Gezwollen handen: Oorzaken van zwelling van hand of handen

De handen zijn essentieel voor het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Sommige patiënten merken een zwelling van (een deel van) één hand of van beide handen. Gezwollen handen maken het voor de patiënt moeilijker om bijvoorbeeld voorwerpen vast te houden of dagelijkse taken te vervullen. Bepaalde oorzaken van een handzwelling zijn tijdelijk en mild van aard en vormen vaak geen reden tot bezorgdheid. Diverse huishoudmiddeltjes kunnen de zwelling en eventuele bijbehorende klachten verlichten. Sommige aandoeningen of blessures veroorzaken echter ernstige schade aan de handstructuren, wat medische behandeling vereist.

• Aandoeningen en zwelling van hand of handen
• Allergie
• Angio-oedeem
• Artritis
• Cellulitis
• De Quervain tenosynovitis
• Irriterende contactdermatitis
• Letsel
• Lupus
• Lymfoedeem
• Massa’s
• Nierproblemen
• Premenstrueel syndroom
• Sclerodermie
• Sikkelcelziekte
• Vochtophoping (oedeem)
• Ziekte van Dupuytren
• Ziekte van Kawasaki
• Zwangerschap
• Omgevingsfactoren en opgezette handen
• Bijwerkingen medicatie
• Blootstelling aan koude
• Lichaamsbeweging
• Overmatig gebruik
• Slaapstand
• Te hoge zoutinname
• Geassocieerde symptomen met zwelling van de hand of handen:
• Alarmsymptomen van handzwelling
• Behandeling van gezwollen handen
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Aandoeningen en zwelling van hand of handen

Gezwollen handen kunnen het gevolg zijn van verschillende aandoeningen.

Allergie

Soms reageert het lichaam overmatig op een bepaalde stof, zoals een insectensteek, medicatie (medicatie-allergie) of voedsel (voedselallergie), wat kan resulteren in een zwelling van de hand en netelroos, samen met andere symptomen. Allergische reacties kunnen soms levensbedreigend zijn (anafylaxie), waarbij de ademhaling en bloedcirculatie in gevaar komen.

Angio-oedeem

Angio-oedeem is een aandoening waarbij een patiënt de volgende symptomen heeft:

• buikkrampen / maagkrampen
• diarree
• een gezwollen hand
• een gezwollen mond
• een gezwollen tong
• een zwelling van het gezicht
• gezwollen geslachtsorganen
• misselijkheid of braken
• oogwallen

Deze aandoening is vaak gerelateerd aan een allergische reactie op voedsel, medicijnen of insectenbeten. Dankzij een medicamenteuze behandeling met C1 esterase remmer concentraten en vers bevroren plasma verdwijnt deze aandoening meestal binnen een paar dagen.

Artritis

Veel soorten artritis (gewrichtsontsteking) kunnen opgezette handen en gezwollen vingers veroorzaken. Als de zwelling en gewrichtsontsteking progressief zijn, wordt het voor de patiënt steeds lastiger om de handen te gebruiken. Diverse artritishulpmiddelen zijn nuttig. Verder zet de arts pijnstillers, verdovende middelen en niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) in.

Cervicale spondylose

Cervicale spondylose is een aandoening die vooral ouderen treft. De gewrichten in het nekgebied (cervicale wervelkolom) zijn aangetast, wat kan leiden tot vingerpijn en een zwelling van de handen.

Psoriatrische artritis

Psoriasis is een chronische huidziekte waarbij jeukende of pijnlijke vlekken op de droge huid verschijnen. Daarnaast komen op de dikke, rode huid ook zilverachtige schilfers voor. Sommige patiënten met psoriasis krijgen te maken met een vorm van artritis (ontsteking en zwelling van de gewrichten), met name psoriatrische artritis. Schouderpijn, lage rugpijn, gewrichtspijn, pijn in de bovenrug en heuppijn zijn bekende symptomen van de aandoening. Medicatie, spierversterkende oefeningen, orthopedische hulpmiddelen, warmte en koude toepassen, en een gezonde levensstijl zijn mogelijke behandelingsopties.

Reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis is een vorm van artritis waarbij gewrichtspijn, een gewrichtszwelling, gewrichtsstijfheid, functieverlies in de gewrichten, vermoeidheid, neerslachtigheid, spierpijn en slaperigheid overdag optreden. Elk gewricht kan worden aangetast, maar de pols en vingers zijn het vaakst getroffen. Patiënten met deze chronische auto-immuunziekte moeten levenslang onder controle blijven bij de arts.

Cellulitis

Gezichtscellulitis is een huidinfectie die meestal ontstaat uit andere delen van het gezicht, zoals de mond of de sinussen. Bekende symptomen zijn gezichtspijn, roodheid, warmte en zwelling van het getroffen gebied. Ook koorts en rillingen komen voor. Een antibioticabehandeling is vereist.

