Gevoelige tanden: Oorzaken en behandeling van gevoeligheid

Patiënten met gevoelige tanden krijgen te maken met plotse, intense pijnscheuten wanneer ze bepaalde voedingsmiddelen of dranken consumeren of blootgesteld zijn aan koude lucht. Bij patiënten waarbij de tanden gevoelig zijn, is het tandglazuur aangetast, waardoor dentine, de zachte binnenste laag en bouwstof van de tanden, blootgesteld wordt. Dentine is verbonden met zenuwpaden waardoor bij een bepaalde prikkel snel tandgevoeligheid optreedt. Een goede mondhygiëne en regelmatige tandartsbezoeken zijn enkele tips om de gevoeligheid van tanden te voorkomen en te behandelen.

• Epidemiologie van gevoelige tanden
• Mechanisme
• Het effect van terugtrekkend tandvlees
• De rol van het verlies van tandglazuur
• Oorzaken van gevoeligheid van de tanden
• Scheuren in tandglazuur
• Slijtage aan het glazuur
• Tandbederf
• Tandbleekmiddelen
• Tandplak
• Teruggetrokken tandvlees
• Zuur eten, drinken of mondwater
• Risicofactoren
• Overmatig gebruik van zure voedingsmiddelen en dranken
• Slecht mondhygiënegedrag
• Tandenknarsen (bruxisme)
• Risicogroepen voor tandgevoeligheid
• Ouderen
• Mensen met tandvleesaandoeningen
• Mensen met een slecht voedingspatroon
• Patiënten met tandheelkundige behandelingen
• Symptomen van gevoelige tanden
• Alarmsymptomen bij gevoelige tanden
• Diagnose en onderzoeken bij gevoelige tanden
• Behandeling en preventie van wegslijten van tandglazuur
• Minder zure voedingsmiddelen innemen
• Tandarts bezoeken
• Tandenknarsen (bruxisme) vermijden
• Tandpasta voor gevoelige tanden gebruiken
• Zachte tandenborstel gebruiken
• Prognose
• Complicaties van gevoelige tanden
• Preventie van gevoelige tanden
• Praktische tips voor het omgaan met gevoelige tanden
• Gebruik een tandpasta voor gevoelige tanden
• Poets je tanden voorzichtig
• Vermijd zure voedingsmiddelen en dranken
• Gebruik een mondspoeling voor extra bescherming
• Bezoek je tandarts regelmatig
• Misvattingen rond gevoelige tanden
• Gevoelige tanden zijn altijd het gevolg van tandbederf
• Gevoelige tanden kunnen niet worden behandeld
• Alleen slechte mondhygiëne veroorzaakt gevoelige tanden
• Gevoelige tanden komen alleen voor bij ouderen
• Tandenpoetsen met een extra harde borstel helpt tegen gevoelige tanden
• Gevoelige tanden zijn een teken van een ernstige aandoening
• Je hoeft geen tandarts te raadplegen voor gevoelige tanden

Epidemiologie van gevoelige tanden

Gevoeligheid van de tanden is een veelvoorkomend probleem dat wereldwijd miljoenen mensen treft. De prevalentie varieert, maar schattingen suggereren dat 10% tot 30% van de volwassenen in enige mate last heeft van gevoelige tanden. Hoewel het probleem op elke leeftijd kan voorkomen, komt het vaker voor bij volwassenen tussen de 20 en 40 jaar. Vrouwen lijken iets vaker last te hebben van gevoelige tanden dan mannen.

Mechanisme

De gevoeligheid van tanden ontstaat voornamelijk door de blootstelling van het dentine, het zachte weefsel onder het harde tandglazuur. Het dentine bevat kleine kanaaltjes die naar de zenuwen van de tand leiden. Wanneer het tandglazuur zich terugtrekt of wordt aangetast, worden deze kanaaltjes blootgesteld aan prikkels zoals kou, warmte of zuurgraad, wat leidt tot pijn of ongemak.

Het effect van terugtrekkend tandvlees

Een veelvoorkomende oorzaak van blootstelling van het dentine is het terugtrekken van het tandvlees, wat vaak het gevolg is van tandvleesaandoeningen of veroudering. Wanneer het tandvlees zich terugtrekt, wordt het gebied rond de tandhals blootgesteld aan externe prikkels. Dit maakt de tanden gevoeliger voor stimuli die anders geen pijn zouden veroorzaken.

