Longembolie: Afsluiting van slagader in longen

Een longembolie ontstaat wanneer een slagader in de longen wordt afgesloten. De meest voorkomende oorzaak van deze afsluiting is een bloedstolsel dat zich vormt in een ader ergens anders in het lichaam. Dit bloedstolsel, of embolus, kan loskomen van de vaatwand en via de bloedstroom naar de longen reizen, waar het vast komt te zitten in de longslagader. Dit blokkeert de bloedtoevoer naar de longen, wat kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. Typische symptomen van een longembolie zijn onder andere pijn op de borst en kortademigheid. De behandeling richt zich voornamelijk op het voorkomen van verdere bloedstolling door middel van medicatie, omdat er geen directe remedie bestaat voor de aandoening. De prognose varieert afhankelijk van de ernst van de symptomen en eventuele complicaties.

• Epidemiologie van longembolie
• Prevalentie
• Trends over de tijd
• Verschillen tussen bevolkingsgroepen
• Mechanisme
• Bloedstolsels en trombose
• Fysiologische effecten
• Complicaties
• Oorzaken: Meestal bloedstolsels
• Risicofactoren voor een longembolie
• Risicogroepen
• Gezondheidszorgprofessionals en ziekenhuispatiënten
• Patiënten met trombo-emboliegeschiedenis
• Oudere volwassenen en zwangere vrouwen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Ademhalingsproblemen en kortademigheid
• Pijn op de borst
• Flauwvallen of duizeligheid
• Cyanose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Overleving en hersteltijd
• Langdurige effecten
• Complicaties
• Preventie van bloedstolsels

Epidemiologie van longembolie

Prevalentie

Longembolie is een ernstige aandoening die wereldwijd een significante morbiditeit en mortaliteit veroorzaakt. De prevalentie varieert afhankelijk van de geografische locatie en de risicofactoren in de populatie. In geïndustrialiseerde landen worden jaarlijks miljoenen gevallen van longembolie gerapporteerd, met een piek in de oudere bevolkingsgroepen. De incidentie wordt geschat op ongeveer 60 gevallen per 100.000 personen per jaar, hoewel het aantal ondergediagnosticeerde gevallen mogelijk hoger is, gezien de asymptomatische aard van sommige gevallen.

Trends over de tijd

Er is een stijgende trend in de diagnose van longembolie, grotendeels als gevolg van verbeterde diagnostische technieken, zoals CT-scan en ventiëring-perfusiescans. Desondanks blijft de aandoening vaak moeilijk te diagnosticeren, vooral in de vroege stadia. De sterfte door longembolie is de afgelopen decennia afgenomen, dankzij betere preventie en behandelingsstrategieën, maar blijft een belangrijke oorzaak van overlijden.

Verschillen tussen bevolkingsgroepen

De incidentie van longembolie varieert tussen verschillende bevolkingsgroepen, met hogere percentages waargenomen bij patiënten met risicofactoren zoals trombofiele aandoeningen, obesitas, kanker, en recente operaties. Daarnaast zijn er demografische verschillen, waarbij oudere volwassenen en mannen een verhoogd risico hebben in vergelijking met jongere patiënten en vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Mechanisme

Bloedstolsels en trombose

Longembolie ontstaat meestal door de embolisatie van bloedstolsels uit de diepe aderen van de benen of het bekken naar de longen. Deze stolsels, die ontstaan door trombose (diepe veneuze trombose, of DVT), blokkeren de bloedstroom naar de longen en belemmeren de gaswisseling. Dit kan leiden tot zuurstoftekort, ademhalingsproblemen, en in ernstige gevallen, hartfalen of zelfs overlijden.

Fysiologische effecten

De blokkade van de longcirculatie veroorzaakt een verhoging van de pulmonale arteriële druk, wat kan leiden tot rechtszijdig hartfalen. Daarnaast kan de verminderde bloedstroom naar de longen hypoxemie (een laag zuurstofgehalte in het bloed) veroorzaken. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de organen die afhankelijk zijn van een goede zuurstoftoevoer.

Complicaties

In sommige gevallen kan longembolie leiden tot langdurige gevolgen zoals chronische pulmonale hypertensie en het post-embolitische syndroom. Dit kan zich uiten in een verminderd vermogen om zuurstof op te nemen, met blijvende ademhalingsklachten en een verhoogd risico op recidiefembolie.

