Pitting oedeem: Zwelling van weefsels met indeuking bij druk

Oedeem is een symptoom waarbij een zichtbare zwelling van een lichaamsweefsel ontstaat. Dit is het gevolg van een vochtophoping in de weefsels. Wanneer een indeuking overblijft nadat de gezwollen huid is ingedrukt (bijvoorbeeld met een vinger of door het dragen van strakke kledij), staat dit bekend als ‘pitting oedeem’. Pitting oedeem is normaal gesproken niet ernstig, maar veel onderliggende aandoeningen zijn verantwoordelijk voor dit symptoom en vereisen een (dringende) medische behandeling. Nadat dit probleem verholpen is, verdwijnt pitting oedeem normaal gesproken. Enkele symptomen gaan mogelijk gepaard met het gezwollen weefsel, zoals bijvoorbeeld een opgeblazen of doof gevoel en soms ook tintelingen aan het getroffen gebied.

• Terminologie: Pitting versus niet-pitting oedeem
• Oorzaken: Kuiltje in lichaamsweefsels door uitoefening van druk
• Risicofactoren van pitting oedeem
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Putjes blijven in huid staan
• Alarmsignalen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van indeuking in huid
• Prognose van zwelling van weefsel met indeuking
• Preventie

Terminologie: Pitting versus niet-pitting oedeem

Oedeem treedt op wanneer vocht zich ophoopt in de weefsels, waardoor een zwelling ontstaat. Wanneer druk wordt uitgeoefend op een gezwollen plek, ontstaat hierdoor een kuiltje in de huid. Bij niet-pitting oedeem keert de huid terug naar de gezwollen vorm zodra de druk verwijderd is.

Oorzaken: Kuiltje in lichaamsweefsels door uitoefening van druk

Overtollige vloeistof hoopt zich op in de weefsels. Bij een druk op de zwelling (bijvoorbeeld door het dragen van sokken of strakke kledij), blijft bij pitting oedeem een kuiltje aanwezig. De indeuking op de huid is te wijten aan de vloeistof die uit de capillairen (haarvaten) in het onderhuidse weefsel lekt

Risicofactoren van pitting oedeem

Aandoeningen

Diverse aandoeningen zijn bekend voor pitting oedeem zoals:

• artritis psoriatica (psoriatrische artritis: symptomen aan huid en gewrichten)
• chronische veneuze insufficiëntie) (treedt op wanneer de aders geblokkeerd zijn)
• congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• diep veneuze trombose (een bloedstolsel, vaak in het been met pijn en zwelling aan het been of bekkengebied)
• een geschiedenis van een lymfeklieroperatie
• een hartklepaandoening
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een leverziekte
• een longziekte zoals emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten)
• een nierziekte
• een schildklieraandoening
• een slechte bloedcirculatie
• een trauma of verwonding (zoals een verstuikte enkel)
• lage eiwitwaarden in het bloed
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• uitdroging (dehydratie)

Omgevingsfactoren

Medicatie
Enkele medicijnen verhogen de kans op het krijgen van pitting oedeem:

• een intraveneuze (via een ader) vochttoediening
• medicijnen die oestrogeen aanvullen
• medicijnen voor de behandeling van een hoge bloeddruk
• niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's)
• steroïden
• thiazolidinediones, een klasse geneesmiddelen die inzetbaar is voor de behandeling van diabetes mellitus type 2

Andere omgevingsfactoren
Andere bijdragende omgevingsfactoren omvatten:

• een meerlingenzwangerschap
• een voeding die zeer rijk is aan natrium (zout)
• in een warm klimaat leven
• vliegen
• weinig lichaamsbeweging
• zwaarlijvigheid

