Epididymo-orchitis: Ontsteking van bijbal en testikels

Epididymo-orchitis is een ontsteking van de bijbal (epididymis) en de teelbal (testis). De bijbal is een buis die sperma opslaat en transporteert, terwijl de teelbal verantwoordelijk is voor de productie van sperma. Deze aandoening wordt meestal veroorzaakt door een seksueel overdraagbare infectie (SOA) of een urineweginfectie. Symptomen omvatten vaak een snelle zwelling van de teelbal, koorts en pijn bij het plassen. Antibiotica zijn doorgaans effectief bij het behandelen van de infectie. Het gebruik van een condoom tijdens seksuele activiteit kan de kans op het ontwikkelen van epididymo-orchitis verminderen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Infectie via het urinewegstelsel
• Verhoogde druk en obstructie
• Immuunreactie en ontsteking
• Oorzaken van ontsteking bijbal en testikels
• Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA)
• Urineweginfecties
• Virale infecties
• Risicofactoren van epididymo-orchitis
• Seksueel risicogedrag
• Urineweginfecties en blaasproblemen
• Onvoldoende hygiëne
• Risicogroepen
• Jongere mannen met seksueel actieve levensstijl
• Mannen boven de 50 jaar met prostaatproblemen
• Mannen met een verzwakt immuunsysteem
• Symptomen
• Alarmsymptomen van epididymo-orchitis
• Pijn en zwelling in de testikels
• Roodheid en warmte in het scrotum
• Koorts en algemene malaise
• Frequent urineren of pijn bij het urineren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Advies voor seksuele partners
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van epididymo-orchitis
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met epididymo-orchitis
• Volg de voorgeschreven medicatie nauwkeurig op
• Zorg voor voldoende rust en ondersteuning
• Pas je voedingspatroon aan om je herstel te ondersteunen
• Wees alert op symptomen die verergeren
• Volg de controleafspraken op en communiceer open met je arts
• Misvattingen rond epididymo-orchitis
• Epididymo-orchitis komt alleen voor bij oudere mannen
• Het is altijd een seksueel overdraagbare aandoening
• Epididymo-orchitis is altijd ernstig en vereist een ziekenhuisopname
• Pijn verdwijnt direct na de start van de behandeling
• Epididymo-orchitis leidt altijd tot onvruchtbaarheid
• Er zijn geen preventieve maatregelen mogelijk
• Zelfzorgmaatregelen hebben geen effect

Epidemiologie

Epididymo-orchitis komt voor bij mannen van alle leeftijden, maar is vaker te zien bij jongvolwassenen en oudere mannen. De aandoening is zeldzaam bij jonge kinderen en prepuberale jongens. In de meeste gevallen worden de symptomen binnen enkele dagen tot weken merkbaar, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de ontsteking.

Mechanisme

Epididymo-orchitis is een ontsteking van zowel de epididymis (bijbal) als de testikels, die vaak veroorzaakt wordt door een infectie. Het mechanisme van deze aandoening houdt verband met de infectie van de urethra, blaas of prostaat, die zich naar de bijbal en de testikels verspreidt, wat resulteert in ontsteking en zwelling.

Infectie via het urinewegstelsel

De meest voorkomende oorzaak van epididymo-orchitis is een bacteriële infectie die zich via de urinewegen naar de bijbal en testikels verspreidt. Dit kan gebeuren door een infectie in de urethra of blaas, die zich uitbreidt naar de epididymis, waar de bacteriën ontsteking veroorzaken. In veel gevallen zijn de veroorzakende bacteriën chlamydia of gonorroe, maar andere bacteriën kunnen ook een rol spelen.

Verhoogde druk en obstructie

Een andere mechanismische factor die epididymo-orchitis kan veroorzaken, is de verhoogde druk of obstructie in de urinewegen. Bij bijvoorbeeld prostatitis of een verstopte urinebuis kan de verhoogde druk de kans op infectie in de bijbal en testikels verhogen. Deze obstructie leidt tot stagnatie van urine, wat een gunstige omgeving voor bacteriële groei creëert.

