Abces: oorzaken, symptomen en behandeling van abcessen
Een abces is een holte gevuld met pus. Een abces bevat witte bloedcellen, dood weefsel en bacteriën. In principe kan een abces overal in je lichaam voorkomen, zoals in je mond, lies, kaak of buik. Huidabcessen kunnen overal op de huid voorkomen, maar komen het meest voor onder de oksels (axillair), gebieden rond de anus (perianaal), de vagina (Bartholin klier abces), de basis van je wervelkolom (pilonidalis abces), en rond de lies. Een abces presenteert zich meestal als een warme, rode, gezwollen en pijnlijk bult. Het kan leiden tot andere symptomen als koorts, gezwollen lymfeklieren en in ergere gevallen bloedvergiftiging (sepsis of septikemie). Een abces zal na rijping uiteindelijk barsten, waarna er dikke gele pus uitkomt.
Wat is een abces?
Een abces is een niet eerder bestaande holte gevuld met pus. Een huidabces wordt omgeven door een roze tot diep rood gekleurd gebied. Een abces is vaak pijnlijk en warm. Een abces doet pijn als gevolg van de zwelling die onderhuids druk uitoefent tijdens het groeien. Abcessen kunnen op elke plaats van je lichaam verschijnen. Voorkeursplekken zijn onder de oksels (axillair), rond de
anus (
perianaal), de
vagina (
Bartholin klier abces), in de keel (
peritonsillair) de basis van je wervelkolom (pilonidalis abces), en
rond de lies. Een ontsteking rond een haarfollikel kan ook leiden tot de vorming van een abces. Dit wordt
steenpuist genoemd. Een abces moet vaak gedraineerd worden door de arts.
Oorzaken van abcessen
Acute bacteriële infectie
Een pijnlijke abces is meestal het gevolg van een acute bacteriële infectie. Bacteriën dringen via een wondje in de huid of via een haarzakje naar binnen. Een abces kan zich ontwikkelen rond een vreemd voorwerp, zoals een splinter. Een veel voorkomende oorzaak van infectieuze abcessen is de Staphylococcus aureus. Deze bacterie komt bij veel mensen voor, met name op de huid en in de neus. Vaak veroorzaakt deze lastpak steenpuisten, een wondinfectie of geïnfecteerd
eczeem. Andere oorzaken zijn:
- Methicilline resistente Staphylococcus aureus, een bacterie die resistent is voor Methicilline, een antibioticum die doorgaans worden gebruikt bij de bestrijding van stafylokokkeninfecties, en terugkerende abcessen veroorzaken;
- Streptococcus pyogenes: de gebruikelijke oorzaak van cellulitis en erysipelas (wondroos);
- Mycobacterium tuberculosis,de bacterie die tuberculose bij de mens veroorzaakt, en atypische mycobacteriële infectie.
Steriel abces
Een steriel abces kan optreden na injectie met corticosteroïden. Dit is meer waarschijnlijk als de medicatie is gemorst in onderhuids vet. Een overgevoeligheidsreactie op geïnjecteerd materiaal zoals
collageen kan ook leiden tot abcesvorming.
Inflammatoire huidziekten
Bepaalde inflammatoire huidziekten kan weefselvernietiging en abcesvorming veroorzaken, terwijl er geen ziekteverwekkers (besmettelijke microben) aanwezig zijn. Het kan hierbij gaan om de
ziekte van Crohn,
acne conglobata,
acne fulminans en panniculitis, een ontsteking van het vetweefsel onder de huid
Risicogroepen
Gezonde mensen kunnen last krijgen van infectieuze abcessen, maar ze komen vaker voor bij mensen met bepaalde risicofactoren, zoals:
- Metabool syndroom en obesitas;
- Roken;
- Diabetes;
- Een patiënt met een immuundeficiëntie, 'immuungecompromitteerd' genoemd;
- Intraveneuze druggebruikers.

