Leverfalen: symptomen oorzaak, behandeling en prognose

Leverfalen (leverinsufficiëntie) is een ernstige verslechtering van de leverfuncties. Wat is leverfalen en hoe wordt leverfalen behandeld? Men spreekt van 'leverfalen' bij onvoldoende werking van de lever bij al deze processen. Door het verlies van functionele cellen komt de totale effectieve levervolume beneden een kritische grens terecht. Hierdoor hopen een groot aantal giftige stoffen in het lichaam zich op. Het gevolg is dat de hersenen en andere organen worden aangetast. Leverfalen kan zowel acuut optreden (dat wil zeggen plotselinge leveruitval) als chronisch zijn (dat wil zeggen een in de loop van de tijd steeds slechter functionerende lever). De lever ligt in je rechter bovenbuik, vlak achter de ribben en vervult tal van essentiële functies in het menselijk lichaam. De lever ontgift het bloed en maakt tal van eiwitten en hormonen aan. Ook speelt de lever een rol in het afweersysteem.

• Wat is leverfalen?
• Anatomie en fysiologie
• Epidemiologie
• Het ontstaansmechanisme van leverfalen
• Oorzaken van leverfalen
• Chronisch leverfalen
• Acuut leverfalen
• Vergiftigingen en toxines
• Metabole en auto-immuunziekten
• Levensstijl- en voedingsfactoren
• Risicogroepen
• Risicofactoren
• Symptomen van leverfalen
• Eerste symptomen leverfalen
• Latere symptomen leverfalen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Leverfunctieonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Onderzoek van leverweefsel
• Behandeling van acuut leverfalen
• Opname op een intensieve zorgafdeling
• Medicatie ter bestrijding van oorzaken
• Ondersteunende therapieën
• Moleculaire adsorptietechnieken en kunstmatige leverondersteuning
• Levertransplantatie
• Levensstijl en nazorg
• Behandeling van chronisch leverfalen
• Aanpakken van de onderliggende oorzaak
• Levensstijl en voedingsaanpassingen
• Behandeling van complicaties
• Medicatie en ondersteunende therapieën
• Levertransplantatie
• Innovatieve behandelingen
• Praktische tips, zelfzorg en aanvullende behandelingen bij leverfalen
• Beperken van zoutinname: meer dan alleen minder zoutstrooien
• Lactulose: je geheime wapen tegen toxines
• Frequentere, kleinere maaltijden: een slimme manier om je energie te behouden
• Eiwitmodulatie: genoeg, maar niet te veel
• Leverondersteunende therapieën: technologie als redder in nood
• Plasmaferese: de detox waar je lever op wacht
• Albumine: een klein eiwit met een grote impact
• Direct bilirubinemanagement: kleur weer in je leven
• Probiotica: je darmflora als onmisbare bondgenoot
• Geavanceerde bloedzuivering: een tweede kans voor je lever
• Bloedsuikerspiegel: een delicate balans
• Immunomodulerende therapieën: ontstekingen in toom houden
• Prognose van acuut en chronisch leverfalen
• Prognose bij acuut leverfalen
• Prognose bij chronisch leverfalen
• Factoren die van invloed zijn op de prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is leverfalen?

Toen Joost, een gezonde ogende man van 42, steeds vaker uitgeput was na een werkdag, dacht hij aanvankelijk aan stress. Zijn vrouw merkte echter iets vreemds op: zijn huid leek geelachtig, en zelfs het wit van zijn ogen kreeg een gelige tint. Hij wuifde haar zorgen weg, maar toen hij een avond hevige buikpijn kreeg en zijn urine donkerder werd, besloot hij toch de huisarts te bellen. De diagnose kwam als een schok: leverfalen, waarschijnlijk veroorzaakt door een jarenlange, onopgemerkte leververvetting. Met intensieve medische zorg wist hij te herstellen, maar zijn ervaring benadrukt hoe belangrijk het is om op subtiele signalen van je lichaam te letten. Wat voor Joost een teken van oververmoeidheid leek, bleek een roep om hulp van zijn lever.

Leverfalen houdt in dat de werking van de lever onvoldoende is. Leverfalen ontstaat wanneer grote delen van de lever onherstelbaar beschadigd raken, waardoor de lever niet meer in staat is om te functioneren, de leverfuncties raken verstoord. Er worden twee vormen van leverfalen onderscheiden: acuut leverfalen en chronisch leverfalen. Wanneer leverfalen plotseling optreedt spreekt men van 'acuut leverfalen' en wanneer leverfalen zich over langere tijd ontwikkelt van 'chronisch leverfalen'. Acuut leverfalen is een levensbedreigende aandoening die direct medische verzorging vereist. Meestal ontstaat leverfalen geleidelijk in de loop van vele jaren (chronisch leverfalen).

Anatomie en fysiologie

De lever is een van de meest fascinerende en complexe organen in je lichaam. Dit multifunctionele orgaan, dat ongeveer 1,5 kilogram weegt, bevindt zich rechtsboven in je buik, net onder je ribbenkast. Het speelt een cruciale rol in het behouden van je gezondheid en welzijn. Om te begrijpen hoe leverfalen ontstaat, is het belangrijk om te weten hoe de lever normaal functioneert en waarom deze soms faalt.

Anatomie van de lever
Je lever is verdeeld in twee grote kwabben, de rechter- en linkerkwab, die weer zijn opgebouwd uit kleine functionele eenheden, de zogenaamde leverlobben. Elke lob bevat talloze hepatocyten, ofwel levercellen, die de meeste taken van de lever uitvoeren. Deze cellen zijn omgeven door een netwerk van bloedvaten en galwegen, waarmee ze constant in verbinding staan met de rest van je lichaam.

Bloed uit de spijsverteringsorganen stroomt via de poortader naar de lever, waar het wordt gefilterd. Ondertussen voorziet de leverslagader de lever van zuurstofrijk bloed. Al deze bloedvaten komen samen in de lever, waar voedingsstoffen worden gemetaboliseerd, afvalstoffen worden verwerkt en essentiële stoffen zoals gal worden geproduceerd.

Fysiologie: wat doet de lever?
De lever is een ware multitasker en vervult meer dan 500 functies, waaronder:

• Metabolisme van voedingsstoffen: De lever verwerkt koolhydraten, eiwitten en vetten uit je voeding. Het slaat glucose op als glycogeen en zet dit om in energie wanneer je dat nodig hebt. Daarnaast produceert het lipoproteïnen, die vetten door je lichaam transporteren.
• Ontgifting: Giftige stoffen, zoals alcohol, medicijnen en afvalproducten uit je stofwisseling, worden door de lever gefilterd en afgebroken tot onschadelijke stoffen die via de nieren of gal worden uitgescheiden.
• Galproductie: De lever produceert gal, een essentiële vloeistof die helpt bij de vertering en opname van vetten in de dunne darm. Gal bevat ook afvalstoffen, zoals bilirubine, die via de galwegen worden afgevoerd.
• Opslag van vitaminen en mineralen: De lever slaat essentiële vitaminen, zoals A, D, E, K en B12, en mineralen zoals ijzer en koper op. Het zorgt ervoor dat je lichaam hier toegang toe heeft wanneer dat nodig is.
• Immunologische functies: De lever bevat speciale immuuncellen, de Kupffer-cellen, die bacteriën en oude rode bloedcellen opruimen. Dit maakt de lever een cruciale speler in je afweermechanisme.

Wat gebeurt er bij leverfalen?
Bij leverfalen is de capaciteit van de lever om deze functies uit te voeren ernstig verminderd. Dit kan ontstaan door schade aan de hepatocyten, blokkades in de galwegen of verstoringen in de bloedstroom.

• Acute leverfalen: Bij acute leverfalen, bijvoorbeeld door een overdosis paracetamol of een virale infectie, ontstaat de schade plotseling. Dit kan leiden tot ophoping van toxines in het bloed, geelzucht (doordat bilirubine zich ophoopt) en levensbedreigende complicaties zoals hersenoedeem.
• Chronisch leverfalen: Bij chronisch leverfalen, zoals bij levercirrose, worden levercellen geleidelijk vervangen door littekenweefsel. Dit belemmert de bloedstroom door de lever en vermindert haar functionaliteit. Gevolgen hiervan zijn onder andere ascites (vochtophoping in de buik), een verhoogd risico op infecties en bloedingen door een tekort aan stollingsfactoren.

Epidemiologie

Leverfalen is een complex syndroom dat wereldwijd voorkomt en beïnvloed wordt door diverse factoren zoals voeding, levensstijl, genetica en medische toegang. Hier verkennen we hoe leverfalen verschilt tussen geslachten, leeftijden en geografische regio’s, met bijzondere aandacht voor Nederland, België en de overzeese gebiedsdelen.

Geslachtsverschillen in leverfalen
Leverfalen kent een duidelijke sekseverdeling, waarbij mannen vaker worden getroffen door alcoholgerelateerde leveraandoeningen, terwijl vrouwen gevoeliger zijn voor medicatie-geïnduceerde leverproblemen. In Europa is 65% van de alcoholgerelateerde gevallen bij mannen, terwijl bij vrouwen 60% van de acute leverfalen door overdosis paracetamol ontstaat. Deze verschillen worden deels verklaard door hormonale invloeden en verschillen in metabolisme.

Kinderen versus volwassenen
Bij kinderen is leverfalen zeldzaam en vaak genetisch bepaald, zoals bij metabole aandoeningen of galgangatresie. Ongeveer 1 op de 15.000 pasgeborenen in Europa wordt getroffen door congenitale leveraandoeningen. Bij volwassenen zijn alcoholgebruik, virale hepatitis en niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) de meest voorkomende oorzaken. In Nederland wordt 90% van de leverfalen bij volwassenen veroorzaakt door chronische ziekten, terwijl bij kinderen acute vormen domineren.

Klimaat en geografische factoren
In warmere klimaten, zoals in de overzeese gebiedsdelen van Nederland (bijvoorbeeld Curaçao en Aruba), komt leverfalen vaker voor door virale infecties zoals hepatitis A en E. In België en Nederland zijn hepatitis B en C belangrijke oorzaken, met een prevalentie van respectievelijk 0,5% en 0,7%. Tropische klimaten bevorderen daarnaast de verspreiding van leverparasieten zoals schistosomiasis, een minder bekende, maar ernstige oorzaak van leverproblemen.

Voeding en levensstijl
Een westerse levensstijl met een calorieoverschot draagt sterk bij aan NAFLD, wat wereldwijd 25% van de bevolking treft. In Nederland en België wordt dit geschat op 23%, met hogere percentages in de VS (37%) door een nog groter aandeel obesitas. Ongezonde eetpatronen, zoals een hoge consumptie van suikers en verzadigde vetten, verhogen het risico. Tegelijkertijd zien we dat in mediterrane regio’s, waar het dieet rijk is aan groenten, olijfolie en vis, de incidentie lager ligt.

Genetica en erfelijke aanleg
Genetische factoren spelen een significante rol. Polymorfismen in het PNPLA3-gen worden bijvoorbeeld in verband gebracht met een verhoogd risico op leververvetting, vooral bij mensen van Europese en Latijns-Amerikaanse afkomst. Erfelijke aandoeningen zoals hemochromatose (ijzerstapeling) en de ziekte van Wilson dragen wereldwijd bij aan 5-10% van de gevallen van chronisch leverfalen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 300 gevallen van erfelijke leveraandoeningen vastgesteld, met een lichte oververtegenwoordiging in de noordelijke provincies.

Nederland, België en de overzeese gebiedsdelen
In Nederland wordt leverfalen jaarlijks bij ongeveer 0,2% van de bevolking gediagnosticeerd, met hogere incidentie in stedelijke gebieden door een concentratie van risicofactoren zoals overmatig alcoholgebruik en virale hepatitis. België rapporteert vergelijkbare cijfers, maar ziet een hoger percentage medicatie-gerelateerde leverproblemen (10% versus 7% in Nederland). In de Caribische delen van het Koninkrijk is de impact van virale hepatitis beduidend groter, met hepatitis A en E als primaire oorzaken.

Wereldwijde verschillen
De incidentie van leverfalen varieert sterk per regio. In Zuidoost-Azië en Afrika domineren infectieuze oorzaken zoals hepatitis B en C, terwijl in Noord-Amerika en Europa lifestyle-gerelateerde aandoeningen, zoals NAFLD en alcoholische leverziekte, de boventoon voeren. In Japan, waar het dieet traditioneel rijk is aan vis en vezels, ligt de prevalentie van leverziekten lager, hoewel hepatocellulair carcinoom vaak wordt veroorzaakt door onbehandelde hepatitis C.

Het ontstaansmechanisme van leverfalen

Leverfalen ontstaat wanneer je lever, normaal een van de meest veerkrachtige organen in je lichaam, niet langer in staat is om zijn uitgebreide takenpakket uit te voeren. Dit proces kan plotseling gebeuren, zoals bij acute leverfalen, of zich geleidelijk ontwikkelen over maanden of jaren, zoals bij chronisch leverfalen. Maar hoe komt het dat zo’n krachtig orgaan toch faalt?

Een samenspel van schade en belasting
Levercellen, of hepatocyten, zijn de werkpaarden van je lever. Ze filteren afvalstoffen, verwerken voedingsstoffen en produceren essentiële stoffen zoals gal. Wanneer deze cellen beschadigd raken door een aanval van toxines, infecties of een chronische aandoening, wordt hun vermogen om deze taken uit te voeren steeds meer aangetast.

Bij acute leverfalen, zoals veroorzaakt door een overdosis paracetamol, worden de hepatocyten in korte tijd overweldigd. Dit resulteert in ophoping van gifstoffen in het bloed, wat andere organen kan beschadigen, zoals de hersenen. Bij chronische leverziekten, zoals levercirrose, ontstaat er littekenweefsel (fibrose) dat de bloedtoevoer door de lever blokkeert en de efficiëntie van het orgaan steeds verder ondermijnt.

Van oorzaak naar falen: wat er precies gebeurt

• Ontsteking: Bij veel vormen van leverfalen is ontsteking de eerste stap. Denk aan virale hepatitis of schade door alcohol. De levercellen zwellen op en functioneren minder goed. Het immuunsysteem kan deze reactie soms versterken, wat extra schade aanricht.
• Celdood (apoptose en necrose): Als de belasting aanhoudt, sterven levercellen af. Dit gebeurt door geprogrammeerde celdood (apoptose) of door necrose, waarbij cellen plotseling kapotgaan en schadelijke stoffen vrijkomen. Dit proces belemmert de leverfunctie verder.
• Ophoping van gifstoffen: De lever kan afvalstoffen zoals ammoniak en bilirubine niet meer verwerken. Deze hopen zich op in het bloed, wat kan leiden tot geelzucht (door bilirubine) en hersenproblemen zoals hepatische encefalopathie (door ammoniak).
• Fibrose en littekenvorming: Bij chronische schade probeert je lever zichzelf te herstellen door littekenweefsel aan te maken. Dit littekenweefsel vervangt gezonde levercellen, maar belemmert de bloedstroom door de lever. Hierdoor raakt de lever steeds minder in staat om zijn taken uit te voeren.