Immuunreactie en ontsteking

De infectie veroorzaakt een immuunrespons die de bijbal en testikels aanvult met witte bloedcellen, wat leidt tot ontsteking. Dit proces veroorzaakt pijn, zwelling, en soms koorts. De ontsteking kan de normale werking van de geslachtsorganen beïnvloeden, zoals spermatogenese en hormonale productie.

Oorzaken van ontsteking bijbal en testikels

Bij epididymitis is er een ontsteking van de bijbal (epididymis), de buis die sperma opslaat en vervoert. Orchitis is een ontsteking van één of beide teelballen (testikels), waar sperma wordt geproduceerd. De meeste gevallen van epididymo-orchitis worden veroorzaakt door infecties. De twee meest voorkomende infecties die leiden tot epididymo-orchitis zijn seksueel overdraagbare aandoeningen en urineweginfecties.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA)

Seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe zijn de meest voorkomende oorzaken bij mannen jonger dan 35 jaar. Deze aandoeningen ontstaan vaak na onbeschermde seks met een besmette partner.

Urineweginfecties

Bij mannen ouder dan 35 jaar zijn urineweginfecties de meest voorkomende oorzaak. Deze infecties ontstaan wanneer bacteriën zoals E. coli die normaal gesproken urineweginfecties veroorzaken, de zaadleider bereiken. De zaadleider is de buis die sperma van de bijbal naar de urethra (plasbuis) vervoert.

Virale infecties

Andere oorzaken kunnen virale infecties zijn, zoals de bof (die vaak gepaard gaat met gezwollen oorspeekselklieren) en andere virale infecties.

Risicofactoren van epididymo-orchitis

Epididymo-orchitis komt vaker voor bij mannen tussen de 15 en 30 jaar en bij mannen ouder dan 60 jaar. Het risico op deze aandoening is verhoogd in de volgende situaties:

• Anale seks: Onbeschermde anale seks kan het risico op het oplopen van SOA's verhogen, wat kan leiden tot epididymo-orchitis.
• Bof: Ongeveer 30% van de jongens die na de puberteit de bof krijgen, ontwikkelen epididymo-orchitis.
• Gebruik van een katheter: Het inbrengen van een katheter of ander medisch instrument in de urethra kan het risico op infecties verhogen, wat kan bijdragen aan het ontstaan van epididymo-orchitis.

Seksueel risicogedrag

Onbeschermde seks met meerdere partners verhoogt het risico op seksueel overdraagbare infecties zoals chlamydia en gonorroe, die de belangrijkste oorzaken van epididymo-orchitis zijn. Het risico is groter bij mannen met een hogere seksuele activiteit en bij degenen die geen voorzorgsmaatregelen nemen tegen infecties.

Urineweginfecties en blaasproblemen

Mannen die gevoelig zijn voor urineweginfecties (bijvoorbeeld door een vergrote prostaat of een verstopte urethra) lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van epididymo-orchitis. Een infectie in de urinewegen kan zich makkelijk naar de bijbal en de testikels verspreiden, vooral bij mannen met verzwakte immuunreacties.

Onvoldoende hygiëne

Onvoldoende hygiëne of het niet goed reinigen van de genitaliën kan de ophoping van bacteriën in de urethra bevorderen, wat het risico op infecties zoals epididymo-orchitis verhoogt. Dit is vooral een probleem bij oudere mannen of mannen met verminderde mobiliteit.

Risicogroepen

Er zijn specifieke groepen mannen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van epididymo-orchitis. Deze risicogroepen zijn vaak gerelateerd aan leeftijd, seksuele activiteit en onderliggende gezondheidsproblemen.

Jongere mannen met seksueel actieve levensstijl

Mannen in de leeftijdsgroep van 20 tot 40 jaar, die seksueel actief zijn en geen veilige sekspraktijken hanteren, hebben een hoger risico op epididymo-orchitis, vooral wanneer ze worden blootgesteld aan seksueel overdraagbare infecties zoals chlamydia en gonorroe.

Mannen boven de 50 jaar met prostaatproblemen

Mannen ouder dan 50 jaar, die vaak last hebben van prostatitis of een vergrote prostaat, vormen een risicogroep voor epididymo-orchitis. De vergrote prostaat kan het moeilijk maken om de urine volledig te legen, wat het risico op infecties verhoogt.

Mannen met een verzwakt immuunsysteem

Mannen met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die immunosuppressiva gebruiken of die lijden aan chronische ziekten zoals diabetes, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van epididymo-orchitis. Het immuunsysteem is minder in staat om infecties effectief te bestrijden, wat leidt tot een verhoogd risico op infectie van de bijbal en testikels.

Symptomen

De symptomen van epididymo-orchitis ontwikkelen zich meestal snel en kunnen omvatten:

• Algemeen ziek gevoel (malaise): Een algemeen gevoel van onwelzijn en vermoeidheid.
• Koorts: Verhoogde lichaamstemperatuur die vaak gepaard gaat met koude rillingen.
• Penisafscheiding: Dit kan optreden, vooral als een SOA de oorzaak is van de ontsteking.
• Pijn bij het plassen: Vooral merkbaar als een urineweginfectie de oorzaak is.
• Zwelling en pijn in de getroffen testikel of het scrotum: Dit kan ernstig zijn en gepaard gaan met roodheid en warmte.

De symptomen van epididymo-orchitis kunnen lijken op die van een teelbaltorsie (verdraaiing van de teelbal), wat een medisch noodgeval is en onmiddellijke behandeling vereist.

Alarmsymptomen van epididymo-orchitis

Neem onmiddellijk contact op met een arts als een van de volgende symptomen optreden:

• De huid van de teelbal verandert van kleur of wordt onterecht warm.
• Er is sprake van ernstige pijn die niet verbetert met zelfzorgmaatregelen.
• De zwelling neemt snel toe of wordt erger.
• Er is sprake van aanhoudende koorts of koude rillingen.

Pijn en zwelling in de testikels

Een van de meest opvallende symptomen van epididymo-orchitis is pijn en zwelling in de testikels. Deze symptomen ontwikkelen zich meestal plotseling en kunnen gepaard gaan met gevoeligheid in het scrotum en de lies. De pijn kan verergeren bij beweging of aanraking.

Roodheid en warmte in het scrotum

In de meeste gevallen kan het scrotum rood en warm aanvoelen door de ontsteking. Deze tekenen zijn het gevolg van de verhoogde bloedtoevoer naar het gebied als reactie op de infectie en ontsteking.

Koorts en algemene malaise

Mannen met epididymo-orchitis kunnen koorts ontwikkelen, vaak gepaard gaand met algemene malaise en vermoeidheid. Koorts is een teken van de immuunrespons op de infectie en kan wijzen op de ernst van de aandoening.

Frequent urineren of pijn bij het urineren

Pijn of ongemak bij het urineren en frequente aandrang om te urineren kunnen ook symptomen zijn van epididymo-orchitis, vooral als de infectie afkomstig is van de urinewegen. Dit kan gepaard gaan met branderigheid of een andere ongemakkelijke sensatie tijdens het urineren.

Diagnose en onderzoeken

Bij vermoeden van epididymo-orchitis is onmiddellijk medisch advies nodig. De arts zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren en mogelijk een uitstrijkje van de penis en een urinemonster verzamelen. Als een SOA wordt bevestigd, moeten alle seksuele partners ook worden getest en behandeld. Een urineonderzoek wordt doorgaans uitgevoerd om te controleren op urineweginfecties. In sommige gevallen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om obstructies of andere afwijkingen van de urinewegen op te sporen.

Behandeling

Zelfzorg

Om de pijn en zwelling te verlichten, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Ijs: Breng ijs aan op het getroffen gebied om pijn en zwelling te verminderen.
• Ondersteunend ondergoed: Draag ondersteunend ondergoed om de testikels te stabiliseren en verdere pijn te verminderen.
• Pijnstillers: Gebruik paracetamol of ibuprofen om de pijn te verlichten.

