Putjesnagels: Oorzaken van putjes (groefjes) in nagels

Een aantal mensen ervaart putjes in de nagels, wat zich uit in kleine ondiepe tot diepe groefjes op het nageloppervlak. Deze putjes zijn vaak zichtbaar bij patiënten met psoriasis, een chronische huidziekte gekenmerkt door een droge en schilferige huid. Andere aandoeningen kunnen eveneens deze kleine inzinkingen in de nagels veroorzaken. Het behandelen van putjes in de nagels kan voor artsen een uitdaging vormen. Bij milde symptomen is vaak geen behandeling vereist, maar bij ernstigere gevallen kunnen de putjes pijn en ongemak veroorzaken en het uiterlijk van de nagels aantasten. Enkele eenvoudige maatregelen kunnen de kans op putjesnagels verminderen en de gezondheid van de teen- en vingernagels verbeteren.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van putjes in de nagels
• Psoriasis
• Nagelpsoriasis (psoriasis unguium)
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van putjesnagels
• Tips en adviezen bij groefjes in nagels
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen

Putjes in de nagels worden ook wel aangeduid als:

• nagelputjes
• putjesnagels
• thimble nails
• vingerhoednagels

Epidemiologie

Putjesnagels, ook bekend als onychodystrofie of pitting van de nagels, komt voor bij een klein percentage van de algemene bevolking. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende aandoening, maar wordt geschat op ongeveer 2 tot 5% van de mensen wereldwijd. De aandoening wordt vaker gezien bij mensen met huidaandoeningen zoals psoriasis en wordt vaak geassocieerd met artritis psoriatica. Bij patiënten met psoriasis kan tot 50% van de personen putjes in de nagels vertonen, hoewel het bij andere huidaandoeningen, zoals atopisch eczeem en lichen planus, ook kan voorkomen. Putjesnagels kunnen ook geïsoleerd voorkomen zonder andere symptomen of aandoeningen, maar dit is minder vaak het geval.

De frequentie van putjesnagels neemt toe met de ernst van de onderliggende huidaandoening. Bij volwassenen komt het vaker voor dan bij kinderen, hoewel het bij beide leeftijdsgroepen kan optreden. Verder wordt putjesnagels vaker gezien bij vrouwen dan bij mannen, wat mogelijk te maken heeft met hormonale invloeden of de hogere prevalentie van psoriasis bij vrouwen.

Prevalentie bij psoriasis
De relatie tussen psoriasis en putjesnagels is goed gedocumenteerd. Studies tonen aan dat bij ongeveer de helft van de mensen met psoriasis de nagels betroffen zijn, met putjes als een van de meest voorkomende nagelsymptomen. Deze putjes kunnen variëren van oppervlakkig tot diep, en de ernst neemt vaak toe met de duur van de aandoening.

Associaties met andere aandoeningen
Putjesnagels kunnen ook voorkomen bij mensen zonder een bekende huidaandoening, hoewel dit minder vaak voorkomt. Bij patiënten met andere auto-immuunziekten of huidproblemen zoals lichen planus, eczeem of alopecia areata kunnen putjes in de nagels soms een aanwijzing zijn voor de onderliggende ziekte.

Mechanisme

Het mechanisme achter putjesnagels wordt nog niet volledig begrepen, maar wordt doorgaans in verband gebracht met verstoringen in de normale groei van de nagels. Putjes ontstaan wanneer er een abnormale proliferatie van huidcellen plaatsvindt onder de nagelplaat, wat leidt tot onvolledige verhoorning en depressies in de nagels.

Invloed van immuunreacties
Bij aandoeningen zoals psoriasis wordt aangenomen dat putjesnagels een gevolg zijn van een abnormale immuunreactie, waarbij ontstekingsmediatoren de snelle proliferatie van keratinocyten (huidcellen) stimuleren. Deze cellen hopen zich op onder de nagelplaat, wat uiteindelijk leidt tot de karakteristieke putjes in de nagel. De ontsteking kan lokaal zijn, maar heeft vaak invloed op meerdere nagels tegelijk.

Genetische factoren
Er zijn aanwijzingen dat genetische factoren een rol spelen bij de ontwikkeling van putjesnagels, vooral bij mensen met psoriasis of andere genetisch predisponerende aandoeningen. Bij mensen met een familiegeschiedenis van psoriasis of artritis psoriatica is de kans groter dat ze putjesnagels ontwikkelen.

