Gezwollen ogen & oogleden: Oorzaken, symptomen & behandeling

Een gezwollen ooglid ontstaat als gevolg van een opeenhoping van vocht (oedeem) in de dunne weefsellagen die het oog omringen. Gezwollen ogen zijn al dan niet pijnlijk en tasten zowel de bovenste en/of onderste oogleden aan. Gezwollen oogleden kennen diverse oorzaken. Een oogheelkundig onderzoek is aanbevolen bij aanhoudende, gewijzigde of erger wordende symptomen om mogelijke complicaties die leiden tot het verlies van het gezichtsvermogen te voorkomen. De zwelling van de oogleden is vaak oncomfortabel, storend of geeft een vermoeiend uiterlijk. Dankzij enkele preventieve maatregelen is dit vervelend symptoom te voorkomen of te verminderen.

• Allergieën en gezwollen oogleden
• Blefaritis en ontsteking van ooglidranden
• Cellulitis, bacteriële infectie
• Orbitale cellulitis
• Periorbitale cellulitis
• Chalazion, hard oogbultje door geblokkeerde Meibom-klier
• Conjunctivitis, oogbindvliesontsteking
• Contactlensproblemen
• Hordeolum, strontje in het oog
• Insectenbeten
• Oogherpes, virale infectie door herpesvirus
• Oogletsel
• Ziekte van Graves, oogziekte door overactieve schildklier
• Bijkomende oorