Putjes in de nagels: oorzaak van putjesnagels en groeven

Bij putjes in de nagels of putjesnagels ontwikkelen zich op het oppervlak van de nagel kleine putjes. Er kan sprake zijn van slechts één putje in het nageloppervlak of verschillende kleinere putjes. Putjes in de nagels komen vaak voor bij de huidziekte psoriasis; dit wordt ook wel 'nagelpsoriasis' genoemd. Vaak treden daarbij ook andere symptomen op, zoals een olievlekaspect (geel-bruine verkleuring van de nagelplaat) en verhoorning onder de nagel waardoor de nagel (deels) los kan laten. Putjes in de nagels of deukjes in de nagels kunnen ook bij andere aandoeningen voorkomen, zoals alopecia areata, sarcoïdose, eczeem, schimmelnagel, het syndroom van Reiter en bindweefselaandoeningen. Bij putjesnagels kan de huisarts een diagnose stellen en een behandelplan opstellen. Behandeling van putjes in de nagels kan bestaan uit zalf of medicijnen die je slikt.

• Putjes in de nagels
• Synoniemen
• Epidemiologie van putjesnagels
• Anatomie en fysiologie van de nagels
• Putjes in de nagels door nagelpsoriasis
• Putjes in de nagel door zinktekort
• Systemische lupus erythematosus (SLE)l
• Hypoparathyreoïdie: nagelproblemen door een hormonale disbalans
• Syndroom van Sjögren: auto-immuniteit en droge nagels
• Terugkerende traumatische activiteit
• Genetische nagelafwijkingen
• Sclerodermie: verharde weefsels en nagelputjes
• Putjesnagels door alopecia areata
• Putjes in de nagels door sarcoïdose
• Nagelafwijkingen door het Reiter Syndroom
• Overige oorzaken van putjesnagels
• Risicofactoren en -groepen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van putjesnagels en groeven
• Prognose van putjesnagels: herstel en genezing
• Nagels gezond houden

Putjes in de nagels

Stel je voor: je kijkt naar je handen, misschien na het aanbrengen van nagellak of een vers knipbeurtje, en plotseling valt je iets vreemds op. Je nagels, ooit glad en stevig, vertonen nu kleine, regelmatige putjes, alsof iemand een miniatuurhamertje heeft gebruikt om ze te bewerken. Deze putjes kunnen eerst onopgemerkt blijven, maar als ze zich ophopen of opvallen, kun je je afvragen: wat vertelt mijn lichaam mij hiermee?

Putjesnagels – ofwel kleine deukjes in de nagelplaat – kunnen verschillende oorzaken hebben en zijn soms een subtiel signaal van een onderliggende aandoening of verstoring in het lichaam. Hoewel ze vaak voorkomen bij nagelpsoriasis, zijn er ook andere mogelijke oorzaken, variërend van auto-immuunziekten tot voedingstekorten of zelfs fysieke beschadiging door nagelbijten. In veel gevallen zijn putjesnagels onschuldig, maar ze kunnen ook wijzen op iets dat verder onderzocht moet worden. Wat de oorzaak ook is, deze kleine putjes openen een venster naar onze gezondheid en geven inzicht in zowel interne als externe invloeden op ons lichaam.

Synoniemen

Putjes in de nagels staan ook bekend onder de volgende termen:

• putjesnagels;
• thimble nails; en
• vingerhoednagels.

Epidemiologie van putjesnagels

Putjesnagels – kleine, ingedeukte plekken in de nagelplaat – komen vaker voor dan je zou denken, vooral als signaal van onderliggende gezondheidstoestanden zoals psoriasis, auto-immuunziekten en zelfs voedingstekorten. De prevalentie van putjesnagels wordt beïnvloed door factoren zoals geslacht, leeftijd, genetica, en zelfs het klimaat. Hoewel ze in sommige gevallen slechts een cosmetische afwijking lijken, zijn deze minuscule deukjes soms het eerste zichtbare teken van een ernstiger gezondheidsprobleem. Laten we de epidemiologie van putjesnagels in detail verkennen, met aandacht voor demografische en geografische verschillen, genetische predisposities en omgevingsfactoren.

Geslachtsverschillen: vaker bij mannen of vrouwen?
Putjesnagels komen iets vaker voor bij mannen, vooral in verband met psoriasis. Wereldwijd lijdt ongeveer 2-3% van de bevolking aan psoriasis, en van die groep ontwikkelt naar schatting 50-80% uiteindelijk nagelpsoriasis, met putjes als een van de kenmerkende symptomen. Mannen hebben over het algemeen een hogere kans op nagelpsoriasis dan vrouwen, wat mogelijk bijdraagt aan een hogere incidentie van putjesnagels bij mannen.

Cijfers: In Nederland lijden ongeveer 250.000 mensen aan psoriasis, waarvan de meerderheid (naar schatting 60%) putjesnagels heeft. In België ligt dit aantal iets lager, maar mannen zijn over het algemeen meer getroffen, wat mogelijk verband houdt met een hogere prevalentie van psoriasis onder mannen.

• Een 45-jarige man in Nederland met ernstige psoriasis op zijn huid en nagels merkt dat hij, naast andere symptomen, kleine putjes ontwikkelt op zijn nagels. Zijn dermatoloog bevestigt dat dit een veelvoorkomend gevolg is van nagelpsoriasis.

Leeftijdsgroepen: een uitdaging voor kinderen en volwassenen
Putjesnagels kunnen op elke leeftijd voorkomen, maar zijn vaak te zien bij volwassenen met chronische aandoeningen zoals psoriasis en artritis psoriatica. Bij kinderen is het minder vaak zichtbaar, behalve in gevallen van genetische aandoeningen of auto-immuunziekten zoals alopecia areata. Putjesnagels komen significant vaker voor bij mensen van middelbare leeftijd, wanneer auto-immuunziekten en chronische aandoeningen zich vaker ontwikkelen.

Cijfers: Bij kinderen met alopecia areata – een aandoening die bij ongeveer 1 op de 1000 kinderen voorkomt – ontwikkelen naar schatting 10-20% ook putjes in hun nagels. Bij volwassenen komt nagelpsoriasis veel vaker voor: naar schatting 30-50% van de mensen met psoriasis vulgaris en ongeveer 80% van de mensen met artritis psoriatica ervaren nagelputjes.

• Een 9-jarig meisje met alopecia areata ontwikkelt naast kale plekken ook putjes in haar nagels. Haar arts merkt op dat dit kenmerkend is voor kinderen met een uitgebreide vorm van alopecia areata.

Invloed van klimaat en geografische locatie
Het klimaat en de geografische locatie kunnen indirect bijdragen aan de prevalentie van putjesnagels door de invloed die zij hebben op aandoeningen als psoriasis en eczeem. In gematigde klimaten zoals Nederland en België kunnen koude, droge winters huid- en nagelproblemen verergeren, wat ook bijdraagt aan nagelputjes bij mensen met psoriasis en eczeem. In tropische klimaten, zoals de Nederlandse overzeese gebieden (bijv. Curaçao), is het minder waarschijnlijk dat koud weer nagelproblemen veroorzaakt, hoewel warm en vochtig weer bij sommige mensen huidklachten kan verergeren.

Cijfers: In Nederland en België komt psoriasis voor bij 2-3% van de bevolking, terwijl in tropische gebieden dit percentage vaak iets lager ligt door een hogere blootstelling aan zonlicht, dat symptomen van psoriasis kan verlichten. Klimaatfactoren zoals luchtvochtigheid en temperatuur kunnen dus een rol spelen in de incidentie van putjesnagels bij mensen met deze aandoeningen.

• Een man met psoriasis merkt dat zijn nagelputjes verergeren tijdens de winter in Nederland, terwijl de symptomen afnemen tijdens een bezoek aan Curaçao, mogelijk door het gunstige effect van zonlicht op zijn huid en nagels.

Genetische gevoeligheid: een familiaire aanleg voor nagelputjes
Genetica speelt een cruciale rol in het risico op putjesnagels, vooral bij mensen met een genetische aanleg voor auto-immuunziekten zoals psoriasis en alopecia areata. De kans op nagelpsoriasis is aanzienlijk hoger bij mensen met een familiegeschiedenis van psoriasis. Naar schatting ontwikkelt 30-40% van de mensen met nagelpsoriasis een familiegeschiedenis van de aandoening, wat wijst op een sterke genetische component.

Cijfers: Bij kinderen met een ouder die lijdt aan psoriasis, is er een kans van 50% dat zij deze aandoening ook ontwikkelen, inclusief nagelafwijkingen. Alopecia areata, dat in 10-20% van de gevallen een familiaire aanleg heeft, kan ook putjesnagels veroorzaken bij genetisch gevoelige personen.

• Een 30-jarige vrouw met nagelpsoriasis ontdekt dat haar moeder en grootvader ook aan psoriasis leden. Haar dermatoloog legt uit dat haar nagelputjes waarschijnlijk verband houden met de familiale aanleg voor psoriasis.

Andere omgevingsfactoren: het belang van leefstijl en gezondheid
Leefstijlfactoren, zoals voeding en blootstelling aan chemische stoffen, kunnen de kans op putjesnagels verhogen. Een tekort aan voedingsstoffen, zoals zink en vitamine D , kan bijdragen aan nagelproblemen, waaronder putjes. Mensen die vaak hun nagels blootstellen aan harde chemicaliën, zoals schoonmaakmiddelen zonder handschoenen te dragen, lopen ook meer risico op nagelschade die putjes kan veroorzaken.

Cijfers: Zinktekort komt wereldwijd voor bij ongeveer 17% van de bevolking en is een bekende oorzaak van nagelafwijkingen. In Nederland en België heeft ongeveer 10-20% van de volwassenen een vitamine D-tekort in de wintermaanden, wat kan bijdragen aan nagelproblemen.

• Een vegetariër met een zinktekort merkt dat zijn nagels broos en putterig worden. Na het toevoegen van zinkrijke voeding en supplementen aan zijn dieet, verbetert de conditie van zijn nagels aanzienlijk.

Anatomie en fysiologie van de nagels

Onze nagels zijn misschien klein, maar hun structuur en groei zijn een fascinerend, gelaagd proces dat sterk bijdraagt aan ons dagelijks functioneren én onze gezondheid weerspiegelt. Van de nagelplaat die je ziet tot de matrix diep in de huid, nagels worden gevormd door een delicaat samenspel van cellen, bloedtoevoer en zenuwen. Als deze balans ergens verstoord raakt, kunnen er putjes en andere afwijkingen ontstaan die zichtbaar worden op het nageloppervlak. Laten we dieper ingaan op de anatomie en fysiologie van de nagels en zien hoe het ontstaan van putjes voortkomt uit interne en externe processen.

Nagelmatrix: de bron van groei en structuur
In de basis van de nagel ligt de nagelmatrix, een onzichtbare, maar cruciale plek waar de groei van de nagel begint. De matrix bevindt zich onder de huid, net achter de nagelriem, en is verantwoordelijk voor de aanmaak van nieuwe nagelcellen. Deze cellen worden in lagen op elkaar gestapeld en langzaam naar voren geduwd om de nagelplaat te vormen. Elke verstoring in de matrix kan leiden tot abnormale nagelgroei, waaronder de vorming van putjes.

Bij aandoeningen zoals psoriasis raakt de nagelmatrix ontstoken en verstoord, waardoor de nagelcellen ongelijk worden geproduceerd. Deze onregelmatigheden kunnen zich manifesteren als putjes in de nagelplaat. Bij auto-immuunziekten zoals alopecia areata valt het immuunsysteem de matrixcellen aan, wat ook tot putjes leidt.

Voorbeeld: Bij een persoon met nagelpsoriasis wordt de nagelmatrix herhaaldelijk aangevallen door immuuncellen, wat leidt tot een grillige, ongelijke aanmaak van nagelcellen. Dit resulteert in de kenmerkende putjes in de nagelplaat, omdat sommige cellen onvoldoende structuur hebben om een glad oppervlak te vormen.

De nagelplaat: zichtbare lagen van keratine
De nagelplaat, het harde, zichtbare deel van de nagel, is samengesteld uit dicht opeengepakte keratinecellen. Deze cellen zijn sterk en licht doorzichtig, waardoor we de nagelbedkleur kunnen zien. Een gezonde nagelplaat vormt een glad, licht glanzend oppervlak, maar als de onderliggende matrix verstoord is, kunnen er minuscule deukjes of putjes in ontstaan.

De nagelplaat groeit normaal gesproken gelijkmatig vanuit de matrix, met een snelheid van ongeveer 3 millimeter per maand bij de vingers en iets langzamer bij de tenen. Wanneer er putjes ontstaan, is dit vaak een teken van onderbrekingen in de matrix, waardoor sommige keratinecellen niet gelijkmatig worden afgezet. Bij bepaalde tekorten, zoals zinktekort, kan de celkwaliteit afnemen, wat de kans op putjes in de nagelplaat vergroot.

Voorbeeld: Een persoon met een zinktekort heeft nagelputjes die ontstaan door een verstoorde keratineproductie in de nagelmatrix. Door dit tekort worden de keratinecellen zwakker en onregelmatiger gevormd, wat leidt tot kleine putjes op het nageloppervlak.

Het nagelbed en nagelriem: ondersteuning en bescherming
Onder de nagelplaat ligt het nagelbed, dat rijk is aan bloedvaten en zenuwen en verantwoordelijk is voor de gezondheid en kleur van de nagel. Het nagelbed voedt de nagel en ondersteunt de nagelplaat naarmate deze verder groeit. De nagelriem, ook wel cuticula genoemd, beschermt de nagelmatrix tegen bacteriën en schadelijke invloeden. Verstoring of beschadiging van de nagelriem kan echter infecties veroorzaken die de nagelgroei verstoren en leiden tot onregelmatigheden in de nagelplaat, zoals putjes.

In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij trauma aan de nagel of bij het syndroom van Sjögren, raken het nagelbed en de nagelriem ontstoken. Dit kan de normale nagelgroei beïnvloeden, resulterend in beschadigde cellen en de vorming van putjes of andere nagelafwijkingen.

