Hypnose - 'terug naar uw onderbewustzijn'

Bij hypnose treedt er een verandering van het bewustzijn op, die door een hypnotiseur tot stand wordt gebracht. Lange tijd had hypnose, vroeger verklaard als magnetisme, de reputatie bovennatuurlijk van aard te zijn, iets dat het populaire bijgeloof aanspreekt. Hoe is een geoefende hypnotiseur in staat de toestand van een persoon te beïnvloeden? Spelen zich bij hypnose bijzondere psychische processen af en is de in trance gebrachte persoon een willoze speelbal?

Beïnvloeding van de geest

Sinds 200 jaar houden onderzoekers zich bezig met hypnose. De uitdrukking zelf werd in het midden van de 19de eeuw door de Engelse arts James Braid (1795-1860) geïntroduceerd. Pas tussen 1950 en 1980 vond er doorslaggevend wetenschappelijk onderzoek plaats naar het verschijnsel, waarbij de betrokken personen, de cliënten zoals men tegenwoordig zegt, ontvankelijk worden gemaakt voor een bepaalde beïnvloeding. Tot de beïnvloeding horen beperkte waarneming en herinnering, het optreden van bepaalde voorstellingen, reacties en gevoelens alsmede lichamelijke verandering.


Onder het verschijnsel posthypnotische bevelen verstaat men opdrachten die tijdens de hypnose met een bepaalde reden worden gegeven, maar die pas na het ontwaken - als de gehypnotiseerde uit het onderbewustzijn komt - door de cliënt worden uitgevoerd. De cliënt gelooft echter dat hij uit eigen beweging handelt.

Met het ontdekken van relaties tussen het zenuwstelsel en het immuunsysteem, bijvoorbeeld hun betekenis voor de gezondheid, heeft de hypnose een nieuwe dimensie gegeven aan de behandeling van ziekten of verslavingen van nicotine, drugs en alcohol. Het klassieke hypnoseonderzoek toont intussen aan dat mensen verschillend op hypnose reageren. Er zijn ook mensen die er helemaal niet gevoelig voor zijn.

Het is onjuist om aan te nemen dat er zich tijdens de hypnose bijzondere psychische processen voordoen. Hypnose is een extreme vorm van suggestie.

Drie hypnosemethoden

In het populaire bijgeloof is de hypnotiseur een soort magiër die iemand strak in de ogen kijkt en 'ga nu slapen' mompelt. In het beste gaval gaat dat alleen nog op voor circus- of variétévoorstellingen. Er zijn verscheidene methoden om de toestand van hypnose te bereiken. De drie gebruikelijkste zijn de fascinatiemethode, de telmethode en de fixatiemethode.

• Bij de fascinatiemethode kijkt de te hypnotiseren persoon naar een verlicht of een licht weerkaatsend voorwerp, bijvoorbeeld een pendel.
• Bij de telmethode zegt de hypnotiseur bijvoorbeeld: 'Ik tel nu tot tien. Als ik daar ben aangeland, zult u onder hypnose zijn.'
• Bij de fixatiemethode staart de hypnotiseur de cliënt strak in zijn ogen en stelt hij dat deze moe wordt, tot hij zijn ogen daadwerkelijk sluit.

Bij alle methoden krijgt de cliënt de suggestie zich te ontspannen en vermoeid te raken. Maar de suggestie die de toestand oproept en de twijfel wegneemt, kan de eigenlijke hypnose verhinderen. Want geen mens kan worden gehypnotiseerd als hij zich ertegen verzet of door twijfel wordt overmand. Dus het volksgeloof dat men tegen zijn wil in trance kan raken en daarin dan afschuwelijke dingen doet, klopt niet. De cliënt is altijd degene die zichzelf in deze toestand brengt. Sommige specialisten spreken daarom van 'geleide zelfhypnose'.