Maagperforatie: Gat in maagwand met buikpijn en braken

Jaarlijks krijgen in Nederland rond de negenhonderd patiënten te maken met een maagperforatie. Bij een maagperforatie ontstaat een gat in de maagwand. Deze doorboring van de maagwand gebeurt veelal als gevolg van een maagzweer, al zijn er ook andere oorzaken bekend voor deze ernstige aandoening. Ernstige buikpijn en braken vormen de belangrijkste symptomen van een maagperforatie. Bij een maagdoorboring gebruikt de arts beeldvormende onderzoeken om de locatie en ernst van het defect in de maag te identificeren. Bij deze ernstige situatie is vrijwel altijd een spoedoperatie vereist om verdere complicaties, zoals een buikvliesontsteking, te voorkomen. De vooruitzichten van patiënten die tijdig worden behandeld, zijn over het algemeen goed, maar ondanks snelle interventie kunnen (levensbedreigende) complicaties optreden.

• Synoniemen maagperforatie
• Epidemiologie
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Gat in maagwand, vaak door maagzweer
• Risicofactoren
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Ernstige buikpijn en braken
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met operatie en antibiotica
• Prognose
• Complicaties: Infecties en andere risico's
• Preventie van maagperforatie

Synoniemen maagperforatie

Een maagperforatie is bekend onder verschillende benamingen:

• doorboorde maag
• gaatje in de maag
• gat in de maag
• gescheurde maag
• maagdoorboring
• perforatie (van de) maag
• scheur(tje) in de maag

Epidemiologie

Epidemiologie

Maagperforatie is een ernstige medische aandoening waarbij een gat of scheur ontstaat in de maagwand, wat leidt tot de uitstroom van maaginhoud in de buikholte. Deze aandoening komt niet vaak voor, maar wanneer deze zich voordoet, is het levensbedreigend en vereist onmiddellijke medische behandeling.

Prevalentie

Maagperforatie is een relatief zeldzame aandoening, maar het aantal gevallen neemt toe bij bepaalde risicogroepen. Schattingen suggereren dat maagperforatie in de Verenigde Staten jaarlijks ongeveer 1 op 10.000 ziekenhuisopnames betreft. Wereldwijd variëren de prevalentie en incidentie per regio, afhankelijk van toegang tot zorg, hygiëne en dieet.

Leeftijd en geslacht

Maagperforatie komt vaker voor bij volwassenen tussen de 40 en 60 jaar. De aandoening is zeldzaam bij jonge kinderen, maar kan optreden bij hen als gevolg van ernstige infecties of letsel. Mannen hebben doorgaans een hoger risico dan vrouwen, waarschijnlijk door het grotere gebruik van risicovolle gewoonten, zoals roken en overmatig alcoholgebruik.

Geografische variaties

In landen met een hogere levensstandaard en betere medische zorg is de incidentie van maagperforatie relatief laag. In ontwikkelingslanden komt maagperforatie vaker voor, vaak door onbehandelde maagzweren en infecties zoals Helicobacter pylori, die vaker voorkomen in deze gebieden.

Mechanisme

Maagperforatie ontstaat wanneer de maagwand beschadigd raakt door ulcera (zweren), tumoren, of letsels die de integriteit van de maagwand verstoren. Dit leidt tot een onmiddellijke lek van maaginhoud in de buikholte, wat kan leiden tot peritonitis, een ernstige infectie van het buikvlies.

Maagzweren

De meest voorkomende oorzaak van maagperforatie is een maagzweer, die kan worden veroorzaakt door overmatig gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), alcoholmisbruik, of een infectie met Helicobacter pylori. Wanneer een zweer door de maagwand heen breekt, veroorzaakt dit perforatie.

Toxiciteit door infecties

Infecties van de maag of darmen, zoals een ernstige Helicobacter pylori-infectie, kunnen het slijmvlies van de maag beschadigen, waardoor het risico op perforatie toeneemt. Andere bacteriën die gastro-intestinale infecties veroorzaken, kunnen ook bijdragen aan maagperforatie.

Trauma of letsel

Directe verwondingen, zoals stoten, vallen of na chirurgische complicaties, kunnen ook de maagwand beschadigen en leiden tot perforatie. Trauma aan de maag is een van de minder voorkomende oorzaken van maagperforatie, maar het kan aanzienlijke schade veroorzaken.

