Anasarca: Ernstige zwelling van lichaam door aandoening

Anasarca (extreem gegeneraliseerd oedeem) is een symptoom van een ernstige aandoening of orgaanschade waarbij een algemene zwelling van het hele lichaam optreedt. Dit gebeurt wanneer de weefsels van het lichaam te veel vocht vasthouden. De vochtophoping resulteert uit aandoeningen waarbij problemen ontstaan met de eiwitten, de vochtbalans, de bloedvaten of het lymfesysteem. Voorbeelden hiervan zijn levercirrose, een nierziekte, en ondervoeding. De arts moet zo snel mogelijk de onderliggende aandoening opsporen en behandelen zodat het symptoom kan verdwijnen.

• Terminologie anasarca versus oedeem
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Allergische reactie
• Bijwerkingen van medicatie
• Capillair leksyndroom
• Levercirrose
• Nierziekte
• Ondervoeding
• Overmatige toediening van intraveneuze vloeistoffen
• Slechte hartfunctie
• Andere oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Terminologie anasarca versus oedeem

Anasarca is niet hetzelfde dan klassiek oedeem (zwelling van weefsels in het lichaam). Een gewone zwelling treft vrijwel iedereen op een bepaald moment in het leven, bijvoorbeeld door een blessure, uitdroging of een milde bijwerking van medicatie. Meestal treft deze zwelling of oedeem één specifiek lichaamsdeel, zoals de voeten (gezwollen voeten), handen (gezwollen handen) of benen (gezwollen benen). Bij patiënten met anasarca is het hele lichaam ernstig gezwollen en is zelfs het bewegingsbereik aangetast.

Epidemiologie

Anasarca kan optreden als gevolg van verschillende onderliggende aandoeningen en is geen ziekte op zichzelf. De prevalentie varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bijvoorbeeld, patiënten met ernstige lever- of nierziekten lopen een groter risico op anasarca. Het is ook een veel voorkomende complicatie bij ernstige hartaandoeningen en bepaalde infecties. Er zijn geen specifieke wereldwijde statistieken over anasarca alleen, maar het komt vaak voor bij ziekenhuispatiënten met chronische ziekten.

Incidenctie bij specifieke populaties
De incidentie van anasarca is hoger in bepaalde populaties, zoals oudere volwassenen en patiënten met een verhoogd risico op hartaandoeningen, leveraandoeningen of nierziekten. Ook patiënten die chemotherapie of andere immunosuppressieve behandelingen ondergaan, hebben een grotere kans op het ontwikkelen van anasarca. In deze gevallen is het belangrijk dat zorgverleners alert zijn op de tekenen van vochtretentie en dat er tijdig ingegrepen wordt om complicaties te voorkomen.

Toegenomen zorgbehoefte
Door de toegenomen prevalentie van anasarca in specifieke patiëntengroepen is er ook een verhoogde zorgbehoefte. Het is van cruciaal belang dat zorgverleners goed geïnformeerd zijn over de symptomen en oorzaken van anasarca, zodat ze tijdig kunnen reageren op patiënten die deze aandoening vertonen. Dit kan leiden tot snellere diagnoses, verbeterde behandelstrategieën en een algehele betere zorgkwaliteit voor patiënten die lijden aan deze aandoening.

Oorzaken

Allergische reactie

Een zwelling van het lichaam treedt mogelijk op door een allergische reactie. Bij ernstige allergische reacties (anafylaxie) verschijnt soms anasarca.

Bijwerkingen van medicatie

Verschillende medicijnen hebben anasarca mogelijk als bijwerking. De meest voorkomende soorten medicijnen die een ernstige zwelling veroorzaken, zijn steroïden en bloeddrukmiddelen. Het stopzetten van de medicatie is vaak een oplossing maar dit gebeurt enkel in overleg met de arts.

