Cardiomyopathie (hartspieraandoening): Soorten en oorzaken

Cardiomyopathie is een aandoening waarbij de hartspier abnormaal vergroot, verdikt of verstijfd is, of waarbij andere structurele problemen aanwezig zijn. Deze aandoening kan ertoe leiden dat het hart niet goed functioneert, wat kan resulteren in hartfalen of abnormale hartritmes (aritmieën). Cardiomyopathie kan aangeboren of verworven zijn en kan zich op elke leeftijd ontwikkelen. Symptomen van deze aandoening omvatten vermoeidheid, kortademigheid en zwelling van verschillende lichaamsdelen. De behandeling bestaat vaak uit leefstijlveranderingen, medicatie, medische behandelingen en chirurgische ingrepen.

• Oorzaken en risicofactoren
• Soorten cardiomyopathie
• Symptomen: Vermoeidheid en zwelling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van cardiomyopathie
• Complicaties: Vaak hartfalen
• Preventie

Oorzaken en risicofactoren

De oorzaak van cardiomyopathie is vaak onbekend, maar enkele bekende oorzaken en risicofactoren zijn:

Aandoeningen

Risicofactoren voor cardiomyopathie omvatten:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen in hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• Bepaalde infecties
• Bindweefselaandoeningen
• Chronische tachycardie (snelle hartslag)
• Feochromocytoom (meestal goedaardige tumor in bijnieren met afgifte van hormonen)
• Genetische aandoeningen zoals het Barth-syndroom (symptomen aan hart, spieren, bloed en lengte), de ziekte van Danon (afwijkingen aan ogen, spieren en hart), Becker spierdystrofie (spierzwakte en/of hartproblemen), Duchenne spierdystrofie (neurologische en spieraandoening), Leigh-syndroom (neurologische aandoening), Alström-syndroom (symptomen van zwaarlijvigheid en blindheid), Noonan-syndroom (skeletaandoening), Kearns-Sayre-syndroom (stofwisselingsaandoening), Costello-syndroom (kort gestalte en ontwikkeling van tumoren), ...
• Hartklepproblemen
• Hartweefselschade door een eerdere hartaanval
• IJzeropbouw in de hartspier door hemochromatose
• Metabole stoornissen zoals obesitas (zwaarlijvigheid), diabetes mellitus (suikerziekte) of schildklierziekten
• Sarcoïdose (aandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• Zwangerschapscomplicaties

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van cardiomyopathie zijn:

• Een langdurige hoge bloeddruk (hypertensie)
• Chronisch alcoholmisbruik (alcoholmisbruik)
• Gebruik van cocaïne, amfetamine of anabole steroïden
• Gebruik van sommige geneesmiddelen voor chemotherapie en bestraling tegen kanker (radiotherapie)
• Voedingstekorten van essentiële vitamines en mineralen, zoals thiamine (vitamine B1)

Soorten cardiomyopathie

Cardiomyopathie komt in verschillende vormen voor, elk met hun eigen oorzaken en kenmerken. De belangrijkste soorten zijn:

Gedilateerde cardiomyopathie

Gedilateerde cardiomyopathie is de meest voorkomende vorm van hartspieraandoening. Vooral mannen en mensen van Afrikaanse afkomst zijn er vaker door getroffen. Bij deze aandoening verzwakt de hartspier en vergroten de hartkamers (ventrikels). Meestal begint de aandoening in het linkerventrikel en kan later ook het rechterventrikel beïnvloeden. De verzwakte kamers pompen bloed niet efficiënt rond, wat leidt tot hartfalen. Gedilateerde cardiomyopathie kan ontstaan door:

• Alcoholmisbruik (vooral in combinatie met een slechte voeding)
• Bepaalde toxische stoffen en zware metalen
• Complicaties tijdens de laatste maanden van de zwangerschap
• Coronaire hartziekten (hartziekten die de kransslagader treffen), een hartaanval, hoge bloeddruk, diabetes, schildklieraandoeningen, virale hepatitis (leverontsteking) en HIV-infectie
• Illegale drugs, zoals cocaïne en amfetamine, en sommige vormen van chemotherapie voor kanker
• Infecties, vooral virale infecties die de hartspier aantasten

Hypertrofische cardiomyopathie

Hypertrofische cardiomyopathie (HCM) is een aandoening waarbij de hartspier verdikt is, vooral in de ventrikels en het septum (de wand tussen de linker- en rechterhartzijde). Deze verdikking bemoeilijkt de bloedstroom uit het hart. Ongeveer 1 op de 500 mensen heeft een erfelijke aanleg voor HCM. Het is de belangrijkste oorzaak van onverwachte hartdood bij jonge mensen. HCM kan zich ontwikkelen door:

• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Veroudering
• Andere ziekten zoals diabetes en vaataandoeningen
• In sommige gevallen is de oorzaak onbekend

Ischemische cardiomyopathie

Ischemische cardiomyopathie ontstaat door een verminderde bloedtoevoer naar het hart door vernauwing van de kransslagaders (vasoconstrictie). Dit leidt tot een verdunning van de hartwand en verminderde pompwerking van het hart. De meest voorkomende oorzaken zijn een verhoogd cholesterolgehalte en coronaire hartziekten.

Restrictieve cardiomyopathie

Restrictieve cardiomyopathie is een zeldzamere vorm waarbij de hartkamers moeilijk kunnen worden gevuld door een verstijving van de hartspier, zonder dat de wanden verdikt zijn. Dit vermindert de mogelijkheid van de ventrikels om bloed rond te pompen en kan leiden tot hartfalen. Oorzaken zijn onder andere amyloïdose, hemochromatose, sarcoïdose en kankerbehandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie.