De rol van het verlies van tandglazuur

Tandglazuur is de harde, beschermende laag die de tand omhult en voorkomt dat externe prikkels het dentine bereiken. Wanneer het tandglazuur slijt door factoren zoals slecht poetsen, zuuraanvallen van voedsel en drank, of tandenknarsen, komt het dentine bloot te liggen, wat de tand gevoelig maakt. Dit is vaak het gevolg van overmatig gebruik van zuurhoudende voedingsmiddelen, zoals citrusvruchten, of onvoldoende mondverzorging.

Oorzaken van gevoeligheid van de tanden

De tanden zijn bedekt met een buitenste laag tandglazuur die dentine (de zachtere binnenste laag) beschermt. Wanneer het glazuur aangetast of weggesleten is, komt dentine bloot te liggen. De aantasting van het tandglazuur is bijvoorbeeld het gevolg van tandbederf of tandplak, al zijn vele andere oorzaken bekend. Dentine heeft microscopische kanalen (buisjes, tubuli) die paden naar de zenuw zijn. Wanneer dentinale tubuli worden blootgesteld, worden zenuwen gemakkelijker geprikkeld door bepaalde stimuli zoals dranken of voedingsmiddelen die koud, zoet of zuur zijn en koude lucht. Hierdoor kampt de patiënt uiteindelijk met gevoelige tanden.

Scheuren in tandglazuur

Scheuren in het glazuur van de tand zorgen ervoor dat voedseldeeltjes en vloeistoffen toegang hebben tot de diepere lagen van de tanden. Deze scheuren vullen zich soms ook met bacteriën en veroorzaken dan ontstekingen.

Slijtage aan het glazuur

Na verloop van tijd slijt het tandglazuur weg door bijvoorbeeld kauwen, tandenknarsen (bruxisme), en te hard poetsen. Hierdoor wordt het dentine eronder zichtbaar.

Tandbederf

Als een tand gevoelig wordt, kan er een gaatje zijn ontstaan. Voedsel, drank en koude lucht kunnen hierdoor doordringen tot de gevoelige lagen van de tand.

Tandbleekmiddelen

Producten die zuiveringszout of peroxide bevatten om tanden witter te maken, veroorzaken mogelijk microscopische schade aan het tandglazuur waardoor je tanden gevoelig kunnen worden.

Tandplak

Tandplak op het worteloppervlak van de tanden veroorzaakt soms gevoeligheid van de tanden. Tandplakbacteriën produceren namelijk toxines (gifstoffen) en zuren die de buisjes in het blootgestelde dentine binnendringen en de zenuwuiteinden dieper in de tand stimuleren.

Teruggetrokken tandvlees

Tandvlees kan terugtrekken als gevolg van een tandvleesontsteking (gingivitis), overmatig tandenpoetsen of het gebruik van een te harde tandenborstel. De tandwortel wordt niet beschermd door glazuur. Wanneer het tandvlees zich terugtrekt en meer van de tand vrijkomt, komt ook het gevoelige worteloppervlak bloot te liggen.

Zuur eten, drinken of mondwater

Zuren in sommige mondspoelingen, in voedingsmiddelen (sinaasappels, tomaten, …) en zure dranken (vruchtensappen, frisdranken en sportdranken) veroorzaken geleidelijk schade aan het tandglazuur, waardoor dentine blootgesteld wordt.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op tandgevoeligheid vergroten. Deze factoren kunnen zowel extern als intern zijn en spelen een rol in de mate van gevoeligheid van de tanden.

Overmatig gebruik van zure voedingsmiddelen en dranken

Citrusvruchten, frisdranken en bepaalde sappen kunnen de tanden langdurig blootstellen aan zuren, wat het tandglazuur aantast en de tanden gevoeliger maakt. Zure voedingsmiddelen kunnen het tandglazuur verzwakken, waardoor het sneller slijt en het dentine zichtbaar wordt.

