Gezwollen ogen & oogleden: Oorzaken, symptomen & behandeling
Een gezwollen ooglid ontstaat als gevolg van een opeenhoping van vocht (oedeem) in de dunne weefsellagen die het oog omringen. Gezwollen ogen zijn al dan niet pijnlijk en tasten zowel de bovenste en/of onderste oogleden aan. Gezwollen oogleden kennen diverse oorzaken. Een oogheelkundig onderzoek is aanbevolen bij aanhoudende, gewijzigde of erger wordende symptomen om mogelijke complicaties die leiden tot het verlies van het gezichtsvermogen te voorkomen. De zwelling van de oogleden is vaak oncomfortabel, storend of geeft een vermoeiend uiterlijk. Dankzij enkele preventieve maatregelen is dit vervelend symptoom te voorkomen of te verminderen.

Het gebruik van (oog)cosmetica veroorzaakt soms een allergische reactie met gezwollen ogen of oogleden als gevolg /
Bron: Manuel Marín, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Allergieën en gezwollen oogleden
Oorzaken
Oogallergieën treden op wanneer het immuunsysteem te sterk reageert op een allergeen (vreemde stof). Pollen, stof, huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld
huidschilfers van honden), schimmels, mijten, bepaalde oogdruppels en contactlensoplossingen zijn enkele van de meest voorkomende oogallergenen. Een
allergische reactie op
make-up of oogcosmetica is ook een bekende boosdoener van gezwollen ogen. Oogallergieën ontwikkelen zich wanneer de ogen chemische “bemiddelaars” zoals histamine en andere chemicaliën vrijgeven die de ogen beschermen tegen allergenen waaraan de patiënt gevoelig is. De meest voorkomende is histamine, die de bloedvaten in de ogen doen verwijden en zwellen, slijmvliezen doen jeuken en de ogen rood en waterig maken.
Behandeling
Wanneer de ooglidzwelling het resultaat is van
allergieën, verlichten
antihistaminica, oogdruppels of via de mond ingenomen
allergiemedicatie de klachten. Ook zet de patiënt soms
kunsttranen in voor een verlichting van de klachten. Bij ernstige allergische reacties schrijft de oogarts milde
steroïde oogdruppels voor die een patiënt moet gebruiken via correcte
oogdruppelrichtlijnen. Het is voorts aangewezen om niet in de
ogen te wrijven omdat dit leidt tot bijkomende problemen. Voorts kiezen mensen steeds voor make-up en andere schoonheidsproducten die hypoallergeen en geurvrij zijn om allergische opflakkeringen te voorkomen. Een ander advies is om voor de aankoop de make-up aan te brengen aan de binnenkant van de pols. Wanneer dit geen problemen veroorzaakt, is de make-up wellicht bruikbaar om aan te brengen op het
gezicht. Bovendien opteren mensen indien mogelijk voor oogdruppels zonder conserveermiddelen. Als gezwollen oogleden en andere symptomen van allergie regelmatig optreden, is een allergietest zeker aangewezen. Indien de test positief is, vermijdt de patiënt de specifieke allergenen of minimaliseert hij op zijn minst de blootstelling hiervan. Als gezwollen oogleden en andere symptomen van allergie regelmatig optreden, is een allergietest zeker aangewezen. Indien de test positief is, vermijdt de patiënt de specifieke allergenen of minimaliseert hij op zijn minst de blootstelling hiervan.
Blefaritis en ontsteking van ooglidranden
Blefaritis is een
ontsteking van de ooglidranden. Meestal is dit het gevolg van een probleem met de
talgklieren in de onderste oogleden vlakbij de basis van de
wimpers. Blefaritis is gekenmerkt door gezwollen en pijnlijke oogleden en gaat gepaard met een roosachtige
schilferige ooglidhuid en het verlies van wimpers (
madarose). Blefaritis is meestal een chronische aandoening, wat inhoudt dat de symptomen te behandelen zijn maar nooit helemaal verdwijnen. Vaak gaat blefaritis gepaard met een bacteriële infectie, maar de oogziekte valt eveneens toe te schrijven aan
acne rosacea (droge, rode, jeukende ogen en ooginfecties) en het
droge ogen syndroom.
Cellulitis, bacteriële infectie
Orbitale cellulitis
Orbitale cellulitis is een zeldzame maar ernstige bacteriële infectie van weefsels rond het oog, waardoor een pijnlijke zwelling van het bovenste en onderste ooglid, en eventueel de wenkbrauwen en wangen ontstaat. Andere symptomen zijn uitpuilende ogen (
exoftalmie), een verminderd gezichtsvermogen,
koorts en
pijn aan de ogen bij het verplaatsen van de ogen (
oogpijn). Orbitale cellulitis is een medische noodsituatie waarbij een snelle IV-antibioticabehandeling (
antibiotica die via een ader is toegediend) vaak nodig is om schade aan de oogzenuw (
oogzenuwaandoening), permanent verlies van het gezichtsvermogen of
blindheid en andere ernstige complicaties te voorkomen.
Periorbitale cellulitis
Dit is een relatief veel voorkomende infectie en/of ontsteking van het ooglid en delen van de huid rond de ogen, en een vorm van
cellulitis (
huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid). Bacteriën, virussen of andere pathogenen (ziekteverwekkers) veroorzaken deze infectie. Periorbitale cellulitis is tevens gekend als “preseptale cellulitis” omdat het getroffen gebied zich vlak voor het orbitale septum bevindt, een bladachtig weefsel dat het harde, vezelige achtergedeelte van de oogleden vormt.
Chalazion, hard oogbultje door geblokkeerde Meibom-klier
Een
chalazion, veroorzaakt door een geblokkeerde Meibom-klier, lijkt op een hordeolum, maar een chalazion ontwikkelt zich tot een harde
atheroomcyste (goedaardige kleine, stevige en ronde
cyste). Een ander verschil is dat een hordeolum optreedt aan de rand van een ooglid, terwijl een chalazion weg van de ooglidrand ontstaat. Zowel een hordeolum als een chalazion veroorzaken gezwollen oogleden en een pijnlijk huidgebied rond het bultje.
Conjunctivitis, oogbindvliesontsteking
Bij
conjunctivitis ontstaat een ontsteking van de heldere bekleding van het oogoppervlak (conjunctiva:
oogbindvlies). Conjunctivitis bestaat in diverse soorten zoals
allergische conjunctivitis,
bacteriële conjunctivitis en
virale conjunctivitis.
Neonatale conjunctivitis treft pasgeborenen. Deze ooginfecties veroorzaken mogelijk allen een oogbindvliesontsteking waarbij gezwollen oogleden voorkomen. De patiënt heeft daarnaast andere symptomen zoals tranende, rode en
jeukende ogen. Bij de aanwezigheid van deze symptomen is het wenselijk om een oogarts te raadplegen, vooral omdat bepaalde vormen besmettelijk zijn. Het is daarnaast van belang om steeds de
handen grondig te wassen om de
overdracht van eventuele bacteriën van het éne geïnfecteerde oog naar het andere nog gezonde oog te voorkomen.

Het dragen van contactlenzen veroorzaakt soms gezwollen oogleden /
Bron: Fifikins, Flickr (CC BY-2.0)
Oorzaken
Een onjuiste zorg voor
contactlenzen, zoals het dragen van vuile contactlenzen, zwemmen met contactlenzen of het opslaan van contactlenzen in een vuile contactlenshouder, leidt mogelijk tot een
ooginfectie en een zwelling van de oogleden. Het gebruik van beschadigde contactlenzen leidt ook oogirritatie en doet de oogleden opzwellen.
Behandeling
Wanneer een
ooginfectie tot stand komt door een slechte
contactlenshygiëne, dragen patiënten de contactlenzen niet meer totdat ze volledig hersteld zijn van de ooginfectie. Ook moeten ze de contactlenzen en ook contactlenzenhouder frequent vervangen, en zeker ook telkens na een ooginfectie.
Hordeolum, strontje in het oog
Een
hordeolum is in de volksmond gekend als een 'gerstekorrel' of een 'strontje in het oog'. Meestal verschijnt een gezwollen, rode bult op de rand van een ooglid. Deze ooglidcyste is het gevolg van een bacteriële infectie en een ontsteking van een Meibom-klier. Wanneer deze talgklieren (olieproducerende klieren) verstopt raken, zwelt het ooglid. Een hordeolum, dat zacht aanvoelt, doet soms het hele ooglid zwellen. Meestal herstelt de patiënt spontaan binnen enkele weken maar het aanbrengen van een warm en vochtig kompres aan het ooggebied versnelt het genezingsproces.
Insectenbeten
Een
muggenbeet of een andere
insectenbeet veroorzaakt mogelijk één of meer rode zwellingen op het ooglid.
