Uretritis: Ontsteking van urinebuis met pijn bij het plassen

Uretritis, soms ook geschreven als 'urethritis', is een ontsteking van de urinebuis, het kanaal dat urine van de blaas naar buiten het lichaam voert. Deze aandoening wordt vaak veroorzaakt door een infectie van de urinewegen of een seksueel overdraagbare aandoening. Het belangrijkste symptoom van uretritis is pijn bij het plassen. Andere symptomen kunnen variëren afhankelijk van het geslacht. De behandeling bestaat meestal uit antibiotica. Snel handelen bij het stellen van de diagnose en het starten van de behandeling zijn cruciaal voor een goede prognose. Onbehandeld kan uretritis leiden tot ernstige complicaties en kan de infectie ook andere partners besmetten. Er zijn verschillende maatregelen die het risico op het ontwikkelen van uretritis kunnen verlagen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Veelal een bacteriële infectie
• Risicofactoren voor Uretritis
• Risicogroepen
• Uretritis en andere ziekten
• Symptomen: Pijn bij het plassen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van uretritis
• Preventie

Epidemiologie

Uretritis is een ontsteking van de plasbuis die zowel mannen als vrouwen kan treffen, hoewel de prevalentie en risicofactoren tussen de geslachten verschillen. Deze aandoening wordt meestal veroorzaakt door infecties, hoewel andere factoren zoals chemische irritatie of fysieke letsels ook een rol kunnen spelen. De prevalentie van uretritis varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak, de leeftijdsgroep en geografische locatie.

Oorzaken van uretritis

De meest voorkomende oorzaken van uretritis zijn infecties, waarbij bacteriën zoals Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae (gonorroe), en Escherichia coli de meeste gevallen veroorzaken. Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's) zijn een belangrijke oorzaak van uretritis bij seksueel actieve personen. Infecties met andere micro-organismen, zoals virussen of schimmels, kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van uretritis.

Prevalentie bij mannen en vrouwen

Uretritis komt bij beide geslachten voor, maar de prevalentie verschilt. Bij mannen is het vaak gerelateerd aan SOA's, terwijl bij vrouwen het risico op uretritis hoger is door anatomische factoren, zoals een kortere plasbuis. De prevalentie neemt toe bij mensen die seksueel actief zijn, vooral bij diegenen die geen bescherming gebruiken tegen SOA's.

Leeftijdsgroepen en risicofactoren

Uretritis komt vaker voor bij jongeren, vooral in de leeftijdsgroep van 18 tot 35 jaar, wat samenhangt met verhoogd seksueel risico. Risicofactoren zoals meerdere seksuele partners, onbeschermde seks, en een geschiedenis van SOA’s verhogen de kans op uretritis. Bovendien kunnen anatomische afwijkingen of eerdere infecties in de urinewegen bijdragen aan een verhoogd risico.

Mechanisme

Het mechanisme van uretritis is doorgaans het gevolg van infectie of irritatie van de urethra, die leidt tot ontsteking van het slijmvlies. Infecties veroorzaken een ontstekingsreactie die resulteert in zwelling, roodheid en pijnlijke symptomen zoals branderigheid bij het urineren.

Infectieuze oorzaken

De meeste gevallen van uretritis worden veroorzaakt door bacteriën, die zich vaak via de urethra verspreiden. Chlamydia en gonorroe zijn de meest voorkomende infecties bij seksueel actieve personen. Deze infecties kunnen niet alleen de plasbuis aantasten, maar ook andere delen van de urinewegen. Virale oorzaken van uretritis, zoals infecties met het herpes simplex-virus (HSV), komen minder vaak voor, maar kunnen ernstige complicaties veroorzaken.

Ontstekingsreactie en symptomen

De infectie of irritatie activeert het immuunsysteem, wat leidt tot ontstekingsmediatoren die de urethra beschadigen. Dit kan resulteren in pijn, ongemak, en verhoogde productie van afscheiding uit de plasbuis. Bij ernstige gevallen kan de ontsteking zich uitbreiden naar de blaas, wat leidt tot cystitis.

Oorzaken: Veelal een bacteriële infectie

Meestal wordt uretritis veroorzaakt door bacteriën, maar virussen en andere oorzaken komen ook voor. In sommige gevallen kan de oorzaak van uretritis onbekend blijven.

Bacteriën

De meest voorkomende oorzaak van uretritis is een bacteriële infectie. Bacteriën komen de urinebuis binnen via de huid rondom de opening van de plasbuis. Enkele veelvoorkomende bacteriën die uretritis veroorzaken zijn:

• Chlamydia trachomatis, verantwoordelijk voor de seksueel overdraagbare aandoening chlamydia
• Escherichia coli, vaak aanwezig in de ontlasting
• Neisseria gonorrhoeae, veroorzaker van de seksueel overdraagbare aandoening gonorroe

Seksueel overdraagbare infecties zoals gonorroe en chlamydia beperken zich meestal tot de urinebuis, maar kunnen zich soms uitbreiden naar de voortplantingsorganen bij vrouwen, wat leidt tot een bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen). Bij mannen kunnen deze infecties leiden tot epididymo-orchitis (ontsteking van de bijbal), wat in sommige gevallen kan resulteren in onvruchtbaarheid (mannelijke onvruchtbaarheid).

Virussen

Naast bacteriën kunnen ook virussen uretritis veroorzaken. Voorbeelden van virale oorzaken zijn:

• Herpes simplex-virus (HSV-1 en HSV-2)
• Adenovirus, dat vaak ook geassocieerd is met oogbindvliesontsteking
• Cytomegalovirus

Andere oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van uretritis zijn:

• een letsel
• een urineweginfectie
• gevoeligheid voor chemicaliën in spermiciden (zaaddodende middelen)
• reactieve artritis (ook bekend als het syndroom van Reiter: een auto-immuunaandoening met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen)
• Trichomonas vaginalis: een eencellig organisme verspreid via seksueel contact
• ureaplasma urealyticum
• vreemde voorwerpen in de urethra
• wratten in de plasbuis

Risicofactoren voor Uretritis

Vrouwen hebben een hogere kans op uretritis dan mannen. Bij mannen komt de aandoening het vaakst voor tussen de leeftijd van 20 en 35 jaar. Andere risicofactoren zijn onder andere:

• anale seks zonder condoom
• een geschiedenis van seksueel overdraagbare aandoeningen
• het hebben van veel sekspartners
• wonen in stedelijke gebieden
• een lagere sociaaleconomische status

Risicogroepen

Uretritis komt voor in verschillende risicogroepen, waarbij leeftijd, geslacht, seksuele activiteit en gezondheidstoestand een belangrijke rol spelen.

Jongere seksueel actieve volwassenen

De grootste risicogroep bestaat uit jongeren in de leeftijd van 18 tot 35 jaar. Deze groep is vaak seksueel actief, heeft meerdere seksuele partners en maakt gebruik van onbeschermde seks, wat de kans op SOA’s vergroot. Seksueel actieve jongeren moeten zich bewust zijn van de risico’s en bescherming gebruiken om infecties te voorkomen.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van HIV of het gebruik van immunosuppressieve medicatie, lopen een verhoogd risico op infecties, waaronder uretritis. Het verzwakte immuunsysteem is minder in staat om infecties af te weren, wat de kans op complicaties vergroot.

Patiënten met een geschiedenis van SOA’s

Mensen die eerder een seksueel overdraagbare aandoening hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van uretritis. Dit komt doordat eerdere infecties de slijmvliezen van de urethra kunnen beschadigen, waardoor het makkelijker wordt voor nieuwe infecties om zich te vestigen.

Uretritis en andere ziekten

Uretritis kan samengaan met andere infecties en aandoeningen, zoals:

• longontsteking (pneumonie)
• middenoorontsteking (otitis media)
• een urineweginfectie
• epididymitis
• iritis (ontsteking van het regenboogvlies in het oog)
• orchitis
• proctitis (ontsteking van de endeldarm)
• prostatitis (ontsteking van de prostaat met pijn en plasproblemen)
• reactieve artritis

Symptomen: Pijn bij het plassen

De incubatietijd van uretritis varieert van één tot vijf weken, met een gemiddelde van twee tot drie weken. Het belangrijkste symptoom is pijn bij het plassen (dysurie), vaak gepaard met afscheiding (vooral ’s morgens) en vlekken op het ondergoed. De symptomen kunnen verschillen tussen mannen en vrouwen. Ongeveer 10% van de patiënten ervaart geen symptomen.

Vrouwen

Bij vrouwen kunnen de symptomen van uretritis zijn:

• bekkenpijn
• buikpijn
• ongewone vaginale afscheiding
• frequent of dringend plassen
• pijn bij het vrijen
• jeuk
• koorts
• koude rillingen

Mannen

Bij mannen kunnen de symptomen van uretritis omvatten:

• bloed in de urine of sperma
• afscheiding uit de penis
• branderig gevoel bij het plassen
• pijnlijke ejaculatie
• jeuk, gevoeligheid of zwelling in de penis
• penispijn
• pijn bij geslachtsgemeenschap
• vergrote lymfeklieren in de liesstreek

Algemene symptomen zoals koorts, koude rillingen, zweten en misselijkheid komen bij mannen minder vaak voor dan bij vrouwen.

Alarmsymptomen

De symptomen van uretritis kunnen variëren van mild tot ernstig. Wanneer symptomen optreden, is het belangrijk om tijdig medische hulp in te schakelen voor een juiste diagnose en behandeling.

Pijn bij het urineren

Een van de meest voorkomende symptomen van uretritis is pijn of branderigheid bij het urineren. Dit kan variëren van mild ongemak tot intense pijn, afhankelijk van de ernst van de ontsteking. Patiënten die pijn ervaren tijdens het urineren moeten worden onderzocht om een onderliggende infectie te identificeren.

Afscheiding uit de urethra

Een andere belangrijke indicatie van uretritis is afscheiding uit de plasbuis, die vaak geel, groen of zelfs bloederig kan zijn. Dit kan wijzen op een bacteriële infectie zoals gonorroe. Bij mannen is afscheiding vaak duidelijk zichtbaar, terwijl het bij vrouwen subtieler kan zijn.

Frequentie van urineren

Uretritis kan ook leiden tot frequent urineren, soms in kleine hoeveelheden. Dit komt door de irritatie van de urethra, die de drang om te urineren verhoogt. Het gevoel van voortdurende druk in de blaas is ook een veelvoorkomend symptoom.

Rug- of buikpijn

Bij ernstigere gevallen van uretritis kan er pijn optreden in de onderbuik of de onderrug, wat kan duiden op een uitgebreidere infectie die de blaas of de nieren heeft aangetast.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Bij de diagnose van uretritis onderzoekt de arts de genitaliën, buik en rectum. Dit omvat vaak een digitaal rectaal onderzoek, en bij vrouwen een gynaecologisch onderzoek. Mannen kunnen last hebben van afscheiding uit de penis, gevoelige of gezwollen lymfeklieren in de liesstreek en een gevoelige of gezwollen penis. Vrouwen kunnen ook afscheiding uit de urethra en een gevoelige onderbuik hebben. De arts test urine op de aanwezigheid van gonorroe, chlamydia of andere bacteriën of pathogenen. Soms wordt een inwendig kijkonderzoek van de blaas (cystoscopie), een transvaginale echografie (bij vrouwen) of een zwangerschapstest (bij vrouwen) uitgevoerd.

Differentiële diagnose

De symptomen van uretritis kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals:

• acute prostatitis
• anusitis
• artritis (gewrichtsontsteking) als manifestatie van systemische ziekte
• bacteriële vaginose (stinkende afscheiding uit de vagina)
• Candida balanitis (ontsteking van de eikel)
• Chlamydia pneumonieën
• Chlamydia urogenitale infecties
• condyloma acuminatum
• cystitis
• prostaatabces
• ureaplasma infectie
• urethraal divertikel
• urethraal trauma
• urethrale papil
• weke sjanker (bacteriële infectie met genitale zweren)
• epididymitis
• epididymo-orchitis
• gonokokkenartritis (bacteriële infectie met symptomen aan gewrichten, pezen en huid)
• gonorroe
• herpes simplex
• humaan papillomavirus
• urethraal syndroom
• Mycobacterium gordonae
• Mycobacterium haemophilum
• Mycobacterium kansasii
• Mycoplasma-infecties
• proctitis
• salpingitis (eileiderontsteking: ontsteking van het slijmvlies van de eileiders)
• syfilis
• trichomoniasis
• urethrakanker (kanker aan de plasbuis met plasproblemen en pijn)
• urethrastricturen bij mannen
• vaginitis (ontsteking van het slijmvlies van de vagina)
• vulvovaginitis