Slecht mondhygiënegedrag

Onvoldoende poetsen of het verkeerd gebruik van een tandenborstel kan het tandglazuur beschadigen. Het gebruik van een te harde tandenborstel of te agressief poetsen kan de glazuurlaag slijten, waardoor het dentine onbeschermd blijft. Flossen is ook essentieel voor het verwijderen van plaque en bacteriën, die tandvleesaandoeningen kunnen veroorzaken die bijdragen aan het terugtrekken van het tandvlees.

Tandenknarsen (bruxisme)

Tandenknarsen, vaak veroorzaakt door stress of slaapstoornissen, kan leiden tot overmatige slijtage van het tandglazuur, wat het risico op gevoeligheid verhoogt. Het drukken en schuiven van de tanden tijdens de slaap kan het glazuur verzwakken, wat leidt tot blootstelling van het dentine.

Risicogroepen voor tandgevoeligheid

Hoewel iedereen tandgevoeligheid kan ervaren, zijn er specifieke groepen die meer vatbaar zijn voor deze aandoening. Het identificeren van risicogroepen kan helpen bij de preventie en behandeling van tandgevoeligheid.

Ouderen

Naarmate mensen ouder worden, is de kans groter dat ze tandgevoeligheid ontwikkelen door de natuurlijke slijtage van het tandglazuur en het terugtrekken van het tandvlees. Bij ouderen komt het verlies van glazuur vaak vaker voor, wat hun tanden gevoeliger maakt voor warmte, kou en andere prikkels.

Mensen met tandvleesaandoeningen

Tandvleesaandoeningen, zoals gingivitis en parodontitis, kunnen leiden tot terugtrekken van het tandvlees, waardoor het dentine bloot komt te liggen. Dit verhoogt de kans op tandgevoeligheid, vooral bij patiënten die niet regelmatig naar de tandarts gaan voor controles en behandelingen.

Mensen met een slecht voedingspatroon

Een voedingspatroon dat rijk is aan zuren, suikers of koolhydraten kan bijdragen aan het slijten van het tandglazuur. Vooral de frequente consumptie van zure dranken zoals frisdrank, vruchtensap of sportdranken kan het risico op tandgevoeligheid verhogen. Mensen met een laag gehalte aan calcium in hun voedingspatroon kunnen ook een verhoogd risico lopen op tandgevoeligheid.

Patiënten met tandheelkundige behandelingen

Mensen die recent tandheelkundige behandelingen hebben ondergaan, zoals tandvullingen of wortelkanaalbehandelingen, kunnen tijdelijk meer gevoeligheid ervaren. Het gebruik van bepaalde tandheelkundige materialen kan ook de blootstelling van het dentine verhogen, waardoor de tanden gevoeliger worden voor externe prikkels.

Symptomen van gevoelige tanden

Een scherpe, intense pijnscheut die diep in de tand doordringt, is vaak een teken van gevoelige tanden. Deze tandgevoeligheid is vaak het gevolg van voedsel of drank dat warm, koud, zoet of zuur is. Soms is gewoon ademen met de mond open al voldoende om pijn te veroorzaken. Bij sommige patiënten houdt de pijn een paar minuten of zelfs uren aan, terwijl bij anderen de pijn snel overgaat. Hoe langer de pijn duurt, des te waarschijnlijker het is dat er een ernstiger probleem aanwezig is. Bij pijn die langer dan enkele seconden aanhoudt, is het bijgevolg belangrijk om de tanden zo snel mogelijk door de tandarts te laten controleren.

Alarmsymptomen bij gevoelige tanden

Patiënten moeten op bepaalde alarmsymptomen letten die kunnen wijzen op een ernstiger onderliggend probleem. Deze omvatten:

• Pijn die langer dan enkele minuten aanhoudt na blootstelling aan koude, warme, zure of zoete stimuli.
• Tandpijn die verergert bij het kauwen.
• Tandvlees dat bloedt, terugtrekt of gezwollen is.
• Pijn die gepaard gaat met een zichtbare zwelling of pusvorming rond de tand.

Wanneer één of meer van deze symptomen optreden, is het raadzaam om zo snel mogelijk een tandarts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken bij gevoelige tanden

Bij het diagnosticeren van gevoelige tanden zal de tandarts eerst een grondige medische en tandheelkundige geschiedenis afnemen. Vervolgens zal hij een klinisch onderzoek uitvoeren, waarbij hij de tanden onderzoekt op tekenen van slijtage, blootgesteld dentine, teruggetrokken tandvlees en andere afwijkingen.

De tandarts kan ook specifieke tests uitvoeren, zoals:

• Percussietest: waarbij voorzichtig op de tanden wordt getikt om pijn of gevoeligheid te beoordelen.
• Koudtest: waarbij een koude stimulus wordt gebruikt om te bepalen welke tanden gevoelig zijn.
• Röntgenfoto's: om eventuele onderliggende problemen zoals tandbederf of tandfracturen te identificeren.

Behandeling en preventie van wegslijten van tandglazuur

Het voorkomen van gevoelige tanden is beter dan deze te behandelen. Een goede mondhygiëne vormt de basis om tandproblemen te voorkomen.

Minder zure voedingsmiddelen innemen

De zuren in frisdranken, sportdranken en in fruit en sappen, zoals sinaasappels en kiwi's, tasten het tandglazuur aan. Ze kunnen ook elke bestaande gevoeligheid verergeren. Patiënten mogen pas twintig à dertig minuten na het nuttigen van zure voedingsmiddelen of het drinken van zure dranken hun tanden poetsen. Door te wachten, krijgt de mond weer de juiste pH-balans en krijgt de schade veroorzaakt door het zure eten en drinken de kans om te herstellen.

Tandarts bezoeken

Een regelmatig bezoek aan de tandarts is noodzakelijk. Wanneer gevoelige tanden aanwezig zijn, is een speciaal bezoek aan de tandarts nodig zodat hij de oorzaak kan bepalen en dit snel kan verhelpen. Een vroegtijdige behandeling van tandbederf voorkomt bijvoorbeeld grotere problemen op de lange termijn.

De tandarts voert bijvoorbeeld één of meer behandelingen uit om de gevoeligheid van de tanden te verminderen:

• een fluoridegel of desensitisatiemiddel aanbrengen op de gevoelige gebieden van de tand
• tandafwijkingen of gaatjes identificeren en corrigeren met een vulling, kroon, …
• tandvlees-implantaat aanbevelen om de tandwortel te bedekken
• wortelkanaalbehandeling (verwijdering van de zenuw(en) van de tand, vulling van het midden en plaatsing van een kroon over de tand)

Tandenknarsen (bruxisme) vermijden

Tandenknarsen doet het tandglazuur wegslijten en scheuren (tanderosie). Sommige patiënten doen dit tandenknarsen in hun slaap en weten misschien niet dat ze het doen. Een pijnlijke, strakke of pijnlijke kaak of een klagende partner zijn enkele tekenen van bruxisme. Het is belangrijk om de tandarts te raadplegen wanneer gevoelige tanden optreden door tandenknarsen.

Tandpasta voor gevoelige tanden gebruiken

Tandpasta voor 'gevoelige tanden’ of fluoride tandpasta verminderen beiden de gevoeligheid in tanden, maar alleen zolang de patiënt deze gebruikt. Het effect verdwijnt zodra de patiënt de tandpasta niet langer gebruikt. Naast het poetsen van de tanden met de speciale tandpasta, mag de patiënt ook een klein beetje tandpasta rechtstreeks op de gevoelige gebieden leggen voordat hij gaat slapen.

Zachte tandenborstel gebruiken

Het gebruik van een zachte tandenborstel minimaliseert het overmatig poetsen en schrobben van de tanden. Het overmatig en hard poetsen van de tanden doet namelijk het glazuur en het tandvlees wegslijten.

Prognose

Gevoelige tanden kunnen goed worden beheerd met de juiste preventieve maatregelen en behandelingen. De meeste patiënten ervaren verlichting van de symptomen na enkele weken van behandeling, vooral als ze desensitiserende tandpasta gebruiken en triggers vermijden.

De prognose is over het algemeen positief, vooral als onderliggende oorzaken zoals tandbederf of bruxisme worden aangepakt. Echter, in gevallen waar de gevoeligheid te wijten is aan aanzienlijke slijtage van het tandglazuur of teruggetrokken tandvlees, kan de behandeling langduriger en complexer zijn.

Complicaties van gevoelige tanden

Als gevoelige tanden onbehandeld blijven, kunnen complicaties optreden, waaronder:

• Verergering van tandbederf, wat kan leiden tot gaatjes en zelfs tandverlies.
• Ontstekingen van het tandvlees of andere tandweefsels.
• Chronische pijn, die kan interfereren met dagelijkse activiteiten zoals eten en drinken.
• Verhoogde kans op infecties, vooral als er scheuren in het glazuur aanwezig zijn.

Preventie van gevoelige tanden

Preventie is de sleutel tot het vermijden van gevoelige tanden. Enkele preventieve maatregelen omvatten:

• Regelmatige tandartsbezoeken voor controles en schoonmaak.
• Het gebruik van een zachte tandenborstel en het vermijden van overmatig poetsen.
• Beperken van de consumptie van zure voedingsmiddelen en dranken.
• Vermijden van tandenknarsen, eventueel met behulp van een bitje.
• Gebruik van desensitiserende tandpasta's zoals aanbevolen door de tandarts.
• Mondhygiëne onderhouden door tweemaal daags poetsen en dagelijks flossen.

Praktische tips voor het omgaan met gevoelige tanden

Gebruik een tandpasta voor gevoelige tanden

Als je last hebt van gevoelige tanden, kan het gebruik van een speciaal voor gevoelige tanden ontworpen tandpasta helpen. Deze tandpasta bevat ingrediënten die de gevoelige zenuwen in je tanden kunnen verdoofd en beschermen. Door regelmatig een tandpasta met kaliumcitraat of strontiumchloride te gebruiken, kan de gevoeligheid verminderen, omdat deze stoffen helpen bij het blokkeren van de tandkanalen die leiden naar de zenuwen. Het is belangrijk om een tandpasta te kiezen die geschikt is voor dagelijks gebruik en zacht is voor je tandglazuur, zodat je geen verdere schade aanbrengt aan je tanden.

Poets je tanden voorzichtig

Wanneer je last hebt van gevoelige tanden, is het belangrijk om voorzichtig te zijn tijdens het poetsen. Gebruik een tandenborstel met zachte haren om je tanden voorzichtig te reinigen zonder het glazuur te beschadigen. Het is ook belangrijk om niet te hard te drukken bij het poetsen, omdat dit de gevoeligheid kan verergeren. Poets in zachte, cirkelvormige bewegingen in plaats van harde horizontale bewegingen. Als je merkt dat je gevoeligheid niet afneemt, is het raadzaam om je tandarts te raadplegen voor verdere begeleiding.

Vermijd zure voedingsmiddelen en dranken

Zure voedingsmiddelen en dranken kunnen de gevoeligheid van je tanden verergeren, omdat ze het tandglazuur kunnen aantasten. Vermijd het consumeren van veel citrusvruchten, tomaten en azijn, evenals frisdranken en sappen die een hoge zuurgraad hebben. Als je toch een zuur voedingsmiddel wilt eten of drinken, probeer dan na de maaltijd je mond te spoelen met water om de zuren te neutraliseren. Het is ook een goed idee om een rietje te gebruiken bij het drinken van zure dranken om direct contact met je tanden te verminderen.

Gebruik een mondspoeling voor extra bescherming

Een mondspoeling voor gevoelige tanden kan ook helpen om extra bescherming te bieden. Deze mondspoelingen bevatten vaak fluoride en andere ingrediënten die je tandglazuur versterken en de gevoeligheid verminderen. Het dagelijks gebruik van een mondspoeling kan helpen om bacteriën te bestrijden die bijdragen aan tandgevoeligheid en tegelijkertijd je mondgezondheid verbeteren. Zorg ervoor dat je de mondspoeling gebruikt volgens de aanwijzingen op de verpakking voor het beste resultaat.

Bezoek je tandarts regelmatig

Als je gevoelige tanden hebt, is het belangrijk om regelmatig naar de tandarts te gaan voor controle. Soms kan gevoeligheid worden veroorzaakt door onderliggende problemen, zoals tandbederf, teruggetrokken tandvlees of gebarsten tanden. Je tandarts kan helpen de oorzaak van de gevoeligheid te achterhalen en behandelingen zoals een fluoridebehandeling, tandvulling of tandvleestherapie aanbevelen. Regelmatige controles zorgen ervoor dat eventuele problemen vroegtijdig worden opgespoord en behandeld.

Misvattingen rond gevoelige tanden

Gevoelige tanden zijn een veelvoorkomend probleem, maar er bestaan verschillende misvattingen over de oorzaken, symptomen en mogelijke behandelingen van dit ongemak. Het is belangrijk om te begrijpen wat er werkelijk speelt, zodat je de juiste aanpak kunt kiezen voor het verlichten van de gevoeligheid.

Gevoelige tanden zijn altijd het gevolg van tandbederf

Een veelvoorkomende misvatting is dat gevoelige tanden altijd wijzen op tandbederf of abces. Hoewel tandbederf inderdaad kan leiden tot gevoeligheid, zijn er veel andere oorzaken van gevoelige tanden. Bijvoorbeeld, het terugtrekken van het tandvlees, slijtage van het tandglazuur door tandenpoetsen met een harde borstel, of het drinken van zure dranken kunnen bijdragen aan gevoeligheid zonder dat er sprake is van bederf.

Gevoelige tanden kunnen niet worden behandeld

Veel mensen geloven dat gevoelige tanden een blijvend probleem zijn dat niet behandeld kan worden. Dit is echter niet waar. Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar, zoals het gebruik van speciale tandpasta voor gevoelige tanden of een behandeling bij de tandarts om de gevoeligheid te verlichten. Bovendien kunnen bepaalde medicijnen of behandelingen de symptomen verlichten, afhankelijk van de oorzaak van de gevoeligheid.

Alleen slechte mondhygiëne veroorzaakt gevoelige tanden

Hoewel een slechte mondhygiëne een belangrijke factor kan zijn bij het ontstaan van gevoelige tanden, is het niet de enige oorzaak. Overmatig poetsen, het gebruik van een te harde tandenborstel, het eten van zuur voedsel of dranken en zelfs stress kunnen bijdragen aan het probleem. Het is belangrijk om te begrijpen dat gevoelige tanden het resultaat kunnen zijn van verschillende factoren en niet uitsluitend van slechte mondhygiëne.

Gevoelige tanden komen alleen voor bij ouderen

Veel mensen denken dat gevoelige tanden alleen een probleem zijn voor ouderen. Hoewel het waar is dat het risico op gevoelige tanden toeneemt naarmate je ouder wordt, kunnen mensen van alle leeftijden last hebben van gevoeligheid. Dit komt vaak voor bij jongeren die te hard poetsen of die veel zure dranken consumeren. Gevoelige tanden kunnen dus ook bij jongere mensen voorkomen.

Tandenpoetsen met een extra harde borstel helpt tegen gevoelige tanden

Sommige mensen denken dat het gebruik van een harde tandenborstel hen kan helpen de gevoeligheid van hun tanden te verminderen. In werkelijkheid kan een harde borstel de gevoeligheid juist verergeren door het tandvlees verder terug te trekken of het glazuur te beschadigen. Het is belangrijk om een zachte borstel te gebruiken en zachtjes te poetsen om verdere schade te voorkomen.

Gevoelige tanden zijn een teken van een ernstige aandoening

Een andere misvatting is dat gevoelige tanden altijd een indicatie zijn van een ernstige tandheelkundige aandoening. Hoewel ernstige aandoeningen zoals tandbederf of leverproblemen soms gevoeligheid kunnen veroorzaken, is dit niet altijd het geval. In veel gevallen kan gevoelige tanden eenvoudig worden verlicht door het gebruik van de juiste tandpasta, aanpassing van het dieet of een tandheelkundige behandeling.

Je hoeft geen tandarts te raadplegen voor gevoelige tanden

Veel mensen denken dat gevoelige tanden vanzelf zullen verdwijnen zonder medische interventie. Hoewel dit in sommige gevallen waar kan zijn, is het raadzaam om bij aanhoudende gevoeligheid een tandarts te raadplegen. De tandarts kan de onderliggende oorzaak vaststellen en een effectieve behandeling aanbevelen om de symptomen te verlichten en verdere schade aan de tanden te voorkomen.

Lees verder

• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandpasta’s: Soorten en adviezen bij aankoop van tandpasta
• Tanderosie: Slijtage van tandglazuur met gevoelige tanden
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden
• Tips bij keuze van tandenborstel voor poetsen van tanden