Bartholin-cyste of abces: symptomen, oorzaken en behandeling

Bij een Bartholin-cyste of Bartholin-abces bouwt pus zich op in één van de Bartholin-klieren aan de ingang van de vagina. De klieren van Bartholin zijn twee niet zichtbare slijm-afscheidende klieren. Ze liggen aan weerszijden van de vagina-opening op 5 en 7 uur. Een cyste ontstaat als de klier afgesloten raakt en het slijm dat de klier produceert zich ophoopt. Als de cyste vervolgens ontstoken raakt en zich met etter vult, wordt er gesproken van een abces. Als een Bartholinische cyste ontstoken raakt, kan een kleine operatieve ingreep nodig zijn. Het verwijderen van de cyste zorgt voor genezing. De prognose is goed. Slechts in 10% van de gevallen krijg je weer last van een Bartholin-cyste of abces. In dat geval kunnen de Bartholin-klieren volledig verwijderd worden. Het verwijderen van de klieren gebeurt via een operatieve ingreep.

• Cyste van Bartholin en abces van de klier van Bartholin
• Epidemiologie
• Ontstaansmechanisme
• Oorzaken van een Bartholin cyste
• Verstopping van de afvoergangen: de basis van het probleem
• Bacteriële infecties: een veelvoorkomende boosdoener
• Risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan
• Het domino-effect: van cyste naar abces
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen Bartholin cyste of abces vagina-ingang
• Verschijnselen
• Pijn
• Uitbreiding: Mogelijke aanvullende symptomen
• Een voorbeeld uit de praktijk
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Groter wordende zwelling
• Urgent
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Pusmonster
• Differentiële diagnose
• Behandeling Bartholin cyste: Bartholinische cyste verwijderen
• Bartholin cyste zelf behandelen met zitbaden
• Marsupialisatie
• Word Bartholin Catheter
• Bartholinitis follow-up en controle
• Prognose en ervaringen
• Voorkomen van een Bartholin-cyste of abces

Cyste van Bartholin en abces van de klier van Bartholin

Stel je voor: je hebt een drukke dag, en terwijl je probeert door te gaan, voel je een zeurende pijn die je niet kunt negeren. Aanvankelijk lijkt het niets, maar al snel merk je dat zitten en lopen ongemakkelijk worden, alsof er iets kleins maar hardnekkigs in de weg zit. Voor veel vrouwen met een Bartholin-cyste begint het precies zo – een kleine verstopping die verandert in een opgezette, pijnlijke zwelling. En dan, bij de huisarts, hoor je dat het gewoon een verstopt kliertje is dat zich vol vocht heeft gezet. Een simpele blokkade die, zoals bij zoveel dingen in het leven, onverwachts ongemak brengt op de meest onhandige momenten.

De klier of het kliertje van Bartholin, ook wel voorhofklier of glandula Bartholin genoemd, is een slijmklier, waar iedere vrouw er twee van heeft. Ze zijn gelegen aan weerszijden van de ingang van de vagina op 5 en 7 uur (zie afbeelding). Ze zijn klein en niet zichtbaar of voelbaar. Deze slijmklieren hebben als functie om de vagina tijdens de geslachtsgemeenschap te bevochtigen. Er kunnen problemen ontstaan, wanneer een klier afgesloten raakt en zich een holte met vloeibare inhoud vormt dat nergens heen kan. Deze slijmophoping wordt een cyste genoemd. Als er een ontsteking ontstaat, dan vult de holte zich met etter (pus) hetgeen een abces wordt genoemd. In de meeste gevallen is slechts één van de twee klieren aangedaan.