Capillair leksyndroom

Een ernstige zwelling van het hele lichaam resulteert mogelijk uit het capillair leksyndroom (Clarkson-syndroom). Het capillair leksyndroom treedt op wanneer eiwit en vloeistof uit de bloedvaten in de weefsels van het lichaam lekken. De oorzaak van deze aandoening is niet goed begrepen anno september 2024, mogelijk is de aandoening te wijten aan een ontsteking en een bloedvatletsel. Voorts zijn sommige medicijnen (gifstoffen) geassocieerd met het capillair leksyndroom, zoals bepaalde chemotherapie. Ook bepaalde toxines zoals gif van een slangenbeet zijn in verband gebracht met het capillair leksyndroom.

Levercirrose

Cirrose is een leveraandoening die optreedt als gevolg van leverfalen. Deze leverziekte veroorzaakt veranderingen in de hormonen die de vochtregulatie in het lichaam reguleren. Wanneer de lever niet goed werkt door leverfalen, lekt er vloeistof in de weefsels.

Nierziekte

Door een nierziekte zoals nierfalen en het nefrotisch syndroom (nierziekte met te veel eiwit in de urine) wordt er onvoldoende vocht uit het lichaam verwijderd, wat leidt tot anasarca.

Veel voorkomende symptomen van nierfalen zijn:

• bloedarmoede
• braken
• een verlies van eetlust
• een zwelling van de voeten en enkels
• geen urineproductie (anurie)
• kortademigheid
• krampen
• lichaamszwakte
• misselijkheid

Ondervoeding

Een gebrek aan voldoende eiwitten in de voeding leidt tot een vochtophoping in de weefsels. In extreme gevallen van ondervoeding ontstaat dan anasarca.

Overmatige toediening van intraveneuze vloeistoffen

Een patiënt krijgt in het ziekenhuis vaak intraveneuze vloeistoffen om verschillende aandoeningen te behandelen, zoals een shock, uitdroging en een infectie. Soms kan het lichaam zich niet goed aanpassen aan de gegeven vloeistoffen, hetgeen leidt tot ernstig oedeem.

Slechte hartfunctie

Wanneer de hartspier niet goed werkt door congestief (chronisch) hartfalen, kan het hart het bloed niet goed door het lichaam pompen. Als het hart niet efficiënt pompt, gebeurt een opbouw van vocht in de weefsels met anasarca tot gevolg.

Volgende symptomen verschijnen bij hartfalen:

• buikpijn
• een verminderde eetlust
• kortademigheid
• lichaamszwakte
• niet in staat om 's nachts te slapen, tenzij rechtop zittend

Andere oorzaken

Andere oorzaken van anasarca zijn:

• eclampsie of pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie)
• een mijnworm (infectie aan de darmen en longen met jeuk en bloedarmoede)
• het POEMS-syndroom
• systemische amyloïdose (abnormale eiwitopbouw in weefsels en organen)

Risicofactoren

De risicofactoren voor anasarca zijn onder andere:

• Chronische aandoeningen zoals hartfalen, levercirrose, en nierziekten
• Verhoogde blootstelling aan allergenen en toxines
• Langdurige gebruik van bepaalde medicijnen zoals steroïden en calciumantagonisten
• Onvoldoende eiwitinname door ondervoeding
• Overmatige intraveneuze vloeistoftoediening
• Onderliggende infecties en ontstekingen

Symptomen

Een zwelling van het lichaam is het belangrijkste symptoom van anasarca. Bij de duidelijk zichtbare zwelling heeft de huid een glanzend en uitgerekt uiterlijk. Soms veroorzaakt de extreme zwelling voor een beperkt bewegingsbereik. Ook lekt mogelijk rechtstreeks vocht uit de huid (huilend oedeem). Pitting oedeem is een ander voorkomend symptoom bij anasarca. Hierbij ontstaat een kuiltje of putje nadat druk wordt uitgeoefend op de gezwollen huid en vervolgens de druk wordt opgeheven.

