Acuut leverfalen: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose

Acuut leverfalen kan levensbedreigend zijn. De lever is in feite een zeer grote chemische fabriek en heeft een belangrijke metabole functie. De lever is een bijzonder belangrijk orgaan dat de stofwisseling aanzienlijk ondersteunt en het lichaam ontgift van gifstoffen. Bij leveraandoeningen zijn er acute symptomen die levensbedreigend kunnen zijn. In Nederland wordt acuut leverfalen vooral veroorzaakt door virusinfecties, medicamenten, auto-immuunhepatitis, ischemie van de lever en de ziekte van Wilson. De lever is het centrale metabole orgaan bij de mens en weegt ongeveer 1,5 kilo. Het produceert elke dag 1,5 liter gal, en het speelt een rol bij de aanmaak van eiwitten, de hormoonbalans en het immuunsysteem. Opgenomen voedingsstoffen worden door de lever omgezet en gebruikt. Dit geldt ook voor alcohol en medicijnen. Bij leverfalen kan de lever niet meer goed functioneren.

• Wat is acuut leverfalen?
• Oorzaken van acute leverinsufficiëntie
• Virale oorzaak
• Gifstoffen
• Ziekte van Wilson
• Zwangerschap
• Symptomen van acuut leverfalen
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van acuut leverfalen
• Prognose
• Preventie

Wat is acuut leverfalen?

Acuut leverfalen of acute leverinsufficiëntie is een zeldzame aandoening met minder dan 100 gevallen per jaar in Nederland. Bij leverfalen falen verschillende leverfuncties geleidelijk. Dit is gevaarlijk omdat de lever veel vitale taken in het lichaam vervult: het is het belangrijkste orgaan van de stofwisseling en, met een gemiddeld gewicht van 1,5 kilogram, de grootste klier in het menselijk lichaam. De lever is gelokaliseerd in de rechter bovenbuik. Het produceert elke dag ongeveer 700 milliliter gal, bouwt verschillende eiwitten op en speelt een belangrijke rol in de hormonale balans en in het afweersysteem van het lichaam. Vooral hun metabolische functie is belangrijk: Bijna alle voedingsstoffen die de darm opneemt, met name eiwitten, koolhydraten en vetten, worden vervolgens omgezet, afgebroken, opgeslagen of gebruikt in de lever. De afbraak van medicatie, alcohol en gifstoffen is ook een taak van de lever.

Verschillende ziekten, fors alcoholgebruik en een dieet met veel suiker en vet kunnen de lever permanent belasten en veranderen, waardoor leververvetting en/of levercirrose ontstaat. Dit orgaan kan zijn functies echter lange tijd voor een groot deel behouden, zelfs met een aanzienlijk verminderd aantal functionele cellen. Als leverfalen optreedt, is de lever al ernstig beschadigd. Dit kan ofwel chronisch (chronisch leverfalen) of zeer snel ontstaan, bijvoorbeeld door een infectie of vergiftiging (acuut leverfalen). Leverfalen is in ieder geval een gevaarlijke aandoening die onmiddellijk moet worden behandeld.

Oorzaken van acute leverinsufficiëntie

Acuut leverfalen betekent dat de ziekte niet is gebaseerd op chronische aandoeningen. Chronisch leverfalen wordt vooral veroorzaakt door virussen en toxines. Vaak gaat er een infectie achter de symptomen schuil.

Virale oorzaak

Hepatitis A, B, D en E zijn potentiële verdachten. Deze veroorzaken acute leverontsteking, waardoor de functie van de lever snel afneemt. Bepaalde herpesvirussen kunnen ook de oorzaak zijn van de symptomen.