Voorbeeld: Een persoon die vaak met zijn handen in chemische schoonmaakmiddelen werkt zonder bescherming, merkt putjes en broosheid op in zijn nagels. Door het ontbreken van een beschermende nagelriem ontstaan microtrauma’s, wat leidt tot ontstekingen en putjes.

De rol van bloedcirculatie en zenuwen: voeding voor gezonde nagels
Een gezonde bloedcirculatie is essentieel voor de nagelgroei en het behoud van een sterke nagelplaat. Het nagelbed, rijk aan bloedvaten, voorziet de matrix en nagelplaat van voedingsstoffen en zuurstof. Wanneer de bloedtoevoer verstoord raakt, zoals bij sommige auto-immuunziekten of tekorten aan bepaalde vitamines, kunnen de nagels tekenen van stress vertonen, waaronder putjes en verkleuringen.

Zenuwen die het nagelbed en de matrix ondersteunen, spelen ook een rol in het reguleren van nagelgroei en -gezondheid. Bij auto-immuunziekten zoals lupus of sclerodermie kunnen zenuwen en bloedvaten in de nagelomgeving beschadigd raken door chronische ontsteking, wat de kwaliteit van de nagelcellen aantast en kan resulteren in nagelputjes.

Voorbeeld: Een vrouw met het syndroom van Sjögren ervaart droogte en verminderde doorbloeding in haar handen, wat leidt tot broze nagels met putjes. De verminderde bloedtoevoer zorgt voor een gebrek aan voedingsstoffen, wat de structuur van haar nagels aantast.

Genetica: een aanleg voor nagelafwijkingen
Genetische aanleg speelt ook een rol in de kans op nagelputjes. Mensen met een genetische predispositie voor aandoeningen zoals psoriasis, alopecia areata, of het trichorhinofalangeaal syndroom (TRPS) hebben een verhoogde kans op nagelafwijkingen, inclusief putjes. Deze aandoeningen beïnvloeden de celdeling en het immuunsysteem, waardoor de nagelmatrix kwetsbaar is voor verstoringen. Als de matrix herhaaldelijk beschadigd raakt door genetische factoren, leidt dit vaak tot putjes en andere structurele afwijkingen in de nagelplaat.

Voorbeeld: Een kind van 10 met TRPS heeft een fragiele nagelplaat met diepe putjes en ribbels. Dit syndroom, dat zijn genetische aanleg voor nagelafwijkingen bepaalt, zorgt ervoor dat zijn nagels van nature minder sterk en gelijkmatig groeien.

Putjes in de nagels door nagelpsoriasis

Wat is het?
Psoriasis is een chronische, niet-besmettelijke huidaandoening en veel mensen met psoriasis kunnen soms ook last krijgen van psoriasis aan de nagels, ook wel 'nagelpsoriasis' of 'psoriasis unguium' genoemd.

Wie krijgt nagelpsoriasis?
Bij slechts 5% van de patiënten met nagelpsoriasis is het een geïsoleerde aandoening; de meeste patiënten hebben psoriasis vulgaris, ook wel plaque psoriasis of gewone psoriasis genoemd. Ongeveer 50-80% heeft artritis psoriatica, een vorm van ontstekingsreuma die voorkomt bij mensen met psoriasis

Oorzaken van nagelpsoriasis
Nagelpsoriasis ontstaat binnen de nagelmatrix. De specifieke pathogenese van nagelpsoriasis is onbekend. Psoriasis lijkt voort te komen uit een combinatie van genetische, immunologische en omgevingsfactoren.

Symptomen van nagelpsoriasis
Nagelpsoriasis kan elk deel van één of meer nagels beïnvloeden. Er zijn vaak schilferende plaques op het dorsale gedeelte van de handen en vingers zichtbaar als gevolg van bijbehorende gewone psoriasis. De symptomen variëren en kunnen bestaan uit:

• Putjes in de nagels;
  Loslatende nagels / Bron: CopperKettle, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Dwarse groeven of lijnen in de nagel, ook wel 'Beau-lijnen' genoemd;
• Geel-bruine verkleuring van de nagelplaat ('olievlekfenomeen');
• leukonychia (witte vlekken in de nagel);
• Verhoorning onder de nagel, wat kan leiden tot het loslaten van de nagel (onycholyse);
• Afbrokkelen van de nagel.

Acrodermatitis continua van Hallopeau is een zeldzame pustuleuze variant van psoriasis die de nagels en het distale kootje van de vingers aantast.

Behandeling van nagelpsoriasis
Er is geen effectieve behandeling voor nagelpsoriasis. Bij ernstige klachten kan een systemische behandeling met pillen of lichttherapie helpen.

