Anasarca: Ernstige zwelling van lichaam door aandoening
Anasarca (extreem gegeneraliseerd oedeem) is een symptoom van een ernstige aandoening of orgaanschade waarbij een algemene zwelling van het hele lichaam optreedt. Dit gebeurt wanneer de weefsels van het lichaam te veel vocht vasthouden. De vochtophoping resulteert uit aandoeningen waarbij problemen ontstaan met de eiwitten, de vochtbalans, de bloedvaten of het lymfesysteem. Voorbeelden hiervan zijn levercirrose, een nierziekte, en ondervoeding. De arts moet zo snel mogelijk de onderliggende aandoening opsporen en behandelen zodat het symptoom kan verdwijnen.- Terminologie anasarca versus oedeem
- Epidemiologie
- Mechanisme
- Verhoogde capillaire permeabiliteit
- Verminderde eiwitproductie
- Verlies van vocht door nierziekten
- Hartfalen en veneuze obstructie
- Oorzaken
- Allergische reactie
- Bijwerkingen van medicatie
- Capillair leksyndroom
- Levercirrose
- Nierziekte
- Ondervoeding
- Overmatige toediening van intraveneuze vloeistoffen
- Slechte hartfunctie
- Andere oorzaken
- Risicofactoren
- Hartziekten
- Nierziekten
- Leverziekten
- Voedingstekorten
- Infecties en ontstekingen
- Risicogroepen
- Patiënten met hartfalen
- Patiënten met nierfalen
- Ouderen
- Patiënten met leverziekten
- Symptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het leven met anasarca
- Zorg voor een goed gereguleerd vochtbeheer
- Volg strikt je medicatie-instructies
- Eet een evenwichtig voedingspatroon
- Beperk lichaamsbeweging in geval van zwelling
- Controleer regelmatig je gewicht en zwelling
- Maak gebruik van compressiekousen of -verbanden
- Zorg voor voldoende rust en slaap
- Houd nauw contact met je zorgteam
- Misvattingen rond anasarca
- Anasarca is altijd het gevolg van een nierprobleem
- Anasarca is hetzelfde als lokaal oedeem
- Behandeling met diuretica is altijd de oplossing
- Anasarca is een op zichzelf staande ziekte
- Vochtophoping door anasarca is niet gevaarlijk
- Voeding speelt geen rol bij anasarca
- Anasarca komt alleen voor bij ouderen
Terminologie anasarca versus oedeem
Anasarca is niet hetzelfde dan klassiek oedeem (zwelling van weefsels in het lichaam). Een gewone zwelling treft vrijwel iedereen op een bepaald moment in het leven, bijvoorbeeld door een blessure, uitdroging of een milde bijwerking van medicatie. Meestal treft deze zwelling of oedeem één specifiek lichaamsdeel, zoals de voeten (gezwollen voeten), handen (gezwollen handen) of benen (gezwollen benen). Bij patiënten met anasarca is het hele lichaam ernstig gezwollen en is zelfs het bewegingsbereik aangetast.Epidemiologie
Anasarca kan optreden als gevolg van verschillende onderliggende aandoeningen en is geen ziekte op zichzelf. De prevalentie varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld, patiënten met ernstige lever- of nierziekten lopen een groter risico op anasarca. Het is ook een veel voorkomende complicatie bij ernstige hartaandoeningen en bepaalde infecties. Er zijn geen specifieke wereldwijde statistieken over anasarca alleen, maar het komt vaak voor bij ziekenhuispatiënten met chronische ziekten.Incidenctie bij specifieke populaties
De incidentie van anasarca is hoger in bepaalde populaties, zoals oudere volwassenen en patiënten met een verhoogd risico op hartaandoeningen, leveraandoeningen of nierziekten. Ook patiënten die chemotherapie of andere immunosuppressieve behandelingen ondergaan, hebben een grotere kans op het ontwikkelen van anasarca. In deze gevallen is het belangrijk dat zorgverleners alert zijn op de tekenen van vochtretentie en dat er tijdig ingegrepen wordt om complicaties te voorkomen.
Toegenomen zorgbehoefte
Door de toegenomen prevalentie van anasarca in specifieke patiëntengroepen is er ook een verhoogde zorgbehoefte. Het is van cruciaal belang dat zorgverleners goed geïnformeerd zijn over de symptomen en oorzaken van anasarca, zodat ze tijdig kunnen reageren op patiënten die deze aandoening vertonen. Dit kan leiden tot snellere diagnoses, verbeterde behandelstrategieën en een algehele betere zorgkwaliteit voor patiënten die lijden aan deze aandoening.
Mechanisme
Anasarca wordt gekarakteriseerd door een verstoring in het evenwicht van vocht in het lichaam, wat resulteert in de accumulatie van vocht in de weefsels. De onderliggende mechanismen kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak, maar ze leiden doorgaans tot verhoogde capillaire permeabiliteit, verminderde eiwitproductie of hart-, nier- of leverfalen.Verhoogde capillaire permeabiliteit
Bij ontstekingsreacties of infecties kunnen stoffen zoals cytokines de capillaire permeabiliteit verhogen, waardoor vocht uit de bloedbaan in de weefsels lekt. Dit kan leiden tot een diffuse zwelling van het lichaam, kenmerkend voor anasarca.Verminderde eiwitproductie
In gevallen van leverziekte of malnutritie wordt de eiwitproductie verstoord, wat leidt tot een lage albuminespiegel in het bloed. Dit vermindert de oncotische druk, wat resulteert in vochtophoping in de interstitiële ruimte.Verlies van vocht door nierziekten
Bij nierfalen kan de nieren niet effectief vocht en natrium uitscheiden, wat leidt tot vloeistofretentie en ernstige oedeemvorming.Hartfalen en veneuze obstructie
In gevallen van hartfalen is er onvoldoende circulatie van bloed, waardoor de druk in de bloedvaten stijgt, wat leidt tot vochtophoping in de weefsels, vooral in de onderste ledematen en het abdomen.Oorzaken
Allergische reactie
Een zwelling van het lichaam treedt mogelijk op door een allergische reactie. Bij ernstige allergische reacties (anafylaxie) verschijnt soms anasarca.
Medicijnen veroorzaken soms de ernstige lichaamszwelling / Bron: Stevepb, PixabayBijwerkingen van medicatie
Verschillende medicijnen hebben anasarca mogelijk als bijwerking. De meest voorkomende soorten medicijnen die een ernstige zwelling veroorzaken, zijn steroïden en bloeddrukmiddelen. Het stopzetten van de medicatie is vaak een oplossing maar dit gebeurt enkel in overleg met de arts.Capillair leksyndroom
Een ernstige zwelling van het hele lichaam resulteert mogelijk uit het capillair leksyndroom (Clarkson-syndroom). Het capillair leksyndroom treedt op wanneer eiwit en vloeistof uit de bloedvaten in de weefsels van het lichaam lekken. De oorzaak van deze aandoening is niet goed begrepen anno september 2024, mogelijk is de aandoening te wijten aan een ontsteking en een bloedvatletsel. Voorts zijn sommige medicijnen (gifstoffen) geassocieerd met het capillair leksyndroom, zoals bepaalde chemotherapie. Ook bepaalde toxines zoals gif van een slangenbeet zijn in verband gebracht met het capillair leksyndroom.Levercirrose
Cirrose is een leveraandoening die optreedt als gevolg van leverfalen. Deze leverziekte veroorzaakt veranderingen in de hormonen die de vochtregulatie in het lichaam reguleren. Wanneer de lever niet goed werkt door leverfalen, lekt er vloeistof in de weefsels.Nierziekte
Door een nierziekte zoals nierfalen en het nefrotisch syndroom (nierziekte met te veel eiwit in de urine) wordt er onvoldoende vocht uit het lichaam verwijderd, wat leidt tot anasarca.Veel voorkomende symptomen van nierfalen zijn:
- bloedarmoede
- braken
- een verlies van eetlust
- een zwelling van de voeten en enkels
- geen urineproductie (anurie)
- kortademigheid
- krampen
- lichaamszwakte
- misselijkheid
Ondervoeding
Een gebrek aan voldoende eiwitten in de voeding leidt tot een vochtophoping in de weefsels. In extreme gevallen van ondervoeding ontstaat dan anasarca.Overmatige toediening van intraveneuze vloeistoffen
Een patiënt krijgt in het ziekenhuis vaak intraveneuze vloeistoffen om verschillende aandoeningen te behandelen, zoals een shock, uitdroging en een infectie. Soms kan het lichaam zich niet goed aanpassen aan de gegeven vloeistoffen, hetgeen leidt tot ernstig oedeem.Slechte hartfunctie
Wanneer de hartspier niet goed werkt door congestief (chronisch) hartfalen, kan het hart het bloed niet goed door het lichaam pompen. Als het hart niet efficiënt pompt, gebeurt een opbouw van vocht in de weefsels met anasarca tot gevolg.Volgende symptomen verschijnen bij hartfalen:
- buikpijn
- een verminderde eetlust
- kortademigheid
- lichaamszwakte
- niet in staat om 's nachts te slapen, tenzij rechtop zittend
Andere oorzaken
Andere oorzaken van anasarca zijn:- eclampsie of pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie)
- een mijnworm (infectie aan de darmen en longen met jeuk en bloedarmoede)
- het POEMS-syndroom
- systemische amyloïdose (abnormale eiwitopbouw in weefsels en organen)
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van anasarca. De aandoeningen die de oorzaak zijn van deze toestand zijn vaak chronisch, en risicofactoren omvatten zowel medische als externe factoren.Hartziekten
Chronische hartziekten zoals hartfalen zijn de meest voorkomende oorzaak van anasarca. Bij hartfalen is er onvoldoende bloedcirculatie, wat resulteert in vochtretentie in het lichaam.Nierziekten
Chronisch nierfalen kan leiden tot de onvermogen om overtollig vocht uit het lichaam te verwijderen, wat resulteert in anasarca. Dit komt vaak voor in de eindstadia van nierziekte.Leverziekten
Levercirrose en andere leverziekten kunnen de eiwitproductie in de lever verminderen, wat de oncotische druk verlaagt en vochtophoping in de weefsels veroorzaakt.Voedingstekorten
Een onvoldoende voedingspatroon, vooral bij ernstige proteïne-energiekortingen, kan bijdragen aan de ontwikkeling van anasarca door een verlaagde eiwitspiegel in het bloed.Infecties en ontstekingen
Infecties en ontstekingen kunnen een verhoogde capillaire permeabiliteit veroorzaken, wat leidt tot vochtophoping in de weefsels. Dit komt vaak voor bij systemische infecties, zoals sepsis.Risicogroepen
Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van anasarca, afhankelijk van onderliggende aandoeningen en blootstellingen. Deze risicogroepen vereisen vaak intensieve opvolging en zorg.Patiënten met hartfalen
Patiënten met chronisch hartfalen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van anasarca, vooral in de gevorderde stadia van de ziekte.Patiënten met nierfalen
Patiënten met chronisch nierfalen of end-stage nierziekte (ESRD) hebben vaak een verminderde capaciteit om vocht uit het lichaam te verwijderen, wat kan leiden tot anasarca.Ouderen
Ouderen, vooral degenen met meerdere onderliggende ziekten zoals diabetes en hypertensie, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van anasarca door de verzwakking van organen zoals hart, nieren en lever.Patiënten met leverziekten
Patiënten met levercirrose of andere ernstige leverziekten hebben een verhoogd risico op anasarca door verminderde eiwitproductie en verstoorde vochtbalans.Symptomen
Een zwelling van het lichaam is het belangrijkste symptoom van anasarca. Bij de duidelijk zichtbare zwelling heeft de huid een glanzend en uitgerekt uiterlijk. Soms veroorzaakt de extreme zwelling voor een beperkt bewegingsbereik. Ook lekt mogelijk rechtstreeks vocht uit de huid (huilend oedeem). Pitting oedeem is een ander voorkomend symptoom bij anasarca. Hierbij ontstaat een kuiltje of putje nadat druk wordt uitgeoefend op de gezwollen huid en vervolgens de druk wordt opgeheven.De zwelling veroorzaakt vaak bijkomende symptomen, waaronder:
- een verhoogde hartslag
- moeite met ademhalen
- moeite met het hijsen van armen
- moeite met lopen omdat de benen opgezwollen zijn
- pijnlijke gewrichten
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen die kunnen wijzen op anasarca zijn hevige kortademigheid, plotselinge toename van zwelling, pijn op de borst, extreme vermoeidheid of zwakte, en verlies van bewustzijn of verwardheid. Deze symptomen zijn van cruciaal belang voor de vroege detectie van anasarca, omdat ze kunnen wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen die onmiddellijke medische interventie vereisen.Hevige kortademigheid
Hevige kortademigheid kan optreden wanneer vocht zich ophoopt in de longen, wat de ademhaling bemoeilijkt. Dit kan leiden tot paniek en angst bij patiënten, wat de situatie verergert. Patiënten moeten deze symptomen herkennen en onmiddellijk medische hulp zoeken om verdere complicaties te voorkomen.
Plotselinge toename van zwelling
Een plotselinge toename van zwelling kan een teken zijn dat het lichaam niet in staat is om overtollig vocht effectief te reguleren. Dit kan gepaard gaan met een verandering in het gewicht van de patiënt, dat snel kan toenemen als gevolg van de vochtretentie. Bij patiënten met anasarca kan deze zwelling over het hele lichaam plaatsvinden, wat hen in ernstige mate kan beperken in hun dagelijkse activiteiten.
Pijn op de borst
Pijn op de borst is een verontrustend symptoom dat bij anasarca kan optreden, vaak gerelateerd aan hartproblemen. Het is belangrijk om deze pijn serieus te nemen, aangezien het kan duiden op een levensbedreigende aandoening. Patiënten moeten aan hun zorgverlener rapporteren wanneer ze deze pijn ervaren, vooral als het gepaard gaat met andere alarmsymptomen.
Extreme vermoeidheid of zwakte
Extreme vermoeidheid of zwakte kan het gevolg zijn van de extra inspanning die het lichaam moet leveren om met de symptomen van anasarca om te gaan. Deze symptomen kunnen ook leiden tot een vermindering van de kwaliteit van leven en kunnen de patiënt beletten om alledaagse taken uit te voeren.
Verlies van bewustzijn of verwardheid
Verlies van bewustzijn of verwardheid zijn ernstige symptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen. Deze symptomen kunnen het gevolg zijn van onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, veroorzaakt door ernstige hart- of vaatproblemen. Het is cruciaal dat patiënten deze symptomen niet negeren en zo snel mogelijk hulp zoeken.
Diagnose en onderzoeken
Om de diagnose anasarca te stellen, zal de arts een gedetailleerde medische geschiedenis afnemen en een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Dit onderzoek helpt om de ernst van de symptomen te beoordelen en de meest waarschijnlijke oorzaken van de anasarca vast te stellen.Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek
De arts zal vragen stellen over de medische geschiedenis van de patiënt, inclusief eerdere aandoeningen, medicijngebruik, en levensstijl. Dit kan waardevolle informatie opleveren die helpt bij het stellen van de diagnose. Het lichamelijk onderzoek omvat een beoordeling van de zwelling en andere symptomen die de patiënt ervaart.
Bloedonderzoek
Bloedonderzoek is een cruciaal onderdeel van het diagnostisch proces, omdat het artsen in staat stelt om de nier- en leverfunctie te beoordelen. Verhoogde niveaus van bepaalde enzymen of stoffen in het bloed kunnen wijzen op een disfunctie van deze organen. Dit onderzoek kan ook helpen bij het uitsluiten van andere mogelijke oorzaken van de symptomen.
Urineonderzoek
Urineonderzoek kan worden uitgevoerd om het eiwitgehalte te meten, wat een indicator kan zijn van nierproblemen of andere aandoeningen. Hoge niveaus van eiwit in de urine kunnen wijzen op nierziekten, wat essentieel is voor het diagnosticeren van anasarca.
Beeldvormende onderzoeken
Echografie van de buik en organen wordt vaak uitgevoerd om te kijken naar de aanwezigheid van vochtophoping in de buikholte, een aandoening die bekend staat als ascites. Röntgenfoto's of een echocardiogram van het hart kunnen helpen bij het identificeren van hart- en vaatproblemen die bijdragen aan de ontwikkeling van anasarca.
Daarnaast kunnen meer geavanceerde beeldvormende technieken, zoals een CT-scan of MRI-scan, worden aangevraagd voor gedetailleerde beelden van interne organen. Dit kan artsen helpen bij het vaststellen van tumoren of andere afwijkingen die de oorzaak van de anasarca kunnen zijn. Tot slot kan een lymfoscintigrafie worden uitgevoerd om lymfestroomproblemen op te sporen, wat van cruciaal belang kan zijn voor het begrijpen van de mechanismen achter de anasarca.
Behandeling
De behandeling van anasarca richt zich voornamelijk op het aanpakken van de onderliggende oorzaak van de aandoening. Dit kan een breed scala aan behandelingen omvatten, afhankelijk van de specifieke omstandigheden van de patiënt.Medicijnen
Medicijnen om vochtretentie te verminderen, zoals diuretica, worden vaak voorgeschreven. Deze medicijnen helpen het lichaam overtollig vocht kwijt te raken en verlichten zo de symptomen van anasarca. Het is belangrijk dat patiënten deze medicatie precies volgens de voorschriften innemen.
Behandeling van onderliggende aandoeningen
Voor patiënten met ernstige onderliggende aandoeningen, zoals leverziekte, kunnen behandelingen zoals levertransplantatie of dialyse noodzakelijk zijn. Het doel van deze behandelingen is om de functies van de aangetaste organen te herstellen en zo de symptomen van anasarca te verminderen.
Voedingsaanpassingen
Aanpassingen in het voedingspatroon kunnen ook belangrijk zijn, vooral voor patiënten met hartfalen. Een vermindering van de zoutinname kan helpen om de vochtretentie te beperken. Patiënten wordt vaak aangeraden om een diëtist te raadplegen om een passend voedingsplan op te stellen.
Vervangende therapieën
Vervangende therapieën kunnen nodig zijn voor patiënten met tekortkomingen, zoals het verhogen van eiwitinname bij ondervoeding. Dit is van bijzonder belang voor patiënten die aan ernstig gewichtsverlies lijden als gevolg van hun aandoening.
Beheer van allergieën
Ook kan het beheer van allergieën met antihistaminica of corticosteroïden belangrijk zijn voor patiënten die last hebben van allergische reacties, wat kan bijdragen aan hun algehele toestand. Dit kan helpen bij het verminderen van de ernst van de symptomen en het verbeteren van de algehele gezondheid van de patiënt.
Prognose
De prognose voor anasarca hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Wanneer de oorzaak effectief wordt behandeld, kan de zwelling vaak aanzienlijk verbeteren.Belang van regelmatige opvolging
Het is belangrijk dat patiënten regelmatig worden gecontroleerd om hun voortgang te monitoren en om aanpassingen in de behandeling aan te brengen waar nodig. Regelmatige opvolging is cruciaal om de symptomen te beheersen en verdere complicaties te voorkomen. Dit kan bestaan uit periodieke controles van de nier- en leverfunctie, evenals het monitoren van de vochtstatus van de patiënt.
Multidisciplinaire aanpak
Patiënten met anasarca hebben recht op een multidisciplinaire aanpak, waarbij artsen, diëtisten en andere zorgverleners samenwerken om een holistische benadering van de behandeling te waarborgen. Dit kan de kwaliteit van de zorg verbeteren en de uitkomsten voor patiënten optimaliseren.
Toekomstige ontwikkelingen in de behandeling
Onderzoek naar nieuwe behandelingsmethoden en medicijnen voor anasarca is voortdurend in ontwikkeling. Dit kan leiden tot verbeterde behandelopties voor patiënten en kan bijdragen aan betere prognoses in de toekomst.
Complicaties
Mogelijke complicaties van anasarca kunnen ernstig zijn en moeten serieus worden genomen.Infecties
Infecties door huidbreuken kunnen optreden bij ernstig oedeem, wat kan leiden tot extra gezondheidsrisico's. Dit is vooral belangrijk bij patiënten die hun huid niet goed kunnen onderhouden vanwege de zwelling. Regelmatige huidverzorging en observatie zijn cruciaal om infecties te voorkomen.
Beperkingen in mobiliteit
Beperkingen in mobiliteit kunnen de kwaliteit van leven van patiënten aanzienlijk beïnvloeden. Dit kan leiden tot psychologische problemen zoals angst en depressie, die verder kunnen bijdragen aan de verergering van de symptomen van anasarca. Het is belangrijk dat patiënten toegang hebben tot fysiotherapie en andere ondersteunende diensten om hun mobiliteit te verbeteren.
Ademhalingsproblemen
Ademhalingsproblemen kunnen zich voordoen bij ernstige zwelling van de longen, wat potentieel levensbedreigend kan zijn. Dit vereist vaak onmiddellijke medische interventie. Patiënten moeten worden geïnformeerd over de tekenen van ademhalingsproblemen en moeten weten wanneer ze hulp moeten zoeken.
Verhoogd risico op bloedstolsels
Er is ook een verhoogd risico op bloedstolsels door beperkte circulatie in de benen, wat kan leiden tot diep veneuze trombose. Dit risico is verhoogd bij patiënten die gedurende lange tijd in bed liggen of minder mobiel zijn door hun aandoening. Preventieve maatregelen, zoals het gebruik van compressiekousen, kunnen worden aanbevolen om dit risico te minimaliseren.
Preventie
Preventie van anasarca richt zich op het beheer van de risicofactoren die leiden tot de aandoening.Beheer van bestaande aandoeningen
Het is van cruciaal belang om bestaande aandoeningen zoals hart- of nierziekten effectief te beheren. Regelmatige controles en medicatie kunnen helpen om de progressie van deze aandoeningen te vertragen en de kans op anasarca te verkleinen. Patiënten moeten nauw samenwerken met hun zorgverleners om een effectief behandelplan te ontwikkelen.
Gezonde levensstijl
Het bevorderen van een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan de algehele gezondheid verbeteren en het risico op anasarca verlagen. Dit omvat het verminderen van de inname van zout en het handhaven van een gezond gewicht.
Educatie en bewustwording
Educatie en bewustwording over de symptomen en risicofactoren van anasarca zijn cruciaal voor vroege detectie en behandeling. Patiënten en zorgverleners moeten worden geïnformeerd over de tekenen en symptomen van deze aandoening, zodat ze adequaat kunnen reageren wanneer deze zich voordoen.
Regelmatige medische controles
Regelmatige medische controles zijn essentieel om de voortgang van patiënten te volgen en vroegtijdig in te grijpen bij opkomende problemen. Dit kan ook het regelmatig testen van nieren en lever omvatten om hun functie te monitoren.
Toegang tot gezondheidszorg
Toegang tot gezondheidszorg en vroegtijdige interventie zijn cruciaal voor het beheer van risicofactoren en het verbeteren van de algehele gezondheid van de bevolking. Dit kan ook het bevorderen van gemeenschapsprogramma's omvatten die gericht zijn op het verbeteren van de gezondheid van kwetsbare bevolkingsgroepen.
