Maagbloeding: Symptomen van bloed braken & zwarte ontlasting

Een maagbloeding is een veelvoorkomende complicatie van een maagzweer, maar kan ook andere oorzaken hebben zoals maagslijmvliesontsteking, maagkanker of complicaties na een operatie. Bij een maagbloeding is er schade aan een bloedvat in de maagwand, wat kan leiden tot ernstige symptomen zoals bloed braken en zwarte ontlasting. Het vaststellen van de oorzaak en ernst van de bloeding vereist een combinatie van bloed- en ontlastingsonderzoek en een gastroscopie. Het stelpen van de bloeding is cruciaal en kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Onbehandeld kan een maagbloeding leiden tot bloedarmoede en zelfs tot een shock, wat snelle medische interventie noodzakelijk maakt om ernstige gevolgen te voorkomen.

• Anatomie van de maag en relatie tot maagbloeding
• Epidemiologie van maagbloeding
• Mechanisme
• Oorzaken maagbloeding: Meestal maagzweer
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Bloed braken en zwarte ontlasting
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via bloedtransfusie en stelpen van bloeding
• Prognose van bloeding in maag
• Complicaties van maagbloeding
• Preventie van maagbloeding

Anatomie van de maag en relatie tot maagbloeding

De maag is een belangrijk onderdeel van het spijsverteringsstelsel en speelt een cruciale rol bij de vertering van voedsel. Een goed begrip van de anatomie van de maag is essentieel om de oorzaken en gevolgen van maagbloeding te begrijpen.

Structuur van de maag

De maag is een hol, gespierd orgaan dat zich bevindt tussen de slokdarm en de twaalfvingerige darm. Het is verdeeld in verschillende secties: de cardia (waar de slokdarm de maag ontmoet), het lichaam, het antrum en de pylorus (de uitgang naar de twaalfvingerige darm). Deze structuren spelen elk een rol in het verteringsproces en kunnen verschillende oorzaken van maagbloeding beïnvloeden.

Functie van de maag

De primaire functie van de maag is het verwerken van voedsel door middel van mechanische en chemische vertering. De maag produceert maagsap, dat zoutzuur en spijsverteringsenzymen bevat, essentieel voor de afbraak van voedsel. Bij beschadiging van de maagwand of bij ontstekingen kan deze functie verstoord raken, wat kan leiden tot maagbloeding.

Oorzaken van maagbloeding

Maagbloeding kan ontstaan door verschillende factoren, waaronder zweren, gastritis, en beschadiging van de slijmvliezen door medicatie of alcohol. Een goede kennis van de anatomie helpt bij het identificeren van de bron van de bloeding en bij het bepalen van de juiste behandelingsstrategie.

Diagnose van maagbloeding

Bij het vermoeden van een maagbloeding wordt vaak gebruikgemaakt van endoscopie om de interne structuren van de maag te onderzoeken. Dit stelt zorgverleners in staat om de oorzaak van de bloeding vast te stellen en indien nodig een gerichte behandeling uit te voeren.

Epidemiologie van maagbloeding

Maagbloeding is een veelvoorkomende aandoening die wereldwijd voorkomt, met een verhoogde frequentie bij oudere volwassenen. Ongeveer 1 op de 1000 mensen per jaar krijgt te maken met een acute maagbloeding. De incidentie van maagbloeding varieert sterk tussen verschillende bevolkingsgroepen en kan beïnvloed worden door factoren zoals dieet, medicatiegebruik en aanwezigheid van onderliggende aandoeningen. Maagbloeding door maagzweren is bijzonder frequent, vooral bij patiënten die NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) gebruiken of besmet zijn met de bacterie Helicobacter pylori.

Mechanisme

Maagbloeding is het resultaat van verschillende pathofysiologische processen die de integriteit van de maagwand aantasten. Het begrijpen van deze mechanismen is cruciaal voor het diagnosticeren en behandelen van maagbloeding.

