Dysurie: Pijn of brandend gevoel bij het plassen / urineren

Een brandend gevoel of pijn bij het plassen staat in medische termen bekend als dysurie. Dit symptoom kan wijzen op verschillende medische aandoeningen, maar wordt vaak veroorzaakt door een urineweginfectie. Dysurie kan variëren van milde tot ernstige pijn en kan een stekende sensatie geven die enkele minuten tot uren na het plassen aanhoudt. Soms gaan andere symptomen gepaard met dysurie, zoals een verhoogde drang om te plassen en bloed in de urine (hematurie). Het is belangrijk om bij dysurie altijd een arts te raadplegen. De arts kan de onderliggende oorzaak vaststellen en behandelen, meestal met behulp van antibiotica of andere medicijnen.

• Normaal plassen en relatie tot dysurie
• Epidemiologie van brandend gevoel bij het plassen
• Mechanisme
• Oorzaken van dysurie
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfzorg en behandeling van dysurie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Normaal plassen en relatie tot dysurie

Normaal plassen is een essentieel fysiologisch proces dat de nieren de mogelijkheid biedt om afvalstoffen en overtollig water uit het lichaam te verwijderen via de urine. Dit proces is gereguleerd door een complex systeem van signalen tussen de nieren, de blaas, de urethra en de hersenen. Dysurie, of pijnlijke of branderige gevoelens tijdens het plassen, is een verstoring van dit normale proces, die vaak wijst op een onderliggende aandoening of irritatie van het urinewegstelsel.

Normaal urineren

Bij normaal urineren is de productie en afvoer van urine een relatief pijnloze en gecontroleerde activiteit. De nieren filteren continu het bloed om afvalstoffen, overtollig water, en elektrolyten zoals natrium en kalium uit te scheiden. Het geproduceerde urine wordt naar de blaas geleid, waar het zich ophoopt totdat het wordt uitgescheiden via de urethra. Dit proces wordt vaak geassisteerd door de werking van de blaas- en bekkenbodemspieren, die het mogelijk maken de urine op een gecontroleerde manier uit te scheiden.

Dysurie: symptomen en relatie

Dysurie is een aandoening waarbij patiënten pijn, een branderig gevoel, of ongemak ervaren bij het plassen. Dit kan gepaard gaan met andere symptomen, zoals frequent urineren, een dringende behoefte om te urineren, of het gevoel niet volledig te kunnen legen. Dysurie kan optreden bij een breed scala aan aandoeningen, waaronder urineweginfecties, blaasontsteking, of zelfs irritatie door bepaalde stoffen zoals zeep of chemische middelen. De pijn of het branderige gevoel kan een teken zijn van ontsteking, infectie of irritatie van de urinewegen.

Epidemiologie van brandend gevoel bij het plassen

Dysurie komt wereldwijd voor en heeft een significante impact op de gezondheid van patiënten. De prevalentie varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de populatie die wordt bestudeerd. In sommige gevallen komt dysurie vaker voor bij vrouwen, terwijl het in andere gevallen een probleem is dat alle leeftijdsgroepen kan treffen.

Prevalentie bij vrouwen

Dysurie komt vaker voor bij vrouwen, vooral door de hogere incidentie van urineweginfecties (UWI). Vrouwen hebben een kortere urethra, waardoor bacteriën gemakkelijker toegang kunnen krijgen tot de blaas. Studies tonen aan dat ongeveer 50-60% van de vrouwen ten minste één keer in hun leven een urineweginfectie ervaren, die vaak gepaard gaat met dysurie.

Prevalentie bij mannen

Bij mannen is dysurie meestal gerelateerd aan andere aandoeningen, zoals goedaardige prostaatvergroting of urethritis. Hoewel dysurie minder vaak voorkomt bij mannen in vergelijking met vrouwen, kan het ernstige symptomen veroorzaken wanneer het optreedt als gevolg van prostaatproblemen of urineweginfecties.

Leeftijdsgebonden prevalentie

De prevalentie van dysurie neemt toe met de leeftijd, zowel bij mannen als bij vrouwen. Bij ouderen kunnen aandoeningen zoals prostaatvergroting, blaasdisfunctie, en urinestenen bijdragen aan een verhoogd risico op dysurie. Bij ouderen kunnen ook andere factoren zoals verminderde mobiliteit en chronische ziektes de frequentie van dysurie verhogen.

Mechanisme

Dysurie wordt meestal veroorzaakt door ontsteking, infectie, of irritatie in het urinewegstelsel. Het mechanisme is complex en kan verschillende structuren in het urinewegsysteem betreffen, van de nieren tot de urethra.

Urineweginfecties

Een van de meest voorkomende oorzaken van dysurie is een urineweginfectie (UWI). Bacteriën kunnen via de urethra de blaas binnendringen, wat leidt tot ontsteking en irritatie van de blaaswand. Dit veroorzaakt de pijnlijke sensaties die kenmerkend zijn voor dysurie. In sommige gevallen kan de infectie zich uitbreiden naar de nieren, wat kan leiden tot ernstigere symptomen zoals koorts en rugpijn.

Blaasontsteking (cystitis)

Cystitis is een ontsteking van de blaas die meestal wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie. De ontsteking leidt tot zwelling en irritatie van de blaaswand, wat de pijn of het branderige gevoel veroorzaakt bij het urineren. Cystitis kan gepaard gaan met frequent urineren, een gevoel van onvolledige blaaslediging, en soms bloed in de urine.

Urethritis

Urethritis is een ontsteking van de urethra, meestal veroorzaakt door een infectie. Deze aandoening kan optreden als gevolg van seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) zoals gonorroe of chlamydia, of als gevolg van een bacteriële infectie. Urethritis kan resulteren in dysurie, evenals afscheiding uit de urethra.

Irritatie door chemische stoffen

Dysurie kan ook optreden door irritatie van de urinewegen door bepaalde stoffen, zoals zeep, vaginale sprays, of andere chemische middelen. Deze stoffen kunnen de gevoelige weefsels van de urinewegen irriteren, wat leidt tot pijn of branderigheid bij het urineren.

Oorzaken van dysurie

Dysurie kan verschillende oorzaken hebben, van infecties tot hormonale veranderingen. Hieronder worden de meest voorkomende oorzaken besproken:

Acute buikpijn

Acute buikpijn door aandoeningen zoals appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm) of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap kan dysurie veroorzaken. Dit komt doordat de nabijgelegen urinestructuren geïrriteerd raken.

Atrofische vaginitis

Atrofische vaginitis treedt vaak op na de menopauze door hormonale veranderingen die leiden tot vaginale droogheid. De vulva en vagina kunnen dunner worden, wat resulteert in een brandend gevoel en irritatie.

Bacteriële vaginose

Bacteriële vaginose wordt gekenmerkt door een typische visgeur en een abnormale, dunne, waterige vaginale afscheiding. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een overgroei van bepaalde bacteriën in de vagina.

Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA)

Bacteriële SOA’s zoals genitale herpes (zweren op de geslachtsorganen door herpesvirus), chlamydia en gonorroe kunnen dysurie veroorzaken door het ontstaan van vaginale afscheiding, genitale zweren en jeuk in het liesgebied.

Spruw (candidiasis)

Spruw, ook bekend als candidiasis, kan verschillende lichaamsdelen aantasten, waaronder de geslachtsorganen. Deze schimmelinfectie, veroorzaakt door Candida albicans, kan een brandend gevoel bij het plassen veroorzaken, samen met roodheid rond het vaginagebied bij vrouwen. Bij mannen kan het leiden tot een rode huiduitslag op de penis en jeuk of een brandend gevoel aan het uiteinde van de penis.

Tumor

In sommige gevallen kan een tumor in de urinewegen zorgen voor pijn en ongemak bij het urineren.

Urineweginfectie

De meest voorkomende oorzaak van dysurie is een bacteriële urineweginfectie. Bacteriën kunnen zich aan de binnenwand van de plasbuis hechten en zich snel verspreiden naar andere urinestructuren, wat leidt tot ontsteking. De volgende structuren kunnen worden aangetast:

• De blaas (cystitis: blaasontsteking)
• De nieren (nefritis: nierontsteking)
• De urinebuis (uretritis: urinebuisontsteking)
• De urineleider (ureteritis: urineleiderontsteking)

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen het risico op een urineweginfectie verhogen:

• Blaasstenen (harde ophopingen van mineralen in de blaas)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een urinekatheter
• Een vergrote prostaat (goedaardige prostaathypertrofie)
• Zwangerschap
• Geslacht: vrouwelijk
• Leeftijd: ouder
• Nierstenen (vorming van kristallen in de nieren, vaak gepaard met buik- en rugpijn)
• Schistosomiasis (parasitaire infectieziekte veroorzaakt door wormen, met symptomen in de maag, darmen en urinewegen)

Risicogroepen

Er zijn bepaalde patiëntengroepen die bijzonder kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van dysurie. Deze groepen hebben mogelijk andere onderliggende gezondheidsproblemen die het risico verhogen.

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd hebben een verhoogd risico op dysurie door de hogere incidentie van urineweginfecties, vooral als gevolg van seksuele activiteit, zwangerschap of het gebruik van bepaalde anticonceptiemethoden zoals spermiciden.

Mannen met prostaatproblemen

Mannen met prostaatvergroting of prostaatontstekingen hebben een verhoogd risico op dysurie. Deze aandoeningen kunnen de urinewegen blokkeren of irriteren, wat leidt tot pijn of ongemak bij het urineren.

Ouderen

Ouderen zijn een risicogroep voor dysurie door de veroudering van de urinewegen, verzwakte blaasfunctie, en de aanwezigheid van andere chronische aandoeningen zoals diabetes of hart- en vaatziekten, die het risico op infecties kunnen verhogen.

Symptomen

Symptomen van dysurie kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kunnen de volgende omvatten:

• Buikpijn (meestal in de onderbuik)
• Blaren of zweren (bij genitale herpes)
• Dringende plasaandrang
• Abnormale afscheiding
• Frequent urineren (pollakisurie)
• Jeuk (vaak bij genitale candidiasis)
• Koorts
• Hematospermie bij mannen (bloed in het sperma)
• Hematurie (bloed in de urine)
• Malaise (een algemeen ziek gevoel)
• Nadruppelen: kleine druppeltjes urine na het plassen
• Plasproblemen zoals spanning of aarzeling
• Urineafwijkingen: troebele urine, schuimige urine, sterk ruikende urine
• Urine-incontinentie: onwillekeurig urineverlies
• Vesicale tenesmen: het gevoel dat de blaas niet volledig leeg is na het plassen

Alarmsymptomen

Dysurie kan soms gepaard gaan met ernstigere symptomen die medische aandacht vereisen. Deze alarmsymptomen moeten niet genegeerd worden.

Bloed in de urine (hematurie)

Hematurie, oftewel bloed in de urine, is een belangrijk alarmsymptoom dat kan wijzen op een infectie, blaasstenen, of zelfs een tumor in de urinewegen. Het kan gepaard gaan met dysurie en vereist altijd medische evaluatie.

Koorts en koude rillingen

Koorts en koude rillingen, vooral in combinatie met dysurie, kunnen wijzen op een ernstige urineweginfectie of een nierinfectie (pyelonefritis). Dit is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist.

Pijn in de onderbuik of rug

Pijn in de onderbuik of rug kan een aanwijzing zijn voor een infectie die zich naar de nieren heeft verspreid. Dit kan gepaard gaan met dysurie en vereist dringend medisch ingrijpen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek met de arts

De arts zal een gedetailleerd vraaggesprek voeren over de symptomen van dysurie, de duur en frequentie van de klachten, en eventuele bijkomende symptomen zoals buikpijn. Belangrijke informatie omvat ook eventuele recente operaties, medicatiegebruik, zwangerschap of eerdere medische behandelingen.

Lichamelijk onderzoek

Een algemeen lichamelijk onderzoek wordt uitgevoerd, inclusief palpatie van de buik en inspectie van de genitaliën. Bij vrouwen kan een gynaecologisch onderzoek nodig zijn, terwijl bij mannen een digitaal rectaal onderzoek wordt uitgevoerd.

Diagnostisch onderzoek
Om de oorzaak van dysurie vast te stellen, kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn:

• Cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas)
• Echografie
• Röntgenfoto
• Urineonderzoek
• Urodynamisch onderzoek
• Zwangerschapstest

Zelfzorg en behandeling van dysurie

Bij vermoedelijke urineweginfecties is het raadzaam om een arts te raadplegen. Als de pijn aanhoudt of gepaard gaat met ernstige symptomen, is medische hulp noodzakelijk. Naast medische behandeling kunnen de volgende zelfzorgtips helpen om het brandend gevoel bij het urineren te verlichten:

Voeding en drank

Bosbessen
Bosbessen bevatten veel antioxidanten, die helpen bij het bestrijden van bacteriën en het versnellen van het genezingsproces bij urineweginfecties.

