Epididymo-orchitis: Ontsteking van bijbal en testikels

Epididymo-orchitis is een ontsteking van de bijbal (epididymis) en de teelbal (testis). De bijbal is een buis die sperma opslaat en transporteert, terwijl de teelbal verantwoordelijk is voor de productie van sperma. Deze aandoening wordt meestal veroorzaakt door een seksueel overdraagbare infectie (SOA) of een urineweginfectie. Symptomen omvatten vaak een snelle zwelling van de teelbal, koorts en pijn bij het plassen. Antibiotica zijn doorgaans effectief bij het behandelen van de infectie. Het gebruik van een condoom tijdens seksuele activiteit kan de kans op het ontwikkelen van epididymo-orchitis verminderen.

• Epidemiologie
• Oorzaken van ontsteking bijbal en testikels
• Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA)
• Urineweginfecties
• Virale infecties
• Risicofactoren van epididymo-orchitis
• Symptomen
• Alarmsymptomen van epididymo-orchitis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Advies voor seksuele partners
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van epididymo-orchitis

Epidemiologie

Epididymo-orchitis komt voor bij mannen van alle leeftijden, maar is vaker te zien bij jongvolwassenen en oudere mannen. De aandoening is zeldzaam bij jonge kinderen en prepuberale jongens. In de meeste gevallen worden de symptomen binnen enkele dagen tot weken merkbaar, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de ontsteking.

Oorzaken van ontsteking bijbal en testikels

Bij epididymitis is er een ontsteking van de bijbal (epididymis), de buis die sperma opslaat en vervoert. Orchitis is een ontsteking van één of beide teelballen (testikels), waar sperma wordt geproduceerd. De meeste gevallen van epididymo-orchitis worden veroorzaakt door infecties. De twee meest voorkomende infecties die leiden tot epididymo-orchitis zijn seksueel overdraagbare aandoeningen en urineweginfecties.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA)

Seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe zijn de meest voorkomende oorzaken bij mannen jonger dan 35 jaar. Deze aandoeningen ontstaan vaak na onbeschermde seks met een besmette partner.

Urineweginfecties

Bij mannen ouder dan 35 jaar zijn urineweginfecties de meest voorkomende oorzaak. Deze infecties ontstaan wanneer bacteriën zoals E. coli die normaal gesproken urineweginfecties veroorzaken, de zaadleider bereiken. De zaadleider is de buis die sperma van de bijbal naar de urethra (plasbuis) vervoert.

Virale infecties

Andere oorzaken kunnen virale infecties zijn, zoals de bof (die vaak gepaard gaat met gezwollen oorspeekselklieren) en andere virale infecties.

Risicofactoren van epididymo-orchitis

Epididymo-orchitis komt vaker voor bij mannen tussen de 15 en 30 jaar en bij mannen ouder dan 60 jaar. Het risico op deze aandoening is verhoogd in de volgende situaties:

• Anale seks: Onbeschermde anale seks kan het risico op het oplopen van SOA's verhogen, wat kan leiden tot epididymo-orchitis.
• Bof: Ongeveer 30% van de jongens die na de puberteit de bof krijgen, ontwikkelen epididymo-orchitis.
• Gebruik van een katheter: Het inbrengen van een katheter of ander medisch instrument in de urethra kan het risico op infecties verhogen, wat kan bijdragen aan het ontstaan van epididymo-orchitis.

Symptomen

De symptomen van epididymo-orchitis ontwikkelen zich meestal snel en kunnen omvatten:

• Algemeen ziek gevoel (malaise): Een algemeen gevoel van onwelzijn en vermoeidheid.
• Koorts: Verhoogde lichaamstemperatuur die vaak gepaard gaat met koude rillingen.
• Penisafscheiding: Dit kan optreden, vooral als een SOA de oorzaak is van de ontsteking.
• Pijn bij het plassen: Vooral merkbaar als een urineweginfectie de oorzaak is.
• Zwelling en pijn in de getroffen testikel of het scrotum: Dit kan ernstig zijn en gepaard gaan met roodheid en warmte.

De symptomen van epididymo-orchitis kunnen lijken op die van een teelbaltorsie (verdraaiing van de teelbal), wat een medisch noodgeval is en onmiddellijke behandeling vereist.