Putjes in de nagel door zinktekort

Zink is essentieel voor de celgroei en regeneratie, en een tekort kan leiden tot broze en misvormde nagels, inclusief kleine putjes. Zinktekort komt voor bij ongeveer 17% van de wereldbevolking en is nog vaker bij risicogroepen zoals zwangere vrouwen, ouderen en vegetariërs. Een tekort beïnvloedt de nagelstructuur omdat zink een rol speelt in de productie van keratine, het eiwit dat nagels en haar sterk maakt.

• Een 28-jarige vrouw, vegetariër, merkt putjes op in haar nagels en een verhoogde gevoeligheid voor verkoudheid. Na bloedonderzoek blijkt ze een zinktekort te hebben. Met supplementen en een aangepast dieet verdwijnen haar nagelafwijkingen binnen enkele maanden.

Systemische lupus erythematosus (SLE)l

Systemische Lupus Erythematosus (SLE), ook wel kortweg lupus genoemd, is een auto-immuunziekte die de huid, organen en nagels kan aantasten. Wereldwijd treft SLE 20 tot 150 mensen per 100.000 inwoners, met een hogere prevalentie bij vrouwen. Bij lupus vallen antilichamen gezonde cellen aan, wat ontstekingen en nagelafwijkingen kan veroorzaken, waaronder putjes, broosheid en zelfs verkleuringen.

• Een 35-jarige vrouw met een voorgeschiedenis van SLE ontwikkelt putjes in haar nagels, samen met vermoeidheid en huiduitslag. Haar dermatoloog wijst op nagelafwijkingen als een uiting van haar lupus. Ze krijgt ontstekingsremmers voorgeschreven, wat haar nagelgezondheid verbetert.

Hypoparathyreoïdie: nagelproblemen door een hormonale disbalans

Hypoparathyreoïdie is een zeldzame hormonale aandoening waarbij de bijschildklieren onvoldoende parathyroïdhormoon (PTH) produceren, wat resulteert in lage calciumspiegels. Dit tekort, dat naar schatting 1 op de 100.000 mensen treft, beïnvloedt de groei van nagels en kan leiden tot putjes en broosheid doordat calcium een belangrijk mineraal is voor nagelsterkte en -gezondheid.

• Een 42-jarige man met hypoparathyreoïdie heeft nagels met putjes en een broze structuur. Na calcium- en vitamine D-supplementen ziet hij verbetering in zijn nagelgezondheid en vermindering van putjes.

Syndroom van Sjögren: auto-immuniteit en droge nagels

Het syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte die wereldwijd ongeveer 0,5% van de bevolking treft, vooral vrouwen van middelbare leeftijd. Deze aandoening veroorzaakt vooral droge ogen en mond, maar heeft ook invloed op nagels door chronische ontstekingen. Nagels worden vaak dunner, brozer en vertonen soms putjes.

• Een 55-jarige vrouw met het syndroom van Sjögren merkt putjes en broosheid in haar nagels, naast droge ogen en mond. Haar arts schrijft ontstekingsremmers en nagelversterkende producten voor, wat resulteert in een verbeterde nagelstructuur.

Terugkerende traumatische activiteit

Fysieke trauma’s, zoals nagelbijten, intensieve manicurebehandelingen of voortdurend tikken op harde oppervlakken, kunnen de nagelmatrix beschadigen, wat kan leiden tot kleine putjes in de nagelplaat. Nageltrauma door herhaalde druk is een van de meest voorkomende oorzaken van nagelputjes bij mensen zonder onderliggende ziekte. Naar schatting 20% van de volwassenen heeft ooit nagelputjes door trauma.

• Een student merkt putjes in zijn nagels op die hij regelmatig bijt tijdens het studeren. Hij stopt met nagelbijten en na een paar maanden groeien de putjes geleidelijk uit, waardoor zijn nagels gladder en sterker worden.

Genetische nagelafwijkingen

Sommige genetische aandoeningen, zoals het trichorhinofalangeaal syndroom (TRPS), kunnen leiden tot nagelafwijkingen. TRPS is een zeldzaam erfelijk syndroom dat de groei van botten, haar en nagels beïnvloedt. Het treft ongeveer 1 op de 1 miljoen mensen. Bij deze aandoening zijn nagels vaak dun, misvormd en bevatten ze putjes door structurele afwijkingen in de nagelmatrix.

• Een 8-jarig kind met TRPS heeft putjes in zijn nagels en dun haar. Door medische behandeling en aangepaste nagelverzorging verbeteren de nagels enigszins, hoewel de afwijkingen door de genetische oorzaak niet volledig verdwijnen.

Sclerodermie: verharde weefsels en nagelputjes

Sclerodermie is een auto-immuunziekte die de huid en interne organen aantast door verharding en littekenvorming. Deze aandoening treft wereldwijd ongeveer 50 tot 300 mensen per miljoen inwoners en kan leiden tot verharding van weefsels rond de nagels, wat putjes en andere nagelafwijkingen veroorzaakt.

