Hemochromatose of ijzerstapelingsziekte

Veel mensen kennen de verschijnselen van ijzertekort; vermoeidheid, minder uithoudingsvermogen en een bleke huid. Het ijzertekort leidt vaak tot bloedarmoede, waarbij sprake is van een tekort aan rode bloedcellen, die zorgen voor zuurstof in het bloed. Een ander verhaal wordt het als het lichaam juist te véél ijzer uit het voedsel opneemt. Het teveel aan ijzer kan niet door het lichaam worden afgevoerd en wordt dan opgeslagen, vooral in de lever. Dit noemt men ijzerstapeling of hemochromatose.

Erfelijk

Hemochromatose is een erfelijke aandoening. De aanleg hiervoor komt voor bij een op de tweehonderd Nederlanders, dit komt neer op zo’n 80.000 personen. Niet bij iedereen zal echter daadwerkelijk ijzerstapeling plaatsvinden. Ongeveer de helft van de mensen die hier aanleg voor hebben, ontwikkelt de ziekte. Bij ijzerstapeling kan het lichaam het teveel aan ijzer niet afvoeren, hierdoor wordt het opgeslagen, 'gestapeld'. Het gestapelde ijzer slaat neer op de organen.

Klachten

De ijzerstapeling kan schade veroorzaken aan lever en gewrichten.
Daarnaast komen regelmatig klachten voor als:

• Vermoeidheid
• Pijnklachten in de bovenbuik
• Gewrichtsklachten
• Leverfunctie afwijkingen
• Verlies van libido
• Diabetes
• Hartritmestoornissen

Openbaring op latere leeftijd

IJzerstapeling komt over het algemeen pas op latere leeftijd aan het licht. Hoewel de stapeling al plaatsvindt vanaf de geboorte, wordt het in de meeste gevallen op de volwassen leeftijd ontdekt. Dit komt omdat het lichaam in de puberteit veel ijzer verbruikt tijdens de groei. Op latere leeftijd heeft het lichaam minder ijzer nodig. Als het lichaam het teveel aan ijzer echter niet kan afvoeren via de urine, blijft het achter en stapelt het zich dus op. Bij vrouwen duurt het in de regel langer voordat ijzerstapeling ontdekt wordt. Dit komt omdat zij tijdens de menstruatie regelmatig bloed verliezen.

Diagnose

De diagnose kan gesteld worden door een bloedonderzoek te doen. Hierbij wordt het ferritinegehalte gemeten en kijkt men naar de transferrineverzadiging. Dit is vaak al voldoende om ijzerstapeling vast te stellen. Eventueel kan er nog een DNA onderzoek worden gedaan. Onderzoek wordt gedaan bij klachten die passen bij hemochromatose of als iemand weet dat een familielid deze ziekte ook heeft en graag wil weten of de ziekte bij hem of haar ook voor komt.

Behandeling

Om ijzerstapeling te behandelen vinden zogenaamde aderlatingen plaats, dit zijn bloedafnames die op dezelfde manier gedaan worden als op de bloedbank wanneer men bloed geeft. Het verschil is dat deze aderlatingen vaker plaatsvinden en net zo lang doorgaan tot het teveel aan ijzer uit het bloed verdwenen is. Daarna vinden er meestal nog 3 tot 4 keer per jaar preventieve aderlatingen plaats om dit zo te houden.

Na elke keer aderlaten, maakt het lichaam direct weer nieuwe rode bloedcellen aan. Als grondstof hiervoor wordt het opgeslagen ijzer gebruikt. Naarmate er meer aderlatingen plaatsvinden, verdwijnt er dus meer ijzer uit het lichaam.

Ongeneeslijk

Omdat de ziekte ongeneeslijk is, zal de patiënt zijn leven lang gecontroleerd en (preventief) behandeld moeten worden.
Het is zeer belangrijk om tot behandeling over te gaan, want als de ijzerstapeling te lang doorgaat, kunnen er zelfs ziektes ontstaan als leverkanker, hartkwalen en diabetes. Bovendien is er een verhoogde kans op impotentie, onvruchtbaarheid en vervroegde menopauze.

Voeding

Je zou kunnen denken dat je invloed zou kunnen uitoefenen op de ijzeropname door voedsel te eten dat zo min mogelijk ijzer bevat. Nu is het zo dat de meeste voedingsmiddelen ijzer bevatten, daarom is het bijna niet te doen om je aan een dieet te houden. Wel zijn er bepaalde voedingsmiddelen die in verhouding meer ijzer bevatten dan andere, zoals
rood vlees, organen, ontbijtgranen als cornflakes, spinazie en andere ijzerrijke groenten. Het is dus beter deze zoveel mogelijk te mijden. Voeding waar veel vitamine C in zit en alcohol verhogen de opname van ijzer uit het voedsel.
Thee drinken tijdens de maaltijd schijnt de opname van ijzer uit het voedsel juist te verminderen.

Hoe eerder hoe beter

Hoewel niet iedereen dezelfde klachten ontwikkelt bij ijzerstapeling en het ook niet altijd te zeggen is of kinderen van ouders die de ziekte hebben het ook krijgen, is het verstandig bij twijfel een onderzoek te laten doen.

Soms denken huisartsen niet direct aan deze aandoening. Met een eenvoudig bloedonderzoek is het echter al op te sporen.
Hoe eerder de ziekte ontdekt wordt, hoe eerder er met de behandeling gestart kan worden en dus hoe kleiner de kans op onherstelbare beschadigingen van organen in het lichaam.