Peripartum cardiomyopathie
Peripartum cardiomyopathie ontwikkelt zich tijdens de zwangerschap of binnen vijf maanden na de bevalling. Deze aandoening wordt gekenmerkt door symptomen van hartfalen die optreden in deze periode.

Symptomen: Vermoeidheid en zwelling

De symptomen van cardiomyopathie kunnen variëren van mild tot ernstig. Enkele veel voorkomende symptomen zijn:

• Hoesten bij het liggen
• Kortademigheid of moeite met ademhalen, vooral bij inspanning
• Vermoeidheid
• Zwelling in de enkels, voeten, benen, buik (ascites) en aderen in de hals
• Andere symptomen zijn duizeligheid, flauwvallen bij inspanning, aritmie (onregelmatige hartslag), pijn op de borst (vooral na zware maaltijden of inspanning) en hartgeruisen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een auscultatie uit om de hartgeluiden te onderzoeken. Bij cardiomyopathie is vaak een hartruis hoorbaar. Het horen van krakende geluiden in de longen (reutels) kan wijzen op hartfalen.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek biedt informatie over de hartgezondheid. Verder worden vaak beeldvormende onderzoeken uitgevoerd zoals een inspanningstest (fietsergometrie), echocardiografie (onderzoek van het hart door geluidsgolven), elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart) en Holter-monitoring (24-uurs monitoring van het hart met een draagbaar toestel). Daarnaast kunnen hartkatheterisatie, coronaire angiografie (radiografisch in beeld brengen van de kransslagaders) en myocardbiopsie (onderzoek van hartspierweefsel) nuttig zijn.

Behandeling

De behandeling van cardiomyopathie richt zich op het aanpakken van de oorzaak van de aandoening, wat varieert per type. Veelvoorkomende behandelingen zijn medicijnen en veranderingen in de levensstijl om symptomen zoals hartfalen, angina pectoris (pijn op de borst) en hartritmestoornissen te behandelen. Medische behandelingen en chirurgische ingrepen kunnen ook nodig zijn, zoals:

• Implantatie van een defibrillator voor levensbedreigende hartritmestoornissen
• Implantatie van een pacemaker bij een trage hartslag (bradycardie) of om het hart gelijktijdig te laten kloppen
• Coronaire bypass (CABG) of angioplastiek om de bloedtoevoer naar een verzwakte hartspier te verbeteren
• Harttransplantatie bij ineffectieve andere behandelingen
• In zeer ernstige gevallen kan de arts kunsthartkleppen implanteren

Prognose van cardiomyopathie

De vooruitzichten voor patiënten met cardiomyopathie hangen af van meerdere factoren, zoals de effectiviteit van de behandeling, de ernst van de aandoening en het type cardiomyopathie. Hartfalen is meestal een chronische aandoening die kan verergeren. In sommige gevallen kan het hartfalen ernstig worden en kunnen medicijnen, chirurgie en andere behandelingen niet meer helpen. Bepaalde vormen van cardiomyopathie verhogen het risico op gevaarlijke hartritmestoornissen.

Complicaties: Vaak hartfalen

Complicaties van cardiomyopathie kunnen onder andere zijn: hartfalen, bloedstolsels, hartklepproblemen, hartstilstand en plotselinge dood.

Preventie

Preventie van cardiomyopathie richt zich op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Enkele belangrijke maatregelen zijn:

• Gezonde voeding: Eet een evenwichtig voedingspatroon met veel groenten, fruit, volle granen, magere eiwitten en gezonde vetten. Beperk de inname van verzadigde vetten, transvetten, zout en suiker.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Doe regelmatig aan lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen. Streef naar ten minste 150 minuten matige-intensieve aerobe activiteit per week.
• Beheer van bloeddruk en cholesterol: Houd je bloeddruk en cholesterolniveau onder controle door gezonde voeding, lichaamsbeweging en indien nodig medicatie. Regelmatige controles bij je arts zijn essentieel.
• Beperk alcoholgebruik: Drink alcohol met mate. Voor vrouwen is de aanbevolen limiet maximaal één standaarddrankje per dag, en voor mannen maximaal twee standaarddrankjes per dag.
• Stoppen met roken: Vermijd tabak in alle vormen. Roken is een belangrijke risicofactor voor hartziekten en kan bijdragen aan de ontwikkeling van cardiomyopathie.
• Beheer van diabetes: Houd je bloedsuiker onder controle als je diabetes hebt. Dit kan helpen om complicaties zoals cardiomyopathie te voorkomen.
• Vermijd illegale drugs: Gebruik geen illegale drugs zoals cocaïne of amfetaminen, die het risico op hartproblemen kunnen verhogen.
• Vroegtijdige medische controle: Laat je regelmatig controleren door een arts, vooral als je een familiegeschiedenis hebt van hartziekten of andere risicofactoren.
• Stressmanagement: Beheer stress door ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga, of ademhalingsoefeningen. Langdurige stress kan bijdragen aan hartproblemen.

Door deze preventieve maatregelen te nemen, kun je je risico op het ontwikkelen van cardiomyopathie aanzienlijk verminderen en je algehele hartgezondheid bevorderen.

Lees verder

• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Alcoholische cardiomyopathie: Hartfalen door alcoholmisbruik
• Takotsubo cardiomyopathie: Zwakte van linkerventrikel hart
• Hartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hart