De zwelling veroorzaakt vaak bijkomende symptomen, waaronder:

• een verhoogde hartslag
• moeite met ademhalen
• moeite met het hijsen van armen
• moeite met lopen omdat de benen opgezwollen zijn
• pijnlijke gewrichten

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op anasarca zijn hevige kortademigheid, plotselinge toename van zwelling, pijn op de borst, extreme vermoeidheid of zwakte, en verlies van bewustzijn of verwardheid. Deze symptomen zijn van cruciaal belang voor de vroege detectie van anasarca, omdat ze kunnen wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen die onmiddellijke medische interventie vereisen.

Hevige kortademigheid
Hevige kortademigheid kan optreden wanneer vocht zich ophoopt in de longen, wat de ademhaling bemoeilijkt. Dit kan leiden tot paniek en angst bij patiënten, wat de situatie verergert. Patiënten moeten deze symptomen herkennen en onmiddellijk medische hulp zoeken om verdere complicaties te voorkomen.

Plotselinge toename van zwelling
Een plotselinge toename van zwelling kan een teken zijn dat het lichaam niet in staat is om overtollig vocht effectief te reguleren. Dit kan gepaard gaan met een verandering in het gewicht van de patiënt, dat snel kan toenemen als gevolg van de vochtretentie. Bij patiënten met anasarca kan deze zwelling over het hele lichaam plaatsvinden, wat hen in ernstige mate kan beperken in hun dagelijkse activiteiten.

Pijn op de borst
Pijn op de borst is een verontrustend symptoom dat bij anasarca kan optreden, vaak gerelateerd aan hartproblemen. Het is belangrijk om deze pijn serieus te nemen, aangezien het kan duiden op een levensbedreigende aandoening. Patiënten moeten aan hun zorgverlener rapporteren wanneer ze deze pijn ervaren, vooral als het gepaard gaat met andere alarmsymptomen.

Extreme vermoeidheid of zwakte
Extreme vermoeidheid of zwakte kan het gevolg zijn van de extra inspanning die het lichaam moet leveren om met de symptomen van anasarca om te gaan. Deze symptomen kunnen ook leiden tot een vermindering van de kwaliteit van leven en kunnen de patiënt beletten om alledaagse taken uit te voeren.

Verlies van bewustzijn of verwardheid
Verlies van bewustzijn of verwardheid zijn ernstige symptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen. Deze symptomen kunnen het gevolg zijn van onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, veroorzaakt door ernstige hart- of vaatproblemen. Het is cruciaal dat patiënten deze symptomen niet negeren en zo snel mogelijk hulp zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Om de diagnose anasarca te stellen, zal de arts een gedetailleerde medische geschiedenis afnemen en een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Dit onderzoek helpt om de ernst van de symptomen te beoordelen en de meest waarschijnlijke oorzaken van de anasarca vast te stellen.

Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek
De arts zal vragen stellen over de medische geschiedenis van de patiënt, inclusief eerdere aandoeningen, medicijngebruik, en levensstijl. Dit kan waardevolle informatie opleveren die helpt bij het stellen van de diagnose. Het lichamelijk onderzoek omvat een beoordeling van de zwelling en andere symptomen die de patiënt ervaart.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek is een cruciaal onderdeel van het diagnostisch proces, omdat het artsen in staat stelt om de nier- en leverfunctie te beoordelen. Verhoogde niveaus van bepaalde enzymen of stoffen in het bloed kunnen wijzen op een disfunctie van deze organen. Dit onderzoek kan ook helpen bij het uitsluiten van andere mogelijke oorzaken van de symptomen.

Urineonderzoek
Urineonderzoek kan worden uitgevoerd om het eiwitgehalte te meten, wat een indicator kan zijn van nierproblemen of andere aandoeningen. Hoge niveaus van eiwit in de urine kunnen wijzen op nierziekten, wat essentieel is voor het diagnosticeren van anasarca.