Slijmvliesbeschadiging

Een veelvoorkomende oorzaak van maagbloeding is de beschadiging van het maagslijmvlies, vaak door factoren zoals infecties (bijvoorbeeld Helicobacter pylori), medicatie (zoals niet-steroïde ontstekingsremmers) en overmatig alcoholgebruik. Deze beschadiging leidt tot ontsteking en kan resulteren in de vorming van zweren.

Vasculaire veranderingen

Vasculaire aandoeningen, zoals het ontstaan van varices of bloedvatafwijkingen, kunnen ook bijdragen aan maagbloeding. Deze aandoeningen kunnen de bloedtoevoer naar de maag beïnvloeden en leiden tot ischemie of bloedingen in de maagwand.

Verhoogde zuurproductie

Een verhoogde productie van maagsap kan leiden tot irritatie van het maagslijmvlies en de ontwikkeling van zweren. Stress, bepaalde voedingspatronen en het gebruik van bepaalde medicijnen kunnen deze zuurproductie verhogen, waardoor het risico op bloeding toeneemt.

Aangeboren afwijkingen

Soms kunnen aangeboren afwijkingen in de bloedvaten van de maag leiden tot bloedingen. Deze afwijkingen zijn vaak zeldzaam, maar kunnen ernstige complicaties veroorzaken.

Oorzaken maagbloeding: Meestal maagzweer

Bij een maagbloeding is een bloedvat in de wand van de maag beschadigd hetgeen leidt tot een maagbloeding. Meestal is een maagzweer de oorzaak van deze bloeding. Soms is echter een maagbloeding ook het eerste teken van een maagzweer. Gastritis (ontsteking van het slijmvlies van de maag), het Mallory-Weiss-syndroom (scheur met bloeding in de slokdarm) en maagkanker zijn andere oorzaken van een maagbloeding. Daarnaast zijn enkele zeldzame oorzaken van een maagbloeding bekend.

Maagzweer
De Helicobacter pylori-bacteriën of medicatiegebruik tasten de slijmbekleding van de maag aan. Het langdurig gebruik van volgende medicijnen vormt een risicofactor voor de totstandkoming van een maagzweer:

• antibiotica
• anticoagulantia (antistollingsmedicijnen)
• (antidepressiva) en dan in het bijzonder selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) gebruikt voor de behandeling van een depressie en stemmingsstoornissen
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)

Het maagzuur en de bacteriën beschadigen vervolgens de maagwand waardoor een maagzweer veroorzaakt. Het drinken van alcohol, het roken van sigaretten en stress verergeren eveneens de symptomen van maagzweren.

Gastritis

Gastritis verwijst naar de ontsteking en/of erosie van het maagslijmvlies (maagslijmvliesontsteking). Hierbij is een maagzweer niet steeds aanwezig, maar de hardnekkige ontsteking leidt tot bloedingen. Veel oorzaken en verzwarende factoren van maagzweren dragen eveneens bij tot de totstandkoming van gastritis. Naast een H. pylori-besmetting die de meest voorkomende infectieuze oorzaak is van gastritis, dragen ook virale infecties en schimmelinfecties bij aan de ontwikkeling van gastritis. Dit gebeurt vaak bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bijvoorbeeld bij patiënten met een hiv-infectie. Andere oorzaken van gastritis zijn auto-immuunziekten, zoals thyroïditis van Hashimoto (verminderde schildklierfunctie). Het gebruik van NSAID’s en alcoholconsumptie zijn de meest voorkomende uitlokkende factoren van gastritis.

Mallory-Weiss-syndroom

Het Mallory-Weiss-syndroom is de tweede meest voorkomende oorzaak van een bloeding in de maag. De scheur treedt op bij de overgang van de maag naar de slokdarm als gevolg van een te hoge druk of kracht die op de maag ontstaat door:

• het braken
• het chronisch hoesten
• het kokhalzen
• maagkrampen

De scheur treedt meestal pas op wanneer deze oorzaken persistent en zeer krachtig aanwezig zijn.

Maagkanker

Een maagbloeding die te wijten is aan een maagstromale tumor, een vorm van maagkanker, is een veel voorkomende oorzaak van een maagbloeding. Andere minder vaak voorkomende tumoren zoals een angioom (goedaardig bloedvatgezwel) resulteren af en toe eveneens in een maagbloeding.

