Cardiomyopathie (hartspieraandoening): Soorten en oorzaken

Cardiomyopathie is een aandoening waarbij de hartspier vergroot, verdikt of verstijfd is, of een ander structureel probleem aanwezig is. Het komt vaak voor wanneer het hart geen bloed kan pompen naar de rest van het lichaam of wanneer het hart op een andere manier niet goed functioneert. Hierdoor ontwikkelt de patiënt hartfalen of abnormale hartritmes (aritmieën). Cardiomyopathie kent vele mogelijke oorzaken, symptomen en behandelingen. De hartspieraandoening is voorts aangeboren of verworven, en is bijgevolg mogelijk op elke leeftijd. Vermoeidheid, kortademigheid en zwelling van diverse lichaamsdelen zijn enkele symptomen van een hartspieraandoening. De behandeling bestaat veelal uit leefstijlveranderingen, medicijnen, medische behandelingen en chirurgische ingrepen.

• Oorzaken en risicofactoren
• Soorten cardiomyopathie
• Symptomen: Vermoeidheid en zwelling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose hartspieraandoening
• Complicaties: Vaak hartfalen

Oorzaken en risicofactoren

Vaak is de oorzaak van cardiomyopathie onbekend. Niettemin zijn enkele oorzaken en risicofactoren bekend van de hartspieraandoening. Dit betreft zowel aandoeningen als omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen zijn risicofactoren voor een hartspieraandoening:

• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• bepaalde infecties
• een bindweefselaandoening
• een chronisch snelle hartslag
• een feochromocytoom (meestal goedaardige tumor in bijnieren met afgifte van hormonen)
• een genetische aandoening zoals het Barth-syndroom (symptomen aan hart, spieren, bloed en lengte), de ziekte van Danon (afwijkingen aan ogen, spieren en hart), Becker spierdystrofie (spierzwakte en/of hartproblemen), Duchenne spierdystrofie (neurologische en spieraandoening), het Leigh-syndroom (neurologische aandoening), het Alström-syndroom (symptomen van zwaarlijvigheid en blindheid), het Noonan-syndroom (skeletaandoening), het Kearns Sayre-Syndroom (stofwisselingsaandoening), het Costello-syndroom (kort gestalte en ontwikkeling van tumoren), ...
• hartklepproblemen
• hartweefselschade door een eerdere hartaanval
• ijzeropbouw in de hartspier (hemochromatose)
• metabole stoornissen, zoals obesitas (zwaarlijvigheid), diabetes mellitus (suikerziekte) of schildklierziekten
• sarcoïdose (aandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• zwangerschapscomplicaties

Omgevingsfactoren

Ook enkele omgevingsfactoren spelen een rol in de ontwikkeling van cardiomyopathie:

• een langdurige hoge bloeddruk (hypertensie)
• het drinken van teveel alcohol gedurende vele jaren (alcoholmisbruik)
• het gebruik van cocaïne, amfetamine of anabole steroïden
• het gebruik van sommige geneesmiddelen voor chemotherapie en bestraling tegen kanker (radiotherapie)
• voedingstekorten van essentiële vitaminen en mineralen, zoals thiamine (vitamine B1)

Soorten cardiomyopathie

Er zijn vele soorten van cardiomyopathie, met verschillende oorzaken. Enkele voorkomende zijn:

Gedilateerde cardiomyopathie

Gedilateerde cardiomyopathie is de meest voorkomende vorm van een hartspieraandoening. Vooral mannen en patiënten met een zwarte huidskleur zijn aangetast. Bij deze ziekte verzwakt het hart en vergroten de kamers (ventrikels). Meestal ontwikkelt de aandoening zich in het linkerventrikel en is later ook het rechterventrikel getroffen. De verzwakte kamers van het hart pompen niet goed genoeg, waardoor de hartspier harder moet werken. Na verloop van tijd verliest het hart de mogelijkheid om bloed goed rond te pompen. Gedilateerde cardiomyopathie leidt mogelijk tot hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart), hartklep- en vaataandoeningen, een onregelmatige hartslag, en bloedstolsels in het hart. Gedilateerde cardiomyopathie kent tal van mogelijke oorzaken zoals:

• Alcohol (vooral in combinatie met een slechte voeding)
• Bepaalde giftige stoffen en zware metalen
• Complicaties tijdens de laatste maanden van de zwangerschap
• Coronaire hartziekten (hartziekten die de kransslagader treffen), een hartaanval, hoge bloeddruk, diabetes, een schildklierziekte, virale hepatitis (leverontsteking) en een hiv-infectie
• Illegale drugs, zoals cocaïne en amfetamine, en sommige vormen van chemotherapie voor de behandeling van kanker
• Infecties (vooral virale infecties die de hartspier aantasten)

Hypertrofische cardiomyopathie

Hypertrofische cardiomyopathie (HCM) is een aandoening waarbij de hartspier verdikt en vergroot is. Dit maakt het moeilijker voor het bloed om het hart te verlaten. Meestal zijn de ventrikels, de onderste kamers van het hart, en het septum (de wand die de linker- en rechterzijde van het hart scheidt) verdikt. De verdikte gebieden leiden tot een vernauwing of blokkades in de ventrikels, waardoor het moeilijker is voor het hart om bloed rond te pompen. Ongeveer 2% van de mensen heeft hiervoor een erfelijke aanleg. HCM is de grootste veroorzaker van onverwachte hartdood op jonge leeftijd. Hypertrofische cardiomyopathie ontwikkelt zich mogelijk na verloop van tijd als gevolg van een hoge bloeddruk (hypertensie), veroudering of andere ziekten, zoals diabetes (suikerziekte) en vaataandoeningen. Soms is de oorzaak van de ziekte niet bekend.