Beeldvormende onderzoeken
Echografie van de buik en organen wordt vaak uitgevoerd om te kijken naar de aanwezigheid van vochtophoping in de buikholte, een aandoening die bekend staat als ascites. Röntgenfoto's of een echocardiogram van het hart kunnen helpen bij het identificeren van hart- en vaatproblemen die bijdragen aan de ontwikkeling van anasarca.

Daarnaast kunnen meer geavanceerde beeldvormende technieken, zoals een CT-scan of MRI-scan, worden aangevraagd voor gedetailleerde beelden van interne organen. Dit kan artsen helpen bij het vaststellen van tumoren of andere afwijkingen die de oorzaak van de anasarca kunnen zijn. Tot slot kan een lymfoscintigrafie worden uitgevoerd om lymfestroomproblemen op te sporen, wat van cruciaal belang kan zijn voor het begrijpen van de mechanismen achter de anasarca.

Behandeling

De behandeling van anasarca richt zich voornamelijk op het aanpakken van de onderliggende oorzaak van de aandoening. Dit kan een breed scala aan behandelingen omvatten, afhankelijk van de specifieke omstandigheden van de patiënt.

Medicijnen
Medicijnen om vochtretentie te verminderen, zoals diuretica, worden vaak voorgeschreven. Deze medicijnen helpen het lichaam overtollig vocht kwijt te raken en verlichten zo de symptomen van anasarca. Het is belangrijk dat patiënten deze medicatie precies volgens de voorschriften innemen.

Behandeling van onderliggende aandoeningen
Voor patiënten met ernstige onderliggende aandoeningen, zoals leverziekte, kunnen behandelingen zoals levertransplantatie of dialyse noodzakelijk zijn. Het doel van deze behandelingen is om de functies van de aangetaste organen te herstellen en zo de symptomen van anasarca te verminderen.

Voedingsaanpassingen
Aanpassingen in het voedingspatroon kunnen ook belangrijk zijn, vooral voor patiënten met hartfalen. Een vermindering van de zoutinname kan helpen om de vochtretentie te beperken. Patiënten wordt vaak aangeraden om een diëtist te raadplegen om een passend voedingsplan op te stellen.

Vervangende therapieën
Vervangende therapieën kunnen nodig zijn voor patiënten met tekortkomingen, zoals het verhogen van eiwitinname bij ondervoeding. Dit is van bijzonder belang voor patiënten die aan ernstig gewichtsverlies lijden als gevolg van hun aandoening.

Beheer van allergieën
Ook kan het beheer van allergieën met antihistaminica of corticosteroïden belangrijk zijn voor patiënten die last hebben van allergische reacties, wat kan bijdragen aan hun algehele toestand. Dit kan helpen bij het verminderen van de ernst van de symptomen en het verbeteren van de algehele gezondheid van de patiënt.

Prognose

De prognose voor anasarca hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Wanneer de oorzaak effectief wordt behandeld, kan de zwelling vaak aanzienlijk verbeteren.

Belang van regelmatige opvolging
Het is belangrijk dat patiënten regelmatig worden gecontroleerd om hun voortgang te monitoren en om aanpassingen in de behandeling aan te brengen waar nodig. Regelmatige opvolging is cruciaal om de symptomen te beheersen en verdere complicaties te voorkomen. Dit kan bestaan uit periodieke controles van de nier- en leverfunctie, evenals het monitoren van de vochtstatus van de patiënt.

Multidisciplinaire aanpak
Patiënten met anasarca hebben recht op een multidisciplinaire aanpak, waarbij artsen, diëtisten en andere zorgverleners samenwerken om een holistische benadering van de behandeling te waarborgen. Dit kan de kwaliteit van de zorg verbeteren en de uitkomsten voor patiënten optimaliseren.

Toekomstige ontwikkelingen in de behandeling
Onderzoek naar nieuwe behandelingsmethoden en medicijnen voor anasarca is voortdurend in ontwikkeling. Dit kan leiden tot verbeterde behandelopties voor patiënten en kan bijdragen aan betere prognoses in de toekomst.