Alarmsymptomen van epididymo-orchitis

Neem onmiddellijk contact op met een arts als een van de volgende symptomen optreden:

• De huid van de teelbal verandert van kleur of wordt onterecht warm.
• Er is sprake van ernstige pijn die niet verbetert met zelfzorgmaatregelen.
• De zwelling neemt snel toe of wordt erger.
• Er is sprake van aanhoudende koorts of koude rillingen.

Diagnose en onderzoeken

Bij vermoeden van epididymo-orchitis is onmiddellijk medisch advies nodig. De arts zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren en mogelijk een uitstrijkje van de penis en een urinemonster verzamelen. Als een SOA wordt bevestigd, moeten alle seksuele partners ook worden getest en behandeld. Een urineonderzoek wordt doorgaans uitgevoerd om te controleren op urineweginfecties. In sommige gevallen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om obstructies of andere afwijkingen van de urinewegen op te sporen.

Behandeling

Zelfzorg

Om de pijn en zwelling te verlichten, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Ijs: Breng ijs aan op het getroffen gebied om pijn en zwelling te verminderen.
• Ondersteunend ondergoed: Draag ondersteunend ondergoed om de testikels te stabiliseren en verdere pijn te verminderen.
• Pijnstillers: Gebruik paracetamol of ibuprofen om de pijn te verlichten.

Professionele medische behandeling

De behandeling van epididymo-orchitis bestaat meestal uit een antibioticakuur, die afhankelijk is van de oorzaak van de infectie. De symptomen verbeteren meestal binnen enkele dagen na het starten van de antibioticakuur, hoewel de volledige zwelling mogelijk enkele weken kan aanhouden. Als een SOA de oorzaak is, mag de patiënt weer geslachtsgemeenschap hebben zodra de behandeling en opvolgbezoeken zijn voltooid. Soms moeten ook seksuele partners worden behandeld. Antibiotica zijn niet effectief tegen virale infecties zoals de bof, en dus niet nodig als de oorzaak virale is.

Advies voor seksuele partners

Als een SOA de oorzaak is van de epididymo-orchitis, is het belangrijk dat de patiënt de personen met wie hij de afgelopen drie maanden seks heeft gehad, adviseert om zich te laten testen en te behandelen. Gedurende twee weken na de start van de behandeling en totdat alle seksuele contacten zijn behandeld, moet de patiënt seksuele activiteit vermijden. Als dit niet mogelijk is, moet een condoom worden gebruikt, zelfs tijdens orale seks, totdat de behandeling volledig is voltooid.

Prognose

De prognose voor epididymo-orchitis is doorgaans goed bij een tijdige en juiste behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig met een antibioticabehandeling, hoewel de hersteltijd kan variëren afhankelijk van de ernst van de infectie en de reactie op de behandeling. Bij een tijdige diagnose en naleving van de behandeling zijn de vooruitzichten meestal positief.

Complicaties

Mogelijke complicaties van epididymo-orchitis zijn:

• Chronische pijn: Sommige patiënten kunnen langdurige pijn in de teelbal of het scrotum ervaren.
• Aanhoudende zwelling: Zwelling kan soms langdurig blijven bestaan.
• Verminderde vruchtbaarheid: In zeldzame gevallen kan epididymo-orchitis leiden tot verminderde vruchtbaarheid als de ontsteking ernstige schade aan de teelbal veroorzaakt.
• Abcesvorming: Soms kan een abces (opeenhoping van pus) ontstaan als de infectie niet volledig wordt behandeld.

Preventie van epididymo-orchitis

Om epididymo-orchitis te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Veilige seksuele praktijken: Gebruik altijd condooms tijdens seksuele activiteit om het risico op SOA's te verminderen.
• Goede hygiëne: Houd de genitaliën schoon om het risico op urineweginfecties te verkleinen.
• Regelmatige medische controles: Laat regelmatig medische controles uitvoeren om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
• Vroegtijdige behandeling van urineweginfecties: Behandel urineweginfecties onmiddellijk om complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Epididymitis: Pijnlijke ontsteking van de bijbal
• Orchitis: Ontsteking van de teelbal (teelbalontsteking)