Professionele medische behandeling

De behandeling van epididymo-orchitis bestaat meestal uit een antibioticakuur, die afhankelijk is van de oorzaak van de infectie. De symptomen verbeteren meestal binnen enkele dagen na het starten van de antibioticakuur, hoewel de volledige zwelling mogelijk enkele weken kan aanhouden. Als een SOA de oorzaak is, mag de patiënt weer geslachtsgemeenschap hebben zodra de behandeling en opvolgbezoeken zijn voltooid. Soms moeten ook seksuele partners worden behandeld. Antibiotica zijn niet effectief tegen virale infecties zoals de bof, en dus niet nodig als de oorzaak virale is.

Advies voor seksuele partners

Als een SOA de oorzaak is van de epididymo-orchitis, is het belangrijk dat de patiënt de personen met wie hij de afgelopen drie maanden seks heeft gehad, adviseert om zich te laten testen en te behandelen. Gedurende twee weken na de start van de behandeling en totdat alle seksuele contacten zijn behandeld, moet de patiënt seksuele activiteit vermijden. Als dit niet mogelijk is, moet een condoom worden gebruikt, zelfs tijdens orale seks, totdat de behandeling volledig is voltooid.

Prognose

De prognose voor epididymo-orchitis is doorgaans goed bij een tijdige en juiste behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig met een antibioticabehandeling, hoewel de hersteltijd kan variëren afhankelijk van de ernst van de infectie en de reactie op de behandeling. Bij een tijdige diagnose en naleving van de behandeling zijn de vooruitzichten meestal positief.

Complicaties

Mogelijke complicaties van epididymo-orchitis zijn:

• Chronische pijn: Sommige patiënten kunnen langdurige pijn in de teelbal of het scrotum ervaren.
• Aanhoudende zwelling: Zwelling kan soms langdurig blijven bestaan.
• Verminderde vruchtbaarheid: In zeldzame gevallen kan epididymo-orchitis leiden tot verminderde vruchtbaarheid als de ontsteking ernstige schade aan de teelbal veroorzaakt.
• Abcesvorming: Soms kan een abces (opeenhoping van pus) ontstaan als de infectie niet volledig wordt behandeld.

Preventie van epididymo-orchitis

Om epididymo-orchitis te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Veilige seksuele praktijken: Gebruik altijd condooms tijdens seksuele activiteit om het risico op SOA's te verminderen.
• Goede hygiëne: Houd de genitaliën schoon om het risico op urineweginfecties te verkleinen.
• Regelmatige medische controles: Laat regelmatig medische controles uitvoeren om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
• Vroegtijdige behandeling van urineweginfecties: Behandel urineweginfecties onmiddellijk om complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met epididymo-orchitis

Epididymo-orchitis, een ontsteking van de bijbal en/of de zaadbal, kan pijnlijk en ongemakkelijk zijn. Het is belangrijk om te weten hoe je hiermee omgaat om je herstel te bevorderen en verdere complicaties te voorkomen. Hieronder vind je praktische tips die je kunnen helpen.

Volg de voorgeschreven medicatie nauwkeurig op

Je arts kan antibiotica voorschrijven om de infectie te behandelen, samen met pijnstillers om ongemak te verminderen. Zorg ervoor dat je de medicatie precies zoals voorgeschreven inneemt en de volledige kuur afmaakt, zelfs als je je al beter voelt. Dit voorkomt dat de infectie terugkomt of resistent wordt tegen behandeling. Bewaar je medicijnen op een droge plek en stel vragen aan je arts als je bijwerkingen ervaart.

Zorg voor voldoende rust en ondersteuning

Rust is essentieel voor je herstel. Vermijd intensieve activiteiten die druk kunnen uitoefenen op het gebied rond de testikels. Het kan helpen om je scrotum te ondersteunen met een opgerolde handdoek of een ondersteunende onderbroek. Als je koorts hebt, zoals bij sommige infecties voorkomt, kun je dit aanpakken door voldoende water te drinken en je lichaam koel te houden. Koorts kan in sommige gevallen wijzen op een onderliggende infectie, dus raadpleeg je arts als deze aanhoudt.

Pas je voedingspatroon aan om je herstel te ondersteunen

Een evenwichtig voedingspatroon speelt een belangrijke rol in je herstel. Zorg ervoor dat je voeding rijk is aan vitaminen en mineralen, zoals zink en vitamine C, die je immuunsysteem versterken. Vermijd overmatig gebruik van alcohol, omdat dit de werking van je immuunsysteem kan verminderen en het herstel kan vertragen. Drink ook voldoende water om gehydrateerd te blijven.

