Bartholin-cyste of abces: symptomen, oorzaken en behandeling

Bij een Bartholin-cyste of Bartholin-abces bouwt pus zich op in één van de Bartholin-klieren aan de ingang van de vagina. De klieren van Bartholin zijn twee niet zichtbare slijm-afscheidende klieren. Ze liggen aan weerszijden van de vagina-opening op 5 en 7 uur. Een cyste ontstaat als de klier afgesloten raakt en het slijm dat de klier produceert zich ophoopt. Als de cyste vervolgens ontstoken raakt en zich met etter vult, wordt er gesproken van een abces. Als een Bartholinische cyste ontstoken raakt, kan een kleine operatieve ingreep nodig zijn. Het verwijderen van de cyste zorgt voor genezing. De prognose is goed. Slechts in 10% van de gevallen krijg je weer last van een Bartholin-cyste of abces. In dat geval kunnen de Bartholin-klieren volledig verwijderd worden. Het verwijderen van de klieren gebeurt via een operatieve ingreep.

• Cyste van Bartholin en abces van de klier van Bartholin
• Oorzaken Bartholin cyste
• Verstopping van de afvoergangen
• Bacteriële infectie
• Symptomen Bartholin cyste of abces vagina-ingang
• Verschijnselen
• Pijn
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Groter wordende zwelling
• Urgent
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Pusmonster
• Differentiële diagnose
• Behandeling Bartholin cyste: Bartholinische cyste verwijderen
• Bartholin cyste zelf behandelen met zitbaden
• Marsupialisatie
• Word Bartholin Catheter
• Bartholinitis follow-up en controle
• Prognose en ervaringen
• Voorkomen van een Bartholin-cyste of abces

Cyste van Bartholin en abces van de klier van Bartholin

De klier of het kliertje van Bartholin, ook wel voorhofklier of glandula Bartholin genoemd, is een slijmklier, waar iedere vrouw er twee van heeft. Ze zijn gelegen aan weerszijden van de ingang van de vagina op 5 en 7 uur (zie afbeelding). Ze zijn klein en niet zichtbaar of voelbaar. Deze slijmklieren hebben als functie om de vagina tijdens de geslachtsgemeenschap te bevochtigen. Er kunnen problemen ontstaan, wanneer een klier afgesloten raakt en zich een holte met vloeibare inhoud vormt dat nergens heen kan. Deze slijmophoping wordt een cyste genoemd. Als er een ontsteking ontstaat, dan vult de holte zich met etter (pus) hetgeen een abces wordt genoemd. In de meeste gevallen is slechts één van de twee klieren aangedaan.

Oorzaken Bartholin cyste

Verstopping van de afvoergangen

Zoals in het voorgaande is beschreven, ontstaat een Bartholin cyste wanneer de afvoergangen die uitkomen in de buitenrand van de vaginale opening verstopt raken. Slijm hoopt zich op, de klier begint op te zwellen en er vormt zich een cyste. Een abces treedt op wanneer de cyste geïnfecteerd raakt.

Bacteriële infectie

De afvoergangen van de klier van Bartholin kunnen verstopt raken door een bacteriële infectie, zoals chlamydia en gonorroe (dat zijn soa's: seksueel overdraagbare aandoeningen). Bacteriën die zich normaal gesproken in het darmkanaal ophouden, zoals Escherichia coli, kunnen ook de boosdoeners zijn.

Symptomen Bartholin cyste of abces vagina-ingang

Verschijnselen

Een Bartholin cyste veroorzaakt zwelling van de schaamlippen aan de aangedane kant, nabij de ingang van de vagina. Een cyste is meestal niet erg pijnlijk en hevige pijn suggereert dat er zich een abces heeft ontwikkeld. Doch een grote cyste kan ook pijnlijk zijn. Meestal heeft de persoon last van onregelmatig optredende pijnklachten.

Pijn

Een Bartholin abces kan behoorlijk pijn doen, vooral tijdens het lopen en zitten. Het gezwollen gebied is uitermate gevoelig en de huid is rood. Vrouwen met een Bartholin abces hebben meestal geen koorts. Vaginale afscheiding kan aanwezig zijn, vooral als de infectie wordt veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Ook kan het hebben van geslachtsgemeenschap pijnlijk zijn.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Groter wordende zwelling

Raadpleeg een arts als de zwelling groter wordt of niet binnen een paar dagen lijkt te verbeteren. Als zich een abces gevormd heeft, moet er drainage van de abces plaatsvinden. Drainage is het ontlasten of ledigen van de holte met pus.

