Gezwollen scrotum (balzak): Oorzaken van scrotale zwelling

Een man met een gezwollen scrotum heeft een abnormale vergroting van de balzak (scrotum: het zakje rond de teelballen/testikels/zaadballen). Dit symptoom kan op elke leeftijd voorkomen. Naast pijn kunnen er, afhankelijk van de oorzaak, nog andere symptomen optreden. Mogelijke oorzaken van een scrotumzwelling zijn onder andere een verdraaiing van de teelbal, een liesbreuk en een operatie aan het genitale gebied. De arts onderzoekt de oorzaak en stelt vervolgens een passende behandeling voor, die meestal bestaat uit medicatie en/of chirurgie.

• Oorzaken van gezwollen balzak
• Epididymitis en orchitis
• Henoch-Schönlein purpura
• Hydrocèle (verzameling van vloeistof in scrotum)
• Spermatocèle
• Teelbalkanker
• Testikeltorsie (teelbalverdraaiing)
• Varicocèle
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen bij scrotale zwelling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van scrotumzwelling bij mannen
• Preventie van scrotumzwelling

Oorzaken van gezwollen balzak

Epididymitis en orchitis

Een virale infectie van de zaadbal (orchitis) komt voor bij jonge jongens die de bof hebben. Epididymitis is meestal een bacteriële infectie van de bijbal, de kanalen vlakbij de zaadbal waarin sperma wordt opgeslagen. Bekende symptomen zijn onder andere een gevoel van zwaarte, pijn en zwelling in het scrotum. Seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe kunnen epididymitis veroorzaken. Bij oudere jongens kan de aandoening soms optreden door onbeschermde seks. Bij jonge jongens kan er een probleem in de urinewegen zijn.

Henoch-Schönlein purpura

Bij Henoch-Schönlein purpura ontstaat er een pijnlijke scrotumzwelling bij jonge jongens. Andere symptomen zijn onder andere een huiduitslag, gewrichtspijn, maagpijn en bloed in de urine.

Hydrocèle (verzameling van vloeistof in scrotum)

Een hydrocèle ontstaat wanneer vocht zich ophoopt in de weefsellagen rond de teelbal (tunica vaginalis). Hydrocèles beginnen klein en vergroten geleidelijk. Ze zijn meestal onschadelijk en veroorzaken alleen een pijnloze zwelling. Soms zijn hydrocèles groot en gespannen, wat leidt tot ongemak. De behandeling van een symptomatische hydrocèle bestaat uit een chirurgische verwijdering van de tunica vaginalis. Het legen van de hydrocèle is niet effectief, omdat deze zich snel opnieuw zal vullen.

Spermatocèle

Een spermatocèle is een met vocht gevulde uitstulping (cyste) die zich vormt in een weefselgebied aan de bovenkant van de teelbal dat sperma opslaat en transporteert (bijbal). Chirurgische verwijdering van de cyste is niet nodig tenzij deze problemen veroorzaakt.

Teelbalkanker

Af en toe komt teelbalkanker voor bij oudere mannen. Meestal heeft de man een pijnloos knobbeltje op de zaadbal, wat gepaard gaat met doffe pijn of een gevoel van zwaarte.

Testikeltorsie (teelbalverdraaiing)

Mannen met een testikeltorsie hebben een verdraaide teelbal in het scrotum, waardoor de bloedtoevoer wordt afgesneden. Deze aandoening vereist onmiddellijke medische hulp. Binnen enkele uren kan het weefsel al afsterven. Als de arts de verdraaiing niet snel opheft, verliest de man permanent de zaadbal.

Varicocèle

Een varicocèle is een vergroting van de aders die zuurstofarm bloed wegvoeren van scrotumweefsels. De meeste varicocèles komen voor aan de linkerkant van het scrotum. Minder vaak ontstaan ze aan beide kanten. Ze veroorzaken meestal geen symptomen waardoor een behandeling niet noodzakelijk is. Symptomatische mannen ervaren meestal doffe pijn in het scrotum die meer opvalt bij het rechtstaan en verdwijnt bij het gaan liggen. Een behandeling van symptomatische varicocèles bestaat uit het afsluiten van de vergrote aders met een minimaal invasieve chirurgische procedure. Onbehandeld kan de aandoening leiden tot onvruchtbaarheid.

