Ibuprofen: Toepassing, contra-indicaties en bijwerkingen

Ibuprofen is één van de meest gebruikte medicijnen ter wereld. Dit medicijn vermindert koorts, verlicht pijn en remt ontstekingen. Deze NSAID (niet-steroïdaal anti-inflammatoir geneesmiddel) is daarom bruikbaar bij de behandeling van onder andere hoofdpijn, artritis (gewrichtsontsteking) en menstruele pijn. Het medicijn is vrij verkrijgbaar, maar hoge doses (hoger dan 400 mg) zijn alleen verkrijgbaar op doktersvoorschrift. Dit geneesmiddel gaat net als andere medicijnen mogelijk eveneens gepaard met bijwerkingen, bijvoorbeeld aan de maag, de darmen en het hart. Tot slot nemen patiënten soms een overdosis van ibuprofen, wat meestal niet erg is. Treden er toch klachten op, dan is een ondersteunende behandeling nodig.

• Namen
• Toepassingen: Pijn, koorts en ontsteking verminderen
• Werking van medicijn
• Contra-indicaties en voorzichtigheid
• Toedieningswijze van NSAID
• Bijwerkingen van ibuprofen
• Overdosis van geneesmiddel

Namen

Bekende namen van iboprofen zijn:

• Advil
• Brufen
• Ibuprofen (merkloze naam)
• Nurofen
• Sarixell
• Spidifen
• Zafen

Toepassingen: Pijn, koorts en ontsteking verminderen

Ibuprofen is inzetbaar voor het verlichten van:

• artritis (gewrichtsontsteking)
• artritis psoriatica (symptomen aan huid en gewrichten)
• een verkoudheid
• hoofdpijn
• jicht (pijn aan grote teen en andere gewrichten)
• koorts
• lumbago
• menstruatiepijn
• pericarditis (ontsteking van het hartvlies)
• pijn, gevoeligheid, zwelling en stijfheid veroorzaakt door artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• rugpijn
• spierpijn
• spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew: blijvende gewrichtsontsteking)
• tandpijn

Werking van medicijn

Ibuprofen zit in een klasse medicijnen die bekendstaat als NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen). De NSAID werkt door de productie van een stof te stoppen die pijn, koorts en ontstekingen veroorzaakt.

Contra-indicaties en voorzichtigheid

Allergieën en overgevoeligheden

De arts en apotheker moeten op de hoogte zijn van eventuele allergieën voor ibuprofen, aspirine of andere NSAID's zoals ketoprofen en naproxen (Aleve, Naprosyn), andere medicijnen of één van de inactieve ingrediënten in het type ibuprofen dat een patiënt wil gaan gebruiken. Dit medicijn is dan namelijk niet geïndiceerd.

Andere aandoeningen

De arts moet op de hoogte zijn van één van de volgende aandoeningen of symptomen:

• astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen)
• een leverziekte
• een nierziekte
• een opgezette neus of loopneus of neuspoliepen (gezwellen aan de binnenkant van de neus)
• een zwelling van de handen, armen, voeten, enkels of onderbenen
• hartfalen
• lupus (een aandoening waarbij het lichaam veel van zijn eigen weefsels en organen aanvalt, vaak ook de huid, de gewrichten, het bloed en de nieren)
• vochtverlies door herhaaldelijk braken of diarree (bij een kind)

De arts schrijft dan namelijk dit medicijn meestal niet voor of anders overweegt hij een andere dosis.

Andere gebruikte middelen
Een arts en apotheker moeten op de hoogte zijn van welke voorgeschreven en niet-voorgeschreven medicijnen, vitaminen, voedingssupplementen en kruidenproducten de patiënt gebruikt of van plan is te gaan nemen. De arts moet mogelijk de doses van de medicijnen aanpassen of de patiënt zorgvuldiger controleren op bijwerkingen. Mogelijk ontstaat ook een wisselwerking met deze middelen, waardoor deze een versterkte of juist een verzwakte werking hebben. Een wisselwerking gebeurt vooral met:

• andere ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s)
• bepaalde antidepressiva
• bepaalde antistollingsmiddelen
• bepaalde bètablokkers (medicatie die hartslag en bloeddruk verlaagt)
• bepaalde bloedverdunners
• bepaalde diuretica (plaspillen)
• bepaalde hiv-medicatie
• ciclosporine (soort immunosuppressivum = medicatie die het immuunsysteem onderdrukt)
• lithium
• methotrexaat

Fenylketonurie

Als een patiënt lijdt aan fenylketonurie (een aangeboren ziekte waarbij een verstandelijke handicap ontstaat als de patiënt een bepaald dieet niet volgt), leest hij best zorgvuldig de bijsluiter of vraagt hij advies vaan de arts of apotheker. Sommige soorten ibuprofen zijn gezoet met aspartaam, een bron van fenylalanine, dat de symptomen doet verergeren.

Tandheelkundige ingreep

Als een patiënt een operatie ondergaat, zoals een tandheelkundige ingreep, moet de (tand)arts hiervan op de hoogte zijn.

Zwangerschap en borstvoeding
De arts moet op de hoogte zijn van een zwangerschap, vooral als de vrouw in de laatste paar maanden van de zwangerschap is. Ook vrouwen die van plan zijn zwanger te worden, of borstvoeding willen geven, raadplegen het best een arts. Dit medicijn is namelijk mogelijk schadelijk.

Toedieningswijze van NSAID

Typische doseringsformuleringen omvatten:

• een combinatiekit
• een intraveneuze oplossing
• een kauwtablet
• een orale (via de mond ingenomen) capsule
• een orale suspensie (vloeistof)
• een orale tablet
• een poeder
• een topische (op de huid toegepaste) gel
• een zetpil

Een patiënt neemt deze NSAID meestal drie of vier keer per dag in voor de behandeling van artritis, of elke vier tot zes uur indien nodig voor het verlichten van pijn. Volwassenen en kinderen ouder dan twaalf jaar mogen ibuprofen om de vier tot zes uur indien nodig voor het verminderen van pijn of het verlagen van koorts. Kinderen en zuigelingen mogen om de zes tot acht uur ibuprofen krijgen als dat nodig is voor het behandelen van pijn of koorts, maar ze mogen niet meer dan vier doses binnen 24 uur krijgen. Het via de mond innemen van ibuprofen mag met voedsel of melk worden ingenomen om maagklachten te voorkomen. Als een patiënt ibuprofen regelmatig gebruikt, moet hij het medicijn elke dag op hetzelfde tijdstip innemen.

Bijwerkingen van ibuprofen

Hart

Patiënten die niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's) zoals ibuprofen gebruiken, lopen een hoger risico op een hartaanval of een beroerte dan mensen die deze medicijnen niet gebruiken. Deze aandoeningen treden mogelijk op zonder waarschuwing en leiden af en toe tot de dood. Dit risico is hoger bij patiënten die langdurig NSAID's gebruiken. Patiënten die recent een hartaanval hebben gehad, mogen geen NSAID zoals ibuprofen gebruiken, tenzij de arts deze medicatie heeft voorgeschreven. Een arts moet voorts steeds op de hoogte zijn dat een patiënt zelf of een familielid een hartziekte, een hartaanval of een beroerte heeft gehad. Ook moet de arts op de hoogte zijn van andere risicofactoren van hart- en vaataandoeningen zoals roken, een hoog cholesterolgehalte, een hoge bloeddruk of diabetes mellitus (suikerziekte). Patiënten die een bypass-kransslagader-operatie (een soort hartoperatie) gaan ondergaan, mogen ibuprofen niet vlak voor of direct na de operatie gebruiken.