Oorzaken: Gat in maagwand, vaak door maagzweer

Bij ongeveer 5% van alle patiënten met een maagzweer ontwikkelt zich een gat in de maagwand. Andere mogelijke oorzaken zijn onder andere maagkanker, trauma's zoals een messteek (steekwonde) of schotwonde, en het inslikken van scherpe voorwerpen zoals botjes. Een van de grootste risico's bij een maagperforatie is dat maagzuur en maaginhoud de buikholte binnendringen, wat kan leiden tot ernstige schade aan het buikvlies en omliggende organen. Dit resulteert in peritonitis, een gevaarlijke ontsteking van het buikvlies door een infectie.

Risicofactoren

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van maagperforatie verhogen. Deze factoren zijn vaak gerelateerd aan de levensstijl, bestaande gezondheidsproblemen of genetische predispositie.

Helicobacter pylori-infectie

Helicobacter pylori is een bacterie die in de maag leeft en kan leiden tot de ontwikkeling van maagzweren. Mensen die drager zijn van deze bacterie hebben een verhoogd risico op maagperforatie, vooral als de zweer onbehandeld blijft.

Gebruik van NSAID's

Het chronisch gebruik van NSAID's (zoals ibuprofen of aspirine) is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van maagzweren en uiteindelijk maagperforatie. Deze medicijnen kunnen de maagwand irriteren en het slijmvlies afbreken, waardoor de kans op perforatie toeneemt.

Roken en alcoholgebruik

Roken en overmatig alcoholgebruik verhogen de kans op het ontwikkelen van maagzweren, wat het risico op maagperforatie vergroot. Roken vermindert de bloedtoevoer naar het maagslijmvlies, terwijl alcohol de maagwand direct irriteert.

Risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen lopen een hoger risico op maagperforatie door hun medische voorgeschiedenis, leeftijd of levensstijl.

Patiënten met chronische maagzweren

Patiënten die herhaaldelijk maagzweren hebben of een onbehandelde Helicobacter pylori-infectie hebben, lopen een hoger risico op maagperforatie. Een bestaande maagzweer kan verergeren en de maagwand uiteindelijk doorbreken.

Ouderen

Ouderen hebben vaak een verhoogd risico op maagperforatie, voornamelijk door het gebruik van medicatie zoals NSAID's en het afnemen van de beschermende capaciteit van het maagslijmvlies. Daarnaast kunnen oudere patiënten trager reageren op de symptomen van maagperforatie.

Patiënten met alcohol- of drugsverslaving

Mensen die lijden aan alcohol- of drugsverslaving hebben vaak een verhoogd risico op maagperforatie vanwege het verhoogde gebruik van irriterende stoffen zoals alcohol, tabak en illegale drugs.

Symptomen: Ernstige buikpijn en braken

De patiënt ervaart bij een maagperforatie acute, plotselinge en intense dolksteekpijn in de bovenbuik, vaak in het midden. Deze pijn kan uitstralen naar de schouders en rug. De perforatie leidt doorgaans snel tot peritonitis, met symptomen zoals:

• Ernstige, continue buikpijn
• Braken, soms met bloed
• Misselijkheid
• Koorts en rillingen
• Opgeblazen gevoel en een harde, gevoelige buik
• Zwarte ontlasting door bloedverlies in het maagdarmkanaal

Alarmsymptomen

Maagperforatie is een medische noodsituatie en de symptomen kunnen plotseling optreden en snel verergeren. Vroege herkenning van de symptomen is cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen.

Plotselinge, scherpe buikpijn

De meest voorkomende symptoom van maagperforatie is plotselinge, intense buikpijn, vaak in het bovenste gedeelte van de buik. Deze pijn wordt vaak omschreven als scherp en stekend en verergert snel.

Koorts en koude rillingen

Koorts, koude rillingen en een algemeen gevoel van ziekte kunnen wijzen op peritonitis, een complicatie van maagperforatie waarbij de buikholte ernstig geïnfecteerd raakt.