Oogherpes, virale infectie door herpesvirus
Oorzaken
Oogherpes is het gevolg van een virale infectie (
herpes simplex-virus). Het is daarom soms gekend als “de
koortslip van het oog”. De ziekte veroorzaakt een ontsteking van de cornea (
keratitis). Soms ontstaan eveneens
littekens.
Symptomen
De symptomen van oogherpes zijn vergelijkbaar met conjunctivitis, maar de patiënt ontwikkelt bovendien pijnlijke zweren op het ooglid. Een ander kenmerk bestaat uit een
wazig gezichtsvermogen als gevolg van een bewolkt hoornvlies. Deze oogaandoening leidt tot gezwollen ogen. De symptomen variëren van mild tot ernstig.
Behandeling
Bij de aanwezigheid van virale infecties schrijft de arts
antivirale oogdruppels of ontstekingsremmende
oogdruppels of zalven voor. Een
hoornvliestransplantatie is soms vereist. Bij sommige patiënten zijn de symptomen echter dermate ernstig dat hij het gezichtsvermogen verliest.
Oogletsel
Een
trauma aan de ogen, waaronder een ooglidcontusie (bekend als een
blauw oog) en een trauma veroorzaakt door cosmetische chirurgie (blefaroplastiek of
ooglidcorrectie), leidt tot een ontsteking en gezwollen ogen. Zonnebrillen van polycarbonaat zijn een belangrijke manier om de ogen te beschermen tegen verwondingen. Polycarbonaat is een lichtgewicht doch een breukvast materiaal met een uv-bescherming. Het is duurzaam en is nuttig voor kinderen en sporters.

Dubbelzien is één van de symptomen van de oogziekte van Graves die leidt tot gezwollen oogleden /
Bron: Frankieleon, Flickr (CC BY-2.0)Ziekte van Graves, oogziekte door overactieve schildklier
De
oogziekte van Graves is het gevolg van een overactieve schildklier (
hyperthyreoïdie), die vaak gepaard gaat met gezwollen oogleden en uitpuilende ogen, evenals
dubbelzien (diplopie) en hangende oogleden (
ptosis).
Bijkomende oorzaken van opgezwollen ogen
Bijkomende oorzaken van gezwollen oogleden zijn onder meer:
Natrium,
cafeïne en alcohol verergeren de symptomen dus deze vermijdt de patiënt. Voldoende
water drinken is tevens belangrijk om uitdroging te voorkomen. Uitdroging gaat namelijk ook gepaard met gezwollen oogleden.

Hoofdpijn is één van de mogelijke symptomen die gepaard gaan met gezwollen oogleden /
Bron: Geralt, PixabayGeassocieerde symptomen
Gezwollen oogleden is een symptoom van een onderliggende oorzaak, zoals een allergie of infectie. Gezwollen ogen gaan gewoonlijk gepaard met één of meer van de volgende symptomen:
- droogte van het ooglid of een schilferend ooglid
- dubbelzien (diplopie)
- een abnormale bolling van één of beide ogen (proptosis)
- een huiduitslag rond de ogen
- een oogafscheiding
- een overtollige traanproductie, wat resulteert in tranende ogen
- een verlies van (een deel van) het gezichtsvermogen (afhankelijk van de mate van zwelling)
- een verlies van wimpers (madarose)
- een zwelling in het gezicht
- het onvermogen om de ogen volledig te openen en sluiten
- hoofdpijn
- koorts
- moeilijkheden met knipperen
- niezen
- oogirritatie, zoals een jeukend of krassend gevoel
- overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
- pijn, vooral wanneer gezwollen oogleden het gevolg zijn van een infectie
- rode oogleden
- rode ogen en conjunctivitis (ontsteking van de het oogbindvlies)
- roodheid van het ooglid
Diagnose en onderzoeken
Zeker bij het plots optreden van gezwollen oogleden, bezoekt de patiënt zo snel mogelijk een oogarts. Dit geldt ook bij aanhoudende symptomen of een toename of verergering van de klachten. De oogarts voert een grondig
oogonderzoek uit om de oorzaak van de gezwollen oogleden te bepalen.
Complicaties van gezwollen ooglid
Complicaties van een gezwollen ooglid zijn
- een niet-effectieve behandeling waardoor de symptomen aanhouden
- een ooginfectie
- problemen met het aanbrengen van make-up
- problemen met het gezichtsvermogen
- problemen om het gezicht te wassen
- problemen om normale taken uit te voeren, zoals lezen of autorijden
Lees verder