Complicaties

Mogelijke complicaties van anasarca kunnen ernstig zijn en moeten serieus worden genomen.

Infecties
Infecties door huidbreuken kunnen optreden bij ernstig oedeem, wat kan leiden tot extra gezondheidsrisico's. Dit is vooral belangrijk bij patiënten die hun huid niet goed kunnen onderhouden vanwege de zwelling. Regelmatige huidverzorging en observatie zijn cruciaal om infecties te voorkomen.

Beperkingen in mobiliteit
Beperkingen in mobiliteit kunnen de kwaliteit van leven van patiënten aanzienlijk beïnvloeden. Dit kan leiden tot psychologische problemen zoals angst en depressie, die verder kunnen bijdragen aan de verergering van de symptomen van anasarca. Het is belangrijk dat patiënten toegang hebben tot fysiotherapie en andere ondersteunende diensten om hun mobiliteit te verbeteren.

Ademhalingsproblemen
Ademhalingsproblemen kunnen zich voordoen bij ernstige zwelling van de longen, wat potentieel levensbedreigend kan zijn. Dit vereist vaak onmiddellijke medische interventie. Patiënten moeten worden geïnformeerd over de tekenen van ademhalingsproblemen en moeten weten wanneer ze hulp moeten zoeken.

Verhoogd risico op bloedstolsels
Er is ook een verhoogd risico op bloedstolsels door beperkte circulatie in de benen, wat kan leiden tot diep veneuze trombose. Dit risico is verhoogd bij patiënten die gedurende lange tijd in bed liggen of minder mobiel zijn door hun aandoening. Preventieve maatregelen, zoals het gebruik van compressiekousen, kunnen worden aanbevolen om dit risico te minimaliseren.

Preventie

Preventie van anasarca richt zich op het beheer van de risicofactoren die leiden tot de aandoening.

Beheer van bestaande aandoeningen
Het is van cruciaal belang om bestaande aandoeningen zoals hart- of nierziekten effectief te beheren. Regelmatige controles en medicatie kunnen helpen om de progressie van deze aandoeningen te vertragen en de kans op anasarca te verkleinen. Patiënten moeten nauw samenwerken met hun zorgverleners om een effectief behandelplan te ontwikkelen.

Gezonde levensstijl
Het bevorderen van een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan de algehele gezondheid verbeteren en het risico op anasarca verlagen. Dit omvat het verminderen van de inname van zout en het handhaven van een gezond gewicht.

Educatie en bewustwording
Educatie en bewustwording over de symptomen en risicofactoren van anasarca zijn cruciaal voor vroege detectie en behandeling. Patiënten en zorgverleners moeten worden geïnformeerd over de tekenen en symptomen van deze aandoening, zodat ze adequaat kunnen reageren wanneer deze zich voordoen.

Regelmatige medische controles
Regelmatige medische controles zijn essentieel om de voortgang van patiënten te volgen en vroegtijdig in te grijpen bij opkomende problemen. Dit kan ook het regelmatig testen van nieren en lever omvatten om hun functie te monitoren.

Toegang tot gezondheidszorg
Toegang tot gezondheidszorg en vroegtijdige interventie zijn cruciaal voor het beheer van risicofactoren en het verbeteren van de algehele gezondheid van de bevolking. Dit kan ook het bevorderen van gemeenschapsprogramma's omvatten die gericht zijn op het verbeteren van de gezondheid van kwetsbare bevolkingsgroepen.

Lees verder

• Pitting oedeem: Zwelling van weefsels met indeuking bij druk
• Gezwollen benen: Oorzaken & behandeling van zwelling been
• Gezwollen enkels en voeten: Oorzaken en behandelingen
• Gezwollen gezicht: Oorzaken van zwelling van gelaat
• Gezwollen handen: Oorzaken van zwelling van hand of handen