Opgezette buik en misselijkheid

Een opgezette buik, misselijkheid en braken kunnen zich voordoen als gevolg van de ophoping van gas en vloeistof in de buik als gevolg van de perforatie. Deze symptomen zijn vaak gekoppeld aan een ernstig ontstekingsproces.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek Tijdens een lichamelijk onderzoek zal de arts de buik van de patiënt palperen. Vaak is er sprake van een gevoelige, harde buik, wat wijst op spierverzet en peritonitis. Daarnaast kan een digitaal rectaal onderzoek zwarte ontlasting onthullen, wat een teken is van bloeding in het maag-darmkanaal.

Diagnostisch onderzoek Meerdere diagnostische onderzoeken zijn nodig om een maagperforatie te bevestigen en de ernst ervan te bepalen:

• Bloedonderzoek: Dit onthult vaak een verhoogd aantal witte bloedcellen (leukocytose), wat duidt op een infectie.
• Röntgenfoto's van de borstkas en buik: Vrije lucht in de buikholte, zichtbaar op een röntgenfoto, is een teken van perforatie.
• Contrastonderzoek: Een röntgenfoto met gastrografine (contraststof) kan de locatie van de perforatie aantonen.
• CT-scan van de buik: Dit biedt een gedetailleerd beeld van de buikholte en helpt bij het lokaliseren van de perforatie.
• Gastroscopie: Een endoscopisch onderzoek van de maag waarmee de arts ook een biopt kan nemen om de onderliggende oorzaak van de perforatie, zoals kanker of een maagzweer, te onderzoeken.

Behandeling met operatie en antibiotica

Bij een maagperforatie is een spoedoperatie noodzakelijk om het gat in de maag te dichten en verdere complicaties te voorkomen. Afhankelijk van de ernst van de perforatie kan het nodig zijn om (een deel van) de maag te verwijderen, een procedure die bekendstaat als een (partiële) gastrectomie. Naast chirurgie is een intensieve antibioticabehandeling vereist om een buikvliesontsteking (peritonitis) te bestrijden. Als de maaginhoud al in de buikholte is gelekt, spoelt de chirurg de buikholte om infectie te voorkomen. In zeldzame gevallen kan een conservatieve behandeling met alleen antibiotica worden overwogen als de perforatie vanzelf is gesloten, wat met verschillende onderzoeken bevestigd moet worden.

Prognose

De prognose van maagperforatie hangt sterk af van de snelheid van diagnose en behandeling. Het is een levensbedreigende aandoening die onmiddellijke chirurgische interventie vereist om de kans op herstel te maximaliseren.

Goede prognose bij snelle interventie

Wanneer maagperforatie snel wordt gediagnosticeerd en behandeld met een chirurgische ingreep, is de prognose doorgaans goed. Patiënten herstellen vaak goed, vooral als er geen ernstige infecties of andere complicaties zijn.

Slechte prognose bij vertraagde behandeling

Als de behandeling te lang wordt uitgesteld, kunnen infecties zich snel verspreiden naar andere delen van het lichaam, wat leidt tot sepsis en andere levensbedreigende complicaties. Dit kan de prognose ernstig verslechteren.

Complicaties: Infecties en andere risico's

Zelfs met snelle chirurgische interventie blijft de kans op complicaties aanwezig. Veel voorkomende complicaties zijn:

• Peritonitis: Een ontsteking van het buikvlies door lekkende maaginhoud.
• Buikabces: Een gelokaliseerde pusophoping in de buikholte.
• Sepsis: Een levensbedreigende bloedvergiftiging die kan optreden als de infectie zich verspreidt.
• Lekkage van de maaginhoud na de operatie, wat opnieuw chirurgisch ingrijpen kan vereisen.

Preventie van maagperforatie

Hoewel een maagperforatie niet altijd te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen het risico verlagen:

• Tijdige behandeling van maagzweren en [ARTIKEL=180106]Helicobacter pylori infecties
• Vermijden van langdurig of overmatig gebruik van NSAID's zonder medisch toezicht
• Stoppen met roken en beperken van alcoholgebruik
• Regelmatige medische controle bij patiënten met risicofactoren zoals maagkanker of chronische maagzweren
• Veilige praktijken om trauma aan de buik te voorkomen, zoals het vermijden van risicovolle activiteiten