Maagperforatie: Gat in maagwand met buikpijn en braken

Jaarlijks krijgen in Nederland rond de negenhonderd patiënten te maken met een maagperforatie. Bij een maagperforatie ontstaat een gat in de maagwand. Deze doorboring van de maagwand gebeurt veelal als gevolg van een maagzweer, al zijn er ook andere oorzaken bekend voor deze ernstige aandoening. Ernstige buikpijn en braken vormen de belangrijkste symptomen van een maagperforatie. Bij een maagdoorboring gebruikt de arts beeldvormende onderzoeken om de locatie en ernst van het defect in de maag te identificeren. Bij deze ernstige situatie is vrijwel altijd een spoedoperatie vereist om verdere complicaties, zoals een buikvliesontsteking, te voorkomen. De vooruitzichten van patiënten die tijdig worden behandeld, zijn over het algemeen goed, maar ondanks snelle interventie kunnen (levensbedreigende) complicaties optreden.

• Epidemiologie
• Synoniemen maagperforatie
• Oorzaken: Gat in maagwand, vaak door maagzweer
• Risicofactoren
• Symptomen: Ernstige buikpijn en braken
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met operatie en antibiotica
• Prognose
• Complicaties: Infecties en andere risico's
• Preventie van maagperforatie

Epidemiologie

Maagperforaties komen relatief zelden voor, maar ze vertegenwoordigen een ernstige medische noodsituatie. Anno augustus 2024 worden in Nederland jaarlijks ongeveer 900 gevallen van maagperforatie gemeld. Hoewel het vaker voorkomt bij oudere volwassenen, kan het op elke leeftijd optreden.

Synoniemen maagperforatie

Een maagperforatie is bekend onder verschillende benamingen:

• doorboorde maag
• gaatje in de maag
• gat in de maag
• gescheurde maag
• maagdoorboring
• perforatie (van de) maag
• scheur(tje) in de maag

Oorzaken: Gat in maagwand, vaak door maagzweer

Bij ongeveer 5% van alle patiënten met een maagzweer ontwikkelt zich een gat in de maagwand. Andere mogelijke oorzaken zijn onder andere maagkanker, trauma's zoals een messteek (steekwonde) of schotwonde, en het inslikken van scherpe voorwerpen zoals botjes. Een van de grootste risico's bij een maagperforatie is dat maagzuur en maaginhoud de buikholte binnendringen, wat kan leiden tot ernstige schade aan het buikvlies en omliggende organen. Dit resulteert in peritonitis, een gevaarlijke ontsteking van het buikvlies door een infectie.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een maagperforatie zijn:

• Chronisch gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's)
• Langdurige of onbehandelde maagzweren
• Infectie met Helicobacter pylori
• Roken en overmatig alcoholgebruik
• Trauma aan de buik
• Aandoeningen zoals het Zollinger-Ellison-syndroom
• Aandoeningen zoals maagkanker

Symptomen: Ernstige buikpijn en braken

De patiënt ervaart bij een maagperforatie acute, plotselinge en intense dolksteekpijn in de bovenbuik, vaak in het midden. Deze pijn kan uitstralen naar de schouders en rug. De perforatie leidt doorgaans snel tot peritonitis, met symptomen zoals:

• Ernstige, continue buikpijn
• Braken, soms met bloed
• Misselijkheid
• Koorts en rillingen
• Opgeblazen gevoel en een harde, gevoelige buik
• Zwarte ontlasting door bloedverlies in het maagdarmkanaal

Alarmsymptomen

Enkele alarmsymptomen die wijzen op een maagperforatie zijn:

• Plotselinge, hevige buikpijn
• Onverklaarbare bloedingen (zoals bloed braken of zwarte ontlasting)
• Koorts en tekenen van sepsis (snelle hartslag, lage bloeddruk, verwarring)
• Harde, gevoelige buik die niet kan worden ingedrukt

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek Tijdens een lichamelijk onderzoek zal de arts de buik van de patiënt palperen. Vaak is er sprake van een gevoelige, harde buik, wat wijst op spierverzet en peritonitis. Daarnaast kan een digitaal rectaal onderzoek zwarte ontlasting onthullen, wat een teken is van bloeding in het maag-darmkanaal.

Diagnostisch onderzoek Meerdere diagnostische onderzoeken zijn nodig om een maagperforatie te bevestigen en de ernst ervan te bepalen:

• Bloedonderzoek: Dit onthult vaak een verhoogd aantal witte bloedcellen (leukocytose), wat duidt op een infectie.
• Röntgenfoto's van de borstkas en buik: Vrije lucht in de buikholte, zichtbaar op een röntgenfoto, is een teken van perforatie.
• Contrastonderzoek: Een röntgenfoto met gastrografine (contraststof) kan de locatie van de perforatie aantonen.
• CT-scan van de buik: Dit biedt een gedetailleerd beeld van de buikholte en helpt bij het lokaliseren van de perforatie.
• Gastroscopie: Een endoscopisch onderzoek van de maag waarmee de arts ook een biopt kan nemen om de onderliggende oorzaak van de perforatie, zoals kanker of een maagzweer, te onderzoeken.

Behandeling met operatie en antibiotica

Bij een maagperforatie is een spoedoperatie noodzakelijk om het gat in de maag te dichten en verdere complicaties te voorkomen. Afhankelijk van de ernst van de perforatie kan het nodig zijn om (een deel van) de maag te verwijderen, een procedure die bekendstaat als een (partiële) gastrectomie. Naast chirurgie is een intensieve antibioticabehandeling vereist om een buikvliesontsteking (peritonitis) te bestrijden. Als de maaginhoud al in de buikholte is gelekt, spoelt de chirurg de buikholte om infectie te voorkomen. In zeldzame gevallen kan een conservatieve behandeling met alleen antibiotica worden overwogen als de perforatie vanzelf is gesloten, wat met verschillende onderzoeken bevestigd moet worden.

Prognose

De prognose na een operatie voor maagperforatie is over het algemeen goed, mits de perforatie tijdig wordt behandeld. De uitkomst hangt echter sterk af van de snelheid van de interventie, de onderliggende oorzaak van de perforatie, en de aanwezigheid van andere aandoeningen.

Complicaties: Infecties en andere risico's

Zelfs met snelle chirurgische interventie blijft de kans op complicaties aanwezig. Veel voorkomende complicaties zijn:

• Peritonitis: Een ontsteking van het buikvlies door lekkende maaginhoud.
• Buikabces: Een gelokaliseerde pusophoping in de buikholte.
• Sepsis: Een levensbedreigende bloedvergiftiging die kan optreden als de infectie zich verspreidt.
• Lekkage van de maaginhoud na de operatie, wat opnieuw chirurgisch ingrijpen kan vereisen.

Preventie van maagperforatie

Hoewel een maagperforatie niet altijd te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen het risico verlagen:

• Tijdige behandeling van maagzweren en [ARTIKEL=180106]Helicobacter pylori infecties
• Vermijden van langdurig of overmatig gebruik van NSAID's zonder medisch toezicht
• Stoppen met roken en beperken van alcoholgebruik
• Regelmatige medische controle bij patiënten met risicofactoren zoals maagkanker of chronische maagzweren
• Veilige praktijken om trauma aan de buik te voorkomen, zoals het vermijden van risicovolle activiteiten