Gezwollen gezicht: Oorzaken van zwelling van gelaat

Bij een gezwollen gezicht hoopt zich vocht op in de weefsels van het gezicht. De oorzaken variëren van mild tot levensbedreigend. Patiënten moeten aan de arts melden of ze pijn hebben, waar de pijn zich bevindt, hoe lang de zwelling al aanwezig is, welke factoren de zwelling beïnvloeden, en of er andere symptomen zijn. Hoewel sommige oorzaken thuis behandeld kunnen worden, is medisch advies nodig bij infecties of allergische reacties. Ernstige zwellingen of ademhalingsproblemen vereisen onmiddellijke medische hulp.

• Epidemiologie van zwelling van het gezicht
• Oorzaken van gezwollen gezicht
• Allergieën
• Angio-oedeem
• Cellulitis
• Chronische nierziekte
• Chronische sinusitis
• Hormonale aandoeningen
• Kanker
• Pre-eclampsie bij zwangerschap
• Systemische lupus erythematosus (SLE)
• Uremie
• Risicofactoren
• Geassocieerde symptomen bij zwelling van gelaat
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gelaat dat gezwollen is
• Prognose van gezichtszwelling
• Complicaties van gezwollen gezicht
• Preventie van gezichtsoedeem

Epidemiologie van zwelling van het gezicht

Een gezwollen gezicht, ook wel faciale zwelling genoemd, is een symptoom dat voorkomt bij verschillende aandoeningen. Het treft mensen van alle leeftijden en kan zowel acuut als chronisch optreden, afhankelijk van de oorzaak. De prevalentie varieert sterk op basis van de onderliggende oorzaak; bijvoorbeeld, allergische reacties en infecties zoals sinusitis komen relatief vaak voor. Bij chronische aandoeningen zoals nier- of hartfalen, die vaak bij oudere populaties worden gezien, kan gezwollen gezicht een veelvoorkomend symptoom zijn. Er is geen specifieke wereldwijde epidemiologische studie die zich uitsluitend richt op gezwollen gezicht, maar het komt algemeen voor in zowel de huisartsenpraktijk als in spoedeisende hulpafdelingen. Anno september 2024 is er meer aandacht voor het herkennen van gezwollen gezicht als onderdeel van ernstigere systemische aandoeningen.

Geografische verschillen
In sommige regio's, vooral in ontwikkelingslanden, kan een gezwollen gezicht vaker het gevolg zijn van ondervoeding of parasitaire infecties. In meer geïndustrialiseerde landen wordt het vaker geassocieerd met allergieën en chronische aandoeningen zoals cardiovasculaire problemen.

Leeftijdsgebonden verschillen
Bij kinderen wordt een gezwollen gezicht vaak geassocieerd met allergieën of infecties, terwijl het bij volwassenen vaker voorkomt door systemische ziekten of medicatiegebruik. Oudere volwassenen lopen een groter risico op gezwollen gezicht door aandoeningen zoals nierfalen of hartfalen.

Oorzaken van gezwollen gezicht

Een gezwollen gezicht kan door verschillende factoren worden veroorzaakt, afhankelijk van de individuele situatie van de patiënt. Het kan het gevolg zijn van zowel lokale als systemische processen.

Allergieën

Een allergische reactie op voedsel (voedselallergie), stuifmeel, een medicijn, huidschilfers van honden of een andere stof kan een ontsteking van het gezicht veroorzaken, vooral rond de ogen en de neus. Symptomen zijn onder andere rode ogen, jeukende ogen, waterige ogen, niezen, een loopneus, netelroos, een piepende ademhaling (stridor), ademhalingsproblemen en een gezwollen gezicht. De behandeling bestaat vaak uit het gebruik van antihistaminica om de allergische reactie te onderdrukken.

Angio-oedeem

Angio-oedeem is een vorm van zwelling die diep onder de huid ontstaat en vaak wordt veroorzaakt door allergieën, maar het kan ook genetisch zijn of worden uitgelokt door medicatie zoals ACE-remmers. De zwelling treft vaak het gezicht, de lippen en soms de keel, wat ademhalingsproblemen kan veroorzaken. Behandeling is afhankelijk van de oorzaak, maar kan antihistaminica, corticosteroïden en in ernstige gevallen adrenaline-injecties omvatten.

Cellulitis

Cellulitis is een bacteriële huidinfectie waarbij de patiënt mogelijk te maken krijgt met een snel opgeblazen gezicht, dat warm aanvoelt en rood kleurt. Andere symptomen zijn gezichtspijn, hoofdpijn, koorts, rillingen en spierpijn. Deze infectie vereist onmiddellijke medische aandacht en wordt behandeld met antibiotica.

Chronische nierziekte

Bij een chronische nierziekte (chronisch nierfalen) kunnen de nieren niet goed functioneren, wat leidt tot ophoping van vocht in het lichaam, waaronder het gezicht. Andere symptomen zijn vermoeidheid, concentratieproblemen, verlies van eetlust, onbedoeld gewichtsverlies en een verminderd libido. Dialyse of niertransplantatie kan noodzakelijk zijn bij nierfalen.

Chronische sinusitis

Chronische sinusitis ontstaat wanneer de sinussen langdurig ontstoken zijn, vaak door een infectie. Dit leidt tot verstopte sinussen, pijn rond de ogen en een gezwollen gezicht. Meestal is rust en het nemen van antihistaminica of antibiotica de aangewezen behandeling, afhankelijk van de oorzaak.

Hormonale aandoeningen

Acromegalie
Acromegalie is een zeldzame aandoening waarbij het lichaam te veel groeihormoon aanmaakt, meestal door een tumor in de hypofyse. Dit kan leiden tot een vergroot gezicht, vermoeidheid, gewrichtspijn, hoofdpijn en problemen met het gezichtsvermogen. Behandeling bestaat uit het verwijderen van de tumor of het onderdrukken van de hormoonproductie.

Cushing-syndroom
Het Cushing-syndroom ontstaat door een verhoogde hoeveelheid cortisol in het lichaam, wat kan leiden tot een afgerond, gezwollen gezicht (maangezicht). Andere symptomen zijn onder andere hoge bloeddruk, hoge bloedsuikerspiegel, vetophoping in de nek en op de buik, en neerslachtigheid. Behandeling omvat vaak het geleidelijk afbouwen van corticosteroïden of operatieve verwijdering van tumoren.

Kanker

Acute lymfatische leukemie
Acute lymfatische leukemie (ALL) is een vorm van kanker die de witte bloedcellen treft. Deze ziekte komt het vaakst voor bij kinderen tussen de twee en vijf jaar. Patiënten met deze ziekte worden erg snel ziek. Ze kampen met ernstige vermoeidheid, duizeligheid, verlies van eetlust, koorts, kortademigheid, en uiteindelijk leidt de ziekte tot beenmergfalen (onvoldoende productie van bloedcellen). Een bloedonderzoek bevestigt de diagnose. ALL is een ernstige aandoening die meestal wordt behandeld met agressieve chemotherapie.

Hodgkin-lymfoom
Een Hodgkin-lymfoom is een vorm van kanker van het lymfestelsel, dat deel uitmaakt van het immuunsysteem. Cellen in het lymfestelsel groeien abnormaal en verspreiden zich dan buiten het lymfestelsel. Vermoeidheid, verlies van eetlust, kortademigheid, buikpijn en koorts zijn bekende tekenen van deze aandoening. De behandeling is gebaseerd op een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en, in sommige gevallen, stamceltransplantatie.

