Infectieuze oorzaken van acute hoest: waardoor komt het?

Hoesten is een reflexmatige beweging van de luchtwegen om met krachtige luchtstoten stoffen, die irriterend zijn voor je luchtwegen, naar buiten te werken. Een reflex is een onwillekeurige reactie op bepaalde prikkels. Mensen kunnen er natuurlijk ook voor kiezen om te hoesten (vrijwillig proces). De lijst van mogelijke oorzaken van hoest is lang en zeer gevarieerd; griep is er één van. Er wordt veelal onderscheid gemaakt tussen acute (< 3 weken hoesten) en chronische hoest (> 3 weken hoesten).

Infectieuze oorzaken van acute hoest

• Oorzaken van hoest: acute hoest
• Wat is acute hoest?
• Infectieuze oorzaken
• Bovenste en onderste luchtweginfecties
• Huisarts
• Verkoudheid
• Wat is verkoudheid?
• Symptomen
• Complicaties
• Behandeling
• Sinus infecties (sinusitis / bijholteontsteking)
• Wat is een bijholteontsteking?
• Symptomen
• Behandeling
• Longontsteking
• Wat is een longontsteking?
• Symptomen
• Behandeling
• Kinkhoest (pertussis)
• Wat is kinkhoest?
• Symptomen
• Behandeling
• Griep (influenza)
• Wat is griep?
• Symptomen
• Behandeling
• Acute bronchitis (ontsteking gelegen tussen het longweefsel en de luchtpijp)
• Wat is acute bronchitis?
• Symptomen
• Behandeling
• Ontsteking van de keel (keelontsteking / faryngitis)
• Wat is een ontstoken keel?
• Behandeling
• Hoesten: ophoesten van slijm of sputum (kleur en bloed)
• Onderzoek en diagnose
• Medische anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Laboratoriumonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Specialistische tests
• Differentiële diagnose

Oorzaken van hoest: acute hoest

Wat is acute hoest?

Er wordt van acute hoest gesproken als hoesten korter dan drie weken bestaat. Acute hoest kan worden onderverdeeld in infectieuze en niet-infectieuze oorzaken. De belangrijkste niet-infectieuze oorzaak van acuut hoesten is (passief) roken. Naast tabaksrook, zijn andere niet-infectieuze agentia die de hoestreflex kunnen opwekken: het veelvuldig schrapen van de keel, airconditioning, plotselinge klimaatveranderingen en toxische dampen (bijvoorbeeld uitlaatgassen, chloor- en zwaveldampen).[1]

Infectieuze oorzaken

Hoest wordt dikwijls veroorzaakt door een virusinfectie van de luchtwegen. Een virus is een zeer klein organisme dat zich in levende cellen kan vermenigvuldigen. Infectieuze oorzaken van acute hoest omvatten:

• virale infecties van de bovenste luchtwegen (de gewone verkoudheid)
• sinus infecties (sinusitis / bijholteontsteking)
• longontsteking (pneunomie)
• kinkhoest (pertussis)
• griep (influenza)
  Gewone amandelen en amandelontsteking / Bron: Solar22/Shutterstock.com
• acute bronchitis (ontsteking gelegen tussen het longweefsel en de luchtpijp)
• ontsteking van de keel (faryngitis)

Bovenste en onderste luchtweginfecties

Er wordt ook vaak onderscheid gemaakt tussen bovenste en onderste luchtweginfecties. Tot de bovenste luchtweginfecties die hoest kunnen veroorzaken, behoren (allergische) rhinitis (neusverkoudheid), sinusitis, faryngitis en tonsillitis (amandelontsteking). Tracheïtis (ontsteking van het slijmvlies van de luchtpijp waarbij veel slijm wordt afgescheiden), acute bronchitis en pneumonie zijn infecties van de onderste luchtwegen.

Huisarts

Hoesten is in Nederland de meest voorkomende reden voor patiënten om naar de huisarts te gaan.[2]

Verkoudheid

Wat is verkoudheid?