Epidemiologie

Leeftijd en geslachtsverschillen
De Cyste van Bartholin, een met vocht gevulde zwelling die ontstaat door een verstopping in de afvoergang van de Bartholin-klier, komt vrijwel uitsluitend bij volwassen vrouwen voor. De Bartholin-klieren bevinden zich aan weerszijden van de vaginale opening en spelen een rol bij de bevochtiging van de vaginawand tijdens seksuele opwinding. Vrouwen tussen de 20 en 30 jaar zijn het meest vatbaar voor deze cysten, vooral tijdens hun reproductieve jaren, wanneer de klieren actiever zijn. Studies tonen aan dat 2% van de vrouwen in deze leeftijdsgroep ooit te maken krijgt met een Bartholin-cyste, terwijl het vóórkomen bij postmenopauzale vrouwen aanzienlijk lager ligt. Mannen en kinderen worden niet getroffen door deze aandoening, omdat de Bartholin-klieren alleen bij volwassen vrouwen functioneel zijn.

Abcessen van de klier van Bartholin, waarbij een infectie in een cyste tot een pijnlijk abces leidt, komen vaker voor bij jonge, seksueel actieve vrouwen. Vrouwen tussen de 20 en 40 jaar hebben de hoogste incidentie, met schattingen dat ongeveer 1 op de 50 vrouwen in deze leeftijdsgroep ooit een abces ontwikkelt. Bij postmenopauzale vrouwen neemt het risico op zowel cysten als abcessen aanzienlijk af, omdat de activiteit van de Bartholin-klieren met de leeftijd vermindert.

Geografische en klimatologische invloeden
In Nederland en België komen de Cyste van Bartholin en het abces van Bartholin regelmatig voor, maar het totale aantal gevallen is moeilijk precies vast te stellen omdat veel vrouwen de aandoening zelf thuis behandelen. Gemiddeld wordt aangenomen dat 2-3% van de vrouwen ooit te maken krijgt met een Bartholin-cyste, en ongeveer de helft daarvan ontwikkelt uiteindelijk een abces. Klimaat lijkt geen directe invloed te hebben op het ontstaan van een Bartholin-cyste, maar indirect kunnen warme, vochtige omgevingen bijdragen aan bacteriële groei in het vaginale gebied, wat het risico op een infectie verhoogt. In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals de Caribische eilanden, kan het tropische klimaat een rol spelen bij een verhoogde kans op infecties door de constante warmte en vochtigheid, wat de kans op een abces van de klier van Bartholin kan vergroten.

Wereldwijd zijn de incidentiecijfers van de Bartholin-cyste en het bijbehorende abces relatief vergelijkbaar tussen landen. Echter, in ontwikkelingslanden kunnen slechte hygiëneomstandigheden en beperkte toegang tot gezondheidszorg bijdragen aan een hogere incidentie van infecties en abcessen. In sommige tropische regio's, zoals in delen van Zuidoost-Azië en Afrika, komt het abces van Bartholin mogelijk vaker voor vanwege omgevingsfactoren en beperkte toegang tot antibiotica en chirurgische behandelingen, waardoor de infecties moeilijker te behandelen zijn. Daarentegen kan in ontwikkelde landen de beschikbaarheid van medische zorg en preventieve hygiënemaatregelen het risico op ernstige infecties verlagen.

Genetische en fysiologische invloeden
Er is geen sterke genetische predispositie voor de ontwikkeling van een Bartholin-cyste, maar enkele fysiologische en anatomische factoren kunnen de kans op een verstopping van de klier verhogen. Anatomische variaties in de klierstructuur of de afvoergang kunnen bijvoorbeeld leiden tot een verhoogd risico op verstopping, vooral bij vrouwen met eerdere ontstekingen in het bekkengebied of die aanleg hebben voor cystevorming. Hoewel genetica geen directe invloed heeft, wordt aangenomen dat vrouwen met een zwakker immuunsysteem, zoals mensen met auto-immuunziekten of diabetes, een verhoogd risico hebben op infecties en dus ook op de ontwikkeling van een abces.

Een ander belangrijk aspect is de invloed van seksuele activiteit. Seksueel actieve vrouwen lopen een verhoogd risico op een abces van de klier van Bartholin, omdat bacteriën zoals Escherichia coli, Staphylococcus aureus, en Neisseria gonorrhoeae (gonorroe) gemakkelijker toegang krijgen tot de vaginale opening en de klieren. Het abces kan zich ontwikkelen door de aanwezigheid van deze bacteriën, die ontstekingen veroorzaken en uiteindelijk leiden tot de vorming van pus in de klier.

