Bronchiolitis: oorzaken, symptomen, verloop en behandeling

Bronchiolitis is een ontsteking van de kleine luchtwegen en het staat ook bekend als 'verkoudheid in de longen'. Het wordt veroorzaakt door een virusinfectie. De grote boosdoener is het respiratory syncytial virus, ook wel kortweg RS-virus of RSV genoemd. Bronchiolitis treft voornamelijk kinderen beneden de leeftijd van 2 jaar en dan vooral baby's van 3 tot 6 maanden oud. De belangrijkste symptomen zijn: droge hoest, snelle ademhaling, piepende ademhaling, problemen met eten of drinken. De behandeling van bronchiolitis is vooral ondersteunend, aangezien het lichaam van het kind zelf de infectie zal opruimen. Zo nodig zal de arts medicijnen voorschrijven die de benauwdheid verminderen. De meeste kinderen met een bronchiolitis zijn binnen één tot twee weken weer redelijk opgeknapt. Bij sommige kinderen kan een bronchiolitis echter ernstiger verlopen.

• Bronchiolitis in vogelvlucht
• Wat is bronchiolitis?
• Verloop
• Immuniteit
• Oorzaken van bronchiolitis
• Hoe raakt een kind besmet?
• Overdracht van het virus
• Seizoensgebonden
• Risicofactoren
• Hoe vaak komt het voor?
• Symptomen van bronchiolitis
• Verschijnselen
• Wanneer contact opnemen met de huisarts?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van bronchiolitis
• Geen behandeling
• Voldoende drinken
• Ziekenhuisopname
• Vaccinatie
• Prognose
• Ten slotte

Bronchiolitis in vogelvlucht

• Handhygiëne: Regelmatig handen wassen met water en vloeibare zeep, vooral voordat je zuigelingen hanteret en na het snuiten van je neus of hoesten.
• Beperk blootstelling aan geïnfecteerde personen: Vermijd nauw contact met mensen die symptomen van een luchtweginfectie vertonen, zoals hoesten of niezen.
• Borstvoeding: Het geven van borstvoeding aan zuigelingen versterkt hun immuunsysteem en beschermt hen tegen infecties, waaronder RSV.
• Vaccinatie: Via vaccinatie wordt de zwangere vrouw gevaccineerd, waarna de antistoffen die de moeder produceert via de placenta aan de baby worden overgedragen. Zuigelingen zijn hierdoor in hun eerste kwetsbare maanden goed beschermd tegen het virus.
• Roken vermijden: Blootstelling aan sigarettenrook of andere schadelijke stoffen kan het risico op bronchiolitis vergroten. Zorg ervoor dat niemand in de buurt van je kind rookt.
• Goede luchtcirculatie: Zorg voor goede ventilatie in de woonruimtes, vooral tijdens de koude maanden wanneer droge lucht de verspreiding van virussen bevordert.
• Hygiëne bij hoesten en niezen: Leer kinderen en volwassenen om te hoesten of niezen in een tissue of in hun elleboog. Daarna handen wassen!
• Desinfectie van oppervlakken: Regelmatige reiniging en desinfectie van gemeenschappelijke oppervlakken zoals deurknoppen, speelgoed en andere veel aangeraakte items gaat de verspreiding van het virus tegen.
• Isolatie bij infectie: Als een gezinslid bronchiolitis heeft, probeer dan het contact met de zieke persoon te minimaliseren en zorg ervoor dat besmette voorwerpen en oppervlakken regelmatig worden schoongemaakt.

Wat is bronchiolitis?

Bronchiolitis is een ontsteking van de kleine luchtwegen in de longen, bronchiolen genoemd, en wordt veroorzaakt door een virusinfectie. Het betreft de allerkleinste luchtpijpvertakkingen in de longen. Bronchiolitis is te wijten aan een virale infectie, zoals het influenzavirus, adenovirus, maar bovenal het respiratory syncytial virus, ook wel kortweg RS-virus of RSV genoemd. Dit is een virus die bij kinderen ouder dan één jaar en volwassenen alleen verkoudheid veroorzaakt. Het is in principe een onschuldig en veelvoorkomend virus. Doch bij jonge kinderen (zuigelingen) kan besmetting met dit virus een bronchiolitis veroorzaken.

Verloop

Een infectie met dit virus begint als een milde bovenste luchtweginfectie en vervolgens verergert de situatie. Het veroorzaakt een ontsteking die gepaard gaat met zwelling van de slijmvliezen en veel slijmproductie. Als gevolg daarvan wordt de doorgang van de kleine luchtwegen nauwer, waardoor de luchtstroom die de longen in- en uitgaat beperkt wordt. Het kind wordt hierdoor benauwd en kan een piepende ademhaling (wheezing) krijgen. De ademhaling van het kind zal sterk toenemen (tachypneu), om alsnog voldoende zuurstof binnen te krijgen. Bij uitbreiding van de infectie ziet men tussen de ribben de huid en tussenribspieren naar binnen trekken. Dit kan gepaard gaan met neusvleugelademen en fijn krakende reutels. In het ergste geval loopt het kind of de zuigeling blauwachtig grijs aan (cyanose). Dit is een medische noodsituatie, waarbij onverwijld medische bijstand ingeschakeld moet worden.

Immuniteit

Bronchiolitis treedt vaak op in de late herfst, de winter en het vroege voorjaar. Meer dan de helft van alle zuigelingen zijn voor hun eerste verjaardag blootgesteld aan het RS-virus. Velen hebben weinig of geen symptomen. Sommigen worden zeer ziek met bronchiolitis. Na een infectie is het kind of de volwassene maar voor een korte duur immuun.

Oorzaken van bronchiolitis

Bronchiolitis treft voornamelijk kinderen beneden de leeftijd van 2 jaar, met een piek rond de leeftijd van 3 tot 6 maanden. Het is een veelvoorkomende ziekte met een soms ernstig verloop. Het RS-virus is de meest voorkomende oorzaak van bronchiolitis. In 9 van de 10 gevallen is het RS-virus de boosdoener. Zoals gezegd zijn er ook andere virussen die bronchiolitis kunnen veroorzaken.

Hoe raakt een kind besmet?

Overdracht van het virus

Het virus wordt overgedragen van mens tot mens door direct contact met slijm of via respiratoire druppeltjes in de lucht. De eerste ziekteverschijnselen ontstaan één tot acht dagen na contact en besmetting met het virus. Vanaf het begin van de verschijnselen tot gemiddeld acht dagen daarna is het kind besmettelijk voor anderen. Het goed wassen van de handen na contact met een kind met het RS-virus, kan de kans op overdracht aanzienlijk verkleinen.

Seizoensgebonden

Bronchiolitis is seizoensgebonden en komt vooral in de herfst en wintermaanden voor. Geschat wordt dat meer dan de helft van alle zuigelingen voor hun eerste levensjaar zijn blootgesteld aan het RS-virus.

Risicofactoren

Risicofactoren voor het ontwikkelen van bronchiolitis zijn onder meer:

• blootstelling aan sigarettenrook, aangezien dit de slijmvliezen irriteert;
• leeftijd: kinderen jonger dan 6 weken (zij lopen meer risico op ernstige ademhalingsproblemen);
• leven in een overvolle omgeving, waardoor het virus gemakkelijk kan verspreiden;
• gebrek aan borstvoeding, aangezien kinderen die borstvoeding krijgen over het algemeen meer antistoffen hebben;
• vroeggeboorte (geboren vóór 37 weken zwangerschap): te vroeg geboren kinderen in het eerste levensjaar lopen meer risico;
• andere ziekten: kinderen met bepaalde aandoeningen, zoals een ernstig hartgebrek, een chronische longziekte of een afweerstoornis.

Het blijkt dat 1 tot 2% van alle kinderen ernstige symptomen ontwikkelt van een bronchiolitis en opgenomen dient te worden in het ziekenhuis.

Hoe vaak komt het voor?

De incidentie van RSV-infecties in de eerstelijnsgezondheidszorg in Nederland wordt volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) geschat op 46 per 100.000 huisartspatiënten per winter. Bij kinderen van 0 t/m 4 jaar is de incidentie met 413 per 100.000 per winter het hoogst. De sterfte aan RSV-infecties wordt geschat op 0,03 per 100.000 per jaar en dat zijn ongeveer 5 personen per jaar. De omvang van de epidemie kan jaarlijks sterk fluctueren. (Bron: RIVM)

Symptomen van bronchiolitis

Verschijnselen

In het begin zal het kind symptomen hebben die lijken op een gewone verkoudheid. Klachten die hierbij horen zijn een loopneus, koorts en niezen. Na twee tot drie dagen kunnen zich de volgende symptomen voordoen:

• droge hoest;
• problemen met eten en drinken;
• snelle ademhaling (tachypneu);
• piepende ademhaling, ademnood;
• neusvleugelademen;
• ademen waarbij fijn krakende reutels hoorbaar zijn;
• men ziet tussen de ribben de huid en tussenribspieren naar binnen trekken (intercostale retractie);
• het kind kan blauwachtig grijs aanlopen (cyanotische): tong, lippen en huid worden blauw;
• de virusinfectie kan er ook voor zorgen dat het kind tijdelijk ophoudt met ademhalen, zodat tussen de ademhalingen door ongeveer 10 seconden kan zitten.

Wanneer contact opnemen met de huisarts?

Neem onverwijld contact op met de huisarts als een kind ademhalingsmoeilijkheden heeft en bel het alarmnummer 112 indien een kind blauwachtig grijs aanloopt. Ga ook naar de arts als een kind symptomen vertoont van bronchiolitis en jonger is dan een jaar.

Onderzoek en diagnose

Aan de hand van het ziektebeeld en door met een stethoscoop te luisteren naar de longfuncties (ademgeluiden), kan de huisarts de diagnose stellen. In sommige gevallen kan de huisarts een röntgenfoto van de borst laten maken. Zo'n foto geeft een goed beeld van de longen en het daaromheen liggende weefsel. Ook kan de arts wat slijm uit de neus halen om dit te laten onderzoeken op het RS-virus.

Behandeling van bronchiolitis

Geen behandeling

In geval van een lichte vorm van bronchiolitis, is behandeling niet nodig en kan het kind thuis uitzieken. Bronchiolitis wordt door een virus veroorzaakt en daarom heeft behandeling met een antibioticum geen zin. Het lichaam moet zelf de infectie bestrijden en opruimen en dit duurt gemiddeld vijf tot tien dagen.

Voldoende drinken

Het is belangrijk dat het zieke kind voldoende vocht binnenkrijgt teneinde uitdroging (dehydratiete) te voorkomen. Dien het kind steeds kleine beetjes vocht toe. Paracetamol kan toegediend worden ter bestrijding van koorts en eventuele pijn. Het virus kan ook oorontsteking (otitis media) of keelontsteking veroorzaken. Op indicatie kan de huisarts luchtwegverwijders (inhalatiemedicijnen) voorschrijven, teneinde de ademhaling te vergemakkelijken. Geef het kind zo veel mogelijk rust.

Ziekenhuisopname

Indien een kind ernstige symptomen vertoont, zal hij opgenomen worden in het ziekenhuis voor ondersteunende behandeling. Indien nodig wordt zuurstof toegediend en wordt via een maagsonde voeding toegediend. In enkele gevallen zal de ademhaling tijdelijk worden overgenomen met behulp van een beademingsapparaat. In dat geval wordt het kind overgeplaatst naar een Kinder Intensive Care (IC).

Vaccinatie

Voor risicopatiënten is er de mogelijkheid tot vaccinatie. Nadeel is dat dit vaccin slechts enkele weken werkbaar is, zodat er per seizoen vijf keer een vaccinatie gegeven moet worden.

Bij een vaccin dat in 2023 is goedgekeurd, wordt de zwangere vrouw gevaccineerd, waarna de antistoffen die de moeder produceert via de placenta aan de baby worden overgedragen. Op die manier zijn zuigelingen in hun eerste kwetsbare maanden goed beschermd. Eerder werd al een ander vaccin tegen het RS-virus goedgekeurd. Daarbij krijgen pasgeboren baby's de prik, die hen zes maanden beschermt tegen een ernstige infectie.[1]

Prognose

De prognose is uitstekend. De meeste kinderen herstellen binnen 3 tot 5 dagen zonder restverschijnselen, hoewel een piepende ademhaling en hoesten gedurende 2 tot 4 weken kunnen aanhouden.

Ten slotte

Een piepende ademhaling kan ook veroorzaakt worden door bronchitis, longontsteking of astma.

Noten:

1. NOS. Tweede vaccinatie tegen RS-virus goedgekeurd: 'Gaat veel opnames voorkomen'. https://nos.nl/artikel/2483716-tweede-vaccinatie-tegen-rs-virus-goedgekeurd-gaat-veel-opnames-voorkomen (ingezien op 11-9-2023)

Lees verder

• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie
• Bronchitis: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Infectieuze oorzaken van acute hoest: waardoor komt het?
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten
• Geel of groen slijm ophoesten en bloed hoesten: oorzaken