Verkoudheid is een infectie van de neus en keel en wordt veroorzaakt door besmettelijke virussen. Tussen ongeveer 12 uur en 3 dagen na besmetting met het virus doen zich de eerste verschijnselen en symptomen voor. In de dagen die volgen nemen de symptomen toe.

Symptomen

Het gaat om de volgende verschijnselen:

• regelmatig niezen en proesten;
• loopneus met aanvankelijk helder, transparant (helder), dun slijm dat later wat dikker en donkerder wordt;
• lichte verhoging (koorts) en hoofdpijn;
• keelpijn;
• kriebel in de keel;
• soms hoesten.

Complicaties

Soms treden er complicaties op, zoals acute bronchitis; een ontsteking van de lagere luchtwegen, waarbij de wand van de bronchiën ontstoken is (zie onder). De symptomen daarvan zijn: hardnekkige, vastzittende hoest met slijmproductie; bij het hoesten pijn midden op de borst; een drukkend gevoel op de borst en piepende ademhaling; koorts (>38°C).

Behandeling

De behandeling van verkoudheid bestaat uit: regelmatig stomen zonder toevoegingen zoals menthol, om de neusgangen open te houden; neusdruppels om het ademhalen te vergemakkelijken; eenvoudige pijnstiller bij hoofdpijn, zoals paracetamol. In dit artikel lees je alles over natuurlijke behandeling en middelen bij griep en verkoudheid.

Sinus infecties (sinusitis / bijholteontsteking)

Wat is een bijholteontsteking?

Sinusitis is een ontsteking van het slijmvlies dat de neusbijholten bekleedt (bijholteontsteking) en wordt veroorzaakt door een bacterie of een virus. Het wordt ook wel voorhoofdsholteontsteking genoemd, ofschoon in de meeste gevallen de voorhoofdsholten niet zijn ontstoken maar andere holten zijn aangedaan. Sinusitis kan zowel acuut als chronisch zijn. Acute sinusitis ontstaat meestal in aansluiting op een verkoudheid.

Symptomen

De symptomen van een bijholteontsteking zijn:

• er kan veel snot uit de neus of in de keel lopen;
• meestal is de snot dik en geel/groen of bloederig;
• het veroorzaakt pijn in de bovenkaak of in de kiezen;
• vooroverbuigen en kauwen doen pijn;
• verstopte neus; soms hoofdpijn;
• hoesten; keelpijn;
• algehele malaise;
• soms kan er ook lichte koorts optreden.

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Neusdruppels die het slijmvlies laten slinken en pijnstillers als paracetamol of ontstekingsremmers kunnen verlichting bieden. Antibiotica kan door de huisarts worden voorgeschreven als de bijholteontsteking wordt veroorzaakt door bacteriën.

Longontsteking

Wat is een longontsteking?

Een longontsteking is een infectie of ontsteking van de longen. Longontsteking kan worden veroorzaakt door bacteriën, virussen, schimmels en andere micro-organismen. De ernst van de longontsteking hangt af van welk organisme de oorzaak is van de infectie. Een virale longontsteking is meestal niet zeer ernstig, maar het kan weldegelijk levensbedreigend zijn bij zeer oude en zeer jonge patiënten, en bij mensen bij wie het immuunsysteem broos is.

Symptomen

De meest voorkomende ziekteverschijnselen zijn:

• hevig transpireren (zweten) met koorts en koude rillingen;
• gebrek aan eetlust;
• vermoeidheid / algehele malaise;
• hoesten en het opgeven van slijm, dat soms roestkleurig of bloederig is;
• kortademigheid;
• hoofd-, keel- en spierpijn.

Behandeling

Pijn en koorts kunnen adequaat bestreden worden met pijnstillers. Een antibioticum zoals wordt voorgeschreven als een bacterie de oorzaak van de longontsteking is. Drink voldoende, eet gezond en neem rust en na een week tot veertien dagen zijn de klachten normaliter over. Bij een ernstige longontsteking of als er complicaties optreden, kan een ziekenhuisopname volgen.