• Een 45-jarige man met sclerodermie ontwikkelt putjes en groeven in zijn nagels, samen met verharding van de huid op zijn handen. Een behandeling met immunosuppressiva helpt om de verharding en putjes te verminderen.

Putjesnagels door alopecia areata

Alopecia areata is een aandoening waarbij pleksgewijze haaruitval optreedt in het gebied van de behaarde hoofdhuid. Het kan zich soms ook manifesteren bij de wenkbrauwen, wimpers, baardbeharing en schaambeharing. Alopecia areata is een auto-immuunziekte, wat betekent dat je immuunsysteem onderdelen van je eigen lichaam aanvalt. Het afweersysteem is van slag en valt vaak niet alleen de haren aan, maar ook de nagels. Het gevolg is dat de nagels slecht kunnen gaan groeien, broos en brokkelig worden, putjes kunnen vertonen en kunnen inscheuren.

Putjes in de nagels door sarcoïdose

Sarcoïdose (de ziekte van Besnier-Boeck) is een auto-immuunziekte. Bij deze ziekte ontstaan spontaan ontstekingen in verschillende organen en weefsels van het lichaam. Bijna elk orgaan kan erdoor worden getroffen. Vaak manifesteert het zich eerst in de longen of de lymfeklieren. Sarcoïdose kan ook afwijkingen aan de nagels veroorzaken. Deze afwijkingen kunnen variëren en kunnen heel divers zijn, onder andere putjes in de nagels komen voor.

Nagelafwijkingen door het Reiter Syndroom

De ziekte van Reiter is een auto-immuunreactie op een infectie. De aandoening wordt gekenmerkt door de volgende klassieke trias:

• urethritis, een plasbuisontsteking;
• artritis, een ontsteking van de gewrichten; en
• conjunctivitis, een ontsteking van het bindvlies van het oog.

Reiter behoort tot de groep reumatische ziekten en het kan organen en gewrichten aantasten. Het kan ook leiden tot nagelafwijkingen.

Overige oorzaken van putjesnagels

Andere mogelijke oorzaken van putjes in de nagels zijn:

• Chronische nierziekte (bij chronische nierinsufficiëntie zie je vaker dat de lunula ontbreken of dat je last krijgt van half and half nails, bekend als azotemic onychopathy);
• Incontinentia pigmenti ofwel het syndroom van Bloch-Sulzberger (een genetische ziekte die de groei van nagels, haar, huid en tanden verstoort);
• Chronisch eczeem (kan lijnen van Beau veroorzaken: overdwarse groeven of deuken in de nagel);
• Pemphigus (blarenvormende auto-immuunziekte);
• Lichen planus (een aandoening die een jeukende uitslag veroorzaakt en soms ook de nagels treft; er ontstaan dan afwijkingen in de uitgroei van de nagel, die bestaan uit in de lengterichting verlopende ribbeltjes, gleufjes en spleten);
• Schimmelnagel (kan soms leiden tot putjes in de nagel);
• Dermatomyositis (een auto-immuun aandoening die gekenmerkt wordt door ontsteking van de huid en spieren);
• Parakeratosis pustulosa;
• Trauma aan vingernagel(s): kleine kuiltjes en deukjes in de nagel kunnen het gevolg zijn van beschadiging van de nagel.

Risicofactoren en -groepen

Putjesnagels – kleine, vaak grillige deukjes in de nagelplaat – zijn meer dan een esthetische afwijking. Ze zijn een weerspiegeling van interne processen en kunnen wijzen op specifieke risicofactoren en kwetsbare groepen in de samenleving. Deze aandoening raakt niet iedereen gelijk, en er zijn bepaalde factoren die de kans op putjesnagels vergroten. Van genetische aanleg tot leefstijlfactoren, elk detail vertelt een verhaal. Hier is een diepere blik op de risicofactoren en -groepen voor putjesnagels en hoe zij ons een inkijkje geven in onze algehele gezondheid.

Genetische gevoeligheid: een kwetsbare aanleg
Genetica speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van putjesnagels. Mensen met een familiegeschiedenis van auto-immuunziekten, zoals psoriasis en alopecia areata, hebben een verhoogd risico op nagelafwijkingen, waaronder putjes. Deze genetische aanleg betekent dat bepaalde families een verhoogde gevoeligheid hebben voor immuunstoornissen, die zich soms voor het eerst uiten via de nagels.

• Een vrouw met een voorgeschiedenis van psoriasis en alopecia in de familie merkt putjes op in haar nagels. Haar arts bevestigt dat genetische aanleg haar vatbaar maakt voor nagelpsoriasis, zelfs zonder zichtbare huidpsoriasis.