Verstoring van homeostase
Omdat de lever een centrale rol speelt in de regulatie van veel processen, leidt leverfalen tot een domino-effect. Denk aan stollingsproblemen door een gebrek aan stollingsfactoren, zwelling door vochtophoping (ascites) en verminderde afweer tegen infecties.

Het orgaan dat tot het einde knokt
De lever heeft een unieke eigenschap: regeneratie. Zelfs als een groot deel van het orgaan beschadigd is, kan het gezond weefsel zich vaak herstellen. Maar dit vermogen is niet onbeperkt. Bij aanhoudende schade door bijvoorbeeld alcoholgebruik of chronische hepatitis, raakt de grens bereikt. Op dat moment transformeert de veerkrachtige lever in een kwetsbaar orgaan dat zijn complexe taken niet meer aankan. Leverfalen is dan het eindresultaat van een langdurige strijd tussen herstel en schade – een strijd waarin vroegtijdige interventie cruciaal is om het tij te keren.

Oorzaken van leverfalen

Chronisch leverfalen

Chronisch leverfalen ontwikkelt zich geleidelijk over maanden of jaren en wordt vaak veroorzaakt door langdurige schade aan de lever. Dit type leverfalen is het eindstadium van verschillende aandoeningen en gewoonten die de leverfunctie langzaam maar zeker ondermijnen.

• Hepatitis B: Dit virus kan leiden tot chronische leverontsteking en progressieve schade, wat uiteindelijk resulteert in leverfalen.
• Hepatitis C: Chronische infecties met dit virus zijn een belangrijke oorzaak van levercirrose en leverkanker.
• Langdurig overmatig alcoholgebruik: Overmatig drinken beschadigt de levercellen, wat leidt tot alcoholische leverziekte en mogelijk cirrose.
• Cirrose: Bij cirrose wordt gezond leverweefsel vervangen door littekenweefsel, wat de werking van de lever belemmert.
• Hemochromatose: Deze erfelijke aandoening leidt tot overmatige ophoping van ijzer in de lever, wat schadelijk is voor de levercellen.
• Ondervoeding: Gebrek aan essentiële voedingsstoffen, zoals eiwitten en vitaminen, kan de leverfunctie aantasten en leiden tot structurele schade.

Acuut leverfalen

Acuut leverfalen ontstaat plotseling, meestal binnen dagen of weken, bij mensen zonder voorafgaande leverziekte. De oorzaak is vaak een directe aanval op de levercellen, wat leidt tot snelle achteruitgang van de leverfunctie.

• Hepatitisvirussen: Dit omvat hepatitis A, B, C, D en E. Ook andere virussen, zoals het Epstein-Barr virus (veroorzaker van de ziekte van Pfeiffer), cytomegalovirus en herpes simplex virus, kunnen acute leverproblemen veroorzaken.
• Medicamenten: Overdosering van medicijnen is een veelvoorkomende oorzaak van acuut leverfalen.
• Paracetamol: Paracetamol is verantwoordelijk voor de meeste gevallen van acute leverbeschadiging. Een enkele dosis van 10 tot 15 gram kan al ernstige schade veroorzaken. Bij langdurig dagelijks gebruik binnen de normale dosering kan ook leverschade optreden.[1]
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s): Deze veelgebruikte pijnstillers en ontstekingsremmers kunnen zeldzame, maar ernstige leverreacties veroorzaken.
• Antibiotica: Bepaalde soorten antibiotica zijn in verband gebracht met acute leverontsteking of hepatotoxiciteit.
• Anti-epileptica: Sommige medicijnen die worden gebruikt om epilepsie te behandelen, kunnen leverbeschadiging veroorzaken, vooral bij mensen met genetische gevoeligheid.

Vergiftigingen en toxines

Naast virussen en medicatie zijn er andere stoffen en omstandigheden die leverfalen kunnen veroorzaken:

• Giftige stoffen: Blootstelling aan industriële chemicaliën zoals tetrachloorkoolstof kan de lever ernstig beschadigen.
• Paddo’s: Giftige paddenstoelen zoals de Amanita phalloides (groene knolamaniet) bevatten toxines die acute leverfalen kunnen veroorzaken.
• Kruidenremedies: Sommige kruidenpreparaten, zoals die met kava of ephedra, kunnen levertoxiciteit veroorzaken, vooral bij overmatig gebruik.

Metabole en auto-immuunziekten

Bepaalde zeldzame aandoeningen en immuunsysteemreacties kunnen ook tot leverfalen leiden:

• Ziekte van Wilson: Een genetische aandoening waarbij koper zich ophoopt in de lever en andere organen.
• Auto-immuunhepatitis: Bij deze aandoening valt het immuunsysteem de lever aan, wat leidt tot ontsteking en schade.
• Acute vetlever van de zwangerschap: Een zeldzame complicatie waarbij vet zich ophoopt in de lever tijdens de zwangerschap.

Levensstijl- en voedingsfactoren

Langdurige blootstelling aan ongezonde levensstijlkeuzes kan leiden tot leverfalen:

• Chronische alcoholconsumptie: Naast chronisch leverfalen kan overmatig alcoholgebruik ook bijdragen aan acuut leverfalen.
• Vetleverziekte: Niet-alcoholische vetleverziekte (NAFLD) wordt steeds vaker gezien bij mensen met overgewicht en diabetes type 2.

Risicogroepen

Leverfalen kan een breed scala aan mensen treffen, afhankelijk van genetische aanleg, leefstijl, en medische voorgeschiedenis. Hier zijn de belangrijkste risicogroepen die kwetsbaar zijn voor zowel acuut als chronisch leverfalen:

Mensen met een virale hepatitis-infectie
Chronische hepatitis B en C zijn wereldwijd belangrijke oorzaken van leverfalen. Ongeveer 325 miljoen mensen wereldwijd leven met hepatitis B of C, waarvan een aanzienlijk deel risico loopt op levercirrose of leverfalen. Voorbeeld: In Zuidoost-Azië komt hepatitis B veel voor vanwege verticale transmissie (van moeder op kind tijdens de geboorte).

Chronische alcoholgebruikers
Mensen die langdurig overmatig alcohol consumeren lopen een verhoogd risico op levercirrose, wat kan leiden tot leverfalen. In Nederland zijn er jaarlijks ruim 5.000 ziekenhuisopnames gerelateerd aan alcoholische leverziekte. Voorbeeld: Een man van 45 jaar die dagelijks meer dan zes glazen alcohol drinkt, heeft een verhoogd risico op levercirrose binnen 10-15 jaar.

Mensen met obesitas of diabetes type 2
Niet-alcoholische vetleverziekte (NAFLD) treft wereldwijd meer dan 25% van de volwassenen, vooral bij mensen met fors overgewicht of obesitas of diabetes type 2. Dit kan evolueren naar niet-alcoholische steatohepatitis (NASH), levercirrose en uiteindelijk leverfalen. Voorbeeld: In Nederland heeft ruim 50% van de volwassenen overgewicht, wat het risico op NAFLD verhoogt.

Mensen met genetische aandoeningen
Erfelijke aandoeningen zoals de ziekte van Wilson (koperstapeling) of hemochromatose (ijzerstapeling) verhogen het risico op leverfalen aanzienlijk. Voorbeeld: Bij hemochromatose is 1 op de 300 mensen in Noordwest-Europa genetisch belast, wat leidt tot verhoogde kans op leverproblemen.

Personen met een auto-immuunziekte
Auto-immuunhepatitis, waarbij het immuunsysteem de lever aanvalt, kan leiden tot chronische schade en uiteindelijk leverfalen. Deze aandoening komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Voorbeeld: Auto-immuunhepatitis wordt geschat bij 1 op de 10.000 mensen wereldwijd.