Kinkhoest (pertussis)

Wat is kinkhoest?

Kinkhoest is een infectieziekte van de bovenste luchtwegen. Het wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella Pertussis en is zeer besmettelijk. Vaccinatie tegen kinkhoest is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma: in het eerste levensjaar worden kinderen vier keer tegen kinkhoest ingeënt. Desalniettemin kan bij gevaccineerde personen kinkhoest optreden, doch deze verloopt dan wel milder.

Symptomen

De eerste symptomen van kinkhoest zijn verkoudheidsverschijnselen zoals niezen, lichte temperatuursverhoging, een snotneus en prikkelhoest. Een paar weken later ontstaan hevige, plotseling opkomende hoestbuien. Deze eindigen vaak met heftig inademen waardoor een lange gierende ademhaling ontstaat. Er wordt helder, taai slijm opgehoest. Soms moet de patiënt erbij overgeven als gevolg van het hoesten. Een hoestaanval kan leiden tot een hevige benauwdheid. Door het vele hoesten kunnen haarvaatjes knappen, waardoor delen van het gezicht, de ogen en de haargrens rood kunnen worden. Ook kunnen neusbloedingen optreden als bloedvaatjes in de neus knappen. Het hoesten is ’s nachts vaak erger. Na enkele weken nemen de hoestbuien in hevigheid af, doch het hoesten kan drie tot vier maanden aanhouden. Tot zelfs jaren nadat de patiënt genezen is, kan een droog hoestje blijven bestaan.

Behandeling

Kinkhoest gaat vanzelf over, ofschoon dat maanden kan duren. Antibiotica hebben over het algemeen geen zin, omdat het ziekteverloop er niet minder door wordt. Wanneer er in het gezin een zwangere vrouw of een baby is, wordt overwogen het gehele gezin antibiotica te geven. Dit om besmetting van de baby te voorkomen.

Griep (influenza)

Wat is griep?

Griep of influenza is een acute infectie van de bovenste luchtwegen, dat wil zeggen het gebied van de neus tot aan het strottenhoofd, inclusief de neusbijholten en de keelholte. Griep wordt veroorzaakt door het influenzavirus.

Symptomen

De symptomen van griep zijn:

• moeheid; rode, tranende of waterige ogen;
• warme, rode huid;
• gebrek aan eetlust;
• misselijkheid en soms overgeven;
• hoofdpijn;
• droge hoest;
• koorts en koude rillingen;
• spierpijn;
• keelpijn;
• loopneus;
• algehele malaise, lusteloosheid en afname conditie;
• soms diarree.

Kenmerkend voor Nieuwe Influenza A N1H1, ofwel de Mexicaanse griep, is het hoesten dat erg lang kan aanhouden.

Behandeling

Na zo'n twee tot zeven dagen verdwijnen de meeste verschijnselen. Griep heeft z'n beloop nodig. Normaalgesproken gaat griep zonder (medicamenteuze) behandeling vanzelf weer over. Uitzieken is de enige remedie tegen griep. Voor zogenaamde medische risicogroepen kunnen de verschijnselen bestreden worden met virusremmende middelen. In dit artikel lees je alles over natuurlijke behandeling en middelen bij griep en verkoudheid.

Acute bronchitis (ontsteking gelegen tussen het longweefsel en de luchtpijp)

Wat is acute bronchitis?

Acute bronchitisis een kortdurende ontsteking van de lagere luchtwegen, meestal veroorzaakt door een virale infectie zoals een verkoudheid, die zich vanuit de neus, keel en neusbijholten heeft verspreid, of een griep.

Symptomen

De verschijnselen van acute bronchitis zijn:

• hardnekkige, irriterende, vaak droge hoest met na enkele dagen slijmproductie (slijm ophoesten);
• pijn midden op de borst bij het hoesten;
• drukkend gevoel op de borst en piepende ademhaling;
• kortademigheid;
• koorts.

Behandeling

Acute bronchitis gaat meestal binnen twee weken vanzelf weer over. Door te roken kunnen de klachten langer aanhouden.