Behandeling

Antibiotica zijn effectief bij bacteriële infecties of infecties veroorzaakt door Trichomonas vaginalis. De arts zal ook de seksuele partner testen en behandelen om herbesmetting te voorkomen. Drie maanden na de behandeling moet de patiënt worden getest om te bevestigen dat de infectie volledig is verdwenen. Bij virale infecties kunnen antivirale geneesmiddelen nodig zijn. Wanneer de exacte oorzaak van de uretritis niet kan worden vastgesteld, kan de arts één antibioticum of een combinatie van antibiotica voorschrijven. Pijnverlichting kan worden bereikt met niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Gedurende de behandeling moet geslachtsgemeenschap worden vermeden.

Prognose

De prognose voor patiënten met uretritis is over het algemeen goed wanneer de aandoening vroegtijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. Onbehandelde uretritis kan echter leiden tot complicaties, zoals pyelonefritis of onvruchtbaarheid bij mannen.

Herstel met behandeling

Bij tijdige behandeling met antibiotica herstellen de meeste patiënten volledig van uretritis. De keuze van het antibioticum hangt af van de specifieke oorzaak van de infectie. Patiënten die zich houden aan het voorgeschreven behandelingsplan hebben doorgaans een goede prognose.

Risico op terugkerende infecties

Patiënten met een geschiedenis van uretritis hebben een verhoogd risico op terugkerende infecties, vooral als de onderliggende oorzaken niet adequaat worden behandeld. Regelmatige opvolging kan nodig zijn om herinfecties te voorkomen.

Complicaties van uretritis

Onbehandelde uretritis kan leiden tot complicaties zoals:

• Asymptomatische uretritis kan een belangrijke bron van besmetting voor andere sekspartners zijn.
• Mannen kunnen complicaties ervaren zoals blaasontsteking (cystitis), testikelontsteking (orchitis), prostaatontsteking (prostatitis) of bijbalontsteking (epididymitis).
• Bij vrouwen kunnen complicaties een blaasontsteking (cystitis), ontsteking van de baarmoederhals (cervicitis) of een infectie van het baarmoederslijmvlies, de eileiders of de eierstokken omvatten.
• Zowel mannen als vrouwen hebben een verhoogd risico op onvruchtbaarheid.
• In sommige gevallen kunnen de problemen aanhouden door bacteriële resistentie tegen antibiotica of door de aanwezigheid van een andere aandoening.

Preventie

Er zijn verschillende strategieën die helpen om het risico op het ontwikkelen van uretritis te verkleinen. Preventieve maatregelen richten zich vooral op het voorkomen van infecties en het bevorderen van een gezonde urinair systeem.

Veilig seksueel gedrag

De meest effectieve manier om uretritis door SOA’s te voorkomen is door veilig seksueel gedrag, zoals het gebruik van condooms, te bevorderen. Het beperken van het aantal seksuele partners en het regelmatig laten testen op SOA’s zijn ook belangrijke preventieve maatregelen.

Hygiëne en gezond urinair gedrag

Goede hygiëne, zoals het regelmatig wassen van de genitaliën en het goed droogmaken na het douchen, kan helpen om infecties te voorkomen. Daarnaast wordt aangeraden om na de geslachtsgemeenschap direct te urineren, wat kan helpen om bacteriën die de urethra binnendringen, uit te spoelen.

Vermijden van irritaties

Chemische irriterende stoffen, zoals geparfumeerde zeep of sprays, kunnen de plasbuis irriteren en bijdragen aan de ontwikkeling van uretritis. Het is belangrijk om producten die de urinewegen kunnen irriteren te vermijden.

Lees verder

• Dysurie: Pijn of brandend gevoel bij het plassen / urineren