Zeldzame oorzaken

Zeldzame oorzaken van maagbloedingen omvatten:

• bloedaandoening polycythemia vera: Toename van alle bloedcellen met symptomen van een verhoogd bloedvolume en dikker bloed.
• bloedstollingsaandoening afibrinogenemie: Door deze ziekte ontstaan sneller bloedingen waaronder ook een maagbloeding.
• chirurgie: Postoperatieve bloedingen komen soms kort na de operatie voor. Af en toe gebeurt dit ook op lange termijn bijvoorbeeld bij een maag-bypass operatie (om gewichtsverlies te bekomen).
• een aangeboren arteriovasculaire misvorming: Aangeboren afwijkingen van het slagader-ader circuit voor de bloedstroom verklaren een maagbloeding bij zuigelingen en kinderen. Dit gaat soms gepaard met het Osler-Weber-Rendu syndroom, een bloedvataandoening. Sommige vormen van een arteriovasculaire misvorming zijn niet aanwezig bij de geboorte.
• een Dieulafoy letsel: Uitzetting of bolling van de slagaders die leidt tot bloedingen in de buikholte.
• een PEG-sonde: Hierbij plaatst de arts een sonde in de maag met als doel zodat de patiënt in staat is om vloeibare voeding op te nemen.
• portale hypertensieve gastropathie: Een verhoogde bloeddruk in de poortader die bloed afvoert vanuit de maag naar de lever leidt tot de vorming van spataderen waardoor snel bloedingen ontstaan in de maag.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van maagbloeding kunnen verhogen. Het herkennen van deze factoren is van cruciaal belang voor de preventie en behandeling van maagbloeding.

Medicatiegebruik

Het gebruik van niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's) en aspirine is een belangrijke risicofactor voor maagbloeding. Deze medicijnen kunnen de slijmvliesbescherming van de maag verminderen, waardoor zweren en bloedingen ontstaan.

Leefstijlkeuzes

Een ongezond voedingspatroon, inclusief overmatig alcoholgebruik en roken, kan bijdragen aan de ontwikkeling van maagzweren en de daaruit voortvloeiende bloeding. Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon en het vermijden van schadelijke stoffen zijn essentieel voor het behoud van de maaggezondheid.

Bestaande gezondheidsproblemen

Patiënten met een geschiedenis van gastritis, zweren of andere maagproblemen hebben een verhoogd risico op maagbloeding. Regelmatige controles en therapieën zijn belangrijk voor deze risicogroep om het risico op complicaties te minimaliseren.

Ouderen

Ouderen zijn vaak vatbaarder voor maagbloeding vanwege de afname van de slijmvliesbescherming en de aanwezigheid van comorbiditeiten. Het monitoren van deze patiënten is cruciaal om vroegtijdige symptomen van bloeding op te merken.

Genetische factoren

Familiaire predisposities voor maagkanker of andere gastro-intestinale aandoeningen kunnen ook het risico op maagbloeding verhogen. Genetisch advies kan nuttig zijn voor patiënten met een familiegeschiedenis van dergelijke aandoeningen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van maagbloeding door verschillende factoren. Het identificeren van deze risicogroepen kan bijdragen aan vroegtijdige diagnose en behandeling.

Patiënten met zweren

Patiënten die eerder gediagnosticeerd zijn met maagzweren lopen een verhoogd risico op terugkerende bloedingen. Regelmatige opvolging en controle zijn essentieel om het risico op complicaties te minimaliseren.

Patiënten die NSAID's gebruiken

Diegenen die regelmatig NSAID's of aspirine gebruiken, hebben een verhoogd risico op maagbloeding. Het is belangrijk om alternatieve pijnstillers te overwegen en regelmatig medisch advies te zoeken.

Patiënten met leverziekten

Patiënten met leverziekten kunnen ook een verhoogd risico op maagbloeding hebben, vooral als gevolg van verhoogde druk in de poortader. Dit kan leiden tot het ontstaan van varices die kunnen bloeden.

