Dik bloed (hypercoagulabiliteit): Oorzaken van dikker bloed

Hypercoagulabiliteit is een aandoening waarbij het bloed dikker en plakkeriger is dan normaal. Een patiënt met deze bloedingsaandoening heeft een verhoogde neiging om overmatige bloedstolsels te ontwikkelen. Een afwijking in het stollingsproces ligt aan de basis van dik bloed. Door deze bloedingsziekte wordt de beweging van zuurstof, hormonen en voedingsstoffen in het lichaam verstoord, waardoor ze de weefsels en cellen niet bereiken. Hierdoor ontstaan lage zuurstofniveaus in de cellen, wat leidt tot hormonale en voedingstekorten. De patiënt vertoont meestal weinig symptomen totdat zich een aanzienlijk bloedstolsel vormt. De behandeling voor dik bloed hangt af van de onderliggende aandoening. Meestal volstaan medicijnen in combinatie met veranderingen in de levensstijl om bloedstolsels te behandelen of te voorkomen.

• Oorzaken van dikker bloed
• Bepaalde kankers
• Factor V Leiden
• Protrombine-gen 20210A-mutatie
• Systemische lupus erythematosus
• Tekort aan C- en S-eiwitten
• Waldenstrom macroglobulinemie
• Symptomen van dik bloed
• Alarmsymptomen
• Behandeling van verdikt bloed
• Prognose van hypercoagulabiliteit
• Complicaties: Bloedstolsels
• Diagnose en onderzoeken van longslagaderembolie
• Behandeling van longslagaderembolie
• Preventie van longslagaderembolie

Oorzaken van dikker bloed

De oorzaken van dik bloed kunnen aangeboren zijn of zich later in het leven ontwikkelen.

Bepaalde kankers

Polycythemia vera is een bloedkanker die ontstaat in het beenmerg, de plaats waar nieuwe bloedcellen worden ontwikkeld. Het beenmerg maakt bij deze aandoening te veel rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes aan, waardoor het bloed verdikt. De meeste patiënten met polycythemia vera hebben geen familiegeschiedenis van de ziekte, maar soms heeft meer dan één familielid dit type bloedkanker. Polycythemia vera komt vaker voor bij Joden van Oost-Europese afkomst.

Factor V Leiden

Factor V Leiden is een aandoening waarbij een genetische mutatie van de coagulatiefactor V optreedt. Hierdoor is het risico op bloedstolsels verhoogd, vooral in de diepe aderen. De mutatie leidt tot een overmaat aan factor V-activiteit, met bloedstolling die de normale waarden overschrijdt, resulterend in verdikt bloed.

Protrombine-gen 20210A-mutatie

Patiënten met deze genetische aandoening hebben te veel van het bloedstollingseiwit Factor II (protrombine). Protrombine is een van de factoren die bloed correct laat stollen. Bij een overmaat aan protrombine heeft de patiënt meer kans op de vorming van een bloedstolsel.

Systemische lupus erythematosus

Systemische lupus erythematosus is een ontstekingsziekte die optreedt wanneer het immuunsysteem gezonde weefsels aanvalt omdat het denkt dat ze ziek zijn. Veel factoren dragen bij tot een bloedverdikking bij lupus, maar een auto-immune ontsteking is de belangrijkste oorzaak van een procoagulante activiteit. Procoagulanten zijn stoffen die eiwitten stimuleren die nodig zijn voor het stollingsproces.

Tekort aan C- en S-eiwitten

Patiënten met een tekort aan proteïne (eiwit) C of proteïne S hebben een hoger risico op het krijgen van bloedstolsels voor de rest van hun leven. Sommige patiënten met deze aangeboren aandoening krijgen reeds op jonge leeftijd een bloedstolsel.

Waldenstrom macroglobulinemie

Waldenström macroglobulinemie is een zeldzaam type non-Hodgkin-lymfoom (kanker in lymfocyten van het immuunsysteem), waarbij grote hoeveelheden van het eiwit macroglobuline worden geproduceerd. Wanneer de kankerachtige B-cellen te veel van dit eiwit aanmaken, ontstaat extreem dik bloed, wat leidt tot bloedstolsels.

Symptomen van dik bloed

Een hypercoagulabiliteitsprobleem is vaak asymptomatisch. Pas wanneer een bloedstolsel aanwezig is, ontstaan klachten. Soms treden er wel klachten op naast de bloedstolsels, zoals:

• bloedarmoede wanneer te weinig normale rode bloedcellen ontstaan
• duizeligheid
• een gebrek aan energie
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• gemakkelijk blauwe plekken
• hoofdpijn
• kortademigheid
• overmatige menstruatiebloedingen
• wazig zien

Alarmsymptomen

Bloedstolsels van onbekende oorsprong, herhaalde bloedstolsels en herhaalde miskramen zijn alarmsymptomen die mogelijk wijzen op dik bloed. Medisch advies is noodzakelijk.

Behandeling van verdikt bloed

De arts schrijft medicatie voor wanneer de patiënt een hoger risico loopt op bloedstolsels of wanneer de patiënt reeds een gevaarlijk bloedstolsel heeft:

• Antibloedplaatjestherapie: Deze medicijnen blokkeren de bloedplaatjes, de bloedcellen die verantwoordelijk zijn voor de stolling. Aspirine is een voorbeeld van antibloedplaatjestherapie.
• Anticoagulatietherapie: Deze geneesmiddelen remmen de bloedstolling op het niveau van de stollingsfactoren. Warfarine is een voorbeeld van een antistollingsmiddel.

Diverse veranderingen in de levensstijl verminderen het risico op stolsels en andere complicaties:

• actief blijven en regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren
• geen langdurige periodes blijven zitten en de benen en voeten bewegen om het bloed te laten stromen
• gewicht verliezen bij overgewicht
• stoppen met roken

Prognose van hypercoagulabiliteit

Dik bloed alleen veroorzaakt geen complicaties, maar sommige medische aandoeningen die geassocieerd zijn met dik bloed, kunnen het leven van de patiënt beïnvloeden. Patiënten met dik bloed hebben een groter risico op bloedstolsels in de bloedvaten en aders. Medicijnen en veranderingen in levensstijl zijn voor veel patiënten nuttig.

Complicaties: Bloedstolsels

Diep veneuze trombose
Aandoeningen met dikker bloed veroorzaken gedurende het hele leven mogelijke problemen. Ze veroorzaken bloedstolsels zoals een diep veneuze trombose (DVT). Wanneer een bloedstolsel in een diepe ader optreedt, ervaart de patiënt pijn en circulatieproblemen rond het gebied waar het bloedstolsel is gevormd. Een diep veneuze trombose komt vaak voor in de grote aderen diep in de onderbenen, maar de aandoening kan ook elders optreden, zoals de dijen, armen, buik of het bekken.

Symptomen van een diep veneuze trombose zijn onder meer:

• een blauwe of witte huidverkleuring elders op het lichaam
• een geleidelijk begin van pijn
• krampen in de kuit
• pijn in de benen (beenpijn) bij het buigen van de voet of het strekken van het been
• zwelling, roodheid en warmte waar de diep veneuze trombose plaatsvindt (meestal het been)

Longslagaderembolie
Een longslagaderembolie ontstaat wanneer een bloedstolsel dat oorspronkelijk in een diepe ader (DVT) is ontstaan, loskomt en via de bloedbaan naar de longen wordt getransporteerd. Dit afgebroken stuk stolsel kan zich in de longslagader ophopen, waardoor de normale bloedstroom naar de longen wordt belemmerd. Dit kan leiden tot een verminderde gasuitwisseling in de longen, wat ernstige ademhalingsproblemen en andere symptomen kan veroorzaken.

Symptomen van een longslagaderembolie zijn onder andere:

• Bloed ophoesten, wat kan wijzen op een verstoring in de bloedstroom in de longen.
• Een hoge hartslag (tachycardie), als gevolg van de verhoogde belasting van het hart door de belemmerde bloedstroom.
• Kortademigheid en snelle ademhaling, die ontstaan doordat het lichaam probeert de verminderde zuurstofopname te compenseren.
• Pijn bij diepe ademhalingen, vaak veroorzaakt door irritatie van het longweefsel.
• Pijn op de borst, die kan variëren van mild ongemak tot ernstige pijn, afhankelijk van de omvang van de embolie en de hoeveelheid zuurstoftekort.

Andere complicaties
Andere mogelijke en vaak ernstige complicaties van bloedstolsels zijn:

• Een acuut nierletsel, dat kan optreden wanneer een bloedstolsel een van de nieraders blokkeert. Dit kan de bloedstroom naar de nieren verminderen, wat leidt tot nierbeschadiging of nierfalen.
• Een beroerte, die kan ontstaan als een bloedstolsel naar de hersenen beweegt en daar een slagader blokkeert die zuurstofrijk bloed naar de hersenen vervoert. Dit kan leiden tot neurologische schade of ernstige aandoeningen zoals verlamming of spraakstoornissen.
• Een hartaanval, veroorzaakt door een bloedstolsel dat een kransslagader blokkeert. Dit kan leiden tot ernstige schade aan de hartspier door een tekort aan zuurstofrijk bloed.

Diagnose en onderzoeken van longslagaderembolie

De diagnose van een longslagaderembolie begint meestal met een grondige medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Belangrijke diagnostische tests kunnen onder andere zijn:

• CT-scan van de longen: Een veelgebruikte methode voor het visualiseren van bloedstolsels in de longslagaders.
• Longscintigrafie: Dit onderzoek beoordeelt de bloedstroom naar de longen door middel van radioactieve stoffen.
• Ultrasonografie van de benen: Deze test kan helpen bij het opsporen van diepe veneuze trombose (DVT), die kan wijzen op een longslagaderembolie.
• Bloedonderzoek: Onderzoeken zoals de D-dimeertest kunnen helpen bij het bevestigen van de aanwezigheid van een bloedstolsel.

Behandeling van longslagaderembolie

De behandeling van een longslagaderembolie is gericht op het oplossen van het stolsel en het voorkomen van verdere complicaties. De behandelopties omvatten:

• Anticoagulantia: Geneesmiddelen zoals warfarine of heparine worden vaak gebruikt om de bloedstolling te verminderen en de verdere groei van stolsels te voorkomen.
• Trombolytica: Deze medicijnen helpen om bestaande stolsels op te lossen door de afbraak van het stolsel te bevorderen.
• Chirurgische ingreep: In ernstige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn om het stolsel fysiek uit de longslagader te verwijderen.

Preventie van longslagaderembolie

Preventieve maatregelen zijn belangrijk om het risico op een longslagaderembolie te verminderen, vooral bij personen met een verhoogd risico:

• Preventieve anticoagulantie: Voor risicopatiënten kunnen artsen anticoagulantia voorschrijven om de vorming van nieuwe stolsels te voorkomen.
• Regelmatige beweging: Lichaamsbeweging kan helpen om de bloedsomloop te bevorderen en de kans op stolsels te verkleinen.
• Compressiekousen: Het dragen van compressiekousen kan helpen bij het voorkomen van veneuze stasis, vooral tijdens lange perioden van inactiviteit.
• Beheer van risicofactoren: Het aanpakken van risicofactoren zoals overgewicht, roken en diabetes kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico op stolsels.