Gevoelige tanden: Oorzaken en behandeling van gevoeligheid

Patiënten met gevoelige tanden krijgen te maken met plotse, intense pijnscheuten wanneer ze bepaalde voedingsmiddelen of dranken consumeren of blootgesteld zijn aan koude lucht. Bij patiënten waarbij de tanden gevoelig zijn, is het tandglazuur aangetast, waardoor dentine, de zachte binnenste laag en bouwstof van de tanden, blootgesteld wordt. Dentine is verbonden met zenuwpaden waardoor bij een bepaalde prikkel snel tandgevoeligheid optreedt. Een goede mondhygiëne en regelmatige tandartsbezoeken zijn enkele tips om de gevoeligheid van tanden te voorkomen en te behandelen.

• Epidemiologie van gevoelige tanden
• Oorzaken van gevoeligheid van de tanden
• Scheuren in tandglazuur
• Slijtage aan het glazuur
• Tandbederf
• Tandbleekmiddelen
• Tandplak
• Teruggetrokken tandvlees
• Zuur eten, drinken of mondwater
• Symptomen van gevoelige tanden
• Alarmsymptomen bij gevoelige tanden
• Diagnose en onderzoeken bij gevoelige tanden
• Behandeling en preventie van wegslijten van tandglazuur
• Minder zure voedingsmiddelen innemen
• Tandarts bezoeken
• Tandenknarsen (bruxisme) vermijden
• Tandpasta voor gevoelige tanden gebruiken
• Zachte tandenborstel gebruiken
• Prognose
• Complicaties van gevoelige tanden
• Preventie van gevoelige tanden

Epidemiologie van gevoelige tanden

Gevoeligheid van de tanden is een veelvoorkomend probleem dat wereldwijd miljoenen mensen treft. De prevalentie varieert, maar schattingen suggereren dat 10% tot 30% van de volwassenen in enige mate last heeft van gevoelige tanden. Hoewel het probleem op elke leeftijd kan voorkomen, komt het vaker voor bij volwassenen tussen de 20 en 40 jaar. Vrouwen lijken iets vaker last te hebben van gevoelige tanden dan mannen.

Oorzaken van gevoeligheid van de tanden

De tanden zijn bedekt met een buitenste laag tandglazuur die dentine (de zachtere binnenste laag) beschermt. Wanneer het glazuur aangetast of weggesleten is, komt dentine bloot te liggen. De aantasting van het tandglazuur is bijvoorbeeld het gevolg van tandbederf of tandplak, al zijn vele andere oorzaken bekend. Dentine heeft microscopische kanalen (buisjes, tubuli) die paden naar de zenuw zijn. Wanneer dentinale tubuli worden blootgesteld, worden zenuwen gemakkelijker geprikkeld door bepaalde stimuli zoals dranken of voedingsmiddelen die koud, zoet of zuur zijn en koude lucht. Hierdoor kampt de patiënt uiteindelijk met gevoelige tanden.

Scheuren in tandglazuur

Scheuren in het glazuur van de tand zorgen ervoor dat voedseldeeltjes en vloeistoffen toegang hebben tot de diepere lagen van de tanden. Deze scheuren vullen zich soms ook met bacteriën en veroorzaken dan ontstekingen.

Slijtage aan het glazuur

Na verloop van tijd slijt het tandglazuur weg door bijvoorbeeld kauwen, tandenknarsen (bruxisme), en te hard poetsen. Hierdoor wordt het dentine eronder zichtbaar.

Tandbederf

Als een tand gevoelig wordt, kan er een gaatje zijn ontstaan. Voedsel, drank en koude lucht kunnen hierdoor doordringen tot de gevoelige lagen van de tand.

Tandbleekmiddelen

Producten die zuiveringszout of peroxide bevatten om tanden witter te maken, veroorzaken mogelijk microscopische schade aan het tandglazuur waardoor je tanden gevoelig kunnen worden.

Tandplak

Tandplak op het worteloppervlak van de tanden veroorzaakt soms gevoeligheid van de tanden. Tandplakbacteriën produceren namelijk toxines (gifstoffen) en zuren die de buisjes in het blootgestelde dentine binnendringen en de zenuwuiteinden dieper in de tand stimuleren.

Teruggetrokken tandvlees

Tandvlees kan terugtrekken als gevolg van een tandvleesontsteking (gingivitis), overmatig tandenpoetsen of het gebruik van een te harde tandenborstel. De tandwortel wordt niet beschermd door glazuur. Wanneer het tandvlees zich terugtrekt en meer van de tand vrijkomt, komt ook het gevoelige worteloppervlak bloot te liggen.

Zuur eten, drinken of mondwater

Zuren in sommige mondspoelingen, in voedingsmiddelen (sinaasappels, tomaten, …) en zure dranken (vruchtensappen, frisdranken en sportdranken) veroorzaken geleidelijk schade aan het tandglazuur, waardoor dentine blootgesteld wordt.

Symptomen van gevoelige tanden

Een scherpe, intense pijnscheut die diep in de tand doordringt, is vaak een teken van gevoelige tanden. Deze tandgevoeligheid is vaak het gevolg van voedsel of drank dat warm, koud, zoet of zuur is. Soms is gewoon ademen met de mond open al voldoende om pijn te veroorzaken. Bij sommige patiënten houdt de pijn een paar minuten of zelfs uren aan, terwijl bij anderen de pijn snel overgaat. Hoe langer de pijn duurt, des te waarschijnlijker het is dat er een ernstiger probleem aanwezig is. Bij pijn die langer dan enkele seconden aanhoudt, is het bijgevolg belangrijk om de tanden zo snel mogelijk door de tandarts te laten controleren.

Alarmsymptomen bij gevoelige tanden

Patiënten moeten op bepaalde alarmsymptomen letten die kunnen wijzen op een ernstiger onderliggend probleem. Deze omvatten:

• Pijn die langer dan enkele minuten aanhoudt na blootstelling aan koude, warme, zure of zoete stimuli.
• Tandpijn die verergert bij het kauwen.
• Tandvlees dat bloedt, terugtrekt of gezwollen is.
• Pijn die gepaard gaat met een zichtbare zwelling of pusvorming rond de tand.

Wanneer één of meer van deze symptomen optreden, is het raadzaam om zo snel mogelijk een tandarts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken bij gevoelige tanden

Bij het diagnosticeren van gevoelige tanden zal de tandarts eerst een grondige medische en tandheelkundige geschiedenis afnemen. Vervolgens zal hij een klinisch onderzoek uitvoeren, waarbij hij de tanden onderzoekt op tekenen van slijtage, blootgesteld dentine, teruggetrokken tandvlees en andere afwijkingen.

De tandarts kan ook specifieke tests uitvoeren, zoals:

• Percussietest: waarbij voorzichtig op de tanden wordt getikt om pijn of gevoeligheid te beoordelen.
• Koudtest: waarbij een koude stimulus wordt gebruikt om te bepalen welke tanden gevoelig zijn.
• Röntgenfoto's: om eventuele onderliggende problemen zoals tandbederf of tandfracturen te identificeren.

Behandeling en preventie van wegslijten van tandglazuur

Het voorkomen van gevoelige tanden is beter dan deze te behandelen. Een goede mondhygiëne vormt de basis om tandproblemen te voorkomen.

Minder zure voedingsmiddelen innemen

De zuren in frisdranken, sportdranken en in fruit en sappen, zoals sinaasappels en kiwi's, tasten het tandglazuur aan. Ze kunnen ook elke bestaande gevoeligheid verergeren. Patiënten mogen pas twintig à dertig minuten na het nuttigen van zure voedingsmiddelen of het drinken van zure dranken hun tanden poetsen. Door te wachten, krijgt de mond weer de juiste pH-balans en krijgt de schade veroorzaakt door het zure eten en drinken de kans om te herstellen.