Ischemische cardiomyopathie

Ischemische cardiomyopathie is het gevolg van een vernauwing van de bloedvaten (vasoconstrictie) die het hart van bloed voorzien. De hartwandis hierdoor verdund, zodat het hart niet goed kan pompen. Een verhoogd cholesterolgehalte en een coronaire hartaandoening zijn hiervan de meest voorkomende oorzaken.

Restrictieve cardiomyopathie

Restrictieve cardiomyopathie is een groep van aandoeningen. De hartkamers zijn niet in staat om zich te vullen met bloed, omdat de hartspier verstijfd is, al zijn de hartwanden niet verdikt. De ventrikels ontspannen zich hierdoor onvoldoende, waardoor het normale bloedvolume ontoereikend is. Naarmate de ziekte vordert, zijn de ventrikels niet meer goed in staat om bloed rond te pompen en verzwakt het hart. Restrictieve cardiomyopathie resulteert mogelijk in hartfalen en problemen met de hartkleppen. De meest voorkomende oorzaken van deze vorm van cardiomyopathie zijn amyloïdose (ophoping van afwijkende eiwitten in organen) en littekens van het hart van een onbekende oorzaak. Maar ook hemochromatose (te veel ijzeropbouw in het lichaam), sarcoïdose (auto-immuunaandoening die de ogen, de longen, het hart, de huid en het zenuwstelsel aantast) en kankerbehandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie veroorzaken mogelijk restrictieve caridomyopathie.

Peripartum cardiomyopathie
Peripartum cardiomyopathie treedt op tijdens de zwangerschap of in de eerste vijf maanden na de bevalling.

Symptomen: Vermoeidheid en zwelling

Sommige patiënten met cardiomyopathie hebben geen symptomen en behoeven bijgevolg geen behandeling. Sommige patiënten ervaren milde en weinig symptomen. Bij andere patiënten ontwikkelen de symptomen zich snel en zijn deze ernstig, of treden zelfs levensbedreigende complicaties op. Enkele veel voorkomende symptomen van cardiomyopathie zijn hoesten bij het liggen, kortademigheid of moeite met ademhalen (vooral bij lichamelijke inspanning), vermoeidheid en zwelling in de enkels, voeten, benen, buik (ascites) en aderen in de hals. Andere algemene symptomen omvatten duizeligheid, flauwvallen tijdens lichamelijke inspanning, aritmie (een onregelmatige hartslag), pijn op de borst (vooral na lichamelijke inspanning of zware maaltijden) en hartgeruisen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een auscultatie uit om de hartgeluiden te bestuderen. Hij gebruikt met andere woorden zijn stethoscoop en plaatst deze op de borst om te luisteren naar de hartgeluiden. Hij hoort bij cardiomyopathie duidelijk een hartruis. Het horen van een krakend geluid van de longen (reutels) wijst in de richting van hartfalen.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek is nodig bij cardiomyopathie want dit onthult informatie over de gezondheid van het hart. De arts voert verder nog enkele beeldvormende onderzoeken uit zoals een inspanningstest (fietsergometrie), een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven), een elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart) en een Holter-monitoring (24-uurs bewaking van het hart met draagbaar toestel). Verder zijn een hartkatheterisatie, een coronaire angiografie (het radiografisch in beeld brengen van de bloedvaten van de kransslagaders) en een myocardbiopsie (stukje weefsel van hartspier wegnemen en laten onderzoeken door het laboratorium) eveneens nuttig.

Behandeling

De arts behandelt indien mogelijk de oorzaak van cardiomyopathie, die bij elke soort weer anders is. Medicijnen en levensstijlveranderingen zijn vaak nodig om de symptomen van de gevolgen te behandelen (hartfalen, angina pectoris (pijn op de borst, teken van een hartaanval) en hartritmestoornissen). Medische behandelingen en chirurgische ingrepen zijn eveneens mogelijke behandelingen. Niet alle patiënten zijn in staat om al deze behandelingen te krijgen en daarnaast heeft ook niet iedereen geavanceerde behandelingen nodig. Wanneer bij een patiënt levensbedreigende hartritmestoornissen optreden, stuurt een defibrillator een elektrische puls naar het hart. Een chirurg is eveneens in staat om een pacemaker te implanteren. Dit is nuttig bij een te trage hartslag (bradycardie), of helpt om het hart aan beide kanten gelijktijdig te laten kloppen. Daarnaast is een coronaire bypass (CABG) of angioplastiek een mogelijke behandelingsoptie. Hiermee verbetert de arts de bloedtoevoer naar de beschadigde of verzwakte hartspier. Voorts is een harttransplantatie nuttig wanneer andere behandelingen niet effectief zijn. In zeer ernstige gevallen implanteert de arts kunsthartkleppen.

Prognose hartspieraandoening

De vooruitzichten zijn afhankelijk van veel verschillende factoren, waaronder de effectiviteit van de behandeling, de ernst van het hartprobleem en de oorzaak en het type van cardiomyopathie. Hartfalen is meestal een chronische ziekte. Het verergert mogelijk na verloop van tijd. Sommige patiënten ontwikkelen ernstig hartfalen waarbij geneesmiddelen, chirurgie en andere behandelingen niet meer helpen. Patiënten met bepaalde vormen van cardiomyopathie hebben een verhoogd risico op gevaarlijke hartritmestoornissen.

Complicaties: Vaak hartfalen

Complicaties van cardiomyopathie zijn hartfalen, bloedstolsels, hartklepproblemen, een hartstilstand en een plotselinge dood.

Lees verder

• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Alcoholische cardiomyopathie: Hartfalen door alcoholmisbruik
• Takotsubo cardiomyopathie: Zwakte van linkerventrikel hart
• Hartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hart