Oorzaken van putjes in de nagels

Putjes in de nagels kunnen wijzen op verschillende aandoeningen, zoals:

• alopecia areata: tijdelijke ronde, kale plekken op de hoofdhuid
• eczeem: een chronische huidaandoening met een rode, jeukende en gebarsten huid
• psoriasis: een chronische huidziekte
• reactieve artritis: een ontsteking veroorzaakt door een infectie elders met symptomen aan de huid, maag, darmen en ogen

Psoriasis

Psoriasis is een veel voorkomende huidaandoening die leidt tot ontstekingen in de huid, wat resulteert in rode, schilferige vlekken. De symptomen kunnen regelmatig opflakkeren, variërend in frequentie en ernst. Psoriasis is niet besmettelijk, het is geen gevolg van een infectie en het ontaardt niet in kanker. De aandoening kan op elke leeftijd beginnen, maar komt het meest voor bij mensen tussen 15 en 35 jaar. Ongeveer de helft van de patiënten met psoriasis, vooral degenen met psoriatrische artritis (ontsteking van huid en gewrichten), ervaart ook nagelafwijkingen, zoals nagelpsoriasis.

Nagelpsoriasis (psoriasis unguium)

Nagelafwijkingen die vaak optreden bij psoriasis zijn onder andere:

• kleurveranderingen: Bij nagelpsoriasis kan de nagelkleur veranderen naar geel of bruin.
• nagelloslating (onycholyse): De nagel komt los van de onderliggende huid. Onycholyse begint vaak als een witte of gele vlek aan de bovenkant van de nagel, die zich langzaam naar beneden verplaatst. Dit maakt de huid onder de nagel vatbaarder voor infecties.
• putjes: Eén of meerdere kuiltjes ontstaan op het oppervlak van de nagel.
• schimmelnagel: Door een infectie kan de nagel verdikken (dikkere nagels).
• subunguale hyperkeratose: Opbouw van krijtachtig materiaal onder de nagel, wat de nagel verheven en gevoelig maakt.

De meeste patiënten met nagelpsoriasis vertonen ook andere tekenen van psoriasis, maar sommige patiënten hebben alleen nagelafwijkingen.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor putjesnagels zijn onder meer genetische predispositie, de aanwezigheid van psoriasis of andere huidaandoeningen, en de ernst van de aandoening. Daarnaast kunnen omgevingsfactoren, zoals trauma aan de nagels of infecties, bijdragen aan de ontwikkeling van putjes in de nagels.

Genetische predispositie
Mensen met een familiegeschiedenis van psoriasis of andere auto-immuunziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van putjesnagels. Dit wijst op een sterke genetische component die kan bijdragen aan het ontstaan van deze nagelsymptomen.

Trauma en infectie
Nagaltrauma of infecties kunnen een belangrijke rol spelen in het ontstaan van putjesnagels. Fysieke schade aan de nagelplaat kan de groei van de nagel verstoren, wat resulteert in putjes of andere nagelaandoeningen.

Risicogroepen

Putjesnagels komen vaker voor bij bepaalde risicogroepen, zoals mensen met psoriasis, artritis psoriatica, lichen planus, en andere huidaandoeningen. Daarnaast kunnen mensen met een familiegeschiedenis van deze aandoeningen ook een verhoogd risico hebben.

Mensen met psoriasis
De meeste gevallen van putjesnagels worden gezien bij mensen met psoriasis. Het is een van de kenmerkende symptomen bij deze aandoening, vooral bij patiënten met een meer uitgebreide of chronische vorm van psoriasis.

Mensen met artritis psoriatica
Artritis psoriatica, een aandoening die zowel de gewrichten als de huid aantast, is een andere risicogroep voor putjesnagels. Bij veel patiënten met artritis psoriatica zijn de nagels betrokken, met putjes als een veelvoorkomend symptoom.

Symptomen

Putjesnagels ontwikkelen zich meestal op de vingernagels, maar kunnen ook op de teennagels voorkomen. Patiënten merken kleine putjes of groefjes op het nageloppervlak van de vingers of tenen op. De vingernagels zijn vaker dan de teennagels aangetast. De putjes kunnen variëren van één enkele groef tot meerdere putjes, die samen een patroon kunnen vormen dat lijkt op het oppervlak van een vingerhoedje. Nagelputjes gaan vaak gepaard met andere huidaandoeningen. De nagelplaat kan verkleuren (geel tot bruin) en de nagel kan mogelijk loskomen (onycholyse) of afbrokkelen.