Ontsteking van de keel (keelontsteking / faryngitis)

Wat is een ontstoken keel?

Acute faryngitis is een luchtweginfectie en volgt meestal op een (neus)verkoudheid (zie boven). De symptomen zijn:

• keelpijn (vooral van de achterste keelwand);
• prikkelend gevoel in de keel;
• slikpijn (pijn bij slikken);
• schraapneiging (de keel steeds willen schrapen);
• een droge, prikkelende hoest;
• in een later stadium kan heesheid optreden.

Behandeling

Acute faryngitis geneest meestal spontaan.

Hoesten: ophoesten van slijm of sputum (kleur en bloed)

Hoesten wordt vaak als een hinderlijk verschijnsel gezien, maar het kan zeer nuttig zijn. Door te hoesten worden vreemde voorwerpen uit de luchtwegen verwijderd en bij een verkoudheid is hoesten de manier om slijm uit de luchtwegen te werken. Dit wordt productieve hoest genoemd. Er bestaat ook niet-productieve hoest, waarbij iemand hoest als gevolg van prikkeling van het slijmvlies door bijvoorbeeld sigarettenrook. Opgehoest slijm of sputum kan belangrijke informatie geven over de aard van de ziekte.

Onderzoek en diagnose

Infectieuze oorzaken van acute hoest worden vaak onderzocht door een combinatie van medische evaluatie, laboratoriumtesten en beeldvormende technieken. Hier zijn de belangrijkste stappen in het onderzoek en de diagnose:

Medische anamnese

De arts begint met het verzamelen van gedetailleerde informatie over de hoest, zoals de duur, aard (droog of productief), en eventuele bijkomende symptomen zoals koorts, kortademigheid, of pijn op de borst. Er wordt ook gevraagd naar recente blootstellingen aan ziekteverwekkers, reisgeschiedenis en medische voorgeschiedenis.

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek luistert de arts met een stethoscoop naar de longen om abnormaliteiten zoals piepende ademhaling of crepitaties te detecteren. Ook kan er gekeken worden naar tekenen van een mogelijke longontsteking of andere infecties.

Laboratoriumonderzoek

• Bloedonderzoek: Kan wijzen op een infectie door het aantal witte bloedcellen of specifieke markers van ontsteking (zoals C-reactief proteïne) te meten.
• Sputumonderzoek: Analyse van het opgehoeste slijm kan helpen bij het identificeren van bacteriële of virale pathogenen.
• Kweektesten: Sputum- of keeluitstrijkjes kunnen worden gekweekt om bacteriën of schimmels te identificeren.

Beeldvormend onderzoek

• Röntgenfoto van de borst: Wordt gebruikt om longontsteking, bronchitis of andere longafwijkingen op te sporen.
• CT-scan: Kan gedetailleerdere beelden geven als de röntgenfoto niet voldoende informatie oplevert of als complicaties vermoed worden.

Specialistische tests

• Virale of bacteriële PCR-tests: Identificeren specifieke virale of bacteriële DNA- of RNA-sequenties in monsters zoals keeluitstrijkjes of sputum.
• Longfunctieonderzoek: Kan helpen bij het vaststellen van obstructieve longaandoeningen zoals astma, hoewel dit niet specifiek voor infecties is.

Differentiële diagnose

De arts zal ook andere oorzaken van hoest uitsluiten, zoals allergieën, gastro-oesofageale reflux, of chronische obstructieve longziekte (COPD), om de juiste oorzaak van de acute hoest vast te stellen.

Noten:

1. http://nhg.artsennet.nl/kenniscentrum/k_richtlijnen/k_nhgstandaarden/NHGStandaard/M78_std.htm
2. Ibid.

Lees verder

• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten
• Geel of groen slijm ophoesten en bloed hoesten: oorzaken
• COPD: symptomen, gevolgen, behandeling en medicatie COPD
• Vastzittende hoest: oorzaken en vastzittend slijm verhelpen