Kokoswater
Kokoswater is nuttig bij branderigheid en uitdrogingsverschijnselen. Het bevat essentiële elektrolyten die de vochtbalans in het lichaam ondersteunen.

Mierikswortel
Mierikswortel heeft sterke antibacteriële eigenschappen en kan helpen om dysurie te verminderen. Consumeer het drie keer per dag met water of melk om de bacteriën te bestrijden.

Veenbessensap
Veenbessensap is bekend om zijn effectiviteit bij het behandelen van milde urineweginfecties. De citroenzuren in veenbessen helpen bacteriën te doden.

Voldoende Water
Het is belangrijk om voldoende water te drinken om de nieren te ondersteunen bij het verwijderen van bacteriën uit de urinewegen. Drink twee tot drie glazen water in korte intervallen.

Andere tips

Plasaandrang
Bij plasaandrang (urinaire urgentie) is het belangrijk om onmiddellijk te plassen om de verspreiding van bacteriën te voorkomen.

Veilig vrijen
Gebruik van condooms tijdens het vrijen kan het risico op urineweginfecties verminderen. Dit helpt om dysurie te voorkomen door de blootstelling aan potentieel infectieuze bacteriën te beperken.

Prognose

De prognose van dysurie is meestal goed, vooral wanneer het tijdig wordt behandeld. De meeste gevallen van dysurie, veroorzaakt door urineweginfecties, reageren goed op antibiotische behandeling.

Infecties goed behandelbaar

Dysurie veroorzaakt door urineweginfecties heeft doorgaans een goede prognose. De infectie kan snel worden behandeld met antibiotica, waarna de symptomen meestal binnen enkele dagen verdwijnen. Het is belangrijk om de volledige kuur af te maken om herinfectie te voorkomen.

Langdurige aandoeningen

In gevallen waar dysurie het gevolg is van langdurige aandoeningen zoals prostaatvergroting, kan de prognose variëren. Behandeling kan symptoombestrijding en het beheer van de onderliggende aandoening omvatten, maar volledige genezing is mogelijk niet altijd haalbaar.

Complicaties

Onbehandelde dysurie kan leiden tot ernstigere complicaties die de gezondheid van de patiënt in gevaar kunnen brengen.

Nierinfecties (pyelonefritis)

Een van de ernstigste complicaties van onbehandelde dysurie is een nierinfectie. Deze kan optreden wanneer de infectie zich vanuit de blaas naar de nieren verspreidt. Symptomen kunnen onder meer hoge koorts, rugpijn en misselijkheid omvatten.

Urine-incontinentie

In sommige gevallen kan dysurie leiden tot urine-incontinentie, vooral wanneer er sprake is van een onderliggende aandoening zoals een verzwakte blaaswand of zenuwproblemen. Urine-incontinentie kan de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk verminderen.

Preventie

Preventie van dysurie richt zich voornamelijk op het voorkomen van de onderliggende oorzaken, zoals urineweginfecties en blaasontstekingen.

Goede hygiënepraktijken

Het handhaven van goede hygiënepraktijken, zoals regelmatig wassen van de genitaliën en het goed afdrogen na het gebruik van het toilet, kan helpen bij het voorkomen van urineweginfecties die dysurie veroorzaken.

Hydratatie

Voldoende vochtinname helpt om de urinewegen te spoelen en het risico op infecties te verminderen. Het drinken van water is cruciaal om te voorkomen dat bacteriën zich in de urinewegen ophopen.

Vermijden van irriterende stoffen

Het vermijden van irriterende stoffen zoals geparfumeerde zeep of vaginale sprays kan helpen bij het voorkomen van irritatie van de urinewegen die dysurie kan veroorzaken.

Lees verder

• Pollakisurie (vaak plassen): Oorzaken van frequent urineren
• Urineweginfecties: Wat zijn de risicofactoren?
• Cystitis: Blaasontsteking met problemen met urine en plassen
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen
• Uretritis: Ontsteking van urinebuis met pijn bij het plassen