Oorzaken: Meestal bloedstolsels

Longembolie wordt meestal veroorzaakt door een bloedstolsel dat zich vormt in een ader buiten de longen. Het meest voorkomende type bloedstolsel ontstaat in een diepe ader van het been of bekken, ook wel bekend als diepe veneuze trombose (DVT). Dit type stolsel kan ontstaan door een trage bloedstroom, wat vaak voorkomt bij langdurige immobilisatie. Het bloedstolsel kan loskomen en via de bloedstroom naar de longen reizen, waar het vastloopt in de longslagader en de bloedtoevoer naar een deel van de longen blokkeert. Minder vaak voorkomende oorzaken van longembolie zijn luchtbellen, vetdruppels, vruchtwater, of klonten van parasieten of tumorcellen.

Risicofactoren voor een longembolie

Een longembolie komt vaker voor onder de volgende omstandigheden:

• een chronische hoge bloeddruk
• een familiale voorgeschiedenis van longembolie
• erfelijke aandoeningen die de bloedstolling beïnvloeden, zoals antitrombine III-deficiëntie
• het gebruik van de anticonceptiepil
• kanker
• langdurige bedrust of langdurig in een bepaalde houding verblijven
• na de bevalling
• na een hartinfarct, hartoperatie of beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen)
• na een operatie, vooral bot-, gewrichts- of hersenchirurgie
• na ernstige verwondingen, brandwonden of heup- of dijbeenfracturen
• oestrogeentherapie
• tijdens of na een lange vliegtuigreis of lange autoritten
• aandoeningen van het immuunsysteem die de bloedstolling beïnvloeden

Risicogroepen

Gezondheidszorgprofessionals en ziekenhuispatiënten

Ziekenhuispatiënten, vooral degenen die recent een operatie hebben ondergaan, lopen een verhoogd risico op longembolie. Dit geldt met name voor patiënten die langdurig immobiel zijn, bijvoorbeeld na een knie- of heupoperatie. Gezondheidszorgprofessionals die in contact komen met geïnfecteerde patiënten of patiënten met acute aandoeningen lopen ook een verhoogd risico, met name tijdens de acute fase van een ziekte.

Patiënten met trombo-emboliegeschiedenis

Patiënten die eerder een diepveneuze trombose of longembolie hebben doorgemaakt, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een nieuwe longembolie. Dit geldt ook voor patiënten met een familiale voorgeschiedenis van trombose of erfelijke trombofilie.

Oudere volwassenen en zwangere vrouwen

Oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op longembolie, deels als gevolg van verminderde mobiliteit en de aanwezigheid van comorbiditeiten. Zwangere vrouwen, vooral diegenen in het derde trimester, lopen ook een verhoogd risico vanwege de fysiologische veranderingen in de bloedcirculatie en verhoogde stollingsneiging.

Symptomen

De symptomen van een longembolie kunnen variëren afhankelijk van de grootte van de afsluiting en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:

• Kortademigheid
• pijn op de borst, die kan verergeren bij diep ademhalen, en kan worden beschreven als scherp, stekend, brandend, dof of zwaar
• ademhalingspijn
• duizeligheid
• een acute buik met plotselinge buikpijn
• een angstig gevoel
• cyanose (blauwachtige huid) of bleke huidskleur
• klamme huid
• lage bloeddruk (hypotensie)
• plotselinge hoest, mogelijk met bloed (bloed ophoesten) of bloederig slijm (sputum)
• shock
• snelle ademhaling (tachypneu) of piepende ademhaling (stridor)
• snelle hartslag (tachycardie)
• flauwvallen
• zweten
• pijn, roodheid of zwelling aan het been

Alarmsymptomen

Ademhalingsproblemen en kortademigheid

Een van de meest voorkomende symptomen van longembolie is plotselinge kortademigheid. Dit kan variëren van milde kortademigheid tot ernstige ademnood, afhankelijk van de omvang van de embolie en de betrokkenheid van de longen.

Pijn op de borst

Patiënten met longembolie kunnen hevige pijn op de borst ervaren, vaak beschreven als scherp en plotseling. Deze pijn kan verergeren bij diep ademhalen en wordt vaak geassocieerd met andere ademhalingsproblemen.

Flauwvallen of duizeligheid

Bij ernstige gevallen kan een patiënt flauwvallen of zich duizelig voelen, wat kan wijzen op een verminderde bloedstroom naar de hersenen door de belemmerde circulatie in de longen.

Cyanose

Cyanose, een blauwachtige verkleuring van de huid, vooral van de lippen en vingertoppen, kan optreden als gevolg van zuurstofgebrek in het bloed door de blokkade van de longcirculatie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en evalueert de symptomen die mogelijk wijzen op een longembolie. Tijdens het gesprek met de patiënt wordt ook de medische geschiedenis besproken.

