Epididymitis: Pijnlijke ontsteking van de bijbal

De bijbal, een lange, sterk opgewikkelde buis die zich boven en achter elke testikel bevindt, fungeert als opslagplaats voor zaadcellen. Bij epididymitis is de bijbal gezwollen en ontstoken, meestal als gevolg van een bacteriële infectie. Andere factoren kunnen ook bijdragen aan deze pijnlijke ontsteking, die symptomen zoals koorts, plasproblemen en afscheiding uit de penis met zich meebrengt. Behandelingen omvatten antibiotica, chirurgie en zelfzorgmaatregelen, maar symptomen kunnen soms nog weken aanhouden na de behandeling. Epididymitis kan tot enkele complicaties leiden.

• Epidemiologie van epididymitis
• Oorzaken: Bacteriële infectie en andere factoren
• Risicofactoren voor bijbalontsteking
• Symptomen: Pijn, zwelling en roodheid van het scrotum
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie en/of chirurgie
• Prognose
• Complicaties van epididymitis
• Preventie van epididymitis

Epidemiologie van epididymitis

Epididymitis komt vooral voor bij jonge mannen van 19 tot 35 jaar. Het is de vijfde meest voorkomende urologische aandoening bij mannen tussen de 18 en 50 jaar. De jaarlijkse incidentie bedraagt ongeveer 1 op de 1.000 mannen.

Oorzaken: Bacteriële infectie en andere factoren

Bacteriële infectie

Epididymitis wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie. Vaak begint de infectie in de urethra, de prostaat of de blaas. Veel voorkomende veroorzakers bij jonge heteroseksuele mannen zijn gonorroe en chlamydia. Bij kinderen en oudere mannen is de oorzaak vaker een infectie met Escherichia coli en andere bacteriën. Ook infecties door Mycobacterium tuberculosis (tuberculose), Ureaplasma en andere bacteriën kunnen epididymitis veroorzaken.

Andere factoren

Andere oorzaken van epididymitis kunnen zijn:

• virale infecties zoals bof
• het gebruik van medicijnen zoals amiodarone (voor hartritmestoornissen)
• liesblessures
• urine die terugstroomt naar de bijbal als gevolg van zwaar tillen of persen

Risicofactoren voor bijbalontsteking

De volgende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van epididymitis:

• anatomische afwijkingen aan de urinewegen
• onbesneden penis
• prostaatvergroting, wat kan leiden tot blaasontsteking (cystitis) en bijbalontsteking
• regelmatig gebruik van een urinekatheter
• geschiedenis van prostaat- en urineweginfecties
• meerdere seksuele partners zonder het gebruik van condooms
• recente chirurgische ingrepen

Symptomen: Pijn, zwelling en roodheid van het scrotum

Epididymitis begint vaak met milde koorts, koude rillingen en een gevoel van zwaarte in de omgeving van de testikel. Dit gebied wordt geleidelijk gevoeliger voor druk en kan pijn veroorzaken naarmate de aandoening voortschrijdt. Een infectie van de bijbal kan zich eenvoudig uitbreiden naar de zaadbal (orchitis).

Andere symptomen zijn:

• bloed in het sperma
• afscheiding uit de urethra (de opening aan het uiteinde van de penis)
• een bult op of in de buurt van de zaadbal
• gezwollen, gevoelig en pijnlijk liesgebied (liespijn) aan de aangetaste zijde
• gezwollen testikels
• koorts en koude rillingen (minder vaak)
• ongemak in de onderbuik of het bekken
• plasproblemen, zoals pijn bij het plassen (dysurie), een branderig gevoel tijdens het plassen, frequent plassen (pollakisurie), of dringender moeten plassen
• pijn tijdens een zaadlozing
• pijnlijke zwelling van het scrotum en roodheid van het scrotum, dat ook warm kan aanvoelen
• testikelpijn die verergert tijdens de stoelgang

Epididymitis die langer dan zes weken aanhoudt of terugkeert, wordt aangeduid als “chronische epididymitis”. De symptomen van chronische epididymitis ontwikkelen zich vaak geleidelijk. In plaats van een opgezwollen scrotum, kan het scrotum "verhard" aanvoelen. Soms blijft de oorzaak van chronische epididymitis onduidelijk.

Plotselinge en ernstige pijn in het scrotum is een medische noodsituatie en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek en digitaal rectaal onderzoek kan een rode, gevoelige bult op de aangetaste zijde van het scrotum worden gevonden. De pijn is vaak gelokaliseerd in het gebied van de zaadbal waar de bijbal zich bevindt. Zwellingen kunnen zich rond de bult ontwikkelen. Vergrote lymfeklieren in de lies kunnen aanwezig zijn, en een afscheiding uit de penis kan worden waargenomen (penisafscheiding). Het rectale onderzoek kan een gevoelige prostaat of prostaatvergroting aan het licht brengen.

Diagnostisch onderzoek

De volgende onderzoeken kunnen worden uitgevoerd om epididymitis te diagnosticeren:

• een Doppler-echografie om bloedvaten te visualiseren en testikeltorsie uit te sluiten
• testen op de aanwezigheid van chlamydia en gonorroe
• een scintigrafie van de testis
• een urineonderzoek
• een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

Epididymitis vertoont symptomen die ook kunnen wijzen op testikeltorsie, een ernstige aandoening waarbij de bloedtoevoer naar de zaadbal wordt afgesloten en onmiddellijke chirurgische interventie vereist is. Bij testikeltorsie kunnen ook misselijkheid en braken optreden.

Andere mogelijke differentiële diagnoses zijn:

• de ziekte van Behçet (aandoening met zweren en uveitis)
• epididymale congestie na een vasectomie
• epididymale cyste (abnormale met vocht gevulde blaasvormige holte)
• liesbreuk (uitstulping in de lies of balzak)
• scrotaal trauma
• testis seminoom
• testistumor (bloeding in de tumor)
• urineweginfectie
• Henoch-Schönlein purpura (ontsteking van bloedvaten)
• hydrocele (waterzakbreuk met pijn of zwelling in de teelbal)
• idiopathisch scrotum oedeem (zwelling)
• niet-seminomateuze testistumoren
• orchitis
• polyarteritis nodosa (ontsteking van meerdere organen en weefsels)
• pyocele
• reactieve hydrocele
• scrotum hernia
• spermatocele
• tumoren van de tunica vaginalis: mesothelioom
• varicocèle (gezonde ader in de balzak)
• vasculitis (ontsteking van bloedvaten)

Behandeling via medicatie en/of chirurgie

Zelfzorg

Om de pijn te verlichten, kan het nuttig zijn om het scrotum iets hoger te leggen, te rusten en koelcompressen aan te brengen op de pijnlijke plek. Het tillen van zware voorwerpen en seksuele activiteit moeten tijdelijk vermeden worden. Zitbaden kunnen ook verlichting bieden.

Professionele medische zorg

Medicatie
De arts kan medicatie voorschrijven om de infectie te behandelen. Specifieke antibiotica kunnen worden voorgeschreven bij seksueel overdraagbare aandoeningen. Tevens kan behandeling van de seksuele partners noodzakelijk zijn. Pijnstillers en anti-inflammatoire geneesmiddelen (ontstekingsremmers) kunnen ook de symptomen verlichten. Als de aandoening wordt veroorzaakt door bepaalde medicijnen, kan de arts een alternatief voorschrijven of de dosis aanpassen. Regelmatige controle door de arts is belangrijk om te bevestigen dat de infectie is verdwenen.

Chirurgie
Bij de vorming van een abces kan een operatie nodig zijn om het pus te verwijderen (abcesdrainage). Soms is een operatie nodig waarbij de bijbal geheel of gedeeltelijk wordt verwijderd, wat in medische termen “epididymectomie” wordt genoemd. Chirurgie kan ook vereist zijn als de ontsteking van de bijbal het gevolg is van een structurele afwijking.

Prognose

Epididymitis verbetert meestal met een behandeling met antibiotica, hoewel het enkele weken kan duren voordat de pijn en gevoeligheid volledig zijn verdwenen. De meeste patiënten ervaren op lange termijn geen seksuele of reproductieve problemen, hoewel de aandoening soms kan terugkeren.

Complicaties van epididymitis

Mogelijke complicaties zijn onder meer:

• chronische epididymitis
• een abces in het scrotum (een met pus gevulde infectie in het scrotum)
• een opening op de huid van het scrotum
• verminderde of volledige onvruchtbaarheid (mannelijke onvruchtbaarheid)
• epididymo-orchitis (ontsteking van bijbal en testikels) als de ontsteking zich uitbreidt van de bijbal naar de testikel
• het afsterven van testikelweefsel door een gebrek aan bloed (testikelinfarct)

Preventie van epididymitis

Complicaties van epididymitis kunnen worden voorkomen door tijdig een behandeling te krijgen. Soms zal de arts preventief antibiotica voorschrijven voordat een risicovolle operatie plaatsvindt. Veilig vrijen door het vermijden van meerdere seksuele partners en het gebruik van condooms kan epididymitis veroorzaakt door seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) helpen voorkomen.

Lees verder

• Orchitis: Ontsteking van de teelbal (teelbalontsteking)
• Testikelpijn: Pijn in één of beide zaadballen (teelballen)
• Epididymo-orchitis: Ontsteking van bijbal en testikels