Huid
Een huiduitslag is ook een bekend nadelig effect van het gebruik van ibuprofen, meestal als gevolg van een overgevoeligheid voor geneesmiddelen of huidirritatie via lokale toediening. Een uitslag is mogelijk ook een onderdeel van een ernstiger syndroom veroorzaakt door ibuprofen, zoals anafylaxie of een reactie op geneesmiddelen met eosinofilie en systemische symptomen. Verder komen ook nog volgende huidgerelateerde klachten voor:

• blaren
• een bleke huid
• geelzucht
• jeuk
• netelroos

Maag en darmen

Vaak voorkomende bijwerkingen van het gebruik van ibuprofen zijn een verlies van eetlust, maagpijn, een maagontsteking (gastritis), misselijkheid, constipatie, diarree, gas of een opgeblazen gevoel. Een arts moet voorts altijd op de hoogte zijn van een geschiedenis van zweren en bloedingen in de maag of darmen of andere bloedingsstoornissen. NSAID's zoals ibuprofen leiden namelijk mogelijk tot zweren, bloedingen of gaten (perforatie) in de maag of darm. Deze problemen ontwikkelen mogelijk zich op elk moment tijdens de behandeling, verschijnen zonder waarschuwingssymptomen en leiden soms de dood. Het risico is hoger voor patiënten die langdurig NSAID's gebruiken, ouder zijn, een slechte gezondheid hebben of drie of meer alcoholische dranken per dag drinken terwijl ze ibuprofen gebruiken.

Wanneer patiënten één of meer van volgende medicijnen gebruiken, is het belangrijk dat de arts hiervan op de hoogte is omdat deze sneller leiden tot maag- en darmklachten zoals een perforatie en zweren:

• andere NSAID's zoals ketoprofen en naproxen (Aleve, Naprosyn)
• anticoagulantia ('bloedverdunners') zoals warfarine
• aspirine
• orale (via de mond ingenomen) steroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• selectieve serotonine heropname remmers (SSRI's) (soort antidepressiva)
• serotonine norepinefrine heropname remmers (SNRI's) (soort antidepressiva)

Mentaal
Psychische en mentale complicaties komen soms ook tot uiting:

• agressie
• nervositeit
• overmatige vermoeidheid
• verwardheid

Mond en keel

Een gezwollen keel, heesheid en slikproblemen zijn enkele mond- en keelgerelateerde klachten die af en toe verschijnen.

Nieren

Een verminderde nierfunctie komt ook voor bij het gebruik van ibuprofen. Deze NSAID vertoont nefrotoxische (giftig voor de nier) eigenschappen, zelfs bij patiënten met een goede nierfunctie. Uitdroging is een veel voorkomende risicofactor bij door ibuprofen veroorzaakte nierschade. Andere nierproblemen omvatten troebele urine, verkleurde urine of bloederige urine en moeilijk of pijnlijk urineren (dysurie).

Ogen
Wanneer de ogen getroffen zijn door bijwerkingen, leidt dit tot:
andere problemen met het gezichtsvermogen

• gezwollen ogen
• pijnlijke ogen
• rode ogen
• veranderingen in het kleurzicht
• wazig zien

Andere bijwerkingen

Andere bijwerkingen die mogelijk ontstaan door het nemen van ibuprofen omvatten:

• duizeligheid
• een onverklaarbare gewichtstoename
• een snelle hartslag
• een stijve nek
• een zwelling van de buik, de voeten, de enkels of de onderbenen, het gezicht, de armen of de handen
• griepachtige symptomen
• hoofdpijn
• koorts
• kortademigheid of ademhalingsproblemen
• oorsuizen
• rugpijn

Overdosis van geneesmiddel

De meeste patiënten melden geen of milde symptomen na een overdosis ibuprofen. Wanneer symptomen optreden, treedt het begin meestal binnen 4 uur op. Een overdosis ibuprofen veroorzaakt dan:

• duizeligheid
• een blauwe kleur rond de lippen, mond en neus (cyanose)
• een langzame ademhaling (bradypneu) of korte perioden zonder ademhaling (apneu)
• snelle, oncontroleerbare oogbewegingen (nystagmus)

De behandeling van een patiënt met ibuprofentoxiciteit is vooral ondersteunend. Actieve kool is nodig bij een ernstige overdosering van het geneesmiddel.

Lees verder

• Aspirine: Toepassingen, contra-indicaties en bijwerkingen
• Naproxen: Toepassingen, contra-indicaties en bijwerkingen
• NSAID's: Pijn en ontsteking verlichten en koorts verlagen
• Pijnstillende medicatie: Soorten & bijwerkingen pijnstillers
• Medicatie: Overgevoelige (allergische) reactie op medicijnen