Anasarca: Ernstige zwelling van lichaam door aandoening

Anasarca (extreem gegeneraliseerd oedeem) is een symptoom van een ernstige aandoening of orgaanschade waarbij een algemene zwelling van het hele lichaam optreedt. Dit gebeurt wanneer de weefsels van het lichaam te veel vocht vasthouden. De vochtophoping resulteert uit aandoeningen waarbij problemen ontstaan met de eiwitten, de vochtbalans, de bloedvaten of het lymfesysteem. Voorbeelden hiervan zijn levercirrose, een nierziekte, en ondervoeding. De arts moet zo snel mogelijk de onderliggende aandoening opsporen en behandelen zodat het symptoom kan verdwijnen.

• Terminologie Anasarca versus oedeem
• Oorzaken van ernstige zwelling van lichaam
• Allergische reactie
• Bijwerkingen van medicatie
• Capillair leksyndroom
• Levercirrose
• Nierziekte
• Ondervoeding
• Overmatige toediening van intraveneuze vloeistoffen
• Slechte hartfunctie
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ernstige lichaamszwelling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van symptoom door ernstige aandoening
• Complicaties van extreem gegeneraliseerd oedeem

Terminologie Anasarca versus oedeem

Anasarca is niet hetzelfde dan klassiek oedeem (zwelling van weefsels in het lichaam). Een gewone zwelling treft vrijwel iedereen op een bepaald moment in het leven, bijvoorbeeld door een blessure, uitdroging of een milde bijwerking van medicatie. Meestal treft deze zwelling of oedeem één specifiek lichaamsdeel, zoals de voeten (gezwollen voeten), handen (gezwollen handen) of benen (gezwollen benen). Bij patiënten met anasarca is het hele lichaam ernstig gezwollen en is zelfs het bewegingsbereik aangetast.

Oorzaken van ernstige zwelling van lichaam

Allergische reactie

Een zwelling van het lichaam treedt mogelijk op door een allergische reactie. Bij ernstige allergische reacties (anafylaxie) verschijnt soms anasarca.

Bijwerkingen van medicatie

Verschillende medicijnen hebben anasarca mogelijk als bijwerking. De meest voorkomende soorten medicijnen die een ernstige zwelling veroorzaken, zijn steroïden en bloeddrukmiddelen. Het stopzetten van de medicatie is vaak een oplossing maar dit gebeurt enkel in overleg met de arts.

Capillair leksyndroom

Een ernstige zwelling van het hele lichaam resulteert mogelijk uit het capillair leksyndroom (Clarkson-syndroom). Het capillair leksyndroom treedt op wanneer eiwit en vloeistof uit de bloedvaten in de weefsels van het lichaam lekken. De oorzaak van deze aandoening is niet goed begrepen anno oktober 2020, mogelijk is de aandoening te wijten is aan een ontsteking en een bloedvatletsel. Voorts zijn sommige medicijnen (gifstoffen) geassocieerd met het capillair leksyndroom, zoals bepaalde chemotherapie. Ook bepaalde toxines zoals gif van een slangenbeet zijn in verband gebracht met het capillair leksyndroom.

Levercirrose

Cirrose is een leveraandoening die optreedt als gevolg van leverfalen. Deze leverziekte veroorzaakt veranderingen in de hormonen die de vochtregulatie in het lichaam reguleren. Wanneer de lever niet goed werkt door leverfalen, lekt er vloeistof in de weefsels.

Nierziekte

Door een nierziekte zoals nierfalen en het nefrotisch syndroom (nierziekte met te veel eiwit in de urine) wordt er onvoldoende vocht uit het lichaam verwijderd, wat leidt tot anasarca.

Veel voorkomende symptomen van nierfalen zijn:

• bloedarmoede
• braken
• een verlies van eetlust
• een zwelling van de voeten en enkels
• geen urineproductie (anurie)
• kortademigheid
• krampen
• lichaamszwakte
• misselijkheid

Ondervoeding

Een gebrek aan voldoende eiwitten in de voeding leidt tot een vochtophoping in de weefsels. In extreme gevallen van ondervoeding ontstaat dan anasarca.

Overmatige toediening van intraveneuze vloeistoffen

Een patiënt krijgt in het ziekenhuis vaak intraveneuze vloeistoffen om verschillende aandoeningen te behandelen, zoals een shock, uitdroging en een infectie. Soms kan het lichaam zich niet goed aanpassen aan de gegeven vloeistoffen, hetgeen leidt tot ernstig oedeem.

Slechte hartfunctie

Wanneer de hartspier niet goed werkt door congestief (chronisch) hartfalen, kan het hart het bloed niet goed door het lichaam pompen. Als het hart niet efficiënt pompt, gebeurt een opbouw van vocht in de weefsels met anasarca tot gevolg.

Volgende symptomen verschijnen bij hartfalen:

• buikpijn
• een verminderde eetlust
• kortademigheid
• lichaamszwakte
• niet in staat om 's nachts te slapen, tenzij rechtop zittend

Andere oorzaken

Andere oorzaken van anasarca zijn:

• eclampsie of pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie)
• een mijnworm (infectie aan de darmen en longen met jeuk en bloedarmoede)
• het POEMS-syndroom
• systemische amyloïdose (abnormale eiwitopbouw in weefsels en organen)

Symptomen

Een zwelling van het lichaam is het belangrijkste symptoom van anasarca. Bij de duidelijk zichtbare zwelling heeft de huid een glanzend en uitgerekt uiterlijk. Soms veroorzaakt de extreme zwelling voor een beperkt bewegingsbereik. Ook lekt mogelijk rechtstreeks vocht uit de huid (huilend oedeem). Pitting oedeem is een ander voorkomend symptoom bij anasarca. Hierbij ontstaat een kuiltje of putje nadat druk wordt uitgeoefend op de gezwollen huid en vervolgens de druk wordt opgeheven.

De zwelling veroorzaakt vaak bijkomende symptomen, waaronder:

• een verhoogde hartslag
• moeite met ademhalen
• moeite met het hijsen van armen
• moeite met lopen omdat de benen opgezwollen zijn
• pijnlijke gewrichten

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Een arts stelt meestal een diagnose van anasarca na een lichamelijk onderzoek, en een medische voorgeschiedenis. De arts wil namelijk weten of de patiënt lijdt aan een onderliggende ziekte waarbij vochtretentie tot stand komt. Het bepalen van de onderliggende oorzaak van anasarca vereist echter verdere onderzoeken.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek is vaak de eerste stap in het stellen van een diagnose van anasarca. De arts test het bloed om de werking van de organen (hart, longen en nieren) te controleren. Verder zijn een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven), een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en een inspanningsproef nodig om de hart- en longfunctie te evalueren.

Behandeling van ernstige lichaamszwelling

Zelfzorg

In beweging blijven, de huid masseren richting het hart en de zoutinname beperken zijn enkele zelfzorgmiddeltjes bij anasarca. Een professionele medische behandeling is echter noodzakelijk voor het onderliggend probleem.

Professionele medische zorg

Onderliggende ziekte
De arts behandelt de onderliggende ziekte van anasarca, zoals een nieraandoening.

Medicatie
Artsen schrijven eveneens vaak medicijnen voor om de ernstige zwelling te behandelen.

Diuretica (plaspillen)
Diuretica (plaspillen) zorgen er voor dat de nieren meer zout in de urine afscheiden, waardoor de patiënt meer vloeistof meer plassen. Vooral kaliumsparende diuretica en lisduretica zijn inzetbaar. De patiënt neemt deze medicijnen via de mond in of krijgt deze intraveneus (via een ader) toegediend. De arts kijkt naar de ernst van de zwelling en de onderliggende aandoening van anasarca en beslist dan welke medicatie geschikt is.

Albumine
Het lichaam maakt het eiwit albumine aan voor onder andere een goede vochtbalans. Bij een slechte voeding en bij bepaalde ernstige medische aandoeningen, daalt het albuminegehalte (hypoalbuminemie). Hierdoor komt vloeistof uit de bloedbaan in de weefsels terecht en veroorzaakt dit een zwelling. Soms krijgt de patiënt albuminevervangende therapie om dit probleem te verhelpen.

Opvolging
De arts volgt voorts de vocht- en zoutinname op zodat de zwelling niet verergert. Een zoutinname verhoogt de vochtretentie (vasthouden van vocht) en daarom is een zoutarme voeding noodzakelijk voor patiënten met ernstig oedeem.

Prognose van symptoom door ernstige aandoening

Anasarca komt vaak voor na ernstige orgaanschade of bij een ziekte. Vaak is de kwaliteit van leven verminderd aangezien de patiënt dagelijkse activiteiten soms niet meer kan uitvoeren. Dankzij de juiste behandeling is het vaak wel mogelijk om de zwelling te verminderen. De vooruitzichten voor patiënten met anasarca zijn vaak afhankelijk van het identificeren van de oorzaak. Meestal bevindt de onderliggende aandoening reeds in een ernstig stadium wanneer anasarca verschijnt. Het vroegtijdig behandelen van problemen met het hart, de longen, de nieren en de lever is de beste kans om anasarca te voorkomen en te beheersen.

Complicaties van extreem gegeneraliseerd oedeem

Anasarca keert soms wel terug als de arts de onderliggende oorzaak niet kan corrigeren. en levensbedreigende complicatie van anasarca ontstaat wanneer als vocht zich ophoopt in de longen. Vocht in de longen (longoedeem) is een noodsituatie waarbij de patiënt kampt met pijn op de borst, kortademigheid en hoesten.

Lees verder

• Pitting oedeem: Zwelling van weefsels met indeuking bij druk
• Gezwollen benen: Oorzaken & behandeling van zwelling been
• Gezwollen enkels en voeten: Oorzaken en behandelingen
• Gezwollen gezicht: Oorzaken van zwelling van gelaat
• Gezwollen handen: Oorzaken van zwelling van hand of handen