Hypovolemische shock door onvoldoende bloed in het lichaam

Een hypovolemische shock, ook wel bekend als hemorragische shock, vereist onmiddellijke medische hulp. Het treedt op wanneer een aanzienlijk verlies van bloedvolume leidt tot een onvermogen van het hart om voldoende bloed door het lichaam te pompen, wat kan resulteren in orgaanfalen. Dit type shock ontstaat wanneer een patiënt meer dan 20% van zijn totale bloedvolume verliest. Diverse aandoeningen en medische problemen kunnen hypovolemische shock veroorzaken. De symptomen kunnen snel verergeren en vereisen snelle medische interventie, waarbij eerste hulp kan worden geboden door een omstander.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van hypovolemische shock
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van hypovolemische shock
• Complicaties
• Preventie
• Vermijden van overmatig bloedverlies
• Beheer van risico’s bij medische procedures
• Beheer van chronische aandoeningen
• Onderwijs en training

Epidemiologie

Hypovolemische shock ontstaat door een plotseling verlies van een aanzienlijke hoeveelheid bloed of lichaamsvloeistoffen, wat wereldwijd een belangrijke oorzaak van sterfte vormt, vooral in acute situaties zoals trauma of grote bloedingen.

Incidentie wereldwijd
Hypovolemische shock komt vaker voor in gebieden met beperkte toegang tot medische zorg, zoals bij verkeersongevallen, natuurrampen of gewapende conflicten. Ook ontwikkelingslanden zien hogere incidentiecijfers door ontoereikende bloedvoorziening en beperkte medische infrastructuur.

Geografische variaties en medische voorzieningen
In hoogontwikkelde landen met geavanceerde trauma-units is de incidentie van overlijden door hypovolemische shock aanzienlijk lager door de snelle beschikbaarheid van medische zorg en bloedproducten.

Seizoensgebonden factoren
Hoewel hypovolemische shock niet direct seizoensgebonden is, kunnen bepaalde activiteiten, zoals buitenactiviteiten en vakantieseizoenen, leiden tot een stijging in de incidentie van traumagerelateerde gevallen, wat een hoger risico op hypovolemische shock kan betekenen.

Mechanisme

Hypovolemische shock ontstaat wanneer er onvoldoende bloedcirculatie is om de vitale organen van zuurstof te voorzien, vaak door bloedverlies of vochtverlies. Dit veroorzaakt een kettingreactie van fysiologische reacties die kunnen leiden tot ernstige orgaanschade.

Verlies van bloedvolume
Het verlies van een aanzienlijk bloedvolume, bijvoorbeeld bij ernstige wonden of interne bloedingen, leidt tot een verlaging van de bloeddruk. Hierdoor kan het hart niet voldoende bloed rondpompen, wat resulteert in een tekort aan zuurstofrijk bloed voor organen.

Compensatiemechanismen van het lichaam
Het lichaam probeert aanvankelijk te compenseren door de hartslag te verhogen en bloed naar vitale organen te sturen. Dit is echter vaak niet genoeg om hypovolemische shock te voorkomen als het bloedverlies niet tijdig wordt aangevuld.

Progressieve orgaanfalen
Wanneer het verlies van bloedvolume aanhoudt, leidt dit tot weefselhypoxie (zuurstofgebrek) en uiteindelijk tot progressief orgaanfalen. Zonder behandeling treedt snel irreversibele schade aan organen op, wat fataal kan zijn.

Oorzaken van hypovolemische shock

Hypovolemische shock ontstaat door aanzienlijk bloedverlies. Dit kan het gevolg zijn van externe bloedingen door snijwonden of andere verwondingen, interne bloedingen in de buikorganen of het spijsverteringsstelsel. Andere oorzaken zijn langdurig en hevig braken, ernstige brandwonden, extreme of langdurige diarree en overmatig zweten (hyperhidrose). Zwangerschapgerelateerde aandoeningen zoals een gescheurde buitenbaarmoederlijke zwangerschap, placenta praevia (voorliggende moederkoek) en abruption placentae (loslaten van de placenta) kunnen ook hypovolemische shock veroorzaken.

Risicofactoren

Bepaalde factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van hypovolemische shock. Deze kunnen direct verband houden met medische, fysiologische of omgevingsfactoren.

Ernstig trauma
Traumatische gebeurtenissen zoals verkeersongevallen, ernstige verwondingen en vallen kunnen aanzienlijke bloedingen veroorzaken, wat leidt tot een verhoogd risico op hypovolemische shock.

Bloedingsstoornissen en medicatie
Patiënten met bloedingsstoornissen zoals hemofilie of het gebruik van bloedverdunnende medicatie lopen een verhoogd risico op bloedingen, zelfs bij kleinere verwondingen, wat de kans op hypovolemische shock vergroot.

Chronische ziekten
Ziekten zoals levercirrose of gastro-intestinale aandoeningen kunnen leiden tot bloedverlies of vochtverlies, wat de kans op het ontwikkelen van een hypovolemische shock verhoogt.

Risicogroepen

Specifieke bevolkingsgroepen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van hypovolemische shock, zowel door fysiologische kwetsbaarheid als door verhoogde blootstelling aan risicofactoren.

Ouderen
Ouderen hebben vaker te maken met comorbiditeiten en verminderde fysiologische reserves, waardoor ze gevoeliger zijn voor bloedverlies en een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van hypovolemische shock.

Kinderen
Kinderen hebben een kleiner bloedvolume, waardoor zelfs een relatief kleine hoeveelheid bloedverlies ernstige gevolgen kan hebben. Ze lopen daardoor sneller risico op hypovolemische shock bij bloedingen of trauma.

Patiënten met immuunstoornissen
Personen met immuunsuppressieve aandoeningen zijn vaak fysiek kwetsbaarder en hebben een verhoogd risico op complicaties bij bloedverlies of uitdroging.

Symptomen

De symptomen van hypovolemische shock variëren afhankelijk van de ernst:

Milde shock: algemene zwakte, angst, lichte verwarring, snelle ademhaling, en verminderde urineproductie.
Ernstige shock: bewusteloosheid, cyanose (blauwe lippen, neus en nagels), een marmerachtige huidskleur (bleek en gebloemd), duizeligheid, koele en klamme huid, snelle pols (tachycardie), en opwinding.

Alarmsymptomen

Hypovolemische shock kan levensbedreigend zijn als het niet snel herkend en behandeld wordt. Het is essentieel om alert te zijn op specifieke symptomen die duiden op een mogelijk ernstige situatie.

Ernstige hypotensie
Een sterke daling van de bloeddruk, vooral bij mensen met een normaal hoge of stabiele bloeddruk, kan wijzen op aanzienlijke bloed- of vochtverlies en dient als een alarmsignaal voor hypovolemische shock.

Versnelde ademhaling en hartslag
Het lichaam probeert te compenseren door het zuurstoftransport naar de organen te verhogen, wat resulteert in een versnelde ademhaling en hartslag. Deze symptomen wijzen op een verergering van de hypovolemische toestand.

Bleke, koude huid en verwardheid
Naarmate de shock verergert, kan de huid bleek en koud aanvoelen door een verminderde bloedstroom. Patiënten kunnen ook verward of bewusteloos raken, wat onmiddellijke medische opvolging vereist.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek merkt de arts vaak een lage bloeddruk (hypotensie), een lage lichaamstemperatuur (hypothermie) en een snelle, vaak zwakke pols op. De patiënt kan ook moeite hebben met reageren op vragen. Uitwendige bloedingen zijn meestal zichtbaar, terwijl interne bloedingen moeilijker te detecteren zijn. Symptomen zoals bloed braken, verminderde urineproductie (anurie of oligurie), bloed in de urine (hematurie) en teerachtige ontlasting (melaena) kunnen aanwezig zijn. De buik kan pijnlijk en gezwollen zijn.

Diagnostisch onderzoek
Een volledig bloedonderzoek is essentieel om de ernst van de shock te bepalen. Andere nuttige onderzoeken zijn nierfunctieonderzoek, endoscopie en colonoscopie. Beeldvormende technieken zoals CT-scan en echocardiografie kunnen ook worden toegepast. In sommige gevallen zijn rechterhartkatheterisatie en blaaskatheterisatie noodzakelijk voor een grondige evaluatie.

Differentiële diagnose
De arts moet hypovolemische shock onderscheiden van andere aandoeningen zoals postpartumbloedingen, maagzweren, ijzertoxiciteit en zwangerschapstrauma.

Behandeling

Buiten het ziekenhuis: EHBO
Het is cruciaal om hypovolemische shock tijdig te herkennen. Medische hulp moet onmiddellijk worden ingeroepen. De patiënt moet warm en comfortabel worden gehouden, met de voeten omhoog om de bloedsomloop te stimuleren. Het hoofd moet worden gestabiliseerd, vooral bij vermoedelijke ruggenmergletsel. Voedsel en drinken dienen vermeden te worden. Bij een vreemd voorwerp in het lichaam moet dit niet worden verwijderd, maar het bloedverlies kan worden geminimaliseerd door de wonde te stelpen.

In het ziekenhuis
De behandeling in het ziekenhuis omvat vaak bloedtransfusies, plasmavervangingen en intraveneuze toediening van kristalloïden. Geneesmiddelen kunnen worden gegeven om de bloeddruk en cardiale output te verhogen.

Prognose van hypovolemische shock

De prognose varieert afhankelijk van de ernst van de shock, de snelheid van behandeling en de aanwezigheid van andere aandoeningen. Milde gevallen hebben doorgaans een betere prognose dan ernstige gevallen. Ouderen hebben een verhoogd risico op slechte uitkomsten.

Complicaties

Mogelijke complicaties zijn orgaanschade, hartaanvallen, hersenschade, nierschade en overlijden. Gangreen kan optreden door zuurstoftekort in de weefsels, wat kan leiden tot huidafwijkingen en in sommige gevallen amputatie.

Door deze uitgebreide en actuele informatie kunnen medische professionals adequaat reageren op situaties van hepatotoxiciteit door geneesmiddelen en hypovolemische shock, wat cruciaal is voor effectieve behandeling en verbetering van patiëntresultaten.

Preventie

Preventie van hypovolemische shock richt zich op het minimaliseren van risicofactoren en het tijdig herkennen van mogelijke oorzaken:

Vermijden van overmatig bloedverlies

• Veiligheid op het werk: Draag persoonlijke beschermingsmiddelen om verwondingen te voorkomen.
• Veiligheid bij activiteiten: Neem voorzorgsmaatregelen bij risicovolle activiteiten om blessures en bloedingen te vermijden.

Beheer van risico’s bij medische procedures

• Chirurgische voorbereiding: Zorg voor adequate planning en monitoring tijdens chirurgische ingrepen om ongewenst bloedverlies te minimaliseren.
• Preventie van maagzweren: Volg medische adviezen op bij het gebruik van medicatie die het risico op maagzweren verhoogt, zoals NSAID’s.

Beheer van chronische aandoeningen

• Behandeling van bloedingsstoornissen: Houd chronische bloedingsstoornissen onder controle door regelmatig medisch toezicht en juiste medicatie.
• Gezonde levensstijl: Volg een gezonde levensstijl om aandoeningen te voorkomen die kunnen bijdragen aan bloedverlies of shock, zoals hoge bloeddruk en diabetes.

Onderwijs en training

• EHBO training: Zorg ervoor dat mensen op de hoogte zijn van eerstehulptechnieken voor het omgaan met verwondingen en bloeding.
• Bewustwording: Informeer individuen over de symptomen van hypovolemische shock en de noodzaak van snelle medische hulp bij ernstig bloedverlies.

Door deze preventieve maatregelen kunnen de risico's op het ontwikkelen van hypovolemische shock aanzienlijk worden verminderd.

Lees verder

• Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose