Gonorroe: Symptomen aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan

Gonorroe is één van de meest voorkomende geslachtsziekten en wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae. Deze aandoening kan leiden tot urogenitale infecties, maar kan ook andere symptomen veroorzaken zoals oogbindvliesontsteking, keelontsteking, huid- en gewrichtsaandoeningen. Een effectieve behandeling bestaat uit een antibioticakuur, die doorgaans de symptomen verhelpt en de patiënt in staat stelt goed te herstellen. Het is cruciaal om gonorroe snel te diagnosticeren en te behandelen om ernstige complicaties te voorkomen en verspreiding naar andere sekspartners te vermijden. Veilige seks is essentieel om gonorroe te voorkomen.

• Synoniemen van gonorroe
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Bacterie Neisseria gonorrhoeae
• Risicofactoren voor gonorroe
• Risicogroepen
• Symptomen: Urinewegen, ogen, keel en bloedbaan
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gonorroe
• Complicaties van gonorroe
• Prognose van SOA
• Complicaties
• Preventie van seksueel overdraagbare aandoening

Synoniemen van gonorroe

Gonorroe staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• blennorroe
• druiper
• gonorrhoea
• urethritis venerea

Epidemiologie

De epidemiologie van gonorroe is wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem, vooral in stedelijke gebieden en onder bepaalde risicogroepen. Gonorroe is een van de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA), met miljoenen nieuwe gevallen elk jaar. De prevalentie verschilt sterk per regio, afhankelijk van sociaal-economische factoren, toegang tot gezondheidszorg en het risicogedrag van de bevolking.

Wereldwijde prevalentie

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt geschat dat er jaarlijks wereldwijd meer dan 80 miljoen nieuwe gevallen van gonorroe zijn. Dit maakt het een van de meest voorkomende bacteriële SOA's. De hoogste prevalentie wordt waargenomen in ontwikkelingslanden, hoewel de ziekte ook in geïndustrialiseerde landen in opkomst is door risicovol seksueel gedrag.

Prevalentie in ontwikkelde landen

In ontwikkelde landen zoals de VS en de EU is er een afname van gonorroe-gerelateerde sterfte door verbeterde behandeling en preventieprogramma’s. Echter, het aantal gevallen blijft aanzienlijk, vooral onder jonge volwassenen en adolescenten. Vooral de laatste jaren is een toename in antibioticaresistente stammen van Neisseria gonorrhoeae waargenomen, wat de behandeling bemoeilijkt.

Demografische factoren

De prevalentie van gonorroe varieert sterk afhankelijk van leeftijd, geslacht, seksuele geaardheid en sociaaleconomische status. In veel landen komt gonorroe het vaakst voor bij mannen die seks hebben met mannen (MSM). Daarnaast vertonen jonge volwassenen (tussen 15 en 24 jaar) een verhoogde incidentie van gonorroe, wat kan worden toegeschreven aan risicovol seksueel gedrag, zoals onbeschermde geslachtsgemeenschap en meerdere partners.

Mechanisme

Het mechanisme van gonorroe wordt bepaald door de infectie van de slijmvliezen van de voortplantingsorganen, het rectum, de keel of de ogen door de bacterie Neisseria gonorrhoeae. Deze bacterie heeft een specifieke tropisme voor epitheelcellen van mucosale oppervlakken, wat leidt tot ontstekingsreacties en de symptomen die kenmerkend zijn voor gonorroe.

Infectie en pathofysiologie

Neisseria gonorrhoeae hecht zich aan het epitheel via pili, waardoor de bacterie zich vastzet aan de cellen van de mucosa. Eenmaal vastgehecht, infiltreert de bacterie de cellen en verspreidt zich door het slijmvlies, wat leidt tot lokale ontsteking. De ontstekingsreactie veroorzaakt de kenmerkende symptomen zoals pijn, afscheiding en zwelling. In sommige gevallen kan de infectie naar andere organen migreren en ernstige complicaties veroorzaken.

Immuunrespons

Het lichaam probeert zich te verdedigen tegen Neisseria gonorrhoeae door een immuunrespons te initiëren, maar de bacterie is goed in staat om het immuunsysteem te ontwijken door antigenische variatie. Dit betekent dat de bacterie zijn oppervlaktemoleculen kan veranderen om herhaalde immuunaanvallen te voorkomen, wat het moeilijk maakt voor het lichaam om langdurige bescherming tegen de infectie te ontwikkelen.

Oorzaken: Bacterie Neisseria gonorrhoeae

Bacterie Neisseria gonorrhoeae

Neisseria gonorrhoeae is een gramnegatieve, intracellulaire diplokok die verantwoordelijk is voor de geslachtsziekte gonorroe. Diplokokken zijn bacteriën die in paren groeien. Deze bacteriën treffen vooral het epitheel (de bovenste laag van de huid en slijmvliezen). Ze gedijen in warme, vochtige omgevingen en zijn niet goed bestand tegen droogte. Gonorroe kan de urinewegen, oogbindvliezen, bloedbaan en soms andere lichaamsdelen aantasten.

Overdracht

Mensen zijn de enige gastheer voor Neisseria gonorrhoeae, en de verspreiding gebeurt voornamelijk door intiem lichamelijk contact (alle vormen van seks). De infectie kan worden overgedragen via contact met de mond, vagina, penis of anus. Hoewel er af en toe meldingen zijn van overdracht via geïnfecteerd materiaal, is dit uiterst zeldzaam.

Risicofactoren voor gonorroe

Verschillende risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van gonorroe:

• commerciële sekswerkers
• een hiv-infectie
• een partner met een geschiedenis van seksueel overdraagbare aandoeningen
• leeftijd onder de 25 jaar
• overmatig alcoholgebruik
• overmatig drugsgebruik
• het niet gebruiken van een condoom tijdens de geslachtsgemeenschap
• veel sekspartners hebben

Risicogroepen

Gonorroe treft verschillende risicogroepen die bijzonder kwetsbaar zijn voor de infectie. De belangrijkste risicogroepen zijn jongeren, mensen met meerdere seksuele partners en mannen die seks hebben met mannen, hoewel ook andere factoren zoals sociaal-economische status een rol spelen.

Jonge volwassenen en adolescenten

De groep van 15 tot 24 jaar is de meest getroffen leeftijdsgroep door gonorroe, met een bijzonder hoge incidentie bij adolescenten die seksueel actief zijn. Dit kan worden toegeschreven aan risicovol gedrag, zoals onbeschermde seks en het niet regelmatig testen op SOA's.

Mannen die seks hebben met mannen (MSM)

Mannen die seks hebben met mannen vormen een risicogroep vanwege de hogere prevalentie van gonorroe in deze gemeenschap. MSM vertonen vaker risicovol seksueel gedrag, zoals onbeschermde anale seks, wat het risico op besmetting vergroot.

Mensen met een verhoogd aantal seksuele partners

Het aantal seksuele partners is een belangrijke risicofactor voor gonorroe. Mensen die meerdere partners hebben, lopen een groter risico op blootstelling aan geïnfecteerde personen en hebben vaker onbeschermde seks.

Symptomen: Urinewegen, ogen, keel en bloedbaan

Tot 50% van de vrouwen en 10% van de mannen met gonorroe vertonen geen symptomen (asymptomatisch). Dit verhoogt het risico op complicaties en de kans op overdracht naar andere personen. De incubatietijd (de periode tussen blootstelling en het verschijnen van symptomen) varieert van twee tot veertien dagen, met de meeste symptomen die optreden tussen de tweede en vijfde dag. Bij sommige mannen kunnen symptomen pas een maand na besmetting optreden. Gonorroe kan de urinewegen, ogen, keel en bloedbaan aantasten.

