Noonan-syndroom: Skeletaandoening

Het Noonan-syndroom is een aandoening die verschillende gebieden van het lichaam kan beïnvloeden. Het kenmerkt zich door milde, afwijkende gezichtskenmerken, een korte gestalte, hartafwijkingen, bloedingsproblemen, skeletmisvormingen en diverse andere symptomen. Het is belangrijk op te merken dat niet alle symptomen bij elke patiënt aanwezig zijn en dat de uitgebreidheid en ernst van de symptomen sterk kunnen variëren. Het syndroom werd voor het eerst beschreven in 1967 door de Amerikaanse kindercardioloog Jacqueline Noonan.

• Synoniemen Noonan-syndroom
• Epidemiologie Noonan-syndroom
• Oorzaken en erfelijkheid Noonan-syndroom
• Symptomen: Aangezicht, gestalte, skelet, hart, bloeding en puberteit
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling Noonan-syndroom
• Prognose
• Complicaties
• Preventie Noonan-syndroom
• Contactgroep syndroom van Noonan

Synoniemen Noonan-syndroom

Het Noonan-syndroom is bekend onder verschillende synoniemen:

• Familiale syndroom van Turner
• Mannelijke Turner Syndroom
• Noonan-syndroom Ehmke
• Pseudo-Ullrich-Turner-syndroom
• Turner-syndroom bij vrouwen met een X-chromosoom
• Turner-achtig syndroom
• Turner's fenotype, karyotype normaal
• Ullrich-Noonan-syndroom
• Vrouwelijke Pseudo-Turner Syndroom

"NS" vormt de afkorting van deze ziekte.

Epidemiologie Noonan-syndroom

Het Noonan-syndroom komt voor bij ongeveer 1 op de 1.000 tot 5.000 mensen. Mannen en vrouwen worden in gelijke aantallen getroffen. Er is geen specifieke informatie beschikbaar over raciale of geografische voorkeuren, wat betekent dat het syndroom wereldwijd kan voorkomen zonder uitgesproken geografische of etnische voorkeur.

Oorzaken en erfelijkheid Noonan-syndroom

Mutaties in de genen PTPN11, SOS1, RAF1, KRAS, NRAS, en BRAF zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van het Noonan-syndroom. De meerderheid van de patiënten heeft een mutatie in één van de drie belangrijkste genen: PTPN11, SOS1, of RAF1. Hoewel de precieze rol van mutaties in het BRAF- of NRAS-gen minder duidelijk is, komt het voor, maar vermoedelijk minder frequent. Bij een deel van de patiënten blijft de oorzaak onbekend.

Het syndroom wordt overgeërfd op autosomaal dominante wijze, wat betekent dat één kopie van het gewijzigde gen in elke cel voldoende is om de aandoening te veroorzaken. In sommige gevallen erft de patiënt de mutatie van een van de ouders. In andere gevallen ontstaat de mutatie spontaan, zonder een familiale voorgeschiedenis van het syndroom.

Symptomen: Aangezicht, gestalte, skelet, hart, bloeding en puberteit

Aangezicht

Patiënten met het Noonan-syndroom vertonen karakteristieke gezichtskenmerken. De ogen staan vaak ver uit elkaar (hypertelorisme), en de oogkleur is meestal lichtblauw of blauwgroen. De oogleden kunnen dikker zijn en mogelijk hangen (ptosis). De wenkbrauwen zijn vaak sterk gebogen. Patiënten kunnen ook lijden aan bijziendheid en scheelzien (medisch bekend als myopie). De oren zijn laagstaand en draaien naar achteren, wat de gevoeligheid voor middenoorontstekingen vergroot en soms leidt tot mild gehoorverlies. Verder vertonen deze patiënten vaak een hoog, gebogen gehemelte, een diepe groef in het filtrum, een slechte uitlijning van de tanden, en een kleine onderkaak (micrognathie). Veel kinderen met het Noonan-syndroom hebben een korte nek en zowel kinderen als volwassenen kunnen overtollige nekhuid en een lage haarlijn aan de achterkant van de nek vertonen.

Gestalte

Ongeveer de helft van de patiënten met het Noonan-syndroom heeft een kort gestalte. Bij de geboorte hebben patiënten meestal een normale lengte en gewicht, maar de groei vertraagt na verloop van tijd. Dit kan het gevolg zijn van een tekort aan groeihormoon (groeihormoondeficiëntie), wat leidt tot een vertraagde groei.

Skelet

Skeletafwijkingen bij het Noonan-syndroom kunnen onder andere bestaan uit een gezonken borst (trechterborst) of een vooruitstekende borst (kippenborst of pectus carinatum). Sommige patiënten vertonen ook een abnormale kromming van de wervelkolom (scoliose).