Een abces is een onderhuidse ophoping van pus /
Bron: Blausen, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Symptomen van een abces
De symptomen van een abces zijn afhankelijk van waar het zich in je lichaam ontwikkelt.
Huidabces
De symptomen van een huidabces variëren en zijn afhankelijk van de locatie van het abces, maar in het algemeen zul je last krijgen van een pijnlijke, zwelling die rood, warm en gevoelig is om aan te raken. Dit kan gepaard gaan met
koorts,
gezwollen lymfeklieren, misselijkheid, zweten en gevoel van ziek zijn. Het abces zal rijpen en op een gegeven ogenblik spontaan openbarsten.
Symptomen van een huidabces kunnen zijn:
- een gladde zwelling onder je huid die hard of stevig aanvoelt
- pijn en gevoeligheid in het getroffen gebied
- warmte en roodheid in het getroffen gebied
- een zichtbare opeenhoping van witte of gele pus onder de huid in het getroffen gebied
- een hoge temperatuur (koorts)
- rillingen
Intern abces
Abcessen die zich in een orgaan of in de ruimtes tussen organen ontwikkelen, kunnen moeilijker te identificeren zijn dan huidabcessen. De symptomen kunnen vaag zijn en er zijn mogelijk geen duidelijke externe tekenen die duiden op een probleem. De symptomen van een inwendig abces kunnen variëren, afhankelijk van waar het abces zich precies in het lichaam zich ontwikkelt. Een
leverabces kan bijvoorbeeld
geelzucht veroorzaken, terwijl een abces in of nabij de longen (een
longabces) hoesten of
kortademigheid kan veroorzaken.
Algemene symptomen van een inwendig abces kunnen zijn:
Alarmsymptomen
Een klein abces met relatief weinig pijn, zwelling of andere symptomen trekt meestal vanzelf weg met het toepassen van een warm kompres en eventuele andere (zelfzorg)maatregelen. Bij één of meer van volgende symptomen is het belangrijk je huisarts te raadplegen:
- een groter wordend abces
- pusafscheiding
- een warm gebied
- koorts of koude rillingen
- roodheid en zwelling rond het abces
Onderzoek en diagnose
Als de oorzaak van een abces onbekend is, kan de arts een bacteriekweek maken. Als een patiënt last heeft van terugkerende abcessen, zal de arts het volgende overwegen: voedingstekorten, vooral
ijzer; immuundeficiëntie; onderdrukking van het immuunsysteem door medicatie zoals systemische steroïden; diabetes; of een slechte bloedsomloop.

Een abces, vijf dagen na incisie en drainage /
Bron: LaraLove, Wikimedia Commons (Publiek domein)Behandeling van een abces
Abcesdrainage
Een abces moet worden onderzocht om eventuele vreemde voorwerpen te verwijderen, en de inhoud ervan moet worden verwijderd. de arts zal meestal het uitgerijpt abces openen middels een incisie en vervolgens laten leeglopen (
abcesdrainage). Soms wordt een katheter ingebracht, vooral als het abces is diep zodat deze goed kan leeglopen. De holte wordt vervolgens grondig uitgewassen met een zoutoplossing. Het moet open blijven om pus af te laten vloeien. Er wordt een gaasje over de wond gelegd. Deze moet een aantal keren per dag verschoond worden en soms word er nog een ontsmettende zalf meegegeven, die je dan op en rond de wond moet aanbrengen bij het verschonen van het gaasje. Bij het genezingsproces vormt zich na de ingreep een klein litteken. Soms wordt ook antibiotica gegeven.
Niet zelf een abces uitknijpen
Als je een abces op je huid hebt, doe je er verstandig aan om naar je huisarts te gaan. Knijp of druk het abces nooit zelf kapot, want dat kan vervelende complicaties geven. Eventuele bacteriën die in het abces aanwezig zijn, kunnen zich dan via de bloedbaan verspreiden en bloedvergiftiging veroorzaken met alle gevolgen van dien.
Zelfzorg
Een (huid)abces zal rijpen en op een gegeven ogenblik spontaan openbarsten. Het toepassen van warmte op de plek van het abces met een warm kompres wil nog wel eens helpen om de zwelling te verminderen en de genezing te bevorderen.

Gebruik altijd een schone handdoek /
Bron: Mama_mia/Shutterstock.comPreventie van verdere abcesvorming
Als abcessen te wijten aan zijn aan een stafylokokkeninfectie, kan het risico van herhaling worden geminimaliseerd door de volgende maatregelen:
- Hygiëne: frequent handen wassen en geen handdoeken, kleding, scheerapparaten en tandenborstels delen met anderen.
- Gooi verband en dergelijke op hygiënische wijze weg;
- Zorg ervoor dat je niet je huid verwondt tijdens het scheren;
- Eet veel verse groenten en fruit; en
- Streef naar een normaal gewicht en rook niet.
Lees verder