Gifstoffen

Omdat de lever ook medicijnen en gifstoffen afbreekt, kan dit ook de oorzaak zijn van het falen. Vooral vergiftigingen met paracetamol, schimmels, tuberculose-antibiotica en ecstasy (XTC) zijn als mogelijke oorzaken geïdentificeerd. Doorslaggevend is in de meeste gevallen de hoeveelheid geconsumeerde stof. Paracetamol innemen leidt dus niet noodzakelijk tot acuut leverfalen. Alleen bij een overdosis is het mogelijk dat er leverschade optreedt (leverschade door paracetamol).

Ziekte van Wilson

De ziekte van Wilson, een zeldzame, erfelijke stofwisselingsziekte die gekenmerkt wordt door stapeling van koper in onder andere de lever, is minder vaak verantwoordelijk voor acuut leverfalen.

Zwangerschap

Acuut leverfalen is ook mogelijk tijdens de zwangerschap, onafhankelijk of met de zwangerschap geassocieerd.

Symptomen van acuut leverfalen

Verschijnselen

Typische symptomen van acuut leverfalen zijn:

• geelzucht
• vermoeidheid
• moeilijk concentreren
• buikpijn rechtsboven
• misselijkheid
• braken
• jeuk
• verwardheid
• slaperigheid en dofheid (somnolentie)
• toename buikomvang (ascites)
• stollingsstoornissen
  Vochtophoping in de buik (ascites) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• hypoglykemie
• snel blauwe plekken krijgen

Beschrijving

Leverfalen kan vaak al aan de 'buitenkant' worden herkend. Het witte deel van het oog en de slijmvliezen worden geel bij de getroffenen. Artsen spreken in dat verband van geelzucht of icterus. Andere symptomen doen zich voor in je mentale toestand. Vermoeidheid, concentratiestoornissen, maar ook trillende oogleden komen vaak voor. Het weefsel scheurt sneller, wat tot uiting komt in een lichte bloeding onder de huid. De basis van dit probleem is een stollingsstoornis. Leverfalen is een ernstige aandoening die de dood van de patiënt tot gevolg kan hebben als niet tijdig wordt behandeld.

Complicaties

Acuut leverfalen is een ernstige aandoening. De functionele stoornis van de lever leidt tot verschillende complicaties. De lever is verantwoordelijk voor de aanmaak van stollingsfactoren. Bij acuut leverfalen kan zij deze taak niet of onvoldoende uitvoeren. Zelfs de kleinste snee kunnen in deze toestand een groot gevaar voor je vormen, omdat het bloed erg dun is zonder stollingsfactoren. Een oncontroleerbare bloeding kan dan het gevolg zijn. Omdat de lever ook erg belangrijk is voor de stofwisseling, kunnen er, als dit orgaan faalt, enorme metabole verstoringen optreden. In een vergevorderd stadium van leverfalen ontwikkelen veel patiënten een zeer lage bloeddruk. De ademhaling wordt steeds oppervlakkiger.

Een zeer ernstige complicatie is hepatische encefalopathie. Wanneer je lever niet langer in staat de gifstoffen uit het bloed te verwijderen, dan kunnen deze gifstoffen de hersenen binnendringen. Hepatische encefalopathie kan leiden tot hersenoedeem. Deze ophoping van water in de hersenen kan permanente schade of zelfs hersendood veroorzaken. Als de patiënt niet op tijd adequaat kan worden behandeld, is het mogelijk dat hij in een zogenaamde levercoma raakt, een coma dat wordt veroorzaakt door een falende lever.

Onderzoek en diagnose

Bij de diagnose ligt de focus in eerste instantie op een goede anamnese, waarbij de arts ragen stelt over je klachten en je leefwijze en je medische geschiedenis in ogenschouw neemt. In het bijzonder, als er geen eerdere ziekten bekend zijn die tot leverfalen kunnen hebben geleid, toont de arts een toenemende interesse in je leefstijl. Hier is het belangrijk om medicatie, alcoholgebruik en eventueel eerdere buitenlandse reizen te vermelden. Tijdens een lichamelijk onderzoek palpeert de arts de bovenbuik, waar hij kan voelen of de lever vergroot of verkleind is. Hij neemt ook bloed af om leverfalen te diagnosticeren (bloedonderzoek). Verschillende laboratoriumbloedonderzoeken (zoals stollingsparameters, bilirubine, ammoniak) bevestigen het vermoeden van acuut leverfalen.

