IJzerarm dieet: voedingstips bij behandeling ijzeroverschot

Een teveel aan ijzer kan net als een ijzertekort leiden tot vervelende gevolgen voor je lichaam, waaronder aandoeningen aan de lever. IJzeroverschot of ijzerstapeling is een erfelijke aandoening die ook wordt aangeduid met de medische term hemochromatose. In combinatie met aderlating kan een ijzerarm dieet voorgeschreven worden. Een dieet tegen ijzeropstapeling is niet zo makkelijk op te leggen vermits ijzer in zoveel etenswaren voorkomt. Toch zijn er enkele nuttige voedingstips waar je je kan aan houden om de ijzerwaarden in je lichaam te laten dalen. Wat mag je wel eten en wat niet bij een ijzeroverschot?

Te veel ijzer

Net zoals je een tekort aan ijzer kan hebben is het ook mogelijk om last te hebben van een teveel aan ijzer. Dit wordt ook wel een ijzeroverschot of ijzerstapelingsziekte genoemd. De medische term voor deze aandoening is hemochromatose. Het probleem bij ijzeroverschot is dat het op lange termijn schade kan opleveren aan je lichaam als het niet tijdig behandeld wordt. Zo kan er schade ontstaan aan de lever en de alvleesklier (pancreas), wat op lange termijn kan leiden tot ernstige ziekten zoals bijvoorbeeld levercirrose, leverkanker en diabetes. Doorgaans is hemochromatose erfelijk en hebben meerdere leden van een familie er last van. Eens de behandelende arts die link gelegd heeft, kan er gestart worden met de behandeling van het teveel aan ijzer.

Bloedanalyse

Maar het is net daar, op het vlak van de diagnose, dat vaak veel tijd verloren wordt. Want de symptomen die met een ijzeroverschot gepaard gaan kunnen ook overeenkomen met andere aandoeningen. Symptomen als chronische vermoeidheid, gewrichtspijn of pijn in de buik lijken op het eerste zicht immers niet eenduidig te wijzen in de richting van een ijzeroverschot. Na grondige anamnese van de arts, aangevuld met een bloedanalyse kan de diagnose van hemochromatose wel duidelijk gesteld worden. In die bloedanalyse zal blijken dat de aanwezigheid Ferrum (ijzer) de maximumwaarden overschrijdt.

Behandeling: ijzerarm dieet

In de medische wereld is er weinig overeenstemming in verband met het volgen van een ijzerarm dieet voor mensen met ijzerstapelingsziekte. Cruciaal hierbij is het feit dat het vermijden van voeding die veel ijzer bevat ertoe leidt dat je ook andere nuttige mineralen zult missen. Er zijn zoveel producten die ijzer bevatten dat het moeilijk is om die allemaal te mijden. Bovendien moet persoon per persoon bekeken worden in hoeverre een aangepast dieet efficiënt kan zijn. Hierbij zal de hoogte van de ijzerwaarden, de leeftijd, het gewicht en het eventuele ziektebeeld van de patiënt een rol spelen. Er bestaat dus geen "standaard" ijzerarmdieet dat voor iedere patiënt met hemochromatose geldt; steeds moet er gekeken worden naar zijn of haar specifieke medische toestand.

Algemeen advies

Sommige mensen met ijzeroverschot kampen ook met overgewicht. In dat geval wordt aangeraden om af te slanken en minder te eten, zodat er sowieso minder ijzer wordt opgenomen. Een balans tussen calorie-opname en calorieverbruik is hierbij aangewezen. Verder is ook een regelmatige lichaamsbeweging en een evenwichtig gebruik van groenten zeker nuttig. Vermits de lever vaak te lijden heeft onder ijzerstapeling is het zinvol om voeding te vermijden die dit cruciale orgaan sterk onder druk zet. Denk bijvoorbeeld aan vette voeding (fast food, sauzen) en alcohol. En maak bij het koken van je maaltijden bij voorkeur gebruik van kookmateriaal dat geen ijzer bevat. Vermijd dus gietijzeren pannen en wokken.

IJzeroverschot voedingstips

In het algemeen wordt aangenomen dat de volgende voedingstips kunnen helpen om je ijzerwaarden te doen dalen:

Welke voeding en dranken beperken of vermijden bij ijzeroverschot?

• rundvlees
• varkensvlees
• orgaanvlees
• rood vlees
• broccoli
• sla
• koffie
• alcohol
• andijvie
• sperziebonen
• zwarte olijven
• zeer vettig eten
• gedroogd fruit (bv. gedroogde abrikozen)
• chocolade met veel cacao (bv. zwarte fondantchocolade)
• producten met vitamine C: citrusvruchten (citroen, sinaasappel, limoen)

Wat mag je WEL eten en drinken?

• thee tijdens de maaltijd
• vruchtensappen tussen de maaltijden
• frisdrank
• volkoren producten
• artisjok
• melk
• vis
• kaas
• eieren
• margarine
• ijzerrijke groenten in beperkte mate (bv. één keer per week)

Aderlating bij ijzeroverschot

Traditioneel wordt aderlating beschouwd als een remedie tegen ijzeroverschot. Door middel van een aderlating verliest de patiënt letterlijk ijzer door het afnemen van bloed. De efficiëntie hiervan wordt door sommige dokters nog steeds als voldoende beschouwd, terwijl andere artsen het enkel houden bij het voorschrijven van een ijzerarm dieet of van ijzervrije voedingssupplementen. Doorgaans wordt aderlating enkel toegepast als de ijzerwaarden extreem hoog zijn. Op die manier kunnen schadelijke gevolgen voor de lever en de alvleesklier (pancreas) vermeden worden.

Lees verder

• Teveel ijzer: symptomen & behandeling ijzeroverschot
• IJzertekort: oorzaken, symptomen & behandeling ijzergebrek