Hart

Hartafwijkingen komen veel voor bij patiënten met het Noonan-syndroom. De meest frequente afwijking is een vernauwing van de klep die de bloedstroom van het hart naar de longen regelt (pulmonalisstenose). Andere mogelijke hartafwijkingen omvatten hypertrofische cardiomyopathie (een aandoening waarbij de hartspier verdikt is en het hart harder moet werken) en andere hartaandoeningen.

Bloeding
Bij verschillende patiënten met het Noonan-syndroom komen bloedingsstoornissen voor. Dit kan leiden tot overmatige blauwe plekken, neusbloedingen, en langdurig bloeden na verwondingen of operaties. Vrouwen kunnen overmatig bloeden tijdens de menstruatie (menorragie) of tijdens de bevalling.

Puberteit

Bij adolescenten met het Noonan-syndroom kan de puberteit vertraagd zijn. Jongens beginnen vaak de puberteit rond de leeftijd van 13 of 14 jaar, met een verminderde puberale groeispurt. Veel jongens hebben niet-ingedaalde testikels (cryptorchisme), wat kan bijdragen aan een vertraagde puberteit of onvruchtbaarheid. Bij vrouwen verloopt de puberteit en vruchtbaarheid doorgaans normaal.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen van het Noonan-syndroom kunnen een normale intelligentie omvatten, hoewel een klein percentage van de patiënten speciale onderwijsbehoeften heeft of een verstandelijke handicap kan vertonen. Er kunnen ook visus- of gehoorproblemen optreden. Zuigelingen met het Noonan-syndroom kunnen bij de geboorte gezwollen handen en gezwollen voeten hebben door vochtophoping (lymfoedeem), wat meestal vanzelf verdwijnt. Soms ontwikkelen kinderen ook lymfoedeem of één of meer lymfangiomen (goedaardige gezwellen, vaak in het hoofd, de nek of de mond). Oudere patiënten kunnen lymfoedeem ontwikkelen, meestal in de enkels en onderbenen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het Noonan-syndroom wordt gesteld door middel van een grondig klinisch onderzoek, waarbij de arts de uiterlijke kenmerken beoordeelt. Bevestiging van de diagnose gebeurt door genetisch onderzoek. Dit is cruciaal omdat het syndroom kan lijken op het Legius-syndroom, waarbij de gezichtskenmerken vergelijkbaar kunnen zijn.

Behandeling Noonan-syndroom

Er is momenteel geen genezing voor het Noonan-syndroom. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit. Dit omvat vaak logopedie en fysiotherapie. Chirurgische ingrepen kunnen nodig zijn voor hartproblemen, ooraandoeningen en onregelmatigheden met de testes. Groeihormonen kunnen worden voorgeschreven om de groei te bevorderen. Regelmatig uitgebreid oogonderzoek en een bril of operatie kunnen helpen bij scheelzien. Ook zijn periodieke hartonderzoeken noodzakelijk om de gezondheid van het hart te monitoren.

Prognose

De prognose bij het Noonan-syndroom varieert afhankelijk van de ernst van de symptomen en de aanwezige complicaties. Veel patiënten hebben een normale levensverwachting en een goede levenskwaliteit met passende medische zorg en therapieën. Echter, sommige complicaties zoals hartafwijkingen kunnen de levenskwaliteit beïnvloeden en vereisen continue medische follow-up.

Complicaties

Complicaties kunnen variëren van cardiovasculaire problemen tot endocriene stoornissen. Hartafwijkingen zoals pulmonalisstenose en hypertrofische cardiomyopathie kunnen ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid. Daarnaast kunnen bloedingsstoornissen en problemen met de puberteit ook leiden tot aanvullende medische uitdagingen. Het is cruciaal voor patiënten om regelmatig medische controles te ondergaan om complicaties vroegtijdig te identificeren en te behandelen.

Preventie Noonan-syndroom

Omdat het Noonan-syndroom genetisch bepaald is, kan het niet worden voorkomen. Het is echter belangrijk om genetisch advies te overwegen voor mensen met een familiale geschiedenis van het syndroom. Dit kan helpen bij het begrijpen van de kans op overerving en bij het nemen van geïnformeerde beslissingen over zwangerschap en familieplanning.

Contactgroep syndroom van Noonan

In Nederland is de Stichting Noonan Syndroom actief. Deze stichting richt zich op het verstrekken van medische informatie, het organiseren van contactdagen en activiteiten met lotgenoten, en het opzetten van focusgroepen rond het Noonan-syndroom.