Ouderen

Ouderen hebben vaak meerdere comorbiditeiten en gebruiken vaak medicijnen die het risico op maagbloeding verhogen. Het is belangrijk om deze patiënten regelmatig te controleren op symptomen van bloeding.

Patiënten met een familiegeschiedenis van maagproblemen

Patiënten met een familiegeschiedenis van maagzweren of kanker moeten nauwlettend worden gevolgd om hun risico op maagbloeding te beoordelen en te beheren.

Symptomen: Bloed braken en zwarte ontlasting

Een maagbloeding is acuut of chronisch. Patiënten met een acute maagbloeding hebben milde tot ernstige symptomen of komen zelfs te overlijden wanneer hij geen onmiddellijke medische behandeling krijgt. Een chronische maagbloeding is meestal mild, maar soms ontstaat een plotselinge verergering van de symptomen.

De patiënt heeft bij een kleinere bloeding occult (onzichtbaar) bloedverlies, leidend tot ferriprieve anemie (bloedarmoede als gevolg van ijzertekort) en brandend maagzuur. Pijn komt bij een kleinere bloeding niet voor, maar is niettemin op lange termijn eveneens gevaarlijk. Bij grotere bloedingen vertoont de patiënt duidelijkere symptomen, zoals constante pijn in de bovenbuik, een donker of zwart gekleurde, plakkende ontlasting (melaena), helderrood of koffiedik bloed braken (hematemesis) en rood bloedverlies via de anus. Deze ernstige tekenen gaan gepaard met cardiovasculaire symptomen zoals een lage bloeddruk (hypotensie), duizeligheid, flauwvallen, bewustzijnsverlies, een algemeen zwak gevoel, een snelle pols, bleekheid (pallor) en een klamme huid, hetgeen duidt op een hypovolemische shock (door onvoldoende bloed in het lichaam). Mentale symptomen doordat de hersenen minder bloed krijgen, zijn ook mogelijk bij een maagbloeding zoals desoriëntatie, verwardheid en slaperigheid.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen is cruciaal voor een tijdige diagnose en behandeling van maagbloeding. Patiënten moeten worden aangemoedigd om aandacht te besteden aan deze symptomen en onmiddellijk medische hulp in te roepen.

Hematemesis

Hematemesis, het braken van bloed, is een ernstig alarmsymptoom dat kan wijzen op een maagbloeding. Het bloed kan helder rood zijn of op koffiedik lijken, afhankelijk van de bron van de bloeding.

Melena

Melena is het passeren van zwart, teerachtig ontlastingsmateriaal, wat kan duiden op een bloeding in het bovenste deel van het maagdarmkanaal. Dit symptoom moet onmiddellijk worden geëvalueerd door een zorgverlener.

Buikpijn

Ernstige of aanhoudende buikpijn, vooral in de bovenbuik, kan wijzen op een onderliggende bloeding of een andere gastro-intestinale aandoening. Het is belangrijk om deze symptomen serieus te nemen en medische hulp te zoeken.

Verlies van eetlust

Onverklaard verlies van eetlust kan een vroeg symptoom zijn van maagproblemen, waaronder maagbloeding. Patiënten moeten alert zijn op veranderingen in hun eetpatroon en dit bespreken met hun arts.

Vermoeidheid en zwakte

Vermoeidheid en zwakte kunnen wijzen op bloedarmoede als gevolg van chronische bloedingen. Patiënten die deze symptomen ervaren, vooral in combinatie met andere alarmsymptomen, moeten onmiddellijk medische hulp zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een anamnese (vraaggesprek met de patiënt), een klinische evaluatie, een ontlastingsonderzoek, de beoordeling van de symptomen, een bloedonderzoek en beeldvormende onderzoeken identificeren de precieze locatie van de maagbloeding en is nodig om de precieze oorzaak en ernst te bepalen. De diagnose gebeurt aan de hand van een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag). Het bloedonderzoek toont een laag hemoglobinegehalte wat duidt op ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort). Uit de resultaten van het ontlastingsonderzoek blijkt dat de patiënt bloed verliest via de ontlasting; hij heeft namelijk veelal zwarte ontlasting bij een maagbloeding.

