Hartruis (hartgeruis): Oorzaken van hartgeruisen

Hartruis is een term die verwijst naar abnormale geluiden die tijdens de hartslagcyclus worden waargenomen. Deze geluiden kunnen variëren van een zacht suizen tot een luidruchtig zwiepen. Meestal zijn hartruisen onschadelijk en vereisen ze geen behandeling. Het 'suizende' of 'zwiepende' geluid ontstaat door turbulentie in het bloedstroom door of nabij het hart. Dit kan worden gehoord met behulp van een stethoscoop tijdens een auscultatie, waarbij een arts de hartgeluiden beluistert. Als een behandeling nodig is, richt de arts zich op de onderliggende oorzaak van het hartruis.

• Onschuldig hartruis
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van abnormale hartruis
• Bij kinderen
• Bij volwassenen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen bij hartruis
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van abnormale hartruis
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose van hartruis
• Complicaties
• Preventie en levensstijl

Onschuldig hartruis

Onschuldig hartruis komt vaak voor bij pasgeborenen en kinderen en is meestal niet indicatief voor een ernstige aandoening. Dit type hartruis ontstaat door een verhoogde bloedstroom door het hart, vaak door fysiologische factoren.

Factoren die een snelle bloeddoorstroming en onschuldig hartruis kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• Bloedarmoede: een aandoening waarbij het lichaam niet genoeg gezonde rode bloedcellen heeft om zuurstof naar de weefsels te transporteren.
• Lichamelijke activiteit of inspanning
• Een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• Een zwangerschap
• Fasen van snelle groei, zoals tijdens de adolescentie
• Koorts

In veel gevallen kunnen onschuldige hartruisen vanzelf verdwijnen. Ze kunnen echter ook gedurende het leven aanwezig blijven zonder verdere gezondheidsproblemen te veroorzaken.

Epidemiologie

Hartruis is een veelvoorkomend klinisch verschijnsel dat wordt gedefinieerd als een onregelmatige of abnormale harttoon die tijdens het luisteren naar het hart met een stethoscoop kan worden gehoord. Het komt voor bij zowel gezonde patiënten als bij patiënten met hartafwijkingen. Hartruis kan variëren van goedaardig tot pathologisch, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Prevalentie
De prevalentie van hartruis varieert afhankelijk van de leeftijd, het geslacht en de onderliggende aandoening. Bij kinderen komt hartruis veel vaker voor dan bij volwassenen, vaak als gevolg van fysiologische oorzaken zoals het open blijven van de ductus arteriosus of andere tijdelijke fysiologische afwijkingen. Bij volwassenen wordt hartruis vaak geassocieerd met hartafwijkingen zoals klepafwijkingen of aangeboren hartafwijkingen. Studies schatten dat ongeveer 60-80% van de kinderen een tijdelijk hartruis kan vertonen, terwijl het bij volwassenen veel minder vaak voorkomt.

Geslacht en leeftijd
Hartruis komt vaker voor bij jongere patiënten, vooral bij zuigelingen en jonge kinderen, waar fysiologische ruis vaker voorkomt. Het komt echter ook voor bij volwassenen, waarbij het vaak wordt geassocieerd met een structurele of functionele afwijking van het hart, zoals klepafwijkingen of myocardiale aandoeningen. Er zijn geen significante verschillen in de prevalentie van hartruis tussen mannen en vrouwen, hoewel sommige specifieke aandoeningen die hartruis veroorzaken (zoals aortaklepstenose) vaker bij mannen kunnen worden aangetroffen.

Geografische variatie
De prevalentie van hartruis kan ook variëren tussen verschillende geografische regio's. In gebieden waar toegang tot gezondheidszorg beperkt is, kunnen aangeboren hartafwijkingen en bijbehorende hartruis vaker worden gediagnosticeerd als gevolg van een gebrek aan vroegtijdige screening. In meer ontwikkelde regio’s wordt hartruis vaak in een vroeg stadium opgemerkt, wat leidt tot een grotere detectie van pathologische gevallen.

Mechanisme

Hartruis ontstaat wanneer er turbulente bloedstroom door het hart of de bloedvaten gaat, wat resulteert in geluid dat kan worden gehoord tijdens auscultatie. Dit geluid is meestal het gevolg van een afwijking in de normale bloedstroom, vaak veroorzaakt door hartafwijkingen of andere pathologische aandoeningen.

Turbulente bloedstroom
De turbulente bloedstroom die hartruis veroorzaakt, ontstaat wanneer er een verstoring is in de normale laminaire stroom van bloed door het hart of de bloedvaten. Dit kan worden veroorzaakt door vernauwde hartkleppen, onregelmatige hartkleppen, of andere structurele afwijkingen van het hart die de normale bloedstroom beïnvloeden. De intensiteit, het ritme en het type van het hartruis kunnen helpen bij het identificeren van de oorzaak van de turbulentie.

Aangeboren en verworven hartafwijkingen
Hartruis kan worden veroorzaakt door zowel aangeboren als verworven hartafwijkingen. Aangeboren aandoeningen zoals ventrikelseptumdefecten (VSD) of aortaklepstenose kunnen leiden tot hartruis, evenals verworven aandoeningen zoals mitralisklepinsufficiëntie of infectieuze endocarditis. Bij volwassenen is hartruis vaak het gevolg van verworven aandoeningen, terwijl het bij kinderen vaker het gevolg is van aangeboren afwijkingen die met de tijd verbeteren of behandeld kunnen worden.

Kleppathologieën en hartruis
Klepafwijkingen zijn een veelvoorkomende oorzaak van pathologisch hartruis. Bijvoorbeeld, mitralisklepinsufficiëntie veroorzaakt vaak een systolisch geruis, terwijl aortaklepstenose vaak een vroeg systolisch geruis veroorzaakt. Deze afwijkingen kunnen de bloedstroom belemmeren of veranderen, waardoor turbulentie ontstaat die het karakteristieke hartruis genereert.

Oorzaken van abnormale hartruis

Bij kinderen

Bij kinderen is een abnormaal hartruis vaak het gevolg van aangeboren hartafwijkingen, waarbij een structureel probleem in het hart aanwezig is.

Hartklepafwijkingen
Deze aangeboren afwijkingen worden vaak bij de geboorte aangetroffen, maar kunnen soms pas veel later in het leven worden ontdekt. Voorbeelden hiervan zijn hartkleppen die niet goed functioneren, zoals kleppen die onvoldoende bloed doorlaten of niet goed sluiten, wat leidt tot lekkage.

Septumdefecten
Septumdefecten zijn gaten in het hart die al dan niet ernstig kunnen zijn, afhankelijk van hun grootte en locatie. Deze defecten zorgen voor een abnormale bloedstroom tussen de hartkamers of bloedvaten, wat kan leiden tot een abnormaal hartgeruis.

Andere oorzaken
Bij oudere kinderen en volwassenen kunnen infecties en aandoeningen die de hartstructuren beschadigen leiden tot abnormaal hartruis. Voorbeelden zijn hartklepverkalking (zoals bij aortaklepstenose of mitralisklepstenose), endocarditis (infectie van de binnenwand van het hart) en reumatische koorts (een complicatie van een streptokokkeninfectie, veroorzaakt door streptokokkenbacteriën). Bij baby’s kunnen hartruisen ontstaan als gevolg van aandoeningen bij de moeder tijdens de zwangerschap, zoals ongecontroleerde suikerziekte of rodehond, of door het gebruik van bepaalde medicijnen, alcohol of drugs tijdens de zwangerschap.

Bij volwassenen

Bij volwassenen zijn abnormale hartruisen vaak het gevolg van verworven hartklepproblemen, zoals infecties of degeneratieve veranderingen in de hartkleppen.

Risicofactoren

Een familiegeschiedenis van hartafwijkingen kan de kans op het ontwikkelen van hartruis verhogen. Daarnaast zijn er verschillende medische aandoeningen die het risico op hartgeruis kunnen verhogen, vooral op latere leeftijd, zoals:

• Een hoge bloeddruk in de longen (pulmonale hypertensie)
• Een infectie van het hartslijmvlies (endocarditis)
• Ongecontroleerde hoge bloeddruk (hypertensie)
• Een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• Een verzwakte hartspier
• Een voorgeschiedenis van reumatische koorts
• Het carcinoïd syndroom (aandoening gekenmerkt door een overmatige productie van serotonine)
• Het hypereosinofiele syndroom
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Systemische lupus erythematosus (auto-immuunziekte)

Risicogroepen

Hoewel hartruis bij iedereen kan voorkomen, zijn er bepaalde risicogroepen die een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van pathologisch hartruis. Deze risicogroepen worden vaak bepaald door genetische factoren, leeftijd of de aanwezigheid van bestaande hartafwijkingen.

Pasgeborenen en jonge kinderen
Pasgeborenen en jonge kinderen vormen een risicogroep voor fysiologische hartruis, wat vaak een tijdelijk fenomeen is. Bij gezonde kinderen is hartruis meestal goedaardig en kan het verdwijnen naarmate de hartstructuur zich verder ontwikkelt. Echter, bij sommige kinderen kan hartruis het resultaat zijn van aangeboren hartafwijkingen die verdere diagnostiek en behandeling vereisen.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hartruis, vooral door verworven hartziekten zoals klepafwijkingen (bijvoorbeeld mitralisklepinsufficiëntie) of atherosclerose. Naarmate mensen ouder worden, neemt de kans toe dat structurele veranderingen in het hart plaatsvinden, wat kan leiden tot turbulente bloedstromen en het ontstaan van hartruis.

Patiënten met infectieuze endocarditis
Patiënten die lijden aan infectieuze endocarditis lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van hartruis, omdat de hartkleppen tijdens de infectie kunnen worden aangetast. Dit kan leiden tot klepinsufficiëntie of andere afwijkingen die turbulente bloedstromen veroorzaken.

Geassocieerde symptomen bij hartruis

Bij onschuldig hartruis zijn meestal geen andere symptomen aanwezig. Als er echter één of meer van de volgende symptomen optreden, kan dit wijzen op een onderliggend hartprobleem:

• Duizeligheid
• Een aanhoudende hoest
• Een blauwe huid, vooral op de lippen en vingertoppen (cyanose)
• Verlies van eetlust
• Zwelling of plotselinge gewichtstoename
• Flauwvallen
• Groeiproblemen bij zuigelingen
• Vergrote lever- en nekaders
• Kortademigheid
• Pijn op de borst
• Zwaar zweten bij minimale of geen inspanning

Alarmsymptomen

Hoewel hartruis op zichzelf niet altijd symptomen veroorzaakt, kunnen bepaalde alarmsymptomen wijzen op een onderliggende ernstige aandoening die de oorzaak is van het hartruis. Patiënten met een pathologisch hartruis moeten zorgvuldig worden geëvalueerd om te bepalen of er sprake is van een ernstige aandoening.

Vermoeidheid en kortademigheid
Patiënten met een pathologisch hartruis, zoals dat veroorzaakt door hartfalen of klepinsufficiëntie, kunnen vermoeidheid of kortademigheid ervaren. Deze symptomen kunnen wijzen op een verstoorde hartfunctie en de aanwezigheid van onderliggende hartziekten.

Zwelling van de benen en voeten
Patiënten die hartruis hebben door hartfalen kunnen zwelling van de benen en voeten ervaren als gevolg van vochtretentie. Dit kan wijzen op de achteruitgang van de hartfunctie en de noodzaak van medische interventie.

Pijn op de borst
Pijn op de borst kan optreden bij patiënten met hartruis als gevolg van een verstoorde bloedstroom of hartziekten zoals klepafwijkingen. Dit symptoom vereist onmiddellijke medische evaluatie, omdat het kan wijzen op een ernstige onderliggende hartafwijking.

Diagnose en onderzoeken

Hoewel de meeste hartruisen onschuldig zijn, is het raadzaam om een arts te raadplegen als je vermoedt dat je hartruis hebt. De arts zal de symptomen en de medische geschiedenis bespreken en het hart onderzoeken door middel van auscultatie met een stethoscoop. Afhankelijk van de bevindingen kan de arts verdere onderzoeken aanbevelen om de oorzaak van het hartruis te achterhalen:

• Een echocardiografie: een echografie van het hart om de hartstructuren en -functie te beoordelen.
• Een elektrocardiografie: een test die de elektrische activiteit van het hart meet.
• Een hartkatheterisatie: een procedure waarbij een katheter in de hartvaten wordt ingebracht om de bloedstroom en hartfunctie te evalueren.
• Een röntgenfoto van de borstkas: ook bekend als thoraxfoto, helpt bij het visualiseren van de hartstructuren en omliggende weefsels.

Behandeling van abnormale hartruis

Als de arts de oorzaak van het hartruis heeft vastgesteld, zal hij een geschikte behandeling voorstellen, die kan bestaan uit medicatie, een medische procedure of chirurgie.

Medicatie

De behandeling van hartruis hangt af van de onderliggende oorzaak. Mogelijke medicamenteuze behandelingen zijn:

• ACE-remmers: helpen bij het verlagen van de bloeddruk, wat gunstig kan zijn bij hartruis veroorzaakt door hoge bloeddruk.
• Bètablokkers: verlagen de hartslag en bloeddruk, en kunnen nuttig zijn bij bepaalde hartklepproblemen.
• Medicijnen die bloedstolsels voorkomen (anticoagulantia) kunnen worden voorgeschreven als hartruis wordt veroorzaakt door stollingsproblemen.
• Plaspillen (diuretica): verwijderen overtollig vocht uit het lichaam, wat kan helpen bij hartruis veroorzaakt door vochtretentie.
• Statines: verlagen cholesterolgehalte, wat nuttig kan zijn bij hartklepproblemen veroorzaakt door hoog cholesterol.

Chirurgie

In gevallen waar medicatie en andere behandelingen niet effectief zijn, kan chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Dit kan inhouden:

• Herstel van een beschadigde hartklep
• Vervanging van een defecte hartklep
• Andere hartchirurgische ingrepen afhankelijk van de aard en ernst van de hartafwijking

Prognose van hartruis

De prognose van hartruis hangt sterk af van de onderliggende oorzaak.

Onschuldig hartruis
Bij onschuldig hartruis is de prognose doorgaans uitstekend. Dit type hartruis treedt vaak op bij pasgeborenen en kinderen en verdwijnt meestal vanzelf naarmate het kind ouder wordt. In de meeste gevallen veroorzaakt onschuldig hartruis geen verdere gezondheidsproblemen en vereist geen behandeling.

Abnormaal hartruis
De prognose bij abnormaal hartruis varieert afhankelijk van de ernst van de onderliggende aandoening. Bij vroege detectie en adequate behandeling van de oorzaak (zoals hartklepafwijkingen of septumdefecten) kan de prognose goed zijn. Chronische of ernstige gevallen kunnen echter leiden tot blijvende hartproblemen en vereisen mogelijk langdurige medische interventie.

Complicaties

De mogelijke complicaties van hartruis hangen af van de onderliggende oorzaak en kunnen variëren in ernst:

Bij onschuldig hartruis
Over het algemeen zijn er geen significante complicaties verbonden aan onschuldig hartruis. Het betreft een fysiologisch fenomeen zonder invloed op de hartgezondheid.

Bij abnormaal hartruis

• Hartfalen: Indien veroorzaakt door ernstige hartklepafwijkingen of een verzwakte hartspier, kan abnormaal hartruis leiden tot hartfalen, waarbij het hart niet effectief genoeg bloed kan rondpompen.
• Aneurysma's: In sommige gevallen, zoals bij ernstige septumdefecten, kan er een aneurysma (verzwakking en uitzetting van een bloedvatwand) ontstaan.
• Endocarditis: Abnormaal hartruis kan wijzen op een infectie van de hartwand (endocarditis), wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals hartklepvernauwing of hartklepinsufficiëntie.
• Hartklepproblemen: Onbehandelde hartklepafwijkingen kunnen leiden tot verdere degeneratie van de hartkleppen en mogelijk noodzaak tot chirurgische ingreep.

Een tijdige diagnose en behandeling van de onderliggende oorzaak van het hartruis zijn cruciaal om complicaties te voorkomen en de prognose te verbeteren.

Preventie en levensstijl

De preventie van hartruis is grotendeels afhankelijk van het voorkomen van de onderliggende aandoeningen die hartruis veroorzaken. Het kan moeilijk zijn om hartruis zelf te voorkomen, maar het vroegtijdig opsporen van hartziekten kan helpen bij het verminderen van het risico op ernstige complicaties.

Vroegtijdige screening en diagnose
Vroegtijdige screening van kinderen kan helpen bij het identificeren van hartafwijkingen die hartruis kunnen veroorzaken. Bij volwassenen is het belangrijk om risicofactoren zoals hoge bloeddruk, hartziekten en infecties te beheren om het risico op het ontwikkelen van hartruis door pathologische oorzaken te verminderen.

Gezonde levensstijl en hartgezondheid
Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken kunnen bijdragen aan het behouden van een gezonde hartfunctie en het verminderen van het risico op verworven hartafwijkingen die hartruis kunnen veroorzaken.

Vaccinatie tegen infecties
Vaccinatie tegen infecties zoals griep en pneumokokken kan helpen het risico op infectieuze endocarditis te verminderen, wat een belangrijke oorzaak van pathologisch hartruis is. Het naleven van de aanbevolen vaccinaties kan bijdragen aan het behouden van een goede hartgezondheid en het voorkomen van infectie-gerelateerde hartproblemen.