Mensen die frequent paracetamol of andere medicijnen gebruiken
Overmatig of langdurig gebruik van medicijnen zoals paracetamol, NSAID's of bepaalde antibiotica kan leverfalen veroorzaken. In Europa is paracetamol verantwoordelijk voor 50% van de gevallen van acuut leverfalen.

Zwangere vrouwen met zeldzame complicaties
Acute vetlever van de zwangerschap is een zeldzame aandoening die 1 op de 10.000 zwangerschappen treft. Het kan tot leverfalen leiden en vereist onmiddellijke medische interventie.

Mensen met chronische infecties of immuundeficiënties
Chronische infecties zoals het Epstein-Barr-virus (EBV) of HIV kunnen leverproblemen veroorzaken door directe schade of door de interactie met medicijnen. Voorbeeld: Leverziekten zijn een van de meest voorkomende doodsoorzaken bij mensen met HIV.

Mensen die blootgesteld zijn aan toxines
Blootstelling aan giftige stoffen zoals pesticiden, zware metalen of bepaalde schimmels kan acute leverbeschadiging veroorzaken. Voorbeeld: Consumenten van giftige paddenstoelen zoals de groene knolamaniet lopen binnen enkele uren risico op ernstig leverfalen.

Kinderen met metabole stoornissen
Bij kinderen kunnen zeldzame metabole aandoeningen zoals galactosemie of fructose-intolerantie leverproblemen veroorzaken, vaak al op jonge leeftijd. Voorbeeld: Kinderen met onbehandelde galactosemie ontwikkelen vaak leverfalen binnen de eerste levensmaanden.

Personen met ondervoeding
Langdurige ondervoeding kan de lever kwetsbaar maken door een tekort aan essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, vitamine A, en zink. Dit komt vooral voor in lage-inkomenslanden.

Ouderen met meerdere chronische aandoeningen
Naarmate je ouder wordt, neemt de regeneratiecapaciteit van de lever af. Ouderen met bestaande aandoeningen zoals hartfalen of nierproblemen hebben een verhoogd risico op leverfalen.

Risicofactoren

Leverfalen wordt veroorzaakt door een complex samenspel van factoren die variëren van genetische aanleg tot omgevingsinvloeden en levensstijlkeuzes. Hieronder een uitgebreide opsomming van risicofactoren, met concrete voorbeelden en cijfers:

Overmatig alcoholgebruik
Langdurig en overmatig drinken is een van de belangrijkste oorzaken van levercirrose en leverfalen. Dagelijks meer dan 2-3 standaardglazen alcohol voor vrouwen en meer dan 3-4 glazen voor mannen verhoogt het risico aanzienlijk.
Voorbeeld: In Nederland overlijden jaarlijks ongeveer 2.000 mensen aan alcoholgerelateerde leverziekten.

Onbeschermde blootstelling aan hepatitisvirussen
Hepatitis B en C worden vaak overgedragen via onbeschermd seksueel contact, besmette naalden of bloedtransfusies.
Voorbeeld: Wereldwijd zijn meer dan 257 miljoen mensen chronisch geïnfecteerd met hepatitis B, wat het risico op leverfalen verhoogt.

Obesitas en metabool syndroom
Metabool syndroom en obesitas zijn wereldwijd verantwoordelijk voor een explosieve toename van leverproblemen, met name niet-alcoholische vetleverziekte (NAFL]). Deze aandoening treedt op wanneer overtollig vet zich opstapelt in de levercellen, wat leidt tot ontsteking en mogelijk fibrose of levercirrose. NAFLD wordt sterk geassocieerd met metabool syndroom, een combinatie van risicofactoren zoals hoge bloeddruk, insulineresistentie, verhoogde triglyceriden en overgewicht rond de buikstreek. Deze factoren leggen een zware druk op de lever, die overuren draait om schadelijke stoffen te verwerken en te ontgiften. Bij mensen met obesitas kan de leverfunctie in gevaar komen zonder dat alcoholgebruik een rol speelt, wat de urgentie benadrukt van preventieve zorg.

In Nederland heeft meer dan 50% van de volwassenen overgewicht, waarvan naar schatting 25% te maken krijgt met NAFLD. Wereldwijd treft deze aandoening ongeveer 1 op de 4 mensen, met hogere percentages in landen met een westers dieet en levensstijl. Het probleem beperkt zich niet tot volwassenen; ook kinderen en jongeren met obesitas lopen een verhoogd risico. Onderzoeken tonen aan dat NAFLD niet alleen de lever treft, maar ook het risico verhoogt op hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Preventie, zoals een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging, is cruciaal om de opmars van deze sluipende leveraandoening te stoppen.

Langdurig medicijngebruik of overdosering
Het regelmatig gebruik van medicijnen zoals paracetamol, NSAID’s of bepaalde antibiotica kan hepatotoxiciteit veroorzaken.
Voorbeeld: Een enkele dosis van 10-15 gram paracetamol kan al leiden tot acute leverbeschadiging.

Genetische aandoeningen
Erfelijke ziekten zoals hemochromatose (ijzerstapeling) of de ziekte van Wilson (koperstapeling) verhogen het risico op leverfalen.
Weetje: Ongeveer 1 op de 300 mensen in Noordwest-Europa heeft hemochromatose.

Infectieuze ziekten
Virale infecties zoals het Epstein-Barr-virus, cytomegalovirus of tropische ziekten zoals gele koorts kunnen acute leverschade veroorzaken.

Ondervoeding en tekorten aan essentiële voedingsstoffen
Tekorten aan vitaminen en mineralen, vooral vitamine A of retinol, vitamine E en zink, maken de lever kwetsbaar.
Voorbeeld: Ondervoeding in ontwikkelingslanden draagt jaarlijks bij aan duizenden sterfgevallen door leverproblemen.

Blootstelling aan toxines en chemicaliën
Chemische stoffen zoals tetrachloorkoolstof, pesticiden en zware metalen kunnen acute leverbeschadiging veroorzaken.
Weetje: Consumenten van giftige paddenstoelen, zoals de groene knolamaniet, hebben binnen 6-12 uur kans op levensbedreigend leverfalen.

Chronische ziekten
Aandoeningen zoals diabetes type 2, hartfalen en auto-immuunziekten kunnen indirect bijdragen aan leverproblemen door verhoogde systemische ontsteking en metabole belasting.

Bepaalde diëten en kruidenmiddelen
Ongecontroleerd gebruik van kruidenpreparaten zoals kava, ephedra of niet-gereguleerde afslankmiddelen kan leverbeschadiging veroorzaken.

Leeftijd
De regeneratiecapaciteit van de lever neemt af met de leeftijd, wat ouderen kwetsbaarder maakt voor leverschade.

Zwangerschap en zeldzame complicaties
Zeldzame aandoeningen zoals acute vetlever van de zwangerschap verhogen het risico op leverfalen. Dit treft ongeveer 1 op de 10.000 zwangerschappen.

Stress op de lever door snelle gewichtsverliesprogramma’s
Plotselinge en extreme veranderingen in dieet of snelle gewichtsverliesprogramma’s kunnen leiden tot leverontsteking.