Tandarts bezoeken

Een regelmatig bezoek aan de tandarts is noodzakelijk. Wanneer gevoelige tanden aanwezig zijn, is een speciaal bezoek aan de tandarts nodig zodat hij de oorzaak kan bepalen en dit snel kan verhelpen. Een vroegtijdige behandeling van tandbederf voorkomt bijvoorbeeld grotere problemen op de lange termijn.

De tandarts voert bijvoorbeeld één of meer behandelingen uit om de gevoeligheid van de tanden te verminderen:

• een fluoridegel of desensitisatiemiddel aanbrengen op de gevoelige gebieden van de tand
• tandafwijkingen of gaatjes identificeren en corrigeren met een vulling, kroon, …
• tandvlees-implantaat aanbevelen om de tandwortel te bedekken
• wortelkanaalbehandeling (verwijdering van de zenuw(en) van de tand, vulling van het midden en plaatsing van een kroon over de tand)

Tandenknarsen (bruxisme) vermijden

Tandenknarsen doet het tandglazuur wegslijten en scheuren (tanderosie). Sommige patiënten doen dit tandenknarsen in hun slaap en weten misschien niet dat ze het doen. Een pijnlijke, strakke of pijnlijke kaak of een klagende partner zijn enkele tekenen van bruxisme. Het is belangrijk om de tandarts te raadplegen wanneer gevoelige tanden optreden door tandenknarsen.

Tandpasta voor gevoelige tanden gebruiken

Tandpasta voor 'gevoelige tanden’ of fluoride tandpasta verminderen beiden de gevoeligheid in tanden, maar alleen zolang de patiënt deze gebruikt. Het effect verdwijnt zodra de patiënt de tandpasta niet langer gebruikt. Naast het poetsen van de tanden met de speciale tandpasta, mag de patiënt ook een klein beetje tandpasta rechtstreeks op de gevoelige gebieden leggen voordat hij gaat slapen.

Zachte tandenborstel gebruiken

Het gebruik van een zachte tandenborstel minimaliseert het overmatig poetsen en schrobben van de tanden. Het overmatig en hard poetsen van de tanden doet namelijk het glazuur en het tandvlees wegslijten.

Prognose

Gevoelige tanden kunnen goed worden beheerd met de juiste preventieve maatregelen en behandelingen. De meeste patiënten ervaren verlichting van de symptomen na enkele weken van behandeling, vooral als ze desensitiserende tandpasta gebruiken en triggers vermijden.

De prognose is over het algemeen positief, vooral als onderliggende oorzaken zoals tandbederf of bruxisme worden aangepakt. Echter, in gevallen waar de gevoeligheid te wijten is aan aanzienlijke slijtage van het tandglazuur of teruggetrokken tandvlees, kan de behandeling langduriger en complexer zijn.

Complicaties van gevoelige tanden

Als gevoelige tanden onbehandeld blijven, kunnen complicaties optreden, waaronder:

• Verergering van tandbederf, wat kan leiden tot gaatjes en zelfs tandverlies.
• Ontstekingen van het tandvlees of andere tandweefsels.
• Chronische pijn, die kan interfereren met dagelijkse activiteiten zoals eten en drinken.
• Verhoogde kans op infecties, vooral als er scheuren in het glazuur aanwezig zijn.

Preventie van gevoelige tanden

Preventie is de sleutel tot het vermijden van gevoelige tanden. Enkele preventieve maatregelen omvatten:

• Regelmatige tandartsbezoeken voor controles en schoonmaak.
• Het gebruik van een zachte tandenborstel en het vermijden van overmatig poetsen.
• Beperken van de consumptie van zure voedingsmiddelen en dranken.
• Vermijden van tandenknarsen, eventueel met behulp van een bitje.
• Gebruik van desensitiserende tandpasta's zoals aanbevolen door de tandarts.
• Mondhygiëne onderhouden door tweemaal daags poetsen en dagelijks flossen.

Lees verder

• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandpasta’s: Soorten en adviezen bij aankoop van tandpasta
• Tanderosie: Slijtage van tandglazuur met gevoelige tanden
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden
• Tips bij keuze van tandenborstel voor poetsen van tanden