Longontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose

Longontsteking symptomen bestaan uit pijn bij ademhalen, benauwdheid, ophoesten van geel of groen slijm (soms met wat bloed), vermoeidheid, een hogere of juist lagere lichaamstemperatuur en spierpijn en pijn bij de longen. Jaarlijks krijgen in Nederland 135.000 mensen longontsteking (pneumonie); dat is een ontsteking van de longblaasjes en het omringende weefsel. Een longontsteking ontstaat meestal na besmetting met een bacterie of virus en is vaak het gevolg van een verkoudheid of griep. Het is van belang dat de ziekte tijdig onderkend wordt, aangezien de longblaasje flink aangetast kunnen worden waardoor de longinhoud steeds kleiner wordt. Dit kan de dood tot gevolg hebben. Een bacteriële longontsteking kan behandeld worden met antibiotica. In het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein is een eenvoudige, maar doeltreffende manier ontdekt om patiënten met longontsteking sneller te genezen. Patiënten krijgen naast de gebruikelijke antibiotica een aanvullend ontstekingsremmend medicijn.

• Wat is een longontsteking?
• Toen het hoesten niet meer stopte
• Ontsteking van de longblaasjes
• Dubbele longontsteking
• Vóórkomen
• Longontsteking oorzaken
• Risicofactoren
• Roken, alcohol en ondervoeding
• Verminderde weerstand
• Antipsychotica
• Opioïde pijnstillers
• Maagzuurremmers
• Beschermende factoren
• Borstvoeding
• Is een longontsteking besmettelijk?
• Longontsteking symptomen
• Longontsteking herkennen
• Minder uitgesproken symptomen
• Symptomen bij oudere mensen, kinderen en baby's
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Bloedonderzoek
• Onderzoek van lichaamsvloeistoffen
• Longontsteking behandeling
• Pijnstillers en antibiotica
• Aanvullende medicatie
• Steroïden kunnen ziekenhuisverblijf verkorten
• Huisarts behandelt vaak longontsteking
• Verloop
• Praktische tips en zelfzorg bij longontsteking
• Blijf goed gehydrateerd door voldoende water te drinken
• Neem voldoende rust om je lichaam te laten herstellen
• Gebruik een luchtbevochtiger om droge lucht te vermijden
• Neem voorgeschreven antibiotica precies zoals de arts voorschrijft
• Stop (tijdelijk) met roken en vermijd rook van anderen
• Ademhalingsoefeningen doen om de longen te ondersteunen
• Eet gezonde, voedzame maaltijden om je immuunsysteem te versterken
• Vermijd inspannende activiteiten totdat je volledig hersteld bent
• Zorg voor een schone en goed geventileerde leefomgeving
• Houd koorts en symptomen bij om verslechtering snel te signaleren
• Neem pijnstillers of koortsremmers zoals voorgeschreven
• Raadpleeg onmiddellijk een arts bij verergering of nieuwe symptomen
• Herstel en prognose
• Mogelijke complicaties
• Preventie
• Vaccinatie
• Handen wassen
• Niet roken
• Gezonde leefstijl

Wat is een longontsteking?

Toen het hoesten niet meer stopte

Bram, een 42-jarige hobbykok, stond al weken in de keuken te experimenteren met nieuwe recepten. Maar de laatste tijd voelde hij zich anders. Eerst was er dat droge kuchje, niets bijzonders, dacht hij. Maar toen kwam de vermoeidheid, alsof hij een marathon had gelopen na een simpele trap op. Na een paar dagen kreeg hij koorts en werd ademhalen een strijd, alsof er een steen op zijn borst lag. Zijn vrouw dwong hem naar de huisarts te gaan, en niet veel later lag hij in het ziekenhuis met een stevige longontsteking. "Ik dacht dat het gewoon een griepje was," zei hij achteraf, "maar het was duidelijk meer dan dat."

Ontsteking van de longblaasjes

Een longontsteking is een ontsteking van de longblaasjes, dat vaak door een infectie wordt veroorzaakt. De ontstoken longblaasjes vullen zich met witte bloedlichaampjes en vocht. Er zijn drie typen bloedcellen: rode bloedlichaampjes, witte bloedlichaampjes en bloedplaatjes met ieder hun eigen taak. Bloedplaatjes zorgen voor afsluiting van een wond. In de longen nemen de rode bloedlichaampjes zuurstof op en de verdediging van ons lichaam tegen ziekteverwekkers en het opruimen van afgestorven cellen in het lichaam gebeurt door witte bloedlichaampjes. Doordat de longblaasjes ontstoken zijn, kunnen de longen minder zuurstof opnemen.

Dubbele longontsteking

Als beide longen zijn aangedaan, kan dat levensbedreigend zijn. Indien beide longen zijn ontstoken is er sprake van een zogeheten dubbele of bilaterale longontsteking.

Vóórkomen

Wie krijgt er longontsteking? Jong of oud, man of vrouw?
Stel je voor: een koude winterdag. Je buurvrouw van 75, normaal altijd kwiek en actief, meldt zich ziek bij de bridgeclub. Ze is moe, heeft koorts en voelt een pijnlijke druk op haar borst. De huisarts stelt longontsteking vast. En dat is geen toeval, want ouderen zijn bij uitstek kwetsbaar. In Nederland krijgt jaarlijks 1 op de 100 mensen ermee te maken, maar bij ouderen loopt dit percentage flink op. Vooral bij mensen boven de 65 – hun immuunsysteem is vaak minder sterk.