Leeftijd en levensfase: pieken in de volwassenheid
Hoewel putjesnagels op elke leeftijd kunnen voorkomen, komt het vaker voor bij volwassenen van middelbare leeftijd. Auto-immuunziekten, chronische aandoeningen en voedingstekorten openbaren zich vaker in deze levensfase, en de nagels weerspiegelen die onderliggende processen. Jongvolwassenen en ouderen kunnen ook gevoelig zijn, maar het is bij volwassenen tussen 30 en 60 jaar dat de aandoening vaak voorkomt.

• Een 45-jarige man ontwikkelt plotseling putjes in zijn nagels, iets dat hij eerder nooit heeft opgemerkt. Onderzoek toont aan dat zijn nagelveranderingen te wijten zijn aan een vroeg stadium van artritis psoriatica, een aandoening die vaak pas later in het leven opduikt.

Geslacht: vaker bij mannen met nagelpsoriasis en vrouwen met auto-immuunziekten
Putjesnagels zijn niet exclusief verbonden aan een specifiek geslacht, maar er zijn verschillen in de onderliggende oorzaken. Mannen hebben over het algemeen vaker nagelpsoriasis, terwijl vrouwen een grotere kans hebben op putjesnagels door alopecia areata en het syndroom van Sjögren. Dit verschil kan voortkomen uit genetische, hormonale en immunologische factoren die bepaalde auto-immuunziekten meer voorkomen bij vrouwen.

• Een jonge vrouw die onlangs is gediagnosticeerd met alopecia areata ontwikkelt putjes in haar nagels, terwijl haar broer met psoriasis putjes heeft door nagelpsoriasis. Dit verschil toont hoe geslacht invloed kan hebben op de oorzaak van nagelafwijkingen.

[B]Chronische aandoeningen: nagels als weerspiegeling van gezondheid[/B]
Mensen met chronische aandoeningen zoals psoriasis, reuma, en eczeem lopen een verhoogd risico op nagelafwijkingen. Deze aandoeningen veroorzaken ontstekingen en immuunreacties die de nagelmatrix kunnen verstoren en leiden tot de vorming van putjes. Auto-immuunziekten, zoals lupus en sclerodermie, hebben ook een significante invloed op nagelgezondheid doordat ze de bloedcirculatie en celgroei verstoren.

• Een persoon met systemische lupus merkt dat haar nagels brozer worden en putjes vertonen. Haar reumatoloog legt uit dat de ziekte niet alleen haar organen, maar ook haar nagels kan beïnvloeden.

Omgevingsfactoren: invloed van leefstijl en blootstelling
Dagelijkse leefstijlkeuzes en omgevingsfactoren spelen eveneens een rol in de gezondheid van onze nagels. Blootstelling aan chemische producten zonder beschermende handschoenen, bijvoorbeeld in de schoonmaakindustrie, kan de nagels verzwakken en putjes veroorzaken door chronische irritatie en beschadiging. Leefstijl, zoals het wel of niet dragen van handschoenen bij handmatig werk, is van grote invloed op de nagelgezondheid.

• Een schoonmaker die regelmatig zonder handschoenen met schoonmaakmiddelen werkt, merkt dat zijn nagels putjes ontwikkelen. Zijn dermatoloog adviseert hem beschermende handschoenen te dragen om verdere schade te voorkomen.

Voedingstekorten: onzichtbare invloeden met zichtbare effecten
Een tekort aan essentiële voedingsstoffen zoals zink, vitamine D en biotine kan de nagelstructuur verzwakken. Zink is belangrijk voor celdeling en nagelgroei, terwijl vitamine D bijdraagt aan de bot- en nagelgezondheid. Een tekort aan deze stoffen kan leiden tot broze, putterige nagels die vaak als eerste waarschuwingssignaal optreden voor een voedingstekort.

• Een veganistische vrouw die geen zinksupplementen neemt, ontwikkelt putjes in haar nagels. Haar arts wijst haar op een mogelijk zinktekort, en na het toevoegen van supplementen verbetert haar nagelstructuur binnen enkele maanden.

Trauma en herhaalde belasting: de invloed van externe schade
Kleine beschadigingen aan de nagels, bijvoorbeeld door nagelbijten, frequente manicurebehandelingen, of blootstelling aan harde voorwerpen, kunnen leiden tot nagelputjes. Herhaaldelijk trauma aan de nagelplaat of nagelmatrix verstoort de celgroei en kan kleine deukjes veroorzaken die zichtbaar worden als putjes. Dit type schade komt vaker voor bij mensen met beroepen waarbij handmatig werk zonder bescherming plaatsvindt.

• Een meubelmaker merkt dat zijn nagels putjes beginnen te vertonen na jarenlang zonder handschoenen te werken. De frequente impact op zijn nagels verstoort de groei en veroorzaakt kleine deukjes die overeenkomen met putjesnagels.