Urinewegen

Mannen
Bij mannen zijn de meest voorkomende symptomen urethritis (ontsteking van de urinebuis), die zich uit in branderigheid tijdens het plassen, pijn bij het plassen (dysurie), frequent urineren (pollakisurie) en een witte, gele of groene afscheiding uit de urinebuis. De opening van de penis kan rood en gezwollen zijn. Bovendien kunnen de testikels gevoelig en gezwollen raken. Complicaties kunnen een infectie van de bijbal of de prostaat omvatten, wat leidt tot pijn en jeuk met afscheiding.

Vrouwen
Bij vrouwen bevindt de infectie zich meestal in de voortplantingsorganen (eileiders, baarmoeder en baarmoederhals). Symptomen kunnen mild zijn en omvatten verhoogde of veranderde vaginale afscheiding, pijn in het bekkengebied (bekkenpijn) door een opstijgende infectie, problemen bij het plassen (brandend en pijnlijk gevoel), vaginale jeuk, afscheiding die variëert van wit tot geel of bloederig, pijn bij geslachtsgemeenschap, intermenstruele bloedingen (bloedingen tussen menstruaties) en een zwaardere menstruatieperiode. Complicaties kunnen Bartholin-abcessen (abcessen bij de ingang van de schede), ernstige onderbuikpijn door uitbreiding naar de eileiders en maagstreek, en zelden perihepatitis (ontsteking rond de lever) omvatten. Gonorroe is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van vrouwelijke onvruchtbaarheid.

Ogen
De bacterie kan het oogbindvlies infecteren, wat leidt tot conjunctivitis gonorrhoica. Dit komt vaak voor bij pasgeborenen van besmette moeders, die symptomen kunnen vertonen zoals rode, gezwollen ogen en een dikke oogafscheiding.

Keel

Keelpijn en koorts door gonokokken keelontsteking zijn mogelijke symptomen. Sommige patiënten kunnen ook stomatitis (ontsteking van het slijmvlies in en rond de mond) ontwikkelen als gevolg van gonorroe.

Bloedbaan

Wanneer gonorroe zich verspreidt naar de bloedbaan, kan dit leiden tot artritis (gewrichtsontsteking) en een karakteristieke papulaire of pustuleuze huiduitslag, vaak vergezeld van koorts en malaise. Deze complicaties komen vaker voor bij vrouwen.

Alarmsymptomen

Gonorroe kan soms asymptomatisch zijn, vooral bij vrouwen, maar wanneer symptomen optreden, kunnen deze wijzen op de aanwezigheid van de infectie. Het is belangrijk dat patiënten alert zijn op mogelijke tekenen van gonorroe om een tijdige diagnose en behandeling te krijgen.

Pijnlijke urinelozing

Een veelvoorkomend symptoom van gonorroe is pijn bij het urineren, veroorzaakt door ontsteking van de urinewegen. Dit kan variëren van een lichte branderigheid tot intense pijn.

Ongewone afscheiding

Bij vrouwen kunnen abnormale vaginale afscheiding en bij mannen afscheiding uit de penis optreden. Deze afscheiding kan geel, groen of zelfs pusachtig zijn, afhankelijk van de ernst van de infectie.

Pijn in de onderbuik of bekken

Pijn in de onderbuik of het bekken kan wijzen op een infectie van de voortplantingsorganen bij vrouwen of de prostaat bij mannen. Dit kan wijzen op een complicatie zoals bekkenontstekingsziekte (PID) bij vrouwen.

Diagnose en onderzoeken

De arts kan Neisseria gonorrhoeae identificeren door een deel van de afscheiding microscopisch te onderzoeken, bekend als gramkleuring. Hoewel deze methode snel is, is hij niet altijd betrouwbaar. Het meest betrouwbare onderzoek is een DNA-urineonderzoek voor het opsporen van gonorroe. De arts zal ook andere seksueel overdraagbare aandoeningen onderzoeken, zoals chlamydia, syfilis, herpes, HIV en hepatitis, aangezien patiënten vaak meer dan één SOA hebben.

Behandeling van gonorroe

De behandeling van gonorroe omvat een antibioticakuur voor zowel de geïnfecteerde persoon als eventuele recente seksuele partners. Het gebruik van condooms is essentieel tijdens de behandeling. De arts schrijft antibiotica voor, die kunnen worden ingenomen via de mond of toegediend via een injectie. Ondanks dat Neisseria gonorrhoeae gevoelig is voor verschillende antimicrobiële middelen, zijn veel bacteriestammen resistent tegen sommige antibiotica. Antibiotica blijven echter de belangrijkste behandeling voor gonorroe. Bij een gecompliceerde infectie kan een langere antibioticakuur in een ziekenhuis nodig zijn. Na 72 uur is een vervolgbeoordeling en cultuurkweek nodig om te controleren op de effectiviteit van de behandeling.

Complicaties van gonorroe

Een snelle en effectieve behandeling is noodzakelijk, omdat onbehandelde gonorroe kan leiden tot langdurige besmettelijkheid (van zes maanden tot meer dan een jaar). Onbehandelde gonorroe kan ook ernstige complicaties veroorzaken.

Vrouwen

Infecties die zich naar de eileiders verspreiden kunnen littekens veroorzaken, wat kan leiden tot problemen met vruchtbaarheid, chronische bekkenpijn, onvruchtbaarheid en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Zwangere vrouwen met ernstige gonorroe kunnen de infectie doorgeven aan hun baby tijdens de bevalling, wat kan leiden tot neonatale conjunctivitis (oogbindvliesontsteking bij zuigelingen), vroeggeboorte of infectie bij de baby.

Mannen

Bij mannen kunnen complicaties omvatten: abcessen rond de plasbuis en littekens of vernauwing van de urethra (urinebuis).

Vrouwen en mannen

Complicaties bij zowel mannen als vrouwen kunnen gewrichtsinfecties, hartklepinfecties en meningitis (hersenvliesontsteking met symptomen zoals hoofdpijn, koorts en een stijve nek) omvatten.

Prognose van SOA

De prognose van gonorroe is over het algemeen goed, vooral wanneer de infectie vroeg wordt gedetecteerd en correct wordt behandeld. Zonder behandeling kunnen er echter ernstige complicaties optreden, zoals onvruchtbaarheid of verspreiding van de infectie naar andere organen.

Herstel met behandeling

Met tijdige en juiste antibiotische behandeling kunnen de meeste mensen volledig herstellen van gonorroe. Antibiotica zoals ceftriaxon en azithromycine worden meestal gebruikt voor de behandeling van gonorroe.

Complicaties zonder behandeling

Onbehandelde gonorroe kan leiden tot ernstige complicaties, zoals bekkenontstekingsziekte (PID) bij vrouwen, wat kan leiden tot onvruchtbaarheid, chronische pijn en buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Bij mannen kan gonorroe leiden tot epididymitis, een ontsteking van de bijbal die kan resulteren in onvruchtbaarheid.

Complicaties

Gonorroe kan, wanneer het niet tijdig wordt behandeld, leiden tot verschillende ernstige complicaties. Deze complicaties kunnen zowel acuut als chronisch zijn en kunnen aanzienlijke gezondheidsproblemen veroorzaken, variërend van onvruchtbaarheid tot ernstige infecties van andere organen. De mate van complicaties hangt af van de duur van de infectie, het geslacht van de patiënt en of de infectie zich naar andere delen van het lichaam heeft verspreid.