Differentiële diagnose

Bij zware menstruatiebloedingen (menorragie) en een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm) zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) geven het bloed- en ontlastingsonderzoek dezelfde resultaten weer. Bij de aanwezigheid van de andere symptomen zoals indigestie (maagklachten na het eten of drinken) en bloed braken, is het stellen van de diagnose al iets eenvoudiger voor de arts. Niettemin voert hij vaak nog een gastroscopie uit om zeker te zijn van de diagnose van een maagbloeding.

Behandeling via bloedtransfusie en stelpen van bloeding

De arts bestrijdt bij een maagbloeding vooreerst de shock door middel van een bloedtransfusie. De patiënt eet tijdelijk geen voeding via de mond. Daarnaast geeft de arts intraveneus protonpopinhibitor (een maagzuursecretieremmer) aan de patiënt. Ook is een endoscopische behandeling mogelijk, waarbij de arts verschillende mogelijkheden heeft om de bloeding te stelpen:

• een lokale injectie toedienen
• een metalen clips plaatsen
• elektrocoagulatie: vernietiging van weefsel door elektrische stroom (wegbranden)

Daarnaast is bedrust aanbevolen en behandelt de arts de onderliggende oorzaak van de maagbloeding.

Prognose van bloeding in maag

De prognose van maagbloeding hangt sterk af van de oorzaak, de ernst van de bloeding en de snelheid waarmee behandeling wordt gestart. Ongeveer 5-15% van de patiënten met een acute maagbloeding overlijdt, vooral als de bloeding ernstig is of gepaard gaat met complicaties zoals shock. Tijdige en adequate medische interventie verbetert de prognose aanzienlijk. Chronische maagbloedingen hebben doorgaans een betere prognose, maar kunnen leiden tot bloedarmoede en andere gezondheidsproblemen als ze niet goed worden beheerd. Het risico op herhaling van maagbloedingen kan verhoogd zijn bij patiënten die blijven blootgesteld worden aan risicofactoren zoals het gebruik van NSAID's of alcohol.

Complicaties van maagbloeding

Maagbloeding kan leiden tot verschillende ernstige complicaties, zoals:

• Bloedarmoede: Door langdurig bloedverlies kan een tekort aan rode bloedcellen ontstaan, wat leidt tot symptomen zoals vermoeidheid, zwakte en kortademigheid.
• Hypovolemische shock: Bij aanzienlijke bloedingen kan het bloedvolume in het lichaam dalen, wat resulteert in een gevaarlijk lage bloeddruk, snelle hartslag en een verhoogd risico op orgaanfalen.
• Perforatie van de maagwand: In ernstige gevallen kan een maagzweer of een bloeding leiden tot een perforatie, wat een levensbedreigende situatie is die onmiddellijke chirurgische interventie vereist.
• Herhaalde bloedingen: Onvoldoende behandeling of aanhoudende risicofactoren kunnen leiden tot nieuwe episodes van maagbloeding.

Preventie van maagbloeding

Om maagbloeding te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Beperk het gebruik van NSAID's: Gebruik pijnstillers en ontstekingsremmers met mate, vooral bij mensen met een geschiedenis van maagzweren of maagbloedingen.
• Behandel Helicobacter pylori-infecties: Effectieve antibiotische therapie kan helpen bij het uitroeien van deze bacterie, die een belangrijke oorzaak is van maagzweren en daarmee maagbloedingen.
• Beperk alcoholconsumptie: Overmatig alcoholgebruik kan het risico op maagbloedingen verhogen door de maagwand te irriteren en de productie van maagzuur te verhogen.
• Stop met roken: Roken kan bijdragen aan de ontwikkeling van maagzweren en de kans op maagbloedingen verhogen.
• Volg een gezond dieet: Een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan voedingsstoffen kan bijdragen aan de gezondheid van de maag en het risico op zweren en bloedingen verminderen.

Lees verder

• Bloed ophoesten (hemoptyse): Oorzaken van bloedspuwing
• Zwarte ontlasting: Oorzaken van teerachtige stoelgang