Diagnostisch onderzoek
Voor de diagnose van een longembolie zijn verschillende diagnostische onderzoeken beschikbaar:

• angiografie van de longen om de bloedvaten in beeld te brengen
• CT-angiografie van de borstkas
• CT-scan van de borstkas
• Doppler-echografie van de benen
• Echocardiografie (onderzoek van het hart met behulp van geluidsgolven)
• pulmonaire ventilatie-perfusiescan (V/Q-scan)
• Pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed)
• Thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas)
• volledig bloedonderzoek om te controleren op verhoogde bloedstollingsneiging

Differentiële diagnose
De differentiële diagnose van een longembolie is breed. Om andere aandoeningen uit te sluiten, kunnen artsen de volgende aandoeningen overwegen:

• acute mediastinitis (ontsteking van de borstkasruimte tussen de longen)
• acute pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
• Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS)
• angina pectoris (pijn op de borst, mogelijk door een hartaanval)
• angststoornissen
• aortastenose (vernauwing van de aortaklep)
• atriumfibrillatie (onregelmatige samentrekking van de voorkamers van het hart)
• cor pulmonale (rechterhartfalen)
• cardiogene shock (onvoldoende bloedcirculatie door hartschade)
• emfyseem (opgeblazen borstkas door uitzetting van de longen)
• longtrauma
• myocardinfarct (hartaanval)
• pneumothorax (klaplong)
• syncope (flauwvallen)
• vetembolie
• gedilateerde cardiomyopathie (hartspierziekte)
• acuut coronair syndroom
• superior vena cava syndroom
• hyperventilatie
• mitraalstenose
• musculoskeletale pijn
• overgevoeligheidspneumonitis
• pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
• pleuritis (ontsteking van het borstvlies)
• primaire pulmonale hypertensie
• pulmonale arterioveneuze fistels
• restrictieve cardiomyopathie
• salicylaat intoxicatie
• secundaire pulmonale hypertensie
• sikkelcelziekte (sikkelcelanemie)

Behandeling

De behandeling van een longembolie vereist vaak onmiddellijke medische interventie, mogelijk met ziekenhuisopname. Het doel is om het stollingsproces te onderbreken met bloedverdunnende medicijnen (bloedverdunners). Dit kan gebeuren met injecties van heparine of orale medicatie zoals “Warfarine”. Voor sommige medicijnen is regelmatig bloedonderzoek noodzakelijk om de juiste dosering te controleren. De duur van de medicamenteuze behandeling hangt af van de omvang en oorzaak van het bloedstolsel. In sommige gevallen is chirurgie nodig, bijvoorbeeld wanneer medicatie niet mogelijk of effectief is.

Prognose

Overleving en hersteltijd

De prognose van longembolie hangt af van de grootte van de embolie, de tijdige diagnose en de behandeling. Onbehandelde longembolie heeft een hoge mortaliteit, maar met vroege interventie (zoals anticoagulantia) kan de overleving aanzienlijk verbeteren.

Langdurige effecten

Sommige patiënten ontwikkelen chronische pulmonale hypertensie, wat kan leiden tot blijvende ademhalingsklachten en verminderde lichamelijke inspanning. Dit kan de levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloeden, zelfs na een succesvolle behandeling van de acute longembolie.

Complicaties

Patiënten met een longembolie kunnen ernstige hart- en longproblemen ontwikkelen. Bij een ernstige longembolie kan de dood optreden, vaak als gevolg van ademhalingsfalen (ernstige aandoening gekenmerkt door moeilijke ademhaling).

Preventie van bloedstolsels

Om het risico op diepe veneuze trombose (DVT) en longembolie te verminderen, kunnen bloedverdunners worden voorgeschreven aan patiënten met een hoog risico, vooral na een chirurgische ingreep. Draag speciale compressiekousen als je eerder een DVT hebt gehad; deze verbeteren de bloedcirculatie in de benen en verminderen het risico op stolsels. Het is ook belangrijk om tijdens lange vliegreizen of autoritten regelmatig je benen te bewegen. Patiënten met een zeer hoog risico kunnen preventieve bloedverdunners (heparine) krijgen tijdens lange vluchten. Het vermijden van roken is cruciaal, vooral voor vrouwen die oestrogeen gebruiken, omdat roken het risico op bloedstolsels verhoogt.

Lees verder

• Bloedstolsels: Oorzaken, soorten en symptomen van trombus
• Trombose: Soorten, symptomen en risicofactoren bloedstolsel
• Longinfarct: Afsterven longweefsel door afsluiting slagader