcohol met mate of bij voorkeur helemaal niet. Vermijd alcohol wanneer je paracetamol gebruikt.
• Wees alert op hygiëne. Aangezien ziektekiemen vaak door handen verspreid worden, is het verstandig om je handen grondig wassen nadat ja naar het toilet bent geweest. Was ook je handen voordat je eten aanraakt.
• Raak geen geen bloed of bloedproducten aan.
  Vaccinatie / Bron: Production Perig/Shutterstock.com
• Deel geen persoonlijke toiletartikelen, zoals tandenborstels en scheermesjes.
• Als je een tatoeage of een piercing krijgt, zorg er dan voor dat dit onder hygiënische omstandigheden gebeurt en dat de apparatuur aseptisch is (dat wil zeggen vrij van ziekteverwekkende micro-organismen).
• Zorg ervoor dat je condooms gebruikt als je seks hebt. Het meest veilige is om alleen seks te hebben binnen een monogame relatie met één partner gedurende je hele leven.
• Als je drugs spuit, deel dan geen spuiten met anderen.

Prognose

De prognose hangt af van de oorzaak van leverfalen. Acuut leverfalen is onvoorspelbaar en kent een hoge morbiditeit en kans op sterfte. Vroegtijdige en nauwkeurige diagnose en adequate behandeling, zijn belangrijk voor een meer gunstige prognose. Een belangrijke factor bij het bepalen van de prognose, is de oorzaak van leverfalen. Paracetamoloverdosis, hepatitis A, ischemie (vermindering of onderbreking van de bloedtoevoer naar een orgaan of weefsel) en zwangerschap, worden geassocieerd met ten minste 60% korte-termijn overleving zonder transplantatie. Idiosyncratische door geneesmiddelen geïnduceerd leverletsel, hepatitis B, auto-immuun hepatitis (AIH) en onbepaalde oorzaken worden geassocieerd met ongeveer 30% spontane overleving.

Noot:

1. Kaplowitz N. Acetaminophen hepatoxicity: what do we know, what don’t we know, and what do we do next? Hepatology 2004;40:23–6.

Lees verder

• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Acuut leverfalen: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose
• Leverkanker: symptomen, behandeling en levensverwachting
• Leververvetting: symptomen vette lever of vervette lever
• Levercirrose: symptomen, leverklachten, oorzaken en alcohol