Symptomen van leverfalen

Eerste symptomen leverfalen

De eerste symptomen van leverfalen zijn vaak aspecifiek (dat wil zeggen dat ze ook kunnen wijzen op andere aandoeningen), waardoor leverfalen aanvankelijk moeilijk is te diagnosticeren. Vroege symptomen zijn:

• Misselijkheid
• Braken
• Verlies van eetlust
• Vermoeidheid
• Diarree

Latere symptomen leverfalen

Later in het ziekteproces worden de symptomen ernstiger en kan je last krijgen van de volgende klachten:

• Geelzucht
• Opgezwollen buik
• Moeite met concentreren, desoriëntatie, mentale verwardheid, apathie, geheugenstoornis, sufheid/slaperigheid, trillende handen (bekend als 'hepatische encefalopathie', een aandoening waarbij de hersenfunctie wordt aangetast door ophoping van giftige stoffen in het bloed doordat de lever ze niet meer verwijderd, hetgeen uiteindelijk uitmondt in een coma wanneer niet tijdig wordt ingegrepen)
• Stollingsstoornissen (een afwijking in het systeem dat de bloedstolling aanstuurt)
• Nierfalen of nierinsufficiëntie en uiteindelijk multiorgaanfalen, waarbij er een zuurstoftekort in de organen ontstaat, waardoor deze slechter gaan functioneren

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Het is verstandig om zo snel mogelijk contact op te nemen met je huisarts als je klachten krijgt aan je lever of symptomen die duiden op leverfalen. Leverfalen is een ernstige aandoening die mogelijk levensbedreigend is. Snelle diagnose en behandeling is gunstig voor de prognose. De arts heeft een uitvoerig vraaggesprek met je (anamnese) over je klachten en leefwijze en hij zal daarbij ook je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna vindt uitgebreid lichamelijk onderzoek plaats. Op basis van de klachten die je ervaart en het lichamelijk onderzoek kan de diagnose overwogen worden.

Leverfunctieonderzoek

Leverfunctieonderzoek vindt plaats. Dit is een bloedonderzoek naar de verschillende functies van de lever. Bloedonderzoek toont onder meer:

• verhoogde concentraties van leverenzymen en bilirubine (leverwaarden);
• afwijkende waarden van de bloedstolling;
• verlaagd eiwitgehalte (albumine) in het bloed;
• een stijging van het gehalte aan ammoniak (afvalstof) in het bloed.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek zoals echografie of een CT-scan van de buik, kan nodig zijn om je lever te onderzoeken. Beeldvormend onderzoek toont afwijkingen aan de lever aan, een vergrote milt en eventueel ascites (waterbuik).

Onderzoek van leverweefsel

de arts kan het nodig vinden om een ​​klein stuk leverweefsel (leverbiopsie) te verwijderen voor onderzoek onder de microscoop. Microscopisch onderzoek van leverweefsel kan de diagnose bevestigen.

Behandeling van acuut leverfalen

Acuut leverfalen is een levensbedreigende aandoening die onmiddellijke en intensieve medische zorg vereist. Het richt zich niet alleen op het stabiliseren van de patiënt, maar ook op het aanpakken van de onderliggende oorzaak en het voorkomen van complicaties. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van de behandelopties.

Opname op een intensieve zorgafdeling

De eerste stap in de behandeling van acuut leverfalen is opname op een afdeling waar intensieve zorg mogelijk is. Hier worden vitale functies continu bewaakt, zoals ademhaling, hartslag, bloeddruk en zuurstofniveaus. Ook wordt de patiënt nauwlettend gecontroleerd op tekenen van complicaties zoals infecties, bloedingen, nierfalen en hersenoedeem (zwelling van de hersenen).

• Monitoring van leverfunctie: Laboratoriumtesten worden uitgevoerd om de ernst van de leverbeschadiging te bepalen, zoals leverenzymen, bilirubinespiegel en stollingswaarden.
• Bewaking van hersenfunctie: Patiënten met acuut leverfalen lopen risico op hepatische encefalopathie, een aandoening waarbij ophoping van toxines leidt tot verwardheid, slaperigheid en zelfs coma. Regelmatige neurologische controles zijn essentieel.

Medicatie ter bestrijding van oorzaken

Afhankelijk van de oorzaak van het leverfalen kunnen specifieke medicijnen worden ingezet:

• Paracetamolvergiftiging: Bij een overdosis paracetamol wordt binnen enkele uren na inname geactiveerde kool toegediend om verdere opname in het bloed te voorkomen. Als de paracetamol al in het bloed is opgenomen, wordt acetylcysteïne gegeven, een medicijn dat de giftige werking van paracetamol neutraliseert. Dit kan via een infuus of in orale vorm worden toegediend en werkt het best binnen 8-12 uur na inname.
• Virale hepatitis: Bij acute hepatitis B of andere virale oorzaken kunnen antivirale medicijnen zoals tenofovir of entecavir worden toegediend om de virale replicatie te verminderen.
• Auto-immuunhepatitis: Corticosteroïden zoals prednison worden gebruikt om ontstekingen te remmen bij een auto-immuunrespons.
• Giftige stoffen: Bij intoxicatie door andere toxische stoffen (zoals paddenstoelen of industriële chemicaliën) worden specifieke antidota toegediend indien beschikbaar.

Ondersteunende therapieën

Bij acuut leverfalen is het vaak nodig om ondersteunende therapieën in te zetten om complicaties te voorkomen of te behandelen:

• Intracraniële drukverlagende therapieën: Bij hersenoedeem worden osmotische diuretica zoals mannitol of hypertone zoutoplossingen gegeven. In ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn om druk in de hersenen te verlichten.
• Behandeling van bloedingen: Aangezien de lever een cruciale rol speelt in de bloedstolling, is het risico op bloedingen groot. Stollingsfactoren of vers bevroren plasma kunnen worden toegediend om ernstige bloedingen te voorkomen of te behandelen.
• Vocht- en elektrolytenbalans: Infusen worden toegediend om uitdroging te voorkomen en de elektrolytenbalans te herstellen, met name bij patiënten die veel vocht verliezen door braken of diarree.
• Preventie van infecties: Antibiotica of antischimmelmiddelen worden profylactisch of therapeutisch toegediend, aangezien patiënten met leverfalen vatbaar zijn voor ernstige infecties.

Moleculaire adsorptietechnieken en kunstmatige leverondersteuning

Voor patiënten die wachten op een levertransplantatie of die te zwak zijn voor een transplantatie, worden geavanceerde technologieën zoals kunstmatige leverondersteuningssystemen ingezet. Deze systemen fungeren als een tijdelijke vervanging van de lever:

• Molecular Adsorbents Recirculating System (MARS): Een geavanceerd apparaat dat giftige stoffen uit het bloed verwijdert en de lever tijdelijk ontlast. Het apparaat werkt als een kunstmatige leverdialyse.
• Prometheus-systeem: Een soortgelijke techniek waarbij zowel eiwitgebonden als wateroplosbare toxines uit het bloed worden verwijderd.

Levertransplantatie

Bij patiënten met onomkeerbare leverbeschadiging is levertransplantatie vaak de enige levensreddende optie. Patiënten worden geëvalueerd op geschiktheid en indien nodig met spoed op de transplantatielijst geplaatst.

De timing van de transplantatie is cruciaal. Idealiter wordt deze uitgevoerd voordat de patiënt complicaties zoals multiple orgaanfalen of sepsis ontwikkelt. Dankzij technieken zoals normothermische perfusie, waarbij donorlevers buiten het lichaam in leven worden gehouden, is de beschikbaarheid en kwaliteit van donororganen verbeterd.

Levensstijl en nazorg

Na stabilisatie is het belangrijk dat de patiënt een gezonde levensstijl volgt om verdere leverschade te voorkomen. Dit omvat:

• Het vermijden van alcohol en andere levertoxische stoffen.
• Het aanpassen van de voeding, bijvoorbeeld door een dieet met een laag zoutgehalte en voldoende eiwitten.
• Regelmatige follow-ups bij een hepatoloog om de leverfunctie te monitoren.

Acuut leverfalen is een medische noodsituatie, maar dankzij innovatieve technieken en multidisciplinaire zorg kunnen de overlevingskansen aanzienlijk worden verbeterd.