Bij kinderen jonger dan vijf jaar is het risico ook hoog. Wereldwijd sterven elk jaar nog bijna 700.000 kinderen aan longontsteking. In Nederland en België zijn de sterftecijfers gelukkig laag door goede zorg en vaccinaties, maar in lage-inkomenslanden is het een heel ander verhaal.

En hoe zit het met mannen en vrouwen? Mannen hebben een nét iets groter risico, vooral door hun anatomie en omdat zij vaker roken. Vrouwen zijn biologisch iets beter bestand tegen luchtweginfecties, maar hormonale factoren zoals zwangerschap kunnen ze juist kwetsbaarder maken.

Het klimaat: hoe de seizoenen en luchtkwaliteit invloed hebben
Het weer en de luchtkwaliteit spelen een veel grotere rol dan je misschien denkt. In Nederland en België zijn de herfst- en wintermaanden berucht. Als het kouder wordt en mensen meer binnen zitten, verspreiden bacteriën en virussen zich sneller. En de kou zelf? Die maakt je slijmvliezen minder effectief in het afweren van indringers.

Maar kijk je naar tropische gebieden zoals Curaçao, Aruba of Bonaire, dan spelen weer heel andere factoren mee. In droge seizoenen, wanneer stof en zand door de lucht dwarrelen, worden de luchtwegen extra geïrriteerd. Dit verhoogt de kans op infecties. Daarnaast kan een hoge luchtvochtigheid – denk aan benauwde zomerdagen – ook problemen veroorzaken.

Luchtvervuiling is een absolute boosdoener. In stedelijke gebieden met veel fijnstof, zoals rondom Antwerpen of Rotterdam, zien we meer gevallen van longontsteking. Wereldwijd zijn gebieden zoals India, waar de luchtkwaliteit soms ronduit rampzalig is, nog erger getroffen. In stedelijke sloppenwijken waar mensen koken op open vuur, lopen kinderen vaak dagelijks schadelijke stoffen in hun longen.

Nederland, België, en de wereld: opvallende verschillen
In Nederland worden elk jaar zo’n 150.000 mensen getroffen door longontsteking. Gelukkig is de sterfte relatief laag – ongeveer 2.500 doden per jaar – dankzij toegang tot goede zorg en vaccinaties zoals die tegen pneumokokken. In België zijn de cijfers vergelijkbaar, al is luchtvervuiling in steden daar een grotere factor.

In de Nederlandse overzeese gebieden zien we een heel ander beeld. De toegang tot zorg is er beperkter, huizen zijn vaak vochtig en schimmelvorming is een probleem. Hierdoor ligt het risico op complicaties en sterfte een stuk hoger dan op het vasteland.

Kijken we wereldwijd, dan lopen de cijfers sterk uiteen. In lage-inkomenslanden is longontsteking een veelvoorkomende doodsoorzaak, vooral bij kinderen. Denk aan landen in Sub-Sahara Afrika, waar toegang tot antibiotica vaak ontbreekt. In rijke landen zoals de VS en Duitsland is longontsteking zelden dodelijk, tenzij het ouderen of mensen met onderliggende aandoeningen treft.

Een saillant voorbeeld: in 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, werden wereldwijd talloze sterfgevallen toegeschreven aan longontsteking als complicatie. Het liet ons zien hoe verraderlijk een infectie kan zijn, zelfs in rijke landen met geavanceerde zorg.

Genetica, leefstijl en andere risicofactoren
Wat veel mensen niet beseffen, is dat je genen invloed hebben op hoe vatbaar je bent. Sommige mensen hebben een genetische aanleg voor een zwakker immuunsysteem of een verminderde longfunctie. Een voorbeeld hiervan is cystische fibrose, een erfelijke aandoening waarbij slijm zich ophoopt in de longen, wat de kans op longontstekingen vergroot. Ook astmapatiënten en mensen met COPD lopen een hoger risico.

Dan is er leefstijl. Rokers zijn duidelijk de klos: hun longen zijn door de rook geïrriteerd, en trilhaartjes in de luchtwegen werken minder goed. Maar ook slechte voeding speelt een grote rol. Een tekort aan vitamines, zoals vitamine D, maakt je lichaam minder weerbaar.

Overweeg ook de impact van onderliggende aandoeningen zoals diabetes of hartfalen. Bij deze groepen zijn zelfs milde luchtweginfecties vaak een opstapje naar een ernstige longontsteking.

Hoe hou je longontsteking buiten de deur?
Vaccinaties maken een enorm verschil, vooral voor kwetsbare groepen zoals ouderen en kinderen. Daarnaast helpt een gezonde leefstijl: niet roken, voldoende bewegen en een dieet vol verse groenten en fruit. Vermijd stress – het ondermijnt je immuunsysteem sneller dan je denkt.

En als je merkt dat iemand om je heen symptomen heeft zoals hoge koorts, kortademigheid en een diepe, pijnlijke hoest? Wacht niet af. Longontsteking mag dan een 'oude bekende' zijn, het kan keihard toeslaan. Met de juiste zorg is herstel meestal goed, maar onderschat het niet. Zoals mijn oma altijd zei: "Een gewaarschuwd mens ademt voor twee."