Andere bekende oorzaken van een scrotumzwelling omvatten:

• bepaalde medische behandelingen
• bepaalde soorten kanker zoals een lymfoom (kanker van lymfocyten, een soort witte bloedcellen) en prostaatkanker
• chirurgie in het genitale gebied
• congestief hartfalen
• een allergische reactie
• een insectenbeet
• een letsel zoals de balzak die vast komt te zitten in een ritssluiting
• een liesbreuk (uitstulping of zwelling in lies of rectum)
• een ophoping van overtollig vocht in het lichaam (oedeem)
• een verzameling bloed in het scrotum (hematocèle)
• leverfalen

Geassocieerde symptomen

De zwelling kan aan één of aan beide zijden aanwezig zijn en veroorzaakt mogelijk milde tot ernstige pijn. De testikels en de penis kunnen ook getroffen zijn. Afhankelijk van de oorzaak kunnen nog andere symptomen optreden.

Alarmsymptomen bij scrotale zwelling

Bij één of meer van de volgende tekenen is advies van een arts nodig:

• een onverklaarbare of plotselinge zwelling van het scrotum
• een pijnlijk gezwollen scrotum
• nieuwe symptomen die naast de zwelling optreden
• pijn door een verwonding die langer dan één uur aanhoudt
• slechts één zaadbal aanwezig
• symptomen die niet verbeteren of juist verergeren

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts stelt aan de man veel vragen, zoals:

• Wanneer ontwikkelde zich de zwelling? Is het plotseling gebeurd? Verergert de zwelling?
• Hoe groot is de zwelling (bijvoorbeeld twee keer de normale grootte of de grootte van een golfbal)?
• Lijkt de zwelling vochtig te zijn? Is er weefsel voelbaar in het gezwollen gebied?
• Is de zwelling in een deel van het scrotum aanwezig of is het hele scrotum gezwollen?
• Is de zwelling aan beide zijden gelijk?
• Is er in het verleden een operatie, verwonding of trauma in het genitale gebied geweest?
• Is er een recente genitale infectie aanwezig geweest?
• Vermindert de zwelling bij het in bed liggen?
• Zijn er andere symptomen aanwezig?
• Is er pijn aanwezig in het gebied rond het scrotum?

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts onderzoekt het scrotum gedetailleerd. De zwelling kan klein en voelbaar zijn, of erg groot en gemakkelijk zichtbaar. Daarnaast bekijkt de arts ook de testikels en de penis. De arts gebruikt de bevindingen van een lichamelijk onderzoek en de informatie van de medische geschiedenis om eventuele verdere onderzoeken in te zetten, zoals een bloedonderzoek en een urineonderzoek. Een scrotale echografie bepaalt de locatie van de zwelling.

Behandeling van scrotumzwelling bij mannen

De beste manier om een scrotumzwelling te behandelen, is door de oorzaak van de zwelling aan te pakken. Soms proberen artsen een liesbreuk te verminderen door zachtjes tegen de uitstekende darm aan te duwen en deze weer op zijn plaats te duwen. Verder schrijft de arts antibiotica en pijnstillers voor, of is een operatie aanbevolen.

Preventie van scrotumzwelling

Hoewel niet alle oorzaken van scrotumzwelling kunnen worden voorkomen, zijn er enkele maatregelen die mannen kunnen nemen om hun risico te verminderen. Dit omvat het dragen van beschermende kleding tijdens sportactiviteiten, het vermijden van risicovol seksueel gedrag door het gebruik van condooms, en het onderhouden van een goede persoonlijke hygiëne. Regelmatige medische controles en het tijdig rapporteren van ongebruikelijke symptomen aan een arts kunnen ook helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van aandoeningen die zwelling van het scrotum kunnen veroorzaken.

Lees verder

• Varicocèle (zakaderbreuk): Gezwollen ader in balzak
• Testikeltorsie: Verdraaiing van teelbal met pijn en zwelling
• Epididymitis: Pijnlijke ontsteking van de bijbal
• Orchitis: Ontsteking van de teelbal (teelbalontsteking)