Onderzoek en diagnose

Als je putjes in je nagels opmerkt, is het een goed idee om een afspraak te maken met je huisarts. De arts zal vragen stellen over je klachten, je medische voorgeschiedenis beoordelen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Zorg ervoor dat je alle symptomen deelt waar je last van hebt, aangezien dit de arts kan helpen bij het stellen van een diagnose, bijvoorbeeld van nagelspsoriasis of een andere ziekte of huidaandoening. De arts kan ook een monster van de nagels nemen en voor microscopisch onderzoek naar een laboratorium sturen.

Behandeling van putjesnagels en groeven

De behandeling van putjesnagels is vaak geen sinecure. De putjes worden gevormd als je nagels zich vormen. Zalven kunnen niet gemakkelijk door het nagelbed komen. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. De volgende behandelopties zijn mogelijk bij putjesnagels:

• Middelen tegen schimmelinfecties (antimycotica).
• Corticosteroïden (medicijnen die lijken op de hormonen die de bijnierschors maakt), hetzij in zalfvorm, nagellak of via injecties.
• Lichttherapie. Meest toegepast bij nagelpsoriasis is de behandeling met topicale PUVA.
• Systemische therapie in de vorm van tabletten of biologicals (gemodificeerde lichaamseigen eiwitten).

In zeldzame gevallen kun je ervoor kiezen om de aangedane nagels door te verwijderen. Het behandelen van putjesnagels is vaak een langdurig proces dat niet altijd goede resultaten heeft. Je kan cosmetische interventies overwegen door de putjesnagels te (laten) polijsten.

Prognose van putjesnagels: herstel en genezing

Putjesnagels kunnen, afhankelijk van de oorzaak, een variabele prognose hebben. Voor sommige mensen zijn de putjes tijdelijk en verbeteren ze met gerichte behandelingen of zelfzorg. Voor anderen, vooral wanneer putjesnagels samenhangen met chronische aandoeningen zoals psoriasis, alopecia areata of andere auto-immuunziekten, kan de prognose complexer zijn en vraagt herstel tijd en zorgvuldige medische begeleiding.

Korte-termijn herstel bij mildere oorzaken
Bij nagelputjes veroorzaakt door voedingstekorten of tijdelijke beschadiging door trauma, zoals nagelbijten of mechanische schade, is de prognose doorgaans goed. Zodra het tekort wordt aangevuld of het trauma verminderd wordt, zullen nieuwe nagelcellen normaal groeien en kunnen putjes na enkele maanden uitgroeien. Voor veel mensen leidt consistent gebruik van voedende nagelproducten, zoals crèmes en oliën, in combinatie met een gezonde levensstijl, tot volledige herstelling.

• Een persoon met putjesnagels door een zinktekort merkt verbetering na enkele maanden suppletie, en de nagels groeien gezonder en gladder uit.

Langdurige behandeling en prognose bij chronische aandoeningen
Bij putjesnagels door chronische aandoeningen zoals nagelpsoriasis, artritis psoriatica, en alopecia areata kan het proces langduriger zijn. Voor deze patiënten ligt de focus vaak op symptoombestrijding en het beheersen van opflakkeringen. Putjes en groeven kunnen terugkeren, vooral tijdens periodes waarin de onderliggende aandoening verergert. De prognose hangt hier af van de mate van controle over de ziekte. Bij stabiele aandoeningen, ondersteund door behandelingen zoals fototherapie, corticosteroïden of systemische medicatie, is vaak sprake van verbetering, maar een volledige terugkeer naar volledig gladde nagels kan lastig zijn.

• Een patiënt met nagelpsoriasis ervaart een afname van putjes en groeven na lichttherapie, maar de putjes keren soms terug bij opflakkeringen van de aandoening.

Preventieve zelfzorg en bescherming als onderdeel van de prognose
Ongeacht de oorzaak kunnen mensen met putjesnagels hun nagelgezondheid positief beïnvloeden door preventieve maatregelen, zoals het dragen van beschermende handschoenen en het gebruik van voedende producten. Bij regelmatig onderhoud en zorg kan verdere schade aan de nagels beperkt worden, wat de algehele gezondheid van de nagels verbetert. De prognose is positief wanneer zelfzorg wordt gecombineerd met medische behandeling, vooral in gevallen waarin de nagelputjes primair voortkomen uit externe factoren.

Nagels gezond houden

Houd je nagels gezond door onder ander de volgende maatregelen:

• Gehydrateerd te blijven en dus voldoende te drinken;
• Gezond en gevarieerd te eten; en
• Extra vitamine B en zink te nemen;
• Houd je nagels kort en knip ze recht af.

Lees verder

• Nagelpsoriasis: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Gezonde nagels krijgen: vitamine C, B8, ijzer en zink
• Dikke nagels of verdikte nagels: symptomen en behandelen
• Groeven of ribbels in nagels: oorzaken van geribbelde nagels
• Gele nagels: oorzaken van gele nagels op vingers en/of tenen