Behandeling van chronisch leverfalen

Chronisch leverfalen, een progressieve aandoening waarbij de leverfunctie over maanden of jaren geleidelijk afneemt, vereist een uitgebreide en multidisciplinaire aanpak. De behandeling is gericht op het vertragen van de ziekteprogressie, het voorkomen en behandelen van complicaties en, in sommige gevallen, het voorbereiden op een levertransplantatie. Hier volgt een uitgebreide beschrijving van de behandelopties.

Aanpakken van de onderliggende oorzaak

De eerste stap bij de behandeling van chronisch leverfalen is het identificeren en behandelen van de onderliggende oorzaak:

• Alcoholgerelateerde leverziekte: Bij leverfalen veroorzaakt door overmatig alcoholgebruik is volledige abstinentie van alcohol essentieel. Ondersteuning door een verslavingsdeskundige of deelname aan een afkickprogramma kan nodig zijn om een terugval te voorkomen.
• Virale hepatitis: Antivirale medicijnen zoals tenofovir of entecavir worden gebruikt bij hepatitis B. Bij hepatitis C worden direct werkende antivirale middelen (DAA's) ingezet, die in de meeste gevallen tot volledige genezing kunnen leiden.
• Niet-alcoholische vetleverziekte (NAFLD): Het behandelen van obesitas en insulineresistentie is cruciaal. Dit kan worden bereikt door gewichtsverlies, een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging. Medicatie zoals pioglitazon of GLP-1-receptoragonisten kan helpen bij het verbeteren van de leverfunctie.
• Hemochromatose: Bij deze aandoening wordt overtollig ijzer verwijderd door middel van aderlatingen (flebotomie) of medicatie zoals deferoxamine.
• Auto-immuunhepatitis: Corticosteroïden zoals prednison en immunosuppressiva zoals azathioprine worden gebruikt om het immuunsysteem te onderdrukken en verdere schade aan de lever te voorkomen.

Levensstijl en voedingsaanpassingen

Een gezonde levensstijl en dieet kunnen de leverfunctie ondersteunen en complicaties helpen voorkomen:

• Dieet: Een dieet met een laag zoutgehalte is belangrijk om vochtretentie en ascites te verminderen. Voldoende eiwitinname is essentieel om spierafbraak te voorkomen, maar bij ernstige encefalopathie kan een tijdelijke eiwitbeperking nodig zijn.
• Vochtinname: Het monitoren van vochtinname is cruciaal bij patiënten met ascites of nierproblemen.
• Bewegen: Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij het behoud van spiermassa en het verbeteren van de algehele gezondheid.

Behandeling van complicaties

Chronisch leverfalen kan leiden tot diverse complicaties, waarvoor specifieke behandelingen beschikbaar zijn:

• Ascites: Diuretica zoals spironolacton en furosemide worden voorgeschreven om overtollig vocht af te voeren. In ernstige gevallen kan een paracentese (het aftappen van vocht) nodig zijn.
• Hepatische encefalopathie: Laxeermiddelen zoals lactulose worden gebruikt om ammoniak uit het lichaam te verwijderen. Rifaximine, een antibioticum, kan worden toegevoegd om de darmflora te reguleren en ammoniakproductie te verminderen.
• Bloedingen door portale hypertensie: Medicatie zoals bètablokkers kan de druk in de poortader verminderen en het risico op bloedingen verlagen. Bij acute bloedingen worden endoscopische technieken zoals bandligatie gebruikt om spataderen in de slokdarm te behandelen.
• Infecties: Antibiotica worden voorgeschreven bij bacteriële infecties, zoals spontane bacteriële peritonitis (SBP), een ernstige complicatie van ascites.

Medicatie en ondersteunende therapieën

Medicatie voor symptomen: Patiënten met jeuk (pruritus) door galzouten kunnen baat hebben bij medicijnen zoals cholestyramine. Bij vermoeidheid worden vaak multivitamines of ijzersupplementen gegeven, afhankelijk van de oorzaak.

• Leverondersteunende systemen: Voor patiënten die wachten op een transplantatie kunnen geavanceerde leverondersteunende systemen zoals het Molecular Adsorbents Recirculating System (MARS) worden gebruikt om giftige stoffen uit het bloed te verwijderen.

Levertransplantatie

Bij patiënten met eindstadiumleverziekte kan een levertransplantatie de enige levensreddende optie zijn. Het selectieproces voor een transplantatie is strikt en omvat een uitgebreide evaluatie van de algehele gezondheid, sociale steun en naleving van medische adviezen. In sommige gevallen kan een levende donorlevertransplantatie worden overwogen.

Anno 2025 zijn er de volgende levertransplantatiecentra:

Nederland

• Erasmus Medisch Centrum (Erasmus MC) – Rotterdam. Het Erasmus MC is een toonaangevend academisch ziekenhuis dat levertransplantaties uitvoert.
• Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) – Leiden. Het LUMC beschikt over een gespecialiseerd transplantatiecentrum voor levertransplantaties.
• Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) – Groningen. Het UMCG is een van de grootste transplantatiecentra in Nederland en voert levertransplantaties uit bij zowel volwassenen als kinderen.

België

• Universitair Ziekenhuis Gent (UZ Gent) – Gent. Het UZ Gent heeft een van de grootste levertransplantatiecentra in België en voert gemiddeld 50 levertransplantaties per jaar uit.
• Universitair Ziekenhuis Leuven (UZ Leuven) – Leuven. Het UZ Leuven is gespecialiseerd in complexe en levensreddende levertransplantaties voor patiënten met onomkeerbaar leverfalen.
• Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) – Antwerpen. Het UZA voert levertransplantaties uit en is betrokken bij orgaandonatie.

Innovatieve behandelingen

De vooruitgang in de geneeskunde biedt nieuwe mogelijkheden voor de behandeling van chronisch leverfalen:

• Geavanceerde antivirale therapieën: Nieuwe combinaties van antivirale middelen verhogen de genezingspercentages bij hepatitis C tot bijna 100%.
• Gen- en celtherapie: Onderzoek naar gentherapie voor genetische leverziekten zoals hemochromatose biedt hoop op curatieve behandelingen. Stamceltherapie is een ander gebied van innovatie dat potentie toont bij leverregeneratie.
• Bio-artificiële levers: Dit zijn experimentele apparaten die de leverfunctie tijdelijk overnemen en worden getest in klinische trials.

Praktische tips, zelfzorg en aanvullende behandelingen bij leverfalen

Leverfalen kan een ingrijpende impact hebben op je leven, maar gelukkig zijn er steeds meer manieren om de gevolgen onder controle te houden. Het gaat niet alleen om de standaardadviezen zoals gezond eten en medicatie – er zijn innovatieve en minder bekende strategieën die je kunnen helpen om je kwaliteit van leven te behouden, zelfs in uitdagende tijden.

Neem bijvoorbeeld de vooruitgang in medische technologie, die nieuwe deuren opent voor mensen met leverproblemen. Denk aan geavanceerde bloedzuiveringssystemen en slimme manieren om je lever net dat extra beetje ademruimte te geven. Soms zijn het juist de kleine aanpassingen in je dagelijkse routine die een wereld van verschil maken.

Het doel van deze tips is simpel: minder druk op je lever en een stabieler leven, zonder dat je vastzit aan ouderwetse methodes. Of je nu te maken hebt met vochtophopingen, giftige stoffen in je bloed of andere complicaties, er zijn manieren om hiermee om te gaan die je misschien nog niet kende.

Hieronder ontdek je een aantal praktische maatregelen om het leven met leverfalen wat draaglijker te maken. Geen zweverige adviezen, maar concrete handvatten die je direct kunt toepassen. Van vernieuwende behandelingen tot slimme voedingsstrategieën – hier krijg je een toolkit voor een beter leven met een zieke lever.