Symptomen: Putjes blijven in huid staan

Oedeem verschijnt bijna overal in het lichaam optreden, ook in de hersenen en de ogen. Maar het is het duidelijkst aanwezig in de benen, voeten, enkels en armen. Een zwelling veroorzaakt door oedeem geeft de huid een strak uiterlijk dat zwaar of pijnlijk aanvoelt. Andere symptomen zijn afhankelijk van de oorzaak, maar bestaan uit bijvoorbeeld

• een doof gevoel
• een onverklaarbare hoest
• een opgeblazen gevoel
• huid die gezwollen of stijf aanvoelt
• huid die warm of warm aanvoelt
• kortademigheid en moeite met ademhalen
• krampen
• pijn in de gezwollen gebieden
• pijn op de borst
• tintelende of branderige gevoelensrond de zwelling
• vermoeidheid of een verminderde dagelijkse energie (asthenie)
• waterretentie (vocht vasthouden)

Alarmsignalen

Patiënten met kortademigheid, ademhalingsproblemen, pijn op de borst, duizeligheid, verwardheid, flauwvallen of een zwelling in een enkel lichaamsdeel, moeten onmiddellijk medische hulp inroepen. Wanneer beenpijnen de zwelling aanhouden nadat de patiënt meerdere uren heeft gezeten, wijst dit soms op een diep veneuze trombose. Ook dan is dringend medische hulp nodig.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Pitting oedeem diagnosticeert de arts vaak met een lichamelijk onderzoek. De arts drukt dan ongeveer vijftien seconden lang op de gezwollen huid om te controleren of een blijvende indeuking aanwezig blijft. Het is wel belangrijk om de onderliggende oorzaak te identificeren. De arts heeft daarom nog een gedetailleerde medische geschiedenis en een lijst van gebruikte medicijnen van de patiënt nodig.

Diagnostisch onderzoek
De arts zet naast een fysiek onderzoek nog meerdere onderzoeken in om de oorzaak van pitting oedeem op te sporen, zoals een bloedonderzoek, een urineonderzoek, een echocardiografie (onderzoek van het hart met behulp van geluidsgolven) en beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto (toont vochtretentie en longproblemen).

Stadiëring
Pitting oedeem is ingedeeld op basis van de diepte en de duur van de indeuking. Hierdoor is het mogelijk om de ernst van het symptoom te bepalen, maar ook is dit belangrijk voor het opsporen van de oorzaak en het bepalen van het juiste behandelplan.

• Graad 1: De door de arts toegepaste druk laat een indeuking van 0-2 millimeter (mm) achter die onmiddellijk terugkaatst. Dit is het minst ernstige type pitting oedeem.
• Graad 2: De druk laat een indeuking van 3-4 mm achter die terugkaatst in minder dan 15 seconden.
• Graad 3: De druk laat een indeuking van 5-6 mm achter die tot 30 seconden duurt om terug te kaatsen.
• Graad 4: De druk laat een indeuking van 8 mm of dieper achter. Het duurt meer dan 20 seconden om terug te kaatsen.

Behandeling van indeuking in huid

De arts behandelt de onderliggende oorzaak van pitting oedeem. Conservatieve behandelingen zijn mogelijk. Hierbij moet de patiënt compressiekousen dragen om de bloedsomloop te verbeteren, en het gezwollen ledemaat boven het niveau van het hart houden. De arts schrijft soms diuretica (plaspillen) voor om het overtollig vocht weg te spelen. In ernstige gevallen is vaatchirurgie vereist.

Prognose van zwelling van weefsel met indeuking

Pitting oedeem is een veel voorkomend symptoom dat meestal verdwijnt wanneer de onderliggende oorzaak is behandeld.

Preventie

Sommige aanpassingen in de levensstijl (gewicht verliezen, voldoende bewegen, niet te lang blijven zitten of staan) en de voeding (zoutarme voeding) verminderen de kans op het krijgen van oedeemvorming.

Lees verder

• Gezwollen benen: Oorzaken & behandeling van zwelling been
• Oedeem (vochtretentie): Getroffen lichaamsdelen en oorzaken