Longontsteking oorzaken

In de meeste gevallen wordt longontsteking bij volwassenen veroorzaakt door een bacterie. Vaak is de bacterie Streptococcus pneumoniae (pneumokok) de boosdoener. Andere veroorzakers zijn de huidbacterie Staphylococcus aureus, virussen (influenza), andere micro-organismen en in zeldzame gevallen schimmels. Longontsteking is vaak het gevolg van een verkoudheid of griep - de longontsteking dient zich dan aan als complicatie bij een virusinfectie van de bovenste luchtwegen.

Risicofactoren

Roken, alcohol en ondervoeding

De bekendste risicofactoren voor het krijgen van een longontsteking zijn:

• roken;
• excessief alcohol drinken;
• ondervoeding.

Verminderde weerstand

Daarnaast hebben mensen met een verminderde weerstand (een verzwakt immuunsysteem) meer kans op longontsteking. Dit zijn:

• kinderen;
• ouderen;
• mensen die ernstig of chronisch ziek zijn;
• diabetespatiënten;
• Aidspatiënten;
• patiënten met hart- en circulatieproblemen
• patiënten met een chronische obstructieve longziekte (COPD, zoals astma, emfyseem, enz.);
• verminderde immuniteit kan ook optreden bij chemotherapie.

Antipsychotica

Onderzoek heeft uitgewezen dat het gebruik van antipsychotica bij ouderen de kans op een longontsteking vergroot, de kans is 4,5 keer zo hoog als bij controlepersonen. Het is nog niet opgehelderd hoe antipsychotica longontstekingen veroorzaken. De onderzoekers vermoeden dat sufheid en spierstijfheid waar de medicijnen toe kunnen leiden, slikproblemen tot gevolg hebben waardoor ouderen zich vaker verslikken en zo vaker een longontsteking krijgen door eten dat in de longen terecht komt.¹

Opioïde pijnstillers

Opioïde pijnstillers zijn matig tot zeer sterk werkzame pijnstillers, die behoren tot de groep morfine-achtige pijnstillers. Opioïden worden geassocieerd met een hoger risico op longontsteking. Dit blijkt uit onderzoek onder 3061 volwassenen in de leeftijd van 65 jaar tot 94 jaar, welke is gepubliceerd in het Journal of the American Geriatrics Society. Het onderzoek werd uitgevoerd door onderzoekers die verbonden zijn aan Group Health Research Institute and the University of Washington. Zij kwamen tevens tot de bevinding dat benzodiazepinen, dit zijn medicijnen die het algemeen voorgeschreven worden bij slapeloosheid en angst, geen invloed hadden op het ontstaan van longontsteking.[4]

Maagzuurremmers

Uit een analyse van gegevens van meer dan 360.000 patiënten uit 150 huisartsenpraktijken, blijkt dat medicijnen die de productie van maagzuur tegengaan de kans op een longontsteking verhogen met een factor tussen 1,6 en 1,9. Dit is afhankelijk van het type maagzuurremmer die gebruikt wordt. De maagzuurremmers die alleen op voorschrift verkrijgbaar zijn, zijn zwaarder dan de vrij verkrijgbare middelen. Zwaardere middelen vergroten de kans op longontsteking.

Maagzuurremmers helpen tegen maagklachten zoals maagpijn, brandend maagzuur, oprispingen, een opgeblazen gevoel en misselijkheid. Ongeveer 25 van de 1.000 gebruikers van een maagzuurremmer ontwikkelen een longontsteking, wat de conclusie rechtvaardigt dat het gebruik van maagzuurremmers bepaald niet zonder risico’s is. Maagzuur voorkomt bacteriegroei, maar bij het gebruik van maagzuurremmers neemt de bacteriegroei in de maag sterk toe. Wellicht dat deze bacteriën uit de maag omhoog komen en via de slokdarm en de mond in de longen terechtkomen, waar ze een longontsteking veroorzaken.

Het onderzoek werd uitgevoerd door onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum St Radboud en het Erasmus MC gepubliceerd en de resultaten werden gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association van 26 oktober 2004.[5]

Beschermende factoren

Borstvoeding

Onderzoek wijst uit dat borstgevoede kinderen (kinderen die borstvoeding krijgen) minder ziek zijn doordat moedermelk de antistoffen tegen ziekten van de moeder aan de baby doorgeeft. Het blijkt dat ongeveer 80% van de cellen in moedermelk uit macrofagen bestaat, dat zijn cellen die bacteriën, schimmels en virussen bestrijden en doden. Borstgevoede baby's worden op verschillende manieren beschermd tegen een aantal ziektes waaronder longontsteking.[6]

Is een longontsteking besmettelijk?

Of een longontsteking besmettelijk is, hangt af van de oorzaak. De meest voorkomende oorzaak is de pneumokokbacterie en deze plaaggeest is voor zover bekend niet heel besmettelijk. Virussen zijn daarentegen wel zeer besmettelijk. Vooral mensen met een verminderde weerstand zijn extra vatbaar voor besmetting. Het is dan beter om uit de buurt te blijven van iemand met een longontsteking.

Longontsteking symptomen

Longontsteking herkennen

Hoe herken je een (beginnende) longontsteking? Een longontsteking gaat gepaard met een aantal specifieke symptomen en verschijnselen:

• veel hoesten en het opgeven van slijm, die soms roestkleurig of bloederig is.
• hoge koorts, koude rillingen, delirium - dat is een plotseling optredende verwardheid.
  Benauwdheid / Bron: Wavebreakmedia/Shutterstock.com
• kortademigheid, een snelle oppervlakkige ademhaling, in rusttoestand.
• Benauwdheid.
• piepende ademhaling oftewel wheezing (treedt vooral op bij een virale longontsteking).
• pijn op de borst die erger wordt bij (diepe) ademhaling (pijn bij diep inademen);
• algehele malaise: vermoeidheid, lusteloosheid, klam/zweten (ook nachtzweten), spierpijn, verminderde eetlust, hoofdpijn.
• cyanose: blauwe lippen en/of gelaat en vingers (onder de nagels).
• Soms is een hikaanval mogelijk;
• Witte vlekjes op de nagel (leukonychia).