Verdere onderzoeken zijn afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak, de symptomen en het verloop van de ziekte. Soms neemt de arts een monster van het leverweefsel (leverbiopsie) voor laboratoriumonderzoek; Beeldvormingsonderzoek zoals een speciaal echografisch onderzoek (duplexonderzoek, waarbij bloedvaten en stroomsnelheid van het bloed echografisch in beeld worden gebracht) of een röntgenfoto van de borst kunnen ook nuttig zijn. Soms wordt de bloeddruk in bepaalde vaten ook gemeten met een katheter. Bij vermoedelijke vochtophoping in de hersenen (hersenoedeem), kunnen artsen met een sonde de intracraniale druk meten door een klein gaatje in de schedel.

Behandeling van acuut leverfalen

Des te eerder de behandeling aanvangt, des te beter de prognose. De lever heeft een groot herstelvermogen. Als enige orgaan in het menselijk lichaam kan de lever regenereren wanneer deze beschadigd raakt of wanneer een deel van de lever chirurgisch wordt verwijderd. De behandeling is in belangrijke mate afhankelijk van de oorzaak die de ziekte heeft veroorzaakt. Het is daarom niet alleen belangrijk om acuut leverfalen te diagnosticeren, maar ook om de exacte oorzaak te identificeren die verantwoordelijk is voor de symptomen.

Zodra de correcte diagnose is gesteld, is de behandeling gebaseerd op de onderliggende oorzaak. In het geval van vergiftiging door medicatie of andere stoffen, passen artsen onmiddellijk maagspoeling toe en dienen ze een tegengif toe. Een maagspoeling of maaglavage is een medische procedure voor het legen van de maag. Naast de aanvullende toediening van antibiotica, moeten alle medicijnen die niet essentieel zijn worden stopgezet. Het is ook gebruikelijk om medicijnen te geven die ontstekingen tegengaan. Als een virus zoals hepatitis of herpes de ziekte heeft veroorzaakt, wordt de behandeling uitgevoerd door het toedienen van antivirale middelen. Dit moet onmiddellijk na de diagnose worden toegediend.

Naast de behandeling van de onderliggende oorzaak bestaat de therapie ook uit het verlichten van de symptomen. Slechte bloedwaarden worden zoveel mogelijk gecorrigeerd en door medicatie worden de hersendruk en de ammoniaksamenstelling in de darm verlaagd. In bijzonder ernstige gevallen leidt acuut leverfalen tot een levertransplantatie.

Prognose

Leverfalen is een ernstige aandoening die onmiddellijk moet worden behandeld. De verschillende leverfuncties zijn van vitaal belang voor de overleving van het lichaam. Indien de behandeling te laat aanvangt, is de prognose slecht. Hoe jonger de getroffen persoon is en hoe lager de ernst van de onderliggende ziekte, hoe groter de kans op herstel.

Preventie

Met bepaalde maatregelen kan acuut leverfalen worden voorkomen. Er moet voor voldoende vaccinatiebescherming (met name hepatitis) worden gezorgd. Dit geldt vooral wanneer je naar het buitenland reist. Het is ook belangrijk dat het alcoholgebruik op lange termijn op een laag niveau wordt gehouden. Dit is ook belangrijk voor de opname van vet en suiker. Als medicatie nodig is, is het belangrijk om de met de arts besproken dosis of de gespecificeerde dosis niet te overschrijden.

Lees verder

• Leverfalen: symptomen oorzaak, behandeling en prognose
• Lever: functie, werking, ligging en gezond houden van lever
• Leverproblemen: symptomen, oorzaak, behandeling en preventie
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Leverpijn (pijn aan de lever): steken of pijn in leverstreek