Alarmsymptomen

Putjesnagels kunnen een aanwijzing zijn voor een onderliggende aandoening, vooral wanneer ze gepaard gaan met andere symptomen. De combinatie van putjesnagels met huidproblemen zoals schilferende plekken op de huid kan wijzen op psoriasis, terwijl putjesnagels samen met gewrichtspijn kunnen wijzen op artritis psoriatica.

Geassocieerd met psoriasis
Bij patiënten met psoriasis kunnen putjesnagels vaak worden waargenomen in combinatie met andere klassieke symptomen van psoriasis, zoals rode, schilferige plekken op de huid. Dit kan een aanwijzing zijn voor de aanwezigheid van de aandoening.

Geassocieerd met artritis psoriatica
Wanneer putjesnagels gepaard gaan met gewrichtspijn, vooral in de handen of voeten, kan dit wijzen op artritis psoriatica. Dit is een chronische aandoening die zowel de huid als de gewrichten aantast en wordt vaak geassocieerd met nagelafwijkingen.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal de patiënt vragen naar zijn medische geschiedenis en informatie verzamelen over mogelijke aandoeningen zoals psoriasis of andere ziekten die met putjes in de nagels in verband kunnen staan. Vaak is het uiterlijk van de nagels voldoende voor de diagnose, vooral bij nagelpsoriasis. In sommige gevallen kan een monster van de nagel worden genomen voor microscopisch onderzoek, wat eventuele celafwijkingen kan onthullen en de diagnose bevestigt. Nagelpsoriasis is soms moeilijk te diagnosticeren, tenzij er ook typische huidklachten van psoriasis aanwezig zijn. Ongeveer vijf tot tien procent van de patiënten met nagelpsoriasis heeft geen andere tekenen van psoriasis of psoriatrische artritis.

Behandeling van putjesnagels

Putjes in de nagels zijn vaak mild en vereisen geen medische behandeling. Nagellak zonder aceton kan helpen om de putjes te bedekken. In ernstigere gevallen kan de arts steroïden (krachtige ontstekingsremmers), salicylzuur, calcipotriol en/of tazaroteen voorschrijven voor topisch gebruik (op de nagels zelf). Deze medicijnen zijn niet altijd effectief, omdat de nagels langzaam groeien en de medicijnen alleen de nieuwe nagelgroei behandelen. Andere behandelingsopties kunnen zijn:

• antimycotica: medicatie voor schimmelinfecties
• fototherapie: Lichtbehandeling kan nuttig zijn voor sommige patiënten.
• krachtige medicijnen: Bij ernstige gevallen, waarbij de putjesnagels het functioneren belemmeren, kunnen sterkere medicijnen nodig zijn.
• chirurgische verwijdering van de nagel: Dit kan chirurgisch worden uitgevoerd of met een speciale zalf.
• injecties met steroïden: Deze krachtige ontstekingsremmers kunnen in de nagel worden geïnjecteerd, wat bij sommige patiënten pijnlijk kan zijn.

Tips en adviezen bij groefjes in nagels

Enkele tips en adviezen om het risico van putjes in de nagels te verminderen zijn:

• draag comfortabele schoenen die voldoende ruimte bieden voor de tenen
• vermijd nagellak die aceton bevat, aangezien dit de nagels kan beschadigen
• vermijd manicure aan de basis van de nagel om infecties te voorkomen
• bescherm de nagels tegen schade door handschoenen te dragen tijdens handmatig werk
• houd de nagels droog en goed gehydrateerd
• reinig nagels niet met scherpe voorwerpen of borstels; weken in warm water is beter voor het verwijderen van vuil
• houd teennagels en vingernagels kort
• vermijd het gebruik van valse nagels (kunstnagels)

Prognose

De prognose van putjesnagels hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij patiënten met psoriasis kunnen putjesnagels een indicator zijn voor de ernst van de aandoening, maar de nagelsymptomen zelf hebben doorgaans geen invloed op de algemene gezondheid. Bij sommige patiënten verdwijnen de putjes naarmate de huidaandoening verbetert, terwijl ze bij anderen blijvend kunnen zijn.

Verdwijnen bij behandeling van de onderliggende aandoening
In veel gevallen, vooral bij psoriasis, kunnen de putjes in de nagels verbeteren of verdwijnen wanneer de huidafwijkingen goed worden behandeld. Dit kan variëren afhankelijk van de effectiviteit van de behandeling en de ernst van de huidaandoening.

Langdurige nagelveranderingen
Bij sommige patiënten blijven de putjes in de nagels zelfs na behandeling van de onderliggende aandoening aanwezig. Dit kan leiden tot blijvende veranderingen in de nagels, wat esthetisch ongemak kan veroorzaken.