Minder uitgesproken symptomen

Bij een longontsteking die door organismen, maar niet door bacteriën wordt veroorzaakt, zijn er minder specifieke symptomen en zullen de ziekteverschijnselen meer geleidelijk verschijnen.

Symptomen bij oudere mensen, kinderen en baby's

Wat zijn de symptomen van een longontsteking bij oudere mensen, kinderen en zuigelingen? Bij oudere mensen en kleine kinderen zijn de klachten van een longontsteking vaak niet zo duidelijk. Wel valt het zogenaamde neusvleugel-ademen bij kinderen op. In een poging meer zuurstof in de longen te krijgen, worden de neusvleugels gespreid tijdens de inademing. Kortademigheid en een snelle (vaak oppervlakkige) ademhaling, komen ook voor. Verder hoest het kind veel, heeft het koorts en een snelle hartslag, een verstopte neus, een zere keel of keelpijn, oorpijn, en pijn in de borststreek wordt door kinderen vaak aangegeven als buikpijn. Ook kan het kind een bleke of blauwe kleur van de lippen en nagels hebben. Het kind voelt zich lamlendig en ligt het liefst op de bank of in bed.² Een verminderde eetlust en soms ook misselijkheid en braken, kunnen ook voorkomen. Baby's kunnen hoge koorts krijgen en overgeven. Soms treden koortsstuipen op, dat is een epileptische aanval veroorzaakt door koorts, ook wel koortsconvulsie genoemd.

Bij ouderen valt vaak de verwardheid op die gaandeweg erger wordt.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Longontsteking is vaak te herkennen aan de typische symptomen. Tijdens het lichamelijk onderzoek luistert de arts voornamelijk met een stethoscoop naar de longen en meet hij de pols en bloeddruk.

Beeldvormend onderzoek

Bovendien wordt meestal een röntgenfoto van de longen gemaakt. Op de röntgenfoto's is bijvoorbeeld te zien waar en in hoeverre het longweefsel ontstoken is. Soms is een uitgebreid röntgenonderzoek nodig, de computertomografie (CT-scan). Veranderingen in de buitenrand van de longen kunnen ook met echografie worden gedetecteerd.

Bloedonderzoek

Er wordt ook bloed afgenomen ten behoeve van bloedonderzoek, bijvoorbeeld om ontstekingswaarden te meten. Omdat de ontstoken longen niet meer goed werken, kan het nodig zijn om het zuurstofniveau in het bloed onder controle te houden. Dit kan ook zonder bloedafname, met een zogenaamde 'pulsoxymeter'. Een pulsoxymeter is een medisch instrument waarmee de hoeveelheid zuurstof in het bloed kan worden bepaald.

Onderzoek van lichaamsvloeistoffen

Om de exacte ziekteverwekker te bepalen, kan in het laboratorium bloed, urine en opgehoest slijm worden onderzocht.

Longontsteking behandeling

Pijnstillers en antibiotica

Pijn en koorts kunnen bestreden worden met pijnstillers. Een antibioticum zoals amoxicilline, doxycycline of erytromycine wordt voorgeschreven als een bacterie de oorzaak van de longontsteking is. Drink voldoende, eet gezond en neem rust en na een week tot veertien dagen moeten de klachten over zijn. Bij een ernstige longontsteking of als er complicaties optreden, kan een ziekenhuisopname volgen. Het blijkt dat bij ongeveer eenvijfde deel van de patiënten de ziekte zo ernstig is, dat een ziekenhuisopname nodig is. Gemiddeld mag een patiënt na acht dagen het ziekenhuis verlaten.

Aanvullende medicatie

In het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein is een eenvoudige, maar doeltreffende manier ontdekt om patiënten met longontsteking sneller te genezen. Patiënten krijgen naast de gebruikelijke antibiotica een aanvullend (al lang bestaand) medicijn Dexamethason, wat een ontstekingsremmende werking heeft. Bij 300 patiënten van het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en Ziekenhuis Gelderse Vallei is onderzocht wat het effect is dit aanvullende medicijn, dat werd toegediend naast de geijkte antibiotica. Het resultaat was verbluffend. De 150 patiënten die het medicijn innamen konden gemiddeld al na zeven dagen naar huis (het gemiddelde is acht). Ook meldde deze groep na 30 dagen een groter gevoel van welbevinden dan de testgroep van 150 patiënten die het middel niet kregen. Het onderzoek is ook in het gerenommeerde en toonaangevende medisch vakblad The Lancet verschenen.