Wees alert op symptomen die verergeren

Houd je symptomen goed in de gaten. Als je merkt dat de pijn toeneemt, je testikel gezwollen blijft of als je andere symptomen ontwikkelt, zoals bloed in je urine of een uitstralende pijn naar je lies of been, neem dan contact op met je arts. Het kan nodig zijn om aanvullende bloedonderzoeken of beeldvormende onderzoeken uit te voeren om mogelijke complicaties uit te sluiten.

Volg de controleafspraken op en communiceer open met je arts

Plan en houd je controleafspraken na de behandeling. Je arts kan controleren of de infectie volledig is verdwenen en of er geen blijvende schade is. Bespreek eventuele vragen of zorgen die je hebt openlijk met je arts, zodat je de juiste begeleiding krijgt. Dit kan ook helpen bij het aanpassen van je behandeling, mocht dat nodig zijn.

Met deze tips kun je een actieve rol spelen in je herstel en eventuele complicaties voorkomen. Zorg goed voor jezelf en wees niet bang om hulp te vragen aan je omgeving of je zorgverleners als dat nodig is.

Misvattingen rond epididymo-orchitis

Epididymo-orchitis is een ontsteking van zowel de bijbal als de zaadbal en kan verschillende oorzaken hebben. Er bestaan echter veel misvattingen over deze aandoening, wat kan leiden tot verwarring en onnodige zorgen.

Epididymo-orchitis komt alleen voor bij oudere mannen

Hoewel epididymo-orchitis vaker voorkomt bij mannen boven de 40, kan het in principe op elke leeftijd optreden. Ook jongere mannen, inclusief adolescenten, kunnen ermee te maken krijgen, vooral als er sprake is van een seksueel overdraagbare infectie.

Het is altijd een seksueel overdraagbare aandoening

Hoewel seksueel overdraagbare infecties zoals chlamydia en gonorroe epididymo-orchitis kunnen veroorzaken, zijn ze niet de enige boosdoeners. Andere oorzaken zijn onder meer urineweginfecties urine, prostaatproblemen en zelfs bepaalde medische ingrepen zoals blaaskatheterisatie.

Epididymo-orchitis is altijd ernstig en vereist een ziekenhuisopname

Niet alle gevallen van epididymo-orchitis zijn ernstig. In veel gevallen kan de aandoening thuis worden behandeld met antibiotica en pijnstillers medicatie. Alleen bij complicaties zoals een abces of hevige pijn is een ziekenhuisopname noodzakelijk.

Pijn verdwijnt direct na de start van de behandeling

Hoewel antibiotica de infectie bestrijden, kan de pijn en zwelling nog enkele weken aanhouden. Het is belangrijk om geduldig te zijn en de volledige kuur af te maken om herhaling of complicaties te voorkomen.

Epididymo-orchitis leidt altijd tot onvruchtbaarheid

Hoewel een onbehandelde of ernstige infectie schade kan veroorzaken aan de zaadbal en de vruchtbaarheid kan beïnvloeden, is dit niet altijd het geval. De meeste mannen herstellen volledig zonder blijvende gevolgen.

Er zijn geen preventieve maatregelen mogelijk

Preventie is wel degelijk mogelijk. Het vermijden van onbeschermde seks, tijdige behandeling van urineweginfecties en het voorkomen van langdurige druk op het scrotum (zoals bij langdurig zitten) kunnen het risico op epididymo-orchitis verlagen.

Zelfzorgmaatregelen hebben geen effect

Naast antibiotica en andere medische behandelingen kunnen zelfzorgmaatregelen zoals rust, het dragen van ondersteunend ondergoed en het toepassen van koude kompressen helpen bij het verlichten van pijn en zwelling. Goede zelfzorg kan het herstelproces versnellen en het ongemak verminderen.

Lees verder

• Epididymitis: Pijnlijke ontsteking van de bijbal
• Orchitis: Ontsteking van de teelbal (teelbalontsteking)