Voorbeelden en cijfers
In Nederland en België krijgt naar schatting 2-3% van de vrouwen ooit te maken met een Bartholin-cyste, waarvan ongeveer 1-2% uiteindelijk een abces ontwikkelt. In de Verenigde Staten zijn de cijfers vergelijkbaar, met schattingen van ongeveer 1 op de 40 vrouwen die op enig moment een Bartholin-abces ontwikkelen. In ontwikkelingslanden is dit cijfer mogelijk hoger vanwege hygiëne- en behandelingsbeperkingen. Het meest voorkomende infectieuze agens voor abcessen van Bartholin is Escherichia coli, dat verantwoordelijk is voor ongeveer 60-70% van de gevallen.

Bij vrouwen met terugkerende Bartholin-abcessen kan een chirurgische ingreep worden overwogen, zoals marsupialisatie of verwijdering van de Bartholin-klier om herhaling te voorkomen. Dit wordt echter alleen aanbevolen wanneer conservatieve behandelingen, zoals warme kompressen en antibiotica, niet effectief zijn. De incidentie van terugkerende cysten is ongeveer 10%, wat de noodzaak benadrukt van grondige medische evaluatie en gepaste behandeling.

Ontstaansmechanisme

Het ontstaansmechanisme van een Bartholin-cyste begint met een kleine verstopping in de afvoergang van de Bartholin-klier, die zich aan weerszijden van de vaginale opening bevindt. Normaal gesproken zorgt deze klier voor een natuurlijke bevochtiging, vooral tijdens seksuele opwinding. Maar wanneer de afvoergang wordt geblokkeerd – bijvoorbeeld door ontsteking, slijm of bacteriën – kan het geproduceerde vocht nergens heen. Het stapelt zich op, en langzaam vormt zich een zachte, met vocht gevulde cyste.

Als er bacteriën in de cyste terechtkomen, zoals Escherichia coli of Staphylococcus aureus, kan er een infectie ontstaan. Het vocht verandert in pus, de cyste zwelt op, en er ontstaat een pijnlijk abces. Dit abces kan rood en warm worden en veroorzaakt meestal scherpe pijn, vooral bij zitten, lopen of bewegen. Zo transformeert een onschuldige verstopping in een pijnlijke aandoening die behandeling vereist.

Oorzaken van een Bartholin cyste

Een Bartholin-cyste ontstaat wanneer de afvoergangen van de Bartholin-klieren, gelegen aan weerszijden van de vaginale opening, verstopt raken. Dit kan leiden tot een pijnlijke zwelling, en in sommige gevallen tot een geïnfecteerd abces. De oorzaken van deze verstopping zijn divers en kunnen variëren van anatomische blokkades tot bacteriële infecties.

Verstopping van de afvoergangen: de basis van het probleem

De meest voorkomende oorzaak van een Bartholin-cyste is een verstopping van de afvoergangen. De klieren van Bartholin produceren een slijmerig vocht dat helpt bij het bevochtigen van de vaginale opening tijdens seksuele opwinding. Als deze kleine buisjes verstopt raken, kan het slijm niet naar buiten worden afgevoerd. Dit leidt tot een ophoping van vocht in de klier, wat resulteert in een cyste. De blokkade kan worden veroorzaakt door:

• Verdikking van slijm: Door hormonale schommelingen kan het slijm in de afvoergangen dikker worden en de doorgang blokkeren.
• Letsel of irritatie: Wrijving door kleding, tampongebruik of vaginale ingrepen kan leiden tot kleine verwondingen en zwelling in de afvoergangen.
• Littekens of fibrose: Herhaalde infecties of trauma kunnen littekenweefsel veroorzaken dat de doorgang afsluit.

Bacteriële infecties: een veelvoorkomende boosdoener

Een bacteriële infectie is een andere veelvoorkomende oorzaak van een Bartholin-cyste, vooral als de cyste evolueert tot een abces. Infecties kunnen de afvoergangen direct blokkeren of bestaande cysten infecteren. Veelvoorkomende bacteriën zijn:

• Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's): Bacteriën zoals Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae worden vaak in verband gebracht met infecties van de Bartholin-klieren. Deze soa's veroorzaken ontsteking en zwelling van de afvoergangen.
• Darmbacteriën: Bacteriën zoals Escherichia coli, die normaal in de darm leven, kunnen via de huid of slijmvliezen de Bartholin-klieren bereiken. Dit gebeurt vaak door slechte hygiëne of een nabijgelegen infectie.
• Stafylokokken en streptokokken: Deze veelvoorkomende huidbacteriën kunnen ook een infectie veroorzaken als ze de afvoergangen binnendringen via kleine wondjes of huidirritaties.

Risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan

Bepaalde factoren kunnen het risico op een Bartholin-cyste vergroten:

• Slechte hygiëne: Dit verhoogt de kans op bacteriële infecties, vooral in het genitale gebied.
• Seksuele activiteit: Kan het risico op soa's verhogen en leidt vaak tot microtrauma’s die de klieren vatbaar maken voor infectie.
• Hormonale schommelingen: Tijdens de menstruatiecyclus of zwangerschap kan de productie van slijm in de Bartholin-klieren veranderen, wat blokkades kan veroorzaken.
• Immuunstoornissen: Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals door hiv of diabetes, lopen een groter risico op infecties en cystevorming.

Het domino-effect: van cyste naar abces

Een onbehandelde Bartholin-cyste kan geïnfecteerd raken en evolueren tot een pijnlijk abces. Dit gebeurt wanneer bacteriën de cyste binnendringen en zich vermenigvuldigen, wat leidt tot:

• Ernstige zwelling: De klier kan aanzienlijk opzwellen en pijnlijk worden, waardoor lopen of zitten ongemakkelijk wordt.
• Pusvorming: Het geïnfecteerde vocht in de cyste verandert in pus, wat druk en ontsteking veroorzaakt.
• Koorts en algehele malaise: Bij ernstige infecties kan de patiënt zich ziek voelen en koorts ontwikkelen.
• Een voorbeeld uit de praktijk

Neem dit voorbeeld:

• Sara, een 34-jarige vrouw die merkte dat ze een pijnloze zwelling aan de ingang van haar vagina had. Ze negeerde het, maar na een paar weken begon de zwelling pijnlijk te worden en kreeg ze koorts. Bij onderzoek bleek ze een geïnfecteerde Bartholin-cyste te hebben, veroorzaakt door Escherichia coli. Dankzij een snelle drainageprocedure en antibiotica genas ze volledig.

Risicofactoren

Een Bartholin-cyste of -abces kan iedere vrouw treffen. Toch zijn er specifieke factoren die het risico op het ontwikkelen ervan verhogen. Deze risicofactoren kunnen variëren van dagelijkse gewoonten en medische aandoeningen tot seksuele gezondheid en genetische aanleg. Laten we deze factoren verkennen, zodat je beter begrijpt hoe je de kans op deze aandoening kunt minimaliseren.

Slechte hygiëne
Een goede intieme hygiëne is essentieel om bacteriën weg te houden van de gevoelige Bartholin-klieren. Slechte hygiëne kan leiden tot ophoping van vuil en bacteriën in de omgeving van de vaginale opening, wat de kans vergroot op een infectie die de afvoergangen van de klieren verstopt.

• Voorbeeld: Langdurig dragen van strakke of synthetische onderkleding kan vocht en warmte vasthouden, wat een broedplaats vormt voor bacteriën zoals Escherichia coli.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's)
Soa's zoals Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae zijn veelvoorkomende veroorzakers van infecties in de Bartholin-klieren. Deze bacteriën kunnen ontstekingen en zwelling veroorzaken, waardoor de afvoergangen geblokkeerd raken.

• Risicogroepen: Mensen met meerdere seksuele partners of inconsistent condoomgebruik lopen een groter risico op soa's, en daarmee op een Bartholin-cyste of -abces.

Hormonale veranderingen
Schommelingen in hormoonspiegels, zoals tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of menopauze, kunnen de slijmproductie in de Bartholin-klieren beïnvloeden. Dit kan leiden tot een verhoogde kans op blokkades en cystevorming.

• Voorbeeld: Tijdens de zwangerschap worden de klieren vaak actiever, wat de kans op een verstopping vergroot.

Trauma of irritatie
Beschadiging van de Bartholin-klieren of hun afvoergangen kan leiden tot littekens of zwelling, wat een blokkade veroorzaakt. Dit trauma kan voortkomen uit:

• Chirurgische ingrepen of vaginale bevallingen.
• Intensief gebruik van tampons of menstruatiecups.
• Overmatige wrijving door strakke kleding of seksuele activiteit.

Immuunstoornissen
Een verzwakt immuunsysteem maakt het moeilijker voor het lichaam om infecties te bestrijden, waardoor bacteriën zoals Escherichia coli of stafylokokken makkelijker de Bartholin-klieren kunnen infecteren.

Voorbeelden:

• Mensen met hiv/aids of diabetes hebben een hoger risico.
• Langdurig gebruik van corticosteroïden of chemotherapie kan de afweer verminderen.

Leeftijd
Bartholin-cysten komen vaker voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, meestal tussen de 20 en 40 jaar. Dit komt omdat de klieren actiever zijn tijdens deze levensfase. Na de menopauze wordt de kans kleiner, tenzij andere risicofactoren aanwezig zijn.

Overmatige vochtigheid in het genitale gebied
Vochtige omstandigheden in de genitale omgeving, zoals bij zweten of natte kleding, kunnen het risico op bacteriële infecties verhogen. Dit geldt vooral bij langdurig dragen van synthetisch ondergoed of zwemkleding.

Genetische aanleg
Hoewel zeldzaam, kan een familiegeschiedenis van Bartholin-cysten of andere genitale klierproblemen een rol spelen. Dit kan te maken hebben met een aangeboren aanleg voor overmatige slijmproductie of gevoelige klieren.

Gebruik van vaginale producten
Het gebruik van agressieve producten zoals parfums, vaginale sprays of chemische irriterende stoffen kan de huid en klieren rondom de vagina irriteren. Dit verhoogt het risico op ontstekingen en blokkades.

[B]Onbehandelde kleine infecties[/B]
Kleine infecties in de vaginale omgeving, zoals een vaginale schimmelinfectie of bacteriële vaginose, kunnen zich verspreiden naar de Bartholin-klieren als ze niet tijdig worden behandeld.

• Voorbeeld: Een kleine vaginale infectie die zich uitbreidt naar de afvoergangen van de Bartholin-klieren kan uiteindelijk leiden tot een cyste of abces.

Risicogroepen

Ofschoon een Bartholin-cyste of -abces in principe iedere vrouw kan treffen, zijn sommige groepen mensen gevoeliger voor het ontwikkelen van deze aandoening. Dit heeft te maken met specifieke levensstijlen, medische aandoeningen of biologische kenmerken. Hier is een overzicht van de belangrijkste risicogroepen en waarom zij een verhoogde kans lopen.

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd
De meest voorkomende doelgroep voor een Bartholin-cyste of -abces zijn vrouwen tussen de 20 en 40 jaar. In deze levensfase zijn de Bartholin-klieren het meest actief, omdat ze een cruciale rol spelen bij het bevochtigen van de vaginale opening. Door de verhoogde slijmproductie is er meer kans op blokkades en infecties.

Waarom? Hormonen zoals oestrogeen stimuleren de activiteit van de klieren, wat bijdraagt aan de vorming van cysten.

• Voorbeeld: Lisa, 28 jaar, merkte na een intensieve sportsessie een zwelling op. Haar arts diagnosticeerde een kleine Bartholin-cyste, waarschijnlijk veroorzaakt door verhoogde slijmproductie tijdens de ovulatie.

Seksueel actieve vrouwen
Vrouwen die seksueel actief zijn, lopen een verhoogd risico, vooral als er sprake is van meerdere seksuele partners of inconsistent condoomgebruik. Seksuele activiteit kan kleine beschadigingen of irritaties aan de Bartholin-klieren veroorzaken, waardoor bacteriën zoals Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae makkelijker binnendringen.

Waarom? Seksuele activiteit kan de klieren direct irriteren en het risico op soa's vergroten, wat een veelvoorkomende oorzaak is van infecties.

• Voorbeeld: Anna, 35 jaar, kreeg na een nieuwe seksuele relatie een pijnlijke zwelling bij de vaginale opening. De diagnose? Een Bartholin-abces veroorzaakt door gonorroe.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Een verzwakt immuunsysteem, door bijvoorbeeld hiv, diabetes, of chemotherapie, maakt het moeilijker voor het lichaam om infecties te bestrijden. Dit verhoogt het risico op bacteriële infecties die leiden tot een Bartholin-cyste of -abces.

Waarom? Het lichaam heeft meer moeite om schadelijke bacteriën zoals Escherichia coli of stafylokokken af te weren.

• Voorbeeld: Maria, 42 jaar, heeft diabetes en kreeg een terugkerende Bartholin-cyste door een bacteriële infectie die haar lichaam niet volledig kon bestrijden.

Zwangere vrouwen
Tijdens de zwangerschap verandert de hormoonbalans drastisch, wat kan leiden tot een verhoogde slijmproductie in de Bartholin-klieren. Daarnaast kan de druk op het bekkengebied door de groeiende baarmoeder bijdragen aan verstoppingen in de afvoergangen.

Waarom? De hormonale schommelingen en extra druk verhogen het risico op blokkades en zwelling.

• Voorbeeld: Sarah, 30 weken zwanger, merkte een pijnloze zwelling op die na een paar dagen pijnlijk werd. Bij controle bleek het een Bartholin-abces te zijn.

Vrouwen met een voorgeschiedenis van cysten of abcessen
Mensen die eerder een Bartholin-cyste of -abces hebben gehad, lopen een groter risico op herhaling. Dit komt vaak door littekenvorming in de afvoergangen, waardoor de klieren gevoeliger worden voor verstopping en infectie.

Waarom? Littekenweefsel kan de natuurlijke drainage van de klieren belemmeren, wat de kans op nieuwe cysten vergroot.

• Voorbeeld: Eva, 38 jaar, had twee jaar geleden een abces dat werd behandeld met drainage. Ze ontwikkelde onlangs opnieuw een kleine cyste aan dezelfde kant.

Vrouwen die vaginale producten gebruiken
Het gebruik van irriterende vaginale producten, zoals geparfumeerde sprays, wasmiddelen of crèmes, kan de huid en klieren rond de vagina irriteren. Dit verhoogt het risico op ontstekingen en blokkades.

Waarom? Chemische stoffen kunnen de delicate huid en klieren beschadigen, waardoor infecties makkelijker ontstaan.

• Voorbeeld: Noor, 25 jaar, gebruikte regelmatig geparfumeerde vaginale sprays en ontwikkelde een pijnlijke Bartholin-cyste.

Mensen met een slechte intieme hygiëne
Onvoldoende hygiëne of langdurig dragen van strakke, vochtige kleding kan bacteriën zoals Escherichia coli de kans geven om de afvoergangen van de Bartholin-klieren te infecteren.

Waarom? Warmte en vocht zijn de ideale omgeving voor bacteriën om te gedijen.

• Voorbeeld: Sophie, 32 jaar, merkte een zwelling op na een stranddag waarbij ze lange tijd in natte zwemkleding bleef lopen.

Vrouwen na vaginale bevallingen
Na een vaginale bevalling kunnen de Bartholin-klieren geïrriteerd raken door kleine beschadigingen of littekenvorming. Dit maakt deze vrouwen tijdelijk gevoeliger voor cysten of infecties.

Waarom? Trauma aan het vaginale gebied kan leiden tot verstoppingen in de afvoergangen.

• Voorbeeld: Laura, 29 jaar, kreeg drie weken na haar bevalling een kleine, pijnlijke zwelling die werd gediagnosticeerd als een Bartholin-abces.

Symptomen Bartholin cyste of abces vagina-ingang

Verschijnselen

Een Bartholin-cyste veroorzaakt meestal een zichtbare of voelbare zwelling van de schaamlippen aan de aangedane kant, nabij de ingang van de vagina. De cyste kan klein en onopvallend zijn, maar ook aanzienlijk groot worden, afhankelijk van de mate van ophoping van slijm. In veel gevallen is een cyste niet pijnlijk, maar als de cyste groter wordt, kan deze ongemak veroorzaken. Hevige pijn suggereert vaak dat de cyste is geïnfecteerd en is overgegaan in een abces, wat medische behandeling vereist. Toch kan zelfs een grote cyste zonder infectie pijn veroorzaken, vooral door druk op omliggende weefsels.

Vaak treden de klachten onregelmatig op. Sommige vrouwen ervaren slechts lichte irritatie, terwijl anderen pijn en zwelling opmerken die gedurende de dag fluctueert, afhankelijk van activiteitenniveau of kledingkeuze.

Pijn

Bij een Bartholin-abces wordt de situatie ernstiger. De pijn is vaak intens en verergert bij dagelijkse activiteiten zoals lopen, zitten of het dragen van strakke kleding. Het gezwollen gebied is extreem gevoelig en de huid eromheen is vaak rood, warm en gespannen. De pijn kan zo hevig zijn dat het normaal functioneren bemoeilijkt.

In tegenstelling tot andere infecties hebben vrouwen met een Bartholin-abces meestal geen koorts, maar dit kan voorkomen bij ernstige infecties of als het abces zich uitbreidt. Als de infectie wordt veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening (soa), zoals Chlamydia of Gonorroe, kan vaginale afscheiding aanwezig zijn, vaak met een onaangename geur of een afwijkende kleur.

Geslachtsgemeenschap wordt vaak als pijnlijk ervaren, omdat de gezwollen klier extra druk en irritatie veroorzaakt. Hetzelfde geldt voor tampongebruik of andere activiteiten waarbij druk wordt uitgeoefend op de vaginale opening.

Uitbreiding: Mogelijke aanvullende symptomen

Naast de kernsymptomen kunnen vrouwen met een Bartholin-cyste of -abces ook andere klachten ervaren, afhankelijk van de ernst en de oorzaak van de aandoening:

• Een drukkend gevoel in het bekkengebied: Bij grotere cysten kunnen vrouwen een constante druk of zwaartegevoel ervaren, alsof er een knobbeltje aanwezig is dat tegen de omliggende structuren aandrukt.
• Toegenomen pijn bij beweging: Activiteiten zoals traplopen of fietsen kunnen de pijn verergeren, vooral als er sprake is van een abces.
• Roodheid en warmte: Bij een geïnfecteerd abces kan de huid rondom de zwelling rood, warm en strak aanvoelen, wat duidt op een actieve ontsteking.
• Problemen met plassen: Als de cyste of het abces groot genoeg wordt, kan het druk uitoefenen op de urethra (plasbuis), wat kan leiden tot pijn of moeite met plassen.
• Algemene malaise: Bij ernstige infecties kunnen vrouwen zich vermoeid of ziek voelen, hoewel koorts zeldzaam is bij een Bartholin-abces.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Groter wordende zwelling

Raadpleeg een arts als de zwelling groter wordt of niet binnen een paar dagen lijkt te verbeteren. Als zich een abces gevormd heeft, moet er drainage van het abces plaatsvinden. Drainage is het ontlasten of ledigen van de holte met pus.

Urgent

Bij vaginale afscheiding, buikpijn, koorts of braken, geldt te allen tijde: bel de dokter. De voornaamste reden om dringende hulp te zoeken bij een cyste of een abces in een kliertje van Bartholin, is acute pijn. Vrouwen die ernstige pijn ondervinden of die niet kunnen zitten of lopen moet binnen afzienbare tijd een arts bezoeken.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Het vaststellen dat er sprake is van een Bartholin cyste of abces, gebeurt vaak door lichamelijk onderzoek. In veel gevallen zijn er geen aanvullende tests nodig.

Pusmonster

Soms wordt er een zogeheten pusmonster genomen voor microbiologisch onderzoek. Daarmee kan het micro-organisme worden geïdentificeerd die de infectie heeft veroorzaakt en kan gecontroleerd worden op seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals chlamydia en gonorroe.

Differentiële diagnose

Een aantal aandoeningen kunnen qua symptomen veel gelijkenis vertonen met Bartholin-cyste. De arts zal deze bij zijn diagnosestelling moet uitsluiten:

• talgbult of atheroomcyste;
• Atheroomcyste achter het oor / Bron: Me, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  Gartnerkanaal cyste
• bloeduitstorting of hematoom;
• zweetkliergezwel of hidradenoom;
• lipoom (goedaardig vetbultje, vaak gelegen tussen huid en spierlaag);
• cyste van Skene;
• weke sjanker;
• endometriose (aandoening van de vrouwelijke voortplantingsorganen);
• genitale wratten;
• gonorroe;
• kanker in de Bartholin-klier;
• syfilis
• vaginitis (ontsteking van het slijmvlies in de vagina)
• rijstkorrelgrote verhevenheden in het vestibulair slijmvlies;
• vulvakanker.

Behandeling Bartholin cyste: Bartholinische cyste verwijderen

Bartholin cyste zelf behandelen met zitbaden

Voor een kleine a-symptomatische cyste die niet pijnlijk is, bestaat de behandeling uit frequente zitbaden (betadine-jodiumzeep of een Biotex badje) en naspoelen met water. Als de cyste groter en/of pijnlijker wordt, moet de huisarts de situatie opnieuw beoordelen.

Marsupialisatie

Bij een grote cyste kan een chirurgische ingreep worden overwogen. In veel gevallen is marsupialisatie de aangewezen behandelmethode voor Bartholin-cysten alsook abcessen. De cyste of abces wordt opengesneden zodat de inhoud ervan naar buiten vloeit. De wanden van de cyste of het abces worden weggesneden, waarna de snijranden aan de huid worden gehecht.

Word Bartholin Catheter

Ook kan er een katheter, de zogeheten 'Word Bartholin Catheter', worden gebruikt. Eerst wordt door de arts een incisie in de buitenwand van de cyste gemaakt om het abces te draineren, de pus weg laten vloeien. Vervolgens wordt de katheter door de aangebrachte incisie in het abces geplaatst. Na epithelisatie (het weer dichtgroeien) van de nieuwe opening, wordt de katheter verwijderd. Door de bank genomen zal de klier van Bartholin weer gaan inkrimpen, helen (genezen) en naar behoren gaan functioneren.

Bartholinitis follow-up en controle

Vrouwen bij wie een Bartholin cyste of abces is gedraineerd, moeten vaak weer door een arts gezien worden ter controle of nabehandeling. Met de gynaecoloog maak je afspraken over een eventuele controle of nabehandeling. Behandelde vrouwen kunnen pijnstillers krijgen voor napijn. Als antibiotica is voorgeschreven, is het belangrijk om de huur af te maken. Je moet contact opnemen met de arts als je weer last krijgt van klachten, waaronder toename van de zwelling, pijn, vaginale afscheiding, of koorts.

Prognose en ervaringen

De kans op herstel is zeer goed bij een Bartholin-custe of abces. Uiteraard kunnen de omstandigheden en ervaringen van patiënt tot patiënt verschillen. Een Bartholin cyste of abces kan terugkeren en opnieuw behandeling vereisen. Een recidief treedt in 10% van de gevallen op. In dat geval kunnen de Bartholin-klieren volledig verwijderd worden middels een operatieve ingreep.

Voorkomen van een Bartholin-cyste of abces

Er is geen manier om een bartholinitis te voorkomen. Veilig vrijen -in het bijzonder door een condoom te gebruiken- en het in acht nemen van goede hygiënegewoonten, kunnen helpen om infectie van een cyste en de vorming van een abces te voorkomen.

Lees verder

• Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling
• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Pijn en jeuk in clitoris, vagina, schaamlippen en vulva
• Vaginakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Vaginaverzakking: vaginale verzakking klachten & behandeling