Beperken van zoutinname: meer dan alleen minder zoutstrooien

Leverfalen brengt vaak vochtophopingen met zich mee, zoals ascites (vocht in de buik) en oedeem. Minder zout eten is dan geen luxe, maar een noodzaak. Neem Mieke, een vrouw van 52, die door levercirrose met flinke buikvochtophoping kampte. Haar arts adviseerde een strikt zoutarm dieet, en al snel merkte ze dat haar klachten afnamen. Wat veel mensen niet weten, is dat het niet alleen om minder zout uit de zoutstrooier gaat. Veel verborgen zouten zitten in kant-en-klare soepen, sauzen en zelfs in brood. Kies vaker voor verse ingrediënten en maak je eigen kruidenmixen. Bonus? Je gerechten smaken vaak nog lekkerder ook!

Lactulose: je geheime wapen tegen toxines

Wist je dat een siroopachtige stof zoals lactulose je lever een flinke hand kan helpen? Het bindt ammoniak in je darmen, zodat je minder giftige stoffen in je bloed krijgt. Handig, toch? Bart, een man van 38, merkte dat hij zich plots verward en slaperig voelde door hepatische encefalopathie, een complicatie van leverfalen. Zijn arts schreef lactulose voor. Na een paar dagen merkte Bart al dat hij helderder werd. Vezels in je dieet kunnen deze werking trouwens versterken, omdat ze je darmgezondheid verbeteren. Combineer die twee en je lijf is je dankbaar.

Frequentere, kleinere maaltijden: een slimme manier om je energie te behouden

Als je lever overbelast is, is het geen goed idee om een grote maaltijd naar binnen te werken. Het klinkt misschien simpel, maar vaker kleine porties eten kan je lichaam helpen om de voedingsstoffen beter te verwerken. Neem Sarah, een drukke moeder van twee. Zij verdeelde haar dag in zes mini-maaltijden en merkte dat haar energieniveau stabieler bleef. Denk aan snacks zoals walnoten of een klein schaaltje havermout met vers fruit. Het scheelt niet alleen je lever werk, maar voorkomt ook die bekende after-lunch dip.

Eiwitmodulatie: genoeg, maar niet te veel

Te weinig eiwitten in je dieet kan spierverlies veroorzaken, terwijl te veel eiwitten je ammoniakniveaus kunnen laten stijgen. Dat is best een lastige balans. Bij leverfalen is maatwerk de sleutel. Ron, een 67-jarige hobbykok, leerde via een diëtist hoe hij zijn eiwitinname perfect kon afstemmen. Nu wisselt hij plantaardige eiwitbronnen, zoals linzen, af met lichte dierlijke opties zoals vis. Ook voegt hij regelmatig kurkuma toe, wat een ontstekingsremmend effect kan hebben. Met een beetje planning kan zelfs je dieet een positieve draai krijgen!

Leverondersteunende therapieën: technologie als redder in nood

De medische wetenschap staat niet stil, en dat is maar goed ook! Leverondersteunende therapieën zoals ELS (extracorporele leverondersteuning) zijn een soort tijdelijke hulplijn voor je lever. Denk aan machines die de afvalstoffen uit je bloed filteren en je lever even wat rust gunnen. Zoiets is al een lifesaver gebleken voor Paul, een 45-jarige kok, die onverwacht met acuut leverfalen in het ziekenhuis belandde. Dankzij ELS kon zijn lever zich herstellen terwijl zijn bloed werd gereinigd. Het klinkt futuristisch, maar deze behandelingen zijn echt aan het doorbreken. Samen met aanpassingen in zijn gezonde leefstijl maakte Paul een indrukwekkend herstel door.

Plasmaferese: de detox waar je lever op wacht

Een mondvol, maar plasmaferese is eigenlijk een geavanceerde manier om je bloed te "wassen". Bij deze techniek wordt het plasma, dat vol kan zitten met schadelijke stoffen, vervangen door vers plasma of een andere vloeistof. Handig, toch? Simone, een 33-jarige moeder van twee, kreeg deze behandeling vanwege leverfalen door auto-immuunhepatitis. Binnen een paar sessies voelde ze zich stukken beter en merkte ze dat haar huid minder geel werd. Dit soort high-tech behandelingen worden steeds toegankelijker, en in combinatie met een uitgebalanceerd dieet met bijvoorbeeld cranberrysap, kunnen ze wonderen doen.

Albumine: een klein eiwit met een grote impact

Heb je ooit van albumine gehoord? Het is een essentieel eiwit dat helpt om vocht in je bloedvaten te houden en schadelijke stoffen te transporteren. Bij leverfalen kan je albuminespiegel flink dalen, met allerlei narigheid als gevolg. Gelukkig zijn er manieren om dit tekort aan te vullen. Neem Hans, een vrachtwagenchauffeur die door levercirrose vocht in zijn benen kreeg. Een paar infusen met albumine en hij kon weer met gemak in en uit zijn truck klimmen. Combineer dit met een goede vochtbalans – denk aan genoeg water drinken – en je lijf krijgt een flinke boost.

Direct bilirubinemanagement: kleur weer in je leven

Bilirubine – dat stofje dat je huid en ogen geel maakt bij leverproblemen – is niet alleen een cosmetisch probleem. Het kan je behoorlijk ziek maken als het te hoog wordt. Fototherapie, een techniek die vooral bekend is bij baby’s met geelzucht, wordt nu ook vaker bij volwassenen ingezet. Dit werkte bijvoorbeeld fantastisch voor Pieter, een 60-jarige tuinier, die door zijn verhoogde bilirubine nauwelijks meer buiten kwam. Na een paar behandelingen zag hij niet alleen zijn geelheid verdwijnen, maar voelde hij zich ook fitter. Een extra plus? Het motiveerde hem om meer buitenlucht te pakken en dagelijks te bewegen. Zijn tuin lag er nog nooit zo goed bij!

Probiotica: je darmflora als onmisbare bondgenoot

Je lever en je darmen werken nauw samen, alsof ze beste vrienden zijn. Maar wat als je darmflora uit balans raakt? Bij leverfalen kunnen schadelijke bacteriën de overhand nemen, wat je lever extra belast. Hier komen probiotica om de hoek kijken. Neem Karin, een 42-jarige docente, die na maanden van buikpijn en vermoeidheid haar arts om hulp vroeg. Ze begon met een probiotisch supplement dat specifiek was afgestemd op mensen met leverproblemen. Binnen een paar weken voelde ze zich energieker en merkte ze zelfs verbetering in haar concentratie. Producten zoals yoghurt of gefermenteerde voeding, zoals zuurkool, kunnen ook helpen om je darmflora een boost te geven.

Geavanceerde bloedzuivering: een tweede kans voor je lever

MARS, ofwel het Molecular Adsorbent Recirculating System, klinkt als iets uit een sci-fi film, maar het kan levens redden. Het is als een kunstmatige lever die toxines uit je bloed filtert. Denk aan Peter, een 58-jarige tuinman, die acuut leverfalen kreeg door vergiftiging. Zonder MARS had hij het waarschijnlijk niet gered. Deze behandeling geeft je lever letterlijk ademruimte, zodat hij zich kan herstellen. Terwijl Peter zich aanpaste aan zijn nieuwe dieet, inclusief minder suikerconsumptie, kon hij zijn tuinwerk langzaam weer oppakken. Technologie kan soms echt wonderen verrichten.

Bloedsuikerspiegel: een delicate balans

Bij leverfalen kan je bloedsuikerspiegel ineens alle kanten op schieten. Hypoglykemie (te lage bloedsuiker) is niet alleen vervelend maar ook gevaarlijk. Sandra, een 35-jarige barista, moest regelmatig haar suikerwaarde checken nadat ze de diagnose leverfalen kreeg. Haar dieet werd aangepast met complexe koolhydraten, zoals volkorenbrood en quinoa, om schommelingen te voorkomen. Kleine, regelmatige maaltijden bleken een gamechanger. Nu kan ze weer genieten van haar werk zonder angst voor een plotselinge suikercrash. Het lijkt een kleine aanpassing, maar het kan een enorm verschil maken in je dagelijks leven.

Immunomodulerende therapieën: ontstekingen in toom houden

Leverfalen gaat vaak gepaard met ontstekingsprocessen, die het herstel flink kunnen dwarsbomen. Immunomodulerende therapieën, zoals cytokineremmers, helpen om die ontstekingen te reguleren. Bas, een 50-jarige accountant, kreeg deze behandeling als onderdeel van zijn herstelplan. Hij merkte al snel dat de zwelling in zijn buik afnam en hij meer energie kreeg. In combinatie met ontstekingsremmende voeding, zoals kurkuma, heeft hij nu weer een stabielere gezondheid. Het is indrukwekkend hoe een gerichte aanpak van je immuunsysteem zoveel kan veranderen in je leven.

Prognose van acuut en chronisch leverfalen

De prognose hangt af van de oorzaak van leverfalen. Acuut leverfalen is onvoorspelbaar en kent een hoge morbiditeit en kans op sterfte. Vroegtijdige en nauwkeurige diagnose en adequate behandeling, zijn belangrijk voor een meer gunstige prognose. Een belangrijke factor bij het bepalen van de prognose, is de oorzaak van leverfalen. Paracetamoloverdosis, hepatitis A, ischemie (vermindering of onderbreking van de bloedtoevoer naar een orgaan of weefsel) en zwangerschap, worden geassocieerd met ten minste 60% korte-termijn overleving zonder transplantatie. Idiosyncratische door geneesmiddelen geïnduceerd leverletsel, hepatitis B, auto-immuun hepatitis (AIH) en onbepaalde oorzaken worden geassocieerd met ongeveer 30% spontane overleving.

Prognose bij acuut leverfalen

Acuut leverfalen is een ernstige aandoening met een snelle achteruitgang van de leverfunctie. De overlevingskans varieert afhankelijk van de oorzaak en de beschikbaarheid van een levertransplantatie.

• Oorzaken: Acuut leverfalen door paracetamoloverdosering heeft, mits tijdig behandeld, een relatief goede prognose. Bij virale hepatitis is de prognose minder voorspelbaar en afhankelijk van de snelheid van interventie.
• Statistieken: Ongeveer 65-85% van de patiënten met acuut leverfalen overleeft indien zij op tijd een levertransplantatie krijgen. Zonder transplantatie is de mortaliteit hoog, met overlevingspercentages onder de 20% bij ernstige gevallen.
• Complicaties en herstel: Bij overleving zonder transplantatie kan de lever zich in sommige gevallen volledig herstellen, vooral als de oorzaak tijdig wordt weggenomen. Dit herstelproces kan weken tot maanden duren.
• Langetermijneffecten: Zelfs na herstel kunnen patiënten blijvende schade aan de lever of andere organen ondervinden, zoals hersenschade door hepatische encefalopathie.

Prognose bij chronisch leverfalen

Chronisch leverfalen is een progressieve aandoening met wisselende prognose afhankelijk van de mate van leverbeschadiging en de onderliggende oorzaak.

• Levensverwachting: Patiënten met vergevorderde cirrose hebben een overlevingskans van 50% na twee jaar zonder levertransplantatie. Bij gedecompenseerde cirrose (met complicaties zoals ascites of bloedingen) daalt de vijfjaarsoverleving tot minder dan 20%.
• Omkeerbaarheid: Bij vroegtijdige detectie en behandeling van de oorzaak, zoals stoppen met alcohol of antivirale behandeling bij hepatitis, kan verdere schade worden beperkt en de prognose verbeteren.
• Invloed van complicaties: De ontwikkeling van complicaties zoals hepatische encefalopathie, ascites en portale hypertensie verslechtert de prognose aanzienlijk. Bijvoorbeeld, de éénjaarsoverleving na een eerste episode van spontane bacteriële peritonitis ligt rond de 40%.
• Levertransplantatie: Bij patiënten die in aanmerking komen voor een levertransplantatie, verbetert de prognose aanzienlijk, met een overleving van meer dan 85% na vijf jaar.

Factoren die van invloed zijn op de prognose

• Leeftijd: Oudere patiënten hebben doorgaans een slechtere prognose.
• Voedingsstatus: Ondervoeding verergert de uitkomsten.
• Samenwerkende ziekten: Diabetes en obesitas vergroten de kans op complicaties.
• Behandeling: Tijdige en adequate behandeling van de onderliggende oorzaak kan de prognose drastisch verbeteren.

Complicaties

Leverfalen kan de volgende complicaties veroorzaken:

• Hersenoedeem: een zwelling van de hersenen, een potentieel levensbedreigende aandoening die snel medisch ingrijpen kan vereisen.
• Bloedingsstoornissen of overmatig bloeden: een afwijkende lever kan niet voldoende hoeveelheden stollingsfactoren produceren. Mensen met acuut leverfalen ontwikkelen vaak bloedingen in het maag-darmkanaal. Deze bloedingen kunnen moeilijk te behandelen zijn.
• Infecties: mensen met acuut leverfalen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een verscheidenheid aan infecties, met name in het bloed, in de luchtwegen en de urinewegen.
• Nierfalen: dit treedt vaak op na leverfalen, vooral bij overdosering van paracetamol. Dat zowel je lever als je nieren beschadigt.

Preventie

De beste manier om leverfalen te voorkomen is om het risico op levercirrose of hepatitis te beperken. Hier zijn enkele tips om deze aandoeningen te voorkomen:

• Vaccinatie tegen hepatitis A: dit geschiedt met een geïnactiveerd hepatitis A-vaccin.
• Vaccinatie tegen hepatitis B: dit wordt gegeven aan groepen mensen die meer kans hebben met het hepatitis-B-virus te worden besmet. Het is ook een van de vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma.
• Eet gezond en gevarieerd. Sommige voedingsmiddelen passen in een dieet om je lever te ondersteunen of te ontgiften.
• Drink alcohol met mate of bij voorkeur helemaal niet. Vermijd alcohol wanneer je paracetamol gebruikt.
• Wees alert op hygiëne. Aangezien ziektekiemen vaak door handen verspreid worden, is het verstandig om je handen grondig wassen nadat ja naar het toilet bent geweest. Was ook je handen voordat je eten aanraakt.
• Raak geen geen bloed of bloedproducten aan.
  Vaccinatie / Bron: Production Perig/Shutterstock.com
• Deel geen persoonlijke toiletartikelen, zoals tandenborstels en scheermesjes.
• Als je een tatoeage of een piercing krijgt, zorg er dan voor dat dit onder hygiënische omstandigheden gebeurt en dat de apparatuur aseptisch is (dat wil zeggen vrij van ziekteverwekkende micro-organismen).
• Zorg ervoor dat je condooms gebruikt als je seks hebt. Het meest veilige is om alleen seks te hebben binnen een monogame relatie met één partner gedurende je hele leven.
• Als je drugs spuit, deel dan geen spuiten met anderen.

Noot:

1. Kaplowitz N. Acetaminophen hepatoxicity: what do we know, what don’t we know, and what do we do next? Hepatology 2004;40:23–6.

Lees verder

• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Acuut leverfalen: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose
• Leverkanker: symptomen, behandeling en levensverwachting
• Leververvetting: symptomen vette lever of vervette lever
• Levercirrose: symptomen, leverklachten, oorzaken en alcohol