Complicaties

Putjesnagels, hoewel vaak een onschuldige manifestatie van een onderliggende huidaandoening, kunnen verschillende complicaties met zich meebrengen. De impact van deze complicaties varieert afhankelijk van de ernst van de putjes en de aanwezigheid van andere symptomen of aandoeningen. Naast esthetische overwegingen kunnen de aandoeningen die geassocieerd worden met putjesnagels, zoals psoriasis en artritis psoriatica, ook leiden tot lichamelijke en psychosociale complicaties.

Nagelafwijkingen en infecties
In sommige gevallen kunnen putjesnagels gepaard gaan met andere nagelafwijkingen, zoals broze of gespleten nagels, die de sterkte van de nagels verminderen. Dit maakt ze vatbaarder voor infecties, zoals schimmelinfecties. Patiënten met putjesnagels, vooral als ze ook psoriasis of artritis psoriatica hebben, kunnen een verhoogd risico lopen op secundaire infecties, die de gezondheid van de nagels verder kunnen verslechteren.

Psychosociale impact
Hoewel putjesnagels in de meeste gevallen niet leiden tot fysieke pijn, kunnen ze wel een belangrijke psychosociale impact hebben, vooral bij patiënten die zich zorgen maken over de esthetische uitstraling van hun nagels. Dit kan leiden tot gevoelens van schaamte, onzekerheid of vermijdingsgedrag, wat op zijn beurt het zelfvertrouwen en de kwaliteit van leven kan beïnvloeden. Bij patiënten met chronische huidaandoeningen zoals psoriasis kan de zichtbaarheid van de nagelsymptomen de ernst van de psychosociale complicaties verergeren.

Verergering van onderliggende huidaandoeningen
Bij patiënten met psoriasis of artritis psoriatica kunnen putjesnagels een aanwijzing zijn voor de ernst van de aandoening en kunnen ze een prognostische waarde hebben. Bij sommige patiënten kunnen putjesnagels een teken zijn van verergering van de onderliggende aandoening, wat kan leiden tot een toename van andere symptomen zoals gewrichtspijn bij artritis psoriatica of verergering van de huidsymptomen bij psoriasis. Het is belangrijk dat patiënten met putjesnagels regelmatig medische opvolging krijgen om te zorgen voor een tijdige interventie bij verergering van de aandoening.

Belemmeringen in dagelijkse activiteiten
In gevallen waarin putjesnagels gepaard gaan met ernstige nagelaandoeningen, kunnen patiënten moeite hebben met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, zoals het hanteren van voorwerpen, het schrijven of het uitvoeren van werk waarvoor nauwkeurigheid vereist is. Dit kan vooral problematisch zijn bij mensen met ernstige putjes of andere nagelveranderingen die het functioneren in het dagelijks leven beïnvloeden.

Risico op verergering bij onbehandelde onderliggende aandoeningen
Een van de grootste complicaties van putjesnagels is dat ze vaak een symptoom zijn van een onderliggende aandoening zoals psoriasis of artritis psoriatica. Wanneer deze aandoeningen onbehandeld blijven, kunnen ze verergeren en leiden tot ernstigere gevolgen, zoals gewrichtsschade bij artritis psoriatica of uitgebreidere huidaandoeningen bij psoriasis. Het is belangrijk dat patiënten niet alleen de nagelsymptomen aanpakken, maar ook de onderliggende aandoening behandelen om verdere complicaties te voorkomen.

Preventie

Hoewel het moeilijk is om putjesnagels volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om de ontwikkeling van nagelaandoeningen te beperken, vooral bij mensen met een verhoogd risico.

Behandeling van onderliggende aandoeningen
Een van de belangrijkste manieren om putjesnagels te voorkomen of te verminderen, is het effectief behandelen van de onderliggende aandoening, zoals psoriasis. Bij het behandelen van de huidafwijkingen kunnen de nagels verbeteren, wat ook het verschijnen van putjes kan verminderen.

Vermijden van trauma aan de nagels
Aangezien trauma een risicofactor is voor het ontstaan van putjesnagels, is het belangrijk om de nagels te beschermen tegen fysieke schade. Dit kan door het vermijden van overmatig druk of letsel aan de nagels.

Lees verder

• Nagelpsoriasis: Afwijkingen aan nagels door psoriasis
• Nagelafwijkingen: Veel voorkomende veranderingen aan nagels
• Nagels: Veranderingen in kleur, sterkte en textuur
• Nagelgezondheid: Tips voor gezonde en goed uitziende nagels
• Nagels: Zwarte lijnen of strepen op vinger- of teennagels