Urgent

Bij vaginale afscheiding, buikpijn, koorts of braken, geldt te allen tijde: bel de dokter. De voornaamste reden om dringende hulp te zoeken bij een cyste of een abces in een kliertje van Bartholin, is acute pijn. Vrouwen die ernstige pijn ondervinden of die niet kunnen zitten of lopen moet binnen afzienbare tijd een arts bezoeken.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Het vaststellen dat er sprake is van een Bartholin cyste of abces, gebeurt vaak door lichamelijk onderzoek. In veel gevallen zijn er geen aanvullende tests nodig.

Pusmonster

Soms wordt er een zogeheten pusmonster genomen voor microbiologisch onderzoek. Daarmee kan het micro-organisme worden geïdentificeerd die de infectie heeft veroorzaakt en kan gecontroleerd worden op seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals gonorroe en chlamydia.

Differentiële diagnose

Een aantal aandoeningen kunnen qua symptomen veel gelijkenis vertonen met Bartholin-cyste. De arts zal deze bij zijn diagnosestelling moet uitsluiten:

• talgbult of atheroomcyste;
• Atheroomcyste achter het oor / Bron: Me, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  Gartnerkanaal cyste
• bloeduitstorting of hematoom;
• zweetkliergezwel of hidradenoom;
• lipoom (goedaardig vetbultje, vaak gelegen tussen huid en spierlaag);
• cyste van Skene;
• weke sjanker;
• endometriose (aandoening van de vrouwelijke voortplantingsorganen);
• genitale wratten;
• gonorroe;
• kanker in de Bartholin-klier;
• syfilis
• vaginitis (ontsteking van het slijmvlies in de vagina)
• rijstkorrelgrote verhevenheden in het vestibulair slijmvlies;
• vulvakanker.

Behandeling Bartholin cyste: Bartholinische cyste verwijderen

Bartholin cyste zelf behandelen met zitbaden

Voor een kleine a-symptomatische cyste die niet pijnlijk is, bestaat de behandeling uit frequente zitbaden (betadine-jodiumzeep of een Biotex badje) en naspoelen met water. Als de cyste groter en/of pijnlijker wordt, moet de huisarts de situatie opnieuw beoordelen.

Marsupialisatie

Bij een grote cyste kan een chirurgische ingreep worden overwogen. In veel gevallen is marsupialisatie de aangewezen behandelmethode voor Bartholin-cysten alsook abcessen. De cyste of abces wordt opengesneden zodat de inhoud ervan naar buiten vloeit. De wanden van de cyste of het abces worden weggesneden, waarna de snijranden aan de huid worden gehecht.

Word Bartholin Catheter

Ook kan er een katheter, de zogeheten 'Word Bartholin Catheter', worden gebruikt. Eerst wordt door de arts een incisie in de buitenwand van de cyste gemaakt om het abces te draineren, de pus weg laten vloeien. Vervolgens wordt de katheter door de aangebrachte incisie in het abces geplaatst. Na epithelisatie (het weer dichtgroeien) van de nieuwe opening, wordt de katheter verwijderd. Door de bank genomen zal de klier van Bartholin weer gaan inkrimpen, helen (genezen) en naar behoren gaan functioneren.

Bartholinitis follow-up en controle

Vrouwen bij wie een Bartholin cyste of abces is gedraineerd, moeten vaak weer door een arts gezien worden ter controle of nabehandeling. Met de gynaecoloog maak je afspraken over een eventuele controle of nabehandeling. Behandelde vrouwen kunnen pijnstillers krijgen voor napijn. Als antibiotica is voorgeschreven, is het belangrijk om de huur af te maken. Je moet contact opnemen met de arts als je weer last krijgt van klachten, waaronder toename van de zwelling, pijn, vaginale afscheiding, of koorts.

Prognose en ervaringen

De kans op herstel is zeer goed bij een Bartholin-custe of abces. Uiteraard kunnen de omstandigheden en ervaringen van patiënt tot patiënt verschillen. Een Bartholin cyste of abces kan terugkeren en opnieuw behandeling vereisen. Een recidief treedt in 10% van de gevallen op. In dat geval kunnen de Bartholin-klieren volledig verwijderd worden middels een operatieve ingreep.

Voorkomen van een Bartholin-cyste of abces

Er is geen manier om een bartholinitis te voorkomen. Veilig vrijen -in het bijzonder door een condoom te gebruiken- en het in acht nemen van goede hygiënegewoonten, kunnen helpen om infectie van een cyste en de vorming van een abces te voorkomen.

Lees verder

• Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling
• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Pijn en jeuk in clitoris, vagina, schaamlippen en vulva
• Vaginakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Vaginaverzakking: vaginale verzakking klachten & behandeling