Bekkenontstekingsziekte (PID) bij vrouwen

Een van de meest voorkomende complicaties van onbehandelde gonorroe bij vrouwen is bekkenontstekingsziekte (PID). PID is een ernstige infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen, zoals de baarmoeder, eileiders en eierstokken. Het kan leiden tot chronische bekkenpijn, onvruchtbaarheid en verhoogde kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Onbehandelde PID kan uiteindelijk leiden tot een permanente schade aan de voortplantingsorganen.

Epididymitis bij mannen

Mannen die gonorroe niet behandelen, kunnen epididymitis ontwikkelen, een ontsteking van de epididymis, de buis die sperma van de testikels naar de urethra transporteert. Epididymitis kan pijn, zwelling en koorts veroorzaken en in sommige gevallen leiden tot onvruchtbaarheid door schade aan de testikels. In ernstige gevallen kan de infectie zich uitbreiden naar de zaadstrengen en het zaadvocht, wat kan leiden tot blijvende schade.

Faryngitis en rectale infecties

Gonorroe kan niet alleen de voortplantingsorganen infecteren, maar ook de keel (faryngitis) en het rectum. Faryngitis kan leiden tot keelpijn, slikproblemen en koorts, terwijl rectale infecties kunnen resulteren in pijn, afscheiding en bloeden. Bij een ernstige rectale infectie kan een abces of ernstige ontsteking ontstaan, wat behandeling vereist.

Onvruchtbaarheid

Zowel mannen als vrouwen kunnen onvruchtbaar worden als gonorroe niet wordt behandeld. Bij vrouwen kan PID leiden tot verstopte eileiders, wat het vermogen om zwanger te worden aanzienlijk vermindert. Bij mannen kan epididymitis de zaadproductie of -transport verstoren, wat resulteert in onvruchtbaarheid. Het risico op onvruchtbaarheid is groter bij herhaalde infecties of wanneer de infectie voor langere tijd onbehandeld blijft.

Verspreiding naar andere organen

In zeldzame gevallen kan gonorroe zich verspreiden naar andere organen, zoals de gewrichten, hartkleppen en hersenen. Dit kan leiden tot ernstigere aandoeningen zoals septische artritis, endocarditis (ontsteking van de hartkleppen) en meningitis (ontsteking van de hersenvliezen). Dit soort complicaties komt meestal voor bij mensen wiens immuunsysteem verzwakt is.

Antibioticaresistentie

Een groeiende bezorgdheid is de ontwikkeling van antibioticaresistente stammen van Neisseria gonorrhoeae. Dit betekent dat sommige gevallen van gonorroe moeilijk te behandelen zijn met de gebruikelijke antibiotica, wat kan leiden tot langdurige infecties en een hoger risico op complicaties. In gevallen van antibioticaresistentie kunnen alternatieve behandelingen nodig zijn, en de infectie kan langer aanhouden, waardoor het risico op complicaties groter wordt.

Preventie van seksueel overdraagbare aandoening

Preventie van gonorroe richt zich voornamelijk op het vermijden van onbeschermde seksuele contacten en het bevorderen van regelmatige screening en testpraktijken. Educatie speelt ook een cruciale rol in het verminderen van het risico op gonorroe.

Gebruik van barrièremethoden

Het gebruik van barrièremethoden zoals condooms is de meest effectieve manier om gonorroe te voorkomen. Dit vermindert niet alleen het risico op gonorroe, maar ook op andere SOA's, zoals hiv en syfilis.

Regelmatige screening

Regelmatige screening voor gonorroe is belangrijk voor risicogroepen, zoals jongeren en mensen met meerdere seksuele partners. Vroege detectie kan helpen om de infectie snel te behandelen en complicaties te voorkomen.

Educatie en bewustwording

Educatie over veilige sekspraktijken en het belang van het testen op SOA's is essentieel voor de preventie van gonorroe. Dit kan via voorlichtingscampagnes op scholen, in gemeenschappen en via zorgverleners.

Lees verder

• Gonokokkenartritis: Symptomen aan gewrichten, pezen en huid