Pre-eclampsie bij zwangerschap

Pre-eclampsie is een complicatie van de zwangerschap die gepaard gaat met hoge bloeddruk, eiwit in de urine en zwelling van het gezicht, de handen en de voeten. Deze aandoening vereist snelle medische interventie om complicaties voor moeder en kind te voorkomen. De enige definitieve behandeling is de bevalling.

Systemische lupus erythematosus (SLE)

Systemische lupus erythematosus (SLE) is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam eigen weefsels aanvalt, wat kan leiden tot een gezwollen gezicht, vermoeidheid en gewrichtspijn. Behandeling is gericht op het onderdrukken van de immuunreactie met behulp van medicijnen zoals corticosteroïden..

Uremie

Uremie is een aandoening waarbij de nieren niet meer goed functioneren, wat leidt tot een ophoping van afvalstoffen in het bloed. Symptomen zijn onder andere gezwollen enkels, benen en gezicht, misselijkheid en vermoeidheid. De behandeling kan bestaan uit dialyse of niertransplantatie.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op een gezwollen gezicht kunnen vergroten.

Allergieën en blootstelling aan allergenen
Mensen met bekende allergieën voor voedsel, insectenbeten, medicijnen of bepaalde cosmetische producten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van faciale zwelling. Blootstelling aan een allergeen kan leiden tot een snelle zwelling als onderdeel van een allergische reactie.

Chronische ziekten
Personen met chronische ziekten zoals hartfalen, nierfalen of schildklierstoornissen hebben een groter risico op vochtretentie, wat zich kan uiten in zwelling van het gezicht.

Geneesmiddelengebruik
Bepaalde medicijnen, zoals steroïden, antihypertensiva (zoals ACE-remmers) en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), kunnen bijwerkingen veroorzaken die leiden tot zwelling in het gezicht.

Geassocieerde symptomen bij zwelling van gelaat

Een gezwollen gezicht gaat vaak gepaard met andere symptomen, afhankelijk van de oorzaak.

Bij allergieën
In het geval van een allergische reactie kunnen jeuk, roodheid, huiduitslag, tranende ogen en niezen optreden. Anafylaxie, een ernstige allergische reactie, kan levensbedreigend zijn en gaat vaak gepaard met een snel opkomende zwelling, ademhalingsproblemen en een versnelde hartslag.

Bij infecties
Wanneer de zwelling wordt veroorzaakt door een infectie, zoals sinusitis of een tandabces, kunnen symptomen zoals pijn, koorts, algehele malaise en afscheiding uit de neus of mond aanwezig zijn. Infecties zoals cellulitis kunnen roodheid en warmte van de huid veroorzaken.

Alarmsymptomen

Er zijn bepaalde alarmsymptomen die gepaard kunnen gaan met een gezwollen gezicht en die wijzen op een ernstige onderliggende aandoening.

Anafylaxie
Een van de meest gevaarlijke alarmsymptomen is anafylaxie, een ernstige allergische reactie die gepaard gaat met zwelling van het gezicht, tong en keel, ademhalingsmoeilijkheden en een daling van de bloeddruk. Dit vereist onmiddellijke medische interventie.

Infecties verspreiden zich
Als de zwelling gepaard gaat met hoge koorts, ernstige pijn, of als de zwelling zich uitbreidt naar de ogen of de nek, kan dit duiden op een ernstige infectie, zoals cellulitis of een abces, die spoedeisende medische zorg vereist.

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van een gezwollen gezicht te achterhalen, zal de arts eerst een grondige anamnese afnemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren.

Anamnese
De arts zal vragen stellen over de duur en het verloop van de zwelling, mogelijke blootstelling aan allergenen, recente infecties of trauma's, en andere begeleidende symptomen.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts letten op tekenen van infectie, allergische reactie of systemische aandoeningen. De ernst en locatie van de zwelling kunnen belangrijke aanwijzingen bieden voor de oorzaak.

Aanvullende onderzoeken
Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak kunnen verschillende tests worden uitgevoerd, zoals bloedonderzoek om ontstekingsmarkers of allergieën op te sporen, beeldvormende technieken zoals röntgenfoto's of CT-scans om infecties of trauma in het hoofd en de sinussen te diagnosticeren, en eventueel een elektrocardiogram (ECG) of echografie om de hart- en nierfunctie te evalueren.

Behandeling van gelaat dat gezwollen is

De behandeling van een gezwollen gezicht is afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Behandeling van allergieën
Bij allergische reacties kunnen antihistaminica worden voorgeschreven om de zwelling en andere symptomen te verminderen. Bij ernstige allergische reacties, zoals anafylaxie, is een snelle toediening van adrenaline noodzakelijk.

Behandeling van infecties
Als de zwelling wordt veroorzaakt door een infectie, zoals sinusitis of een tandabces, kan antibiotica nodig zijn. Bij ernstige huidinfecties zoals cellulitis kan intraveneuze antibiotica worden gegeven in een ziekenhuisomgeving.

Behandeling van systemische oorzaken
Voor patiënten met systemische aandoeningen zoals hart- of nierfalen kan vocht afdrijvende medicatie (diuretica) worden voorgeschreven om de vochtretentie te verminderen. Langdurig beheer van de onderliggende aandoening is cruciaal om herhaling te voorkomen.

Prognose van gezichtszwelling

De prognose voor een gezwollen gezicht is over het algemeen goed, vooral wanneer de oorzaak snel wordt geïdentificeerd en behandeld. Bij allergische reacties verdwijnt de zwelling meestal binnen enkele uren na toediening van medicatie. Bij infecties is de prognose afhankelijk van de ernst en de snelheid van behandeling. Voor systemische aandoeningen is de prognose afhankelijk van de controle van de onderliggende ziekte.

Complicaties van gezwollen gezicht

Als een gezwollen gezicht niet tijdig wordt behandeld, kunnen er complicaties optreden.

Anafylactische shock
In het geval van een ernstige allergische reactie kan anafylactische shock optreden, wat levensbedreigend kan zijn zonder snelle medische interventie.

Verspreiding van infecties
Infecties kunnen zich verspreiden naar omliggende weefsels of in ernstige gevallen leiden tot sepsis, een potentieel dodelijke complicatie waarbij bacteriën in de bloedbaan terechtkomen.

Chronische zwelling
Bij patiënten met hart- of nierfalen kan herhaalde vochtretentie leiden tot chronische zwelling van het gezicht en andere delen van het lichaam, wat de kwaliteit van leven aanzienlijk kan beïnvloeden.

Preventie van gezichtsoedeem

Preventieve maatregelen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de zwelling.

Voorkomen van allergische reacties
Mensen met bekende allergieën moeten proberen blootstelling aan hun allergenen te vermijden. Dit kan inhouden dat ze bepaalde voedingsmiddelen vermijden, medicijnen aanpassen, of voorzorgsmaatregelen nemen in risicovolle omgevingen.

Beheer van chronische aandoeningen
Voor patiënten met hart- of nierfalen is het belangrijk om de ziekte goed te beheren door regelmatig medische controles, het innemen van voorgeschreven medicatie en een aangepast dieet. Vochtinname moet mogelijk worden beperkt om verdere vochtretentie te voorkomen.

Goede mond- en tandhygiëne
Door goede mondhygiëne te handhaven en regelmatige tandartsbezoeken te plannen, kunnen tandinfecties en de daaruit voortvloeiende zwelling worden voorkomen.

Lees verder

• Oedeem (vochtretentie): Getroffen lichaamsdelen en oorzaken
• Gezwollen bovenlip (bovenlipzwelling): Oorzaken & symptomen
• Gezwollen kaak/wang: Oorzaken van zwelling kaken of wangen
• Gezwollen ogen & oogleden: Oorzaken, symptomen & behandeling
• Gezwollen slapen: Zwelling van slaap aan zijkant van hoofd