De Quervain tenosynovitis

De Quervain tenosynovitis is een pijnlijke aandoening waarbij de pezen aan de duimzijde van de pols getroffen zijn. De patiënt voelt pijn bij het draaien van de pols, het vastnemen van iets of het maken van een vuist. Een handzwelling, duimpijn, zwakte in één hand en gevoelloosheid in één hand zijn enkele andere symptomen. De behandeling bestaat uit het toepassen van warmte of koude, het dragen van een spalk, steroïde injecties, fysiotherapie en soms ook chirurgie. Dankzij een goede behandeling geneest de patiënt meestal binnen vier tot zes weken.

Irriterende contactdermatitis

Contactdermatitis (allergisch eczeem) is een aandoening waarbij de huid na direct contact met een stof rood, pijnlijk of ontstoken raakt. Deze aandoening treft meestal de huid van de handen. De klachten van irriterende contactdermatitis (huidontsteking door blootstelling aan stoffen) ontstaan na herhaalde en langdurige blootstelling aan stoffen zoals water, detergenten (zepen, bleekmiddelen), oplosmiddelen (zoals benzine), zuren, poeders, stof en aarde. De symptomen ontstaan meestal binnen 48 uur na contact met de stof. De patiënt heeft een jeukende huiduitslag of een pijnlijke uitslag met een goed gedefinieerde rand en een rode of roze en ruwe huid.

Letsel

Beet

Een beet van een mens of een kat kan leiden tot ernstig letsel aan de pezen, gewrichten en botten van de hand. Ook een infectie is vaak aanwezig, hetgeen kan leiden tot handpijn en een zwelling.

Breuk

Een gebroken bot (breuk) in de hand of een gebroken pols ontstaat vaak door te vallen op een uitgestrekte hand. Dit veroorzaakt een gezwollen hand.

Gekneusde hand

Een kneuzing treedt op wanneer kleine bloedvaten breken en de inhoud hiervan lekt in het weefsel onder de huid. Handpijn, een gezwollen hand en blauwe plekken zijn vaak aanwezig. De patiënt herstelt meestal binnen één à twee weken.

Lupus

Lupus is een ziekte waarbij het immuunsysteem per ongeluk gezonde cellen en weefsels aanvalt. Dit leidt tot schade aan de gewrichten, de huid, de bloedvaten en de organen. Lupus is een chronische aandoening, maar de symptomen kunnen vaak onder controle worden gehouden met medicatie. Bekende symptomen zijn vermoeidheid, misselijkheid, angst, een depressieve stemming en gewrichtspijn, maar ook opgezette handen kunnen voorkomen.

Lymfoedeem

Bij lymfoedeem ontstaat een verstopping in de afvoer van het lymfevocht, wat resulteert in een zwelling van de hand en de arm. Deze aandoening kan aangeboren zijn door afwijkingen in de lymfedrainage (aangeboren aandoening) of ontstaan als complicatie van een operatie.

Massa’s

Soms is slechts een klein gedeelte van de hand gezwollen door de aanwezigheid van een gezwel of tumor. Deze zwelling aan de hand, die meestal goedaardig is, kan ontstaan uit elk van de weefseltypen die in de hand aanwezig zijn, zoals botten of pezen.

Nierproblemen

Gezwollen benen, gezwollen voeten en enkels, en gezwollen handen kunnen wijzen op waterretentie (vasthouden van vocht). De nieren verwijderen overtollig vocht en giftige stoffen om het lichaam te reinigen. Een zwelling in de handen kan een teken zijn van slecht werkende nieren. Wanneer naast de handzwelling ook vermoeidheid, kortademigheid (na een minimale inspanning) en concentratieproblemen optreden, is het verstandig om een arts te raadplegen voor een correcte diagnose en snelle behandeling, aangezien dit mogelijk wijst op nierproblemen.

Premenstrueel syndroom

Het premenstrueel syndroom begint ongeveer één week voordat de menstruatie verschijnt en komt vrijwel elke cyclus terug. Een vrouw kan diverse klachten ervaren zoals prikkelbaarheid, angst, slapeloosheid, vermoeidheid, pijnlijke borsten en zwelling, vooral in de handen, voeten of de benen. Deze zwelling is het gevolg van waterretentie. Om deze zwelling te voorkomen, is het vooral belangrijk om een overmatige zoutinname te vermijden gedurende deze tijd, hoewel het nog steeds mogelijk is dat een vrouw met gezwollen handen te maken krijgt.

Sclerodermie

Eén van de eerste symptomen van de bindweefselaandoening sclerodermie is een opgezette hand. De patiënt merkt mogelijk ook kleurveranderingen in de handen wanneer hij blootgesteld wordt aan koude. Ontstekingsremmers en fysiotherapie zijn vaak gebruikte behandelingen voor sclerodermie.

Sikkelcelziekte

Een zwelling van de vingers en handen is een veelvoorkomend symptoom van sikkelcelziekte bij jonge kinderen.

Vochtophoping (oedeem)

Een generaliseerbare zwelling door het hele lichaam (anasarca) is vooral merkbaar in de handen. Een vochtophoping of oedeem ontstaat tijdens de zwangerschap of als gevolg van een nierziekte of leveraandoening.

Ziekte van Dupuytren

De ziekte van Dupuytren (contractuur van Dupuytren) is een aandoening die geleidelijk aan het bindweefsel (fascia) onder de huid van de handpalm doet verdikken en littekenvorming van het bindweefsel veroorzaakt. De aandoening veroorzaakt geen pijn, maar het bewegingsbereik is wel aangetast. Volgende symptomen komen voor: stijfheid van het vingergewricht, een handbultje, een verdikte huid op de vinger, gezwollen handen en letsels op de hand. Het verdikte weefsel dwingt meerdere vingers (meestal de ringvinger en de pinkvinger) in de richting van de palm. Deze aandoening is chronisch en verergert, waardoor na verloop van tijd een behandeling nodig is. Fysiotherapie, medicatie, chirurgie en andere medische procedures behandelen de pijnloze handmisvorming.

Ziekte van Kawasaki

Bij de ziekte van Kawasaki ontstaat een zwelling van de hand, hoge koorts, gezwollen lymfeklieren en een rode tong als gevolg van een ontsteking van de bloedvaten in de slagaders. Deze aandoening presenteert zich voornamelijk bij kinderen. Een intraveneuze (via een ader) behandeling met medicatie is nodig bij de ziekte van Kawasaki.

Zwangerschap

Het lichaam geeft ongeveer vijftig procent meer vocht en bloed vrij bij een zwangerschap. Een deel van dat overtollige vocht en bloed komt in het weefsel in de handen, de enkels en de voeten terecht, met gezwollen handen en gezwollen enkels en voeten tot gevolg, vooral in de ochtend. Dit is een normaal verschijnsel, maar het is wel belangrijk om dit symptoom te bespreken met een arts omdat een handzwelling tijdens de zwangerschap soms ook wijst op een hoog eiwitgehalte en een hoge bloeddruk. Vaak krijgt een zwangere vrouw het advies om zoutarm te eten en meer water te drinken.

Omgevingsfactoren en opgezette handen

Diverse omgevingsfactoren veroorzaken een handzwelling.

Bijwerkingen medicatie

Intraveneuze (via een ader) medicijnen komen soms terecht in het omliggende weefsel en veroorzaken dan een zwelling van de hand. Ook via de mond ingenomen medicijnen kunnen een zwelling van de handen en ook een zwelling van de voeten veroorzaken. Bloeddrukmedicijnen leiden sneller tot een handzwelling. De arts of apotheker zijn het eerste aanspreekpunt indien een patiënt last heeft van gezwollen handen door medicatiegebruik. De patiënt mag niet stoppen met het innemen van de medicatie omdat hij denkt dat deze medicijnen zorgen voor de zwelling. De arts kan mogelijk de dosis verlagen of andere medicatie voorschrijven.

Blootstelling aan koude

Sommige patiënten ontwikkelen een zwelling en netelroos na blootstelling aan koude of het vasthouden van een koud voorwerp.

Lichaamsbeweging

Veranderingen in de bloedstroom tijdens het trainen kunnen de handen tijdelijk laten zwellen. Deze oorzaak is niet ernstig en behoeft geen behandeling.

Overmatig gebruik

Het overmatig gebruik, herhaald gebruik of intensief gebruik van de hand kan mogelijk tot een zwelling leiden. Regelmatig van hand wisselen en de hand niet overmatig gebruiken zijn belangrijke tips om de zwelling te verminderen.

Slaapstand

Wanneer een patiënt met de hand in een ongemakkelijke houding of met een gebogen pols slaapt, kan dit leiden tot een verminderde bloeddoorstroming en daardoor tot een zwelling. Voor sommige patiënten is het dragen van een handspalk of polsbrace nodig zodat de hand en pols in een goede positie blijven.

Te hoge zoutinname

Het eten van maaltijden met veel zout leidt 's morgens sneller tot opgezette handen. Het verlagen van de inname van zout en het drinken van veel water biedt verlichting voor dit symptoom.

Geassocieerde symptomen met zwelling van de hand of handen:

Volgende symptomen komen vaak voor bij een handzwelling:

• een beperkt bewegingsbereik
• een paarse verkleuring
• een zwelling in andere lichaamsdelen
• netelroos
• pijn
• roodheid
• warmte
• zwakte, tintelingen of gevoelloosheid van de vingers of arm

Alarmsymptomen van handzwelling

Onmiddellijke medische hulp bij een gezwollen hand is nodig wanneer één of meer van de volgende bijkomende symptomen aanwezig zijn:

• ademhalingsproblemen
• een handzwelling na een mensen- of kattenbeet
• een kind met een zwelling van de hand dat lijdt aan sikkelcelziekte of dat ook lijdt aan koorts
• een verminderd vermogen om één of meer vingers te verplaatsen
• een zwelling van het gezicht
• pijn en zwelling na een val op een uitgestrekte hand
• tintelingen, gevoelloosheid, zwakke of koude vingers optreden

Het opzoeken van een arts is ook nodig in de volgende omstandigheden:

• een zwangerschap
• een zwelling of tumor aan de hand die niet verdwijnt
• eerder de diagnose gekregen van artritis, sikkelcelanemie of orgaanfalen
• onlangs met een nieuw medicijn begonnen
• open wonden of huidzweren aan de hand of vingers

Behandeling van gezwollen handen

Zelfzorg

Sommige huisbehandelingen kunnen de zwelling van de hand verminderen:

• de handen beschermen tegen koude
• de handen drie tot vijf minuten boven het hart houden
• de handen regelmatig laten rusten, de handposities regelmatig veranderen of van hand wisselen bij herhaalde taken
• een betere slaaphouding aannemen
• een handmassage
• handoefeningen voor het verbeteren van de bloedsomloop
• ibuprofen of andere NSAID's
• ijs aanbrengen
• minder alcohol drinken
• regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren

Professionele medische behandeling

Afhankelijk van de oorzaak van de handzwelling, kan de arts één of meer van de volgende behandelingen inzetten:

• de behandeling voor een onderliggende medische aandoening
• een chirurgische behandeling van een handtumor
• een epinefrinepen (Epi-Pen) (adrenaline) om gevaarlijke allergische reacties te voorkomen
• ontstekingsremmende medicijnen
• plaspillen (diuretica) om de hoeveelheid vocht in het lichaam te verminderen

Prognose

De prognose voor handzwelling hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Bij tijdelijke oorzaken zoals overmatig gebruik of een ongemakkelijke slaaphouding, kan de zwelling vaak binnen enkele dagen tot weken verminderen met passende zelfzorgmaatregelen. Bij chronische of ernstige aandoeningen, zoals de ziekte van Dupuytren of sikkelcelziekte, kan de zwelling aanhouden en mogelijk verergeren, wat langdurige medische interventie en behandeling vereist. Tijdige diagnose en behandeling kunnen de vooruitzichten verbeteren en complicaties minimaliseren.

Complicaties

Handzwelling kan leiden tot verschillende complicaties, afhankelijk van de oorzaak:

• Beperkingen in het bewegingsbereik: Door zwelling kan de bewegingsvrijheid van de hand en vingers afnemen.
• Infecties: Bij open wonden of huidzweren kan zwelling geassocieerd zijn met een verhoogd risico op infecties.
• Pijn en ongemak: Langdurige zwelling kan leiden tot chronische pijn en ongemak.
• Handtumoren: In sommige gevallen kan een handzwelling wijzen op de aanwezigheid van tumoren, wat een chirurgische ingreep vereist.
• Beperkingen in de dagelijkse activiteiten: Ernstige zwelling kan de uitvoering van dagelijkse taken bemoeilijken, wat de levenskwaliteit beïnvloedt.

Preventie

Het voorkomen van handzwelling omvat verschillende strategieën die afhankelijk zijn van de oorzaak:

• Vermijd overmatig gebruik: Het beperken van herhaaldelijk en intensief gebruik van de handen kan zwelling door overbelasting voorkomen.
• Bescherm tegen koude: Het dragen van handschoenen in koude omgevingen kan helpen bij het voorkomen van zwelling door blootstelling aan kou.
• Gezonde levensstijl: Een gebalanceerd dieet met weinig zout en voldoende hydratatie kan het risico op zwelling door vochtophoping verminderen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Het bevorderen van een gezonde bloedcirculatie door regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het voorkomen van zwelling.
• Medische controle: Regelmatige controle bij een arts bij bekende risicofactoren of bestaande aandoeningen kan helpen om ernstige complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Handartrose: Gewrichtsaandoening met pijn en stijfheid
• Handkrampen: Oorzaken en behandeling van krampen in hand
• Handeczeem: Chronische huidziekte met droge, gebarsten huid
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Jeukende handen: Oorzaken van jeuk aan handpalm en handrug