Steroïden kunnen ziekenhuisverblijf verkorten

Patiënten met een longontsteking kunnen sneller ontslagen worden uit het ziekenhuis als zij naast antibiotische behandeling en ondersteunende zorg, steroïden toegediend krijgen. Dat is de conclusie van een analyse die is uitgevoerd door Mayo Clinic in de Verenigde Staten op basis van acht gerandomiseerde gecontroleerde klinische studies waarbij meer dan 1100 patiënten betrokkene waren. De resultaten zijn verschenen in het maartnummer van 2013 van het Journal of Hospital Medicine.[7]

Huisarts behandelt vaak longontsteking

Nederlandse huisartsen zijn zeer succesvol bij de diagnostiek en behandeling van thuis opgelopen longontstekingen. Dat concluderen onderzoekers van het RIVM en NIVEL. De onderzoekers berekenden dat 4 op de 5 patiënten met een longontsteking alleen door de huisarts worden behandeld. Van deze patiënten herstelt 95% binnen 30 dagen, 2,3% wordt in het ziekenhuis opgenomen en 1% overlijdt. Patiënten die in het ziekenhuis belandden, waren over het algemeen ouder en zieker dan lotgenoten die bij de huisarts bleven (57 versus 47 jaar). Aan verreweg de meeste ziekenhuisopnamen was overigens geen diagnose van longontsteking door de huisarts voorafgegaan. De onderzoekers opperen als verklaringen dat patiënten met een zeer ernstige acute longontsteking vaak direct via de Spoedeisende Hulp worden opgenomen.[3]

Verloop

Een typische longontsteking manifesteert zich met plotselinge hoge koorts en koude rillingen. Je voelt je binnen een paar uur erg slecht. Symptomen zoals hoesten, kortademigheid en het opgeven van sputum treden op. De ziekte kan zich echter ook geleidelijk en met weinig of slechts milde symptomen beginnen, vooral bij ouderen.

Indien onbehandeld, duurt de koorts ongeveer een week. Dan zakt de lichaamstemperatuur terug naar normale waarden. Dit kan leiden tot sterke zweetaanvallen. Bovendien worden de bloedvaten in de huid verwijd zodat het lichaam de overtollige warmte kan afgeven. Dit kan echter veel druk uitoefenen op het hart en de bloedsomloop van de getroffenen, die al verzwakt zijn. Dit is de reden waarom complicaties veel voorkomen in deze fase, die ook wel bekend staat als 'koortscrisis'. Na het overwinnen van de crisis verbetert de algemene toestand geleidelijk weer en na ongeveer vier weken is de longontsteking meestal volledig verdwenen. Maar je kunt je lange tijd uitgeput en moe voelen; de hoest kan ook langere tijd aanhouden.

Dit beloop van longontsteking is tegenwoordig echter zeldzaam, omdat de ziekte meestal onmiddellijk wordt behandeld. Het gebruik van antibiotica vermindert de koorts meestal sneller en zorgt ervoor dat je je beter voelt. Toch is het belangrijk om jezelf niet te vroeg te belasten als je longontsteking hebt, aangezien dit kan leiden tot een terugval of andere complicaties.

Praktische tips en zelfzorg bij longontsteking

Een longontsteking is geen grap. Het kan je energie volledig wegslepen, je ademhaling bemoeilijken en je dagenlang aan je bed gekluisterd houden. Herstellen is een proces dat niet alleen tijd, maar ook aandacht vraagt. Het draait om slim omgaan met je lichaam, goed luisteren naar de signalen die het afgeeft, en jezelf de ruimte geven om te genezen.

Of je nu net de diagnose hebt gekregen of al een tijdje worstelt met de nasleep van een longontsteking, deze praktische tips helpen je om je herstel zo soepel mogelijk te laten verlopen. Van eenvoudige aanpassingen in je dagelijkse routine tot slimme ademhalingstechnieken: het zijn kleine dingen die een groot verschil maken. Omdat niemand zit te wachten op een langgerekt herstel, zetten we alles voor je op een rij.

Dus, pak een glas water, nestel jezelf lekker op de bank en lees verder. Je longen verdienen alle zorg en aandacht. 💙

Blijf goed gehydrateerd door voldoende water te drinken

Water drinken klinkt simpel, toch? Maar als je longontsteking hebt, kan het écht een wereld van verschil maken. Neem bijvoorbeeld Karin, 42 jaar, die bij de huisarts belandde met een zware hoest en pijn op de borst. Ze bleek een longontsteking te hebben en was compleet uitgeput. Haar arts benadrukte dat ze minimaal twee liter water per dag moest drinken. Waarom? Omdat hydratatie helpt om slijm in de longen dunner te maken, zodat je het makkelijker ophoest. Bovendien ondersteunt voldoende vocht je immuunsysteem en voorkomt het uitdroging, wat vaak voorkomt bij koorts of ademhalingsproblemen. Tip van Karin: houd een fles water naast je bed. Zo vergeet je het niet, zelfs als je te moe bent om op te staan.

Neem voldoende rust om je lichaam te laten herstellen

Je lichaam werkt keihard om die longontsteking te verslaan, dus gun het de rust die het nodig heeft. Jeroen, een jonge vader van 34, dacht dat hij “wel even door kon gaan” toen hij ziek werd. Resultaat? Hij belandde na een week met hoge koorts in het ziekenhuis. Zijn arts was duidelijk: “Jij moet op de rem trappen, anders trekt je lichaam dit niet.” Rusten betekent niet alleen fysiek liggen, maar ook mentaal ontspannen. Lees een goed boek, kijk je favoriete serie of dommel gewoon wat weg. Langzaam herstellen is beter dan geforceerd blijven doorgaan. Het is zoals ze zeggen: wie haast heeft, moet langzaam gaan.

Gebruik een luchtbevochtiger om droge lucht te vermijden

Droge lucht is een sluipmoordenaar als je al ademhalingsklachten hebt. Marieke, 56, kocht na haar eerste longontsteking een luchtbevochtiger en zweert erbij. Ze merkte dat haar keel minder droog aanvoelde en dat haar hoestklachten sneller verminderden. Hoe werkt dat precies? Vochtige lucht houdt je luchtwegen soepel en voorkomt irritatie. Zeker in de winter, wanneer verwarmingen de lucht binnenshuis uitdrogen, is het een aanrader. Bonus: een luchtbevochtiger helpt vaak ook tegen andere klachten zoals droge ogen en een schrale huid.

Neem voorgeschreven antibiotica precies zoals de arts voorschrijft

Antibiotica: dat is geen ‘pak-maar-wat-je-wilt’-scenario. Neem nou Peter, 38 jaar, die dacht dat hij slim was door na drie dagen antibiotica te stoppen omdat hij zich al beter voelde. Drie weken later zat hij weer bij de huisarts—dezelfde klachten, maar nu veel erger. Wat hij niet wist, is dat die pillen niet alleen de actieve bacteriën aanpakken, maar ook de “verstopte” rakkers. Antibiotica hebben tijd nodig om je lichaam volledig te ontdoen van de infectie. Sla dus geen doses over en maak de kuur helemaal af, ook al voel je je al beter. Het is een kwestie van discipline én slim zijn. Vergeet niet: een foutje hier kan betekenen dat je weerstand opbouwt tegen deze medicijnen, en dat wil je niet.

Stop (tijdelijk) met roken en vermijd rook van anderen

Roken en longontsteking? Geen goede combi, maar dat wist je natuurlijk al. Wat je misschien niet wist, is hoe snel je longen zich herstellen als je stopt. Even een voorbeeld: Rick, een ex-roker van 50, had een longontsteking en besloot meteen de sigaretten weg te leggen. Binnen een week merkte hij dat hij minder moeite had met ademhalen en zijn hoest minder pijnlijk was. Rook – of het nu van sigaretten of een open haard komt – irriteert je luchtwegen en bemoeilijkt je herstel. Als je ooit een goed moment zoekt om te stoppen met roken, dan is dit het wel.

Ademhalingsoefeningen doen om de longen te ondersteunen

Ademhalen, het klinkt vanzelfsprekend, maar bij longontsteking kan zelfs dat een uitdaging worden. Je longen hebben een flinke klap gehad en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om ze sterker en efficiënter te maken. Neem bijvoorbeeld Martijn, een 45-jarige klusser die na zijn longontsteking voortdurend een benauwd gevoel had. Zijn arts leerde hem een simpele techniek: de “lipfluitademhaling”. Wat houdt dat in? Je ademt rustig in door je neus, perst je lippen samen alsof je een fluitje maakt, en blaast langzaam uit. Dat klinkt simpel, maar het effect is groots. Door gecontroleerd te ademen, kun je overtollig kooldioxide afvoeren en je longen ontlasten.

Daarnaast zijn er andere oefeningen die wonderen doen. Een populaire techniek is de “diepe buikademhaling”. Ga rechtop zitten of liggen en leg je hand op je buik. Adem diep in door je neus, voel je buik omhoog komen, en adem langzaam uit door je mond. Dit activeert je middenrif en helpt je longen beter hun werk te doen. Martijn merkte dat hij na een paar dagen oefenen minder kortademig werd en zijn longen sterker aanvoelden.

Ademhalingsoefeningen zijn niet alleen goed voor je longen, maar helpen ook om stress te verminderen en je lichaam te ontspannen. En geloof me, bij longontsteking is dat geen overbodige luxe. Combineer deze oefeningen met een dosis beweging zodra je weer wat fitter bent. Denk aan een korte wandeling in de frisse buitenlucht. Het doel is simpel: je longen weer op kracht krijgen, zodat je je dagelijkse activiteiten met gemak aankunt.

Wees niet bang om het langzaam op te bouwen. Je longen hebben tijd nodig om te herstellen, en consistentie is belangrijker dan perfectie. Neem een paar momenten per dag om bewust te ademen. Het lijkt misschien niets, maar het kan precies dat ene verschil maken dat je herstel versnelt. Zoals Martijn het zelf zei: “Het voelt als een kleine stap, maar de impact is enorm.” Je longen zullen je er dankbaar voor zijn. 💨

Eet gezonde, voedzame maaltijden om je immuunsysteem te versterken

Je bent wat je eet—en dat geldt helemaal als je ziek bent. Gezonde voeding is je geheime wapen tegen longontsteking. Neem bijvoorbeeld het verhaal van Hanneke, 50 jaar, die een immuunboost nodig had na wekenlang gesukkel met haar gezondheid. Ze ruilde kant-en-klare maaltijden in voor verse groenten, fruit en voedingsmiddelen boordevol vitamine C, zoals paprika, kiwi en sinaasappels. Ze vulde dat aan met bronnen van zink, zoals noten en zaden, om haar weerstand een duwtje in de rug te geven. Resultaat? Haar energieniveau klom omhoog, en ze voelde zich sterker dan ooit. Het moraal van het verhaal: je bord is je medicijnkastje.

Vermijd inspannende activiteiten totdat je volledig hersteld bent

Even een reality check: herstellen van een longontsteking is geen sprint, maar een marathon. Probeer niet stoer te doen door te snel weer de draad op te pakken. Jeroen, een fanatieke hardloper van 35, dacht dat een kleine joggingronde hem goed zou doen. Fout gedacht. Zijn lichaam protesteerde met pijn, vermoeidheid en opnieuw hoge koorts. Wat je lichaam nodig heeft, is tijd om te herstellen, en inspannende activiteiten kunnen dat proces vertragen. Geef jezelf de tijd en bouw je activiteiten langzaam op. Begin met kleine wandelingen, en luister goed naar je lijf. De finishlijn komt echt wel in zicht, maar niet door te forceren.

Zorg voor een schone en goed geventileerde leefomgeving

Luchtkwaliteit klinkt misschien saai, maar het is een gamechanger als je longontsteking hebt. Denk aan Farid, 45, die in een oud appartement woonde waar schimmel in de badkamer floreerde. Hij bleef maar hoesten, en zijn herstel duurde eindeloos. Pas toen hij begon met het dagelijks luchten van zijn huis en een luchtreiniger aanschafte, merkte hij verbetering. Verse lucht helpt om de bacteriën en virussen uit je leefomgeving te verdrijven, en het voorkomt dat je je longen nog verder belast met slechte lucht. Ventileer minimaal twee keer per dag en overweeg om stoffige tapijten en gordijnen te vervangen. En nee, een volle wasmand in je slaapkamer helpt ook niet – hou het fris en overzichtelijk.

Houd koorts en symptomen bij om verslechtering snel te signaleren

Even een thermometer pakken kan je veel ellende besparen. Neem Sanne, 32, die dacht dat haar koorts “vast vanzelf” zou zakken. Spoiler: dat deed het niet. Ze belandde met longontsteking én uitdroging in het ziekenhuis. Haar arts adviseerde haar om een simpel dagboekje bij te houden, met dagelijkse koortsmetingen en aantekeningen over hoe ze zich voelde. Dit hielp niet alleen om complicaties tijdig te signaleren, maar gaf ook inzicht in haar herstel. Tip: gebruik je smartphone om alles bij te houden, of gewoon een kladblok. En bij twijfel? Meteen bellen met je huisarts. Herstel draait om vooruitkijken, niet afwachten.

Neem pijnstillers of koortsremmers zoals voorgeschreven

Het klinkt misschien basic, maar goed gebruik van pijnstillers en koortsremmers maakt een wereld van verschil. Karin, 57, klaagde dat ze zich altijd “sloom en pijnlijk” voelde tijdens haar herstel. Tot haar huisarts haar paracetamol voorschreef om de koorts te verminderen en de pijn te verlichten. Dit gaf haar lichaam de kans om zich te richten op genezing in plaats van worstelen met ongemak. Let wel: neem nooit meer dan de voorgeschreven dosering, en overleg altijd met je arts, vooral als je andere medicatie gebruikt. En nee, “even een extra pilletje” is geen goed idee – dat kan juist averechts werken.

Raadpleeg onmiddellijk een arts bij verergering of nieuwe symptomen

Soms denk je dat je alles onder controle hebt, maar je lichaam kan ineens een andere kant opgaan. Zo ging het bij Thomas, 40, die zich net beter begon te voelen toen hij plotseling last kreeg van scherpe pijn bij het ademen. Hij besloot gelukkig snel contact op te nemen met zijn huisarts, en dat bleek de juiste keuze: hij had een complicatie ontwikkeld die snel moest worden behandeld. Het moraal van het verhaal? Vertrouw op je intuïtie. Nieuwe symptomen zoals pijn, verergerende hoest of ademhalingsproblemen zijn rode vlaggen. Aarzel niet, en trek op tijd aan de bel. Liever een keer te vaak bellen dan te laat actie ondernemen.

Herstel en prognose

Voor een gezonde, jongvolwassene die met een longontsteking heeft geworsteld, is het meestal een kwestie van een week of twee voordat ze weer op volle kracht zijn. Toch kan zelfs bij hen een gevoel van vermoeidheid of een aanhoudend hoestje nog even blijven hangen. Voor wie wat meer jaartjes telt – zeg, vijftig-plus – of al kampt met andere gezondheidsklachten, kan het een stuk langer duren. Weken, soms zelfs maanden, zijn dan nodig om volledig de oude te worden. Het lichaam heeft tijd nodig om de schade te herstellen en de longen weer optimaal te laten functioneren.

Een bijzondere boosdoener in het spectrum van longontstekingen is de mycoplasma pneumoniae. Deze bacterie, die vaak een mildere vorm van longontsteking veroorzaakt, lijkt op het eerste gezicht misschien minder ernstig. Maar schijn bedriegt! Mensen die hieraan herstellen, kunnen nog maanden last houden van een vermoeidheid die allesoverheersend kan aanvoelen, alsof je voortdurend tegen een muur van energiegebrek aanloopt. Rust is niet alleen een aanrader – het is een noodzaak.

Daarnaast is het cruciaal om goed naar je lichaam te luisteren. Te vroeg weer in actie schieten – of dat nou werk, sport, of zelfs een huishoudelijke klus is – kan je herstelproces flink in de war schoppen. Dit verhoogt niet alleen het risico op een terugval, maar kan ook leiden tot complicaties zoals een chronische hoest of een langdurige ontsteking.

Voor herstel geldt: geduld is een schone zaak. Bouw je activiteiten langzaam op, zorg voor voldoende slaap, en blijf goed gehydrateerd. Zelfs als je je beter begint te voelen, kan het lichaam nog bezig zijn met de laatste restjes van de infectie op te ruimen. En vergeet niet, bij twijfel of aanhoudende klachten: trek op tijd aan de bel bij je huisarts. Een longontsteking kan dan wel tijdelijk zijn, maar het vraagt om een aanpak die serieus genomen moet worden. Alleen zo kun je straks weer écht opgelucht ademhalen!

Mogelijke complicaties

Mensen die meer kans hebben op complicaties als gevolg van longontsteking zijn onder meer:

• Ouderen of zeer jonge kinderen.
• Mensen van wie het immuunsysteem niet goed werkt.
• Mensen met andere, ernstige medische problemen zoals diabetes of levercirrose.

Mogelijke complicaties zijn onder meer:

• Ademhalingsfalen (respiratoire insufficiëntie of respiratoir falen), waarvoor een beademingsmachine of beademingsapparaat vereist is.
• Een bloedvergiftiging of sepsis, die ontstaat door de verspreiding van bacteriën in het bloed en wat kan leiden tot wijdverspreid orgaanfalen.
• Acute respiratory distress syndrome (ARDS), een ernstige vorm van respiratoir falen.
• Longabces, een zeldzame, maar ernstige complicaties van longontsteking. Een longabces is een met pus gevulde holte in het longweefsel. Een bacteriële infectie is de oorzaak van een longabces.

Preventie

Er zijn een aantal manieren om te voorkomen dat je ene longontsteking krijgt.

Vaccinatie

Griepprik
Krijg elk jaar een griepprik om seizoensgriep te voorkomen. De griep is een veelvoorkomende oorzaak van longontsteking, dus het voorkomen van griep is een goede manier om longontsteking te voorkomen.

Pneumokokken
Kinderen jonger dan 5 en volwassenen van 65 jaar en ouder moeten worden gevaccineerd tegen pneumokokken-pneumonie, een veel voorkomende vorm van bacteriële pneumonie. Het pneumokokkenvaccin wordt ook aanbevolen voor alle kinderen en volwassenen met een verhoogd risico op pneumokokkenziekte als gevolg van andere gezondheidsproblemen.

Een studie onder leiding van het UMC Utrecht met ongeveer 85.000 deelnemers heeft de werkzaamheid aangetoond van een vaccin tegen verschillende varianten van de pneumokokkenbacterie bij Nederlandse 65-plussers. Het is wereldwijd de grootste goed-gecontroleerde studie naar de werkzaamheid van een vaccin die ooit in volwassenen is uitgevoerd. Een voorloper van het betreffende vaccin is als Prevenar-7 sinds 2006 in Nederland beschikbaar ter preventie van longontsteking in kinderen. Opvolger Prevenar-13 is enkele jaren geleden als een veelbelovend vaccin op de markt gekomen, maar over de werking ervan in ouderen was tot nu toe onvoldoende bekend. Ouderen die worden gevaccineerd, lopen veel minder risico op een longontsteking. Dat blijkt uit het onderzoek. (UMC Utrecht, 25-02-2014)

Andere vaccins
Er zijn verschillende andere vaccins die infecties door bacteriën en virussen die kunnen leiden tot longontsteking kunnen voorkomen, waaronder kinkhoest (pertussis), waterpokken en mazelen.

Handen wassen

Was je handen regelmatig, vooral na het snuiten van je neus, als je naar het toilet bent geweest of een luier hebt verschoond, en voor het eten of bereiden van voedsel.

Niet roken

Roden beschadigt het vermogen van je longen om infecties te bestrijden en rokers hebben een hoger risico op longontsteking.

Gezonde leefstijl

Een gezonde leefstijl, bestaande uit een gezond dieet, rust, regelmatige lichaamsbeweging, enz., zorgt ervoor dat je minder snel ziek wordt. Ook zorgt een gezonde leefstijl voor een sneller herstel als je een verkoudheid, griep of andere aandoeningen van de luchtwegen krijgt.

Noten

1. Risico longontsteking door antipsychotica: http://www.nursing.nl/home/nieuw/240/risico-longontsteking-door-antipsychotica (voor de laatste keer geraadpleegd op 3 juni 2009)
2. Pak longontsteking op tijd aan: http://www.nubijlage.nl/20081030/griep/pak-longontsteking-op-tijd-aan-en-voorkom-complicaties (voor de laatste keer geraadpleegd op 3 juni 2009)
3. Huisarts behandelt vaak longontsteking: www.telegraaf.nl, 16 oktober 2013
4. Sascha Dublin, Rod L. Walker, Michael L. Jackson, Jennifer C. Nelson, Noel S. Weiss, Michael Korff, Lisa A. Jackson. Use of Opioids or Benzodiazepines and Risk of Pneumonia in Older Adults: A Population-Based Case-Control Study. Journal of the American Geriatrics Society, 2011; DOI: 10.1111/j.1532-5415.2011.03586.x
5. Maagzuurremmers verhogen kans op longontsteking: http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=3275 (voor de laatste keer geraadpleegd op 21 augustus 2009)
6. Koutras, A.K., 'Fecal Secretory Immunoglobulin A in Breast Milk vs. Formula Feeding in Early Infancy'. J. Ped Gastro Nutr 1989
7. Steroids May Shorten Hospital Stay for Pneumonia Patients. www.sciencedaily.com, 28-02-2013

Lees verder

• Longontsteking behandeling: duur, genezen en thuisblijven
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten
• Bronchitis: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Bronchiolitis: oorzaken, symptomen, verloop en behandeling
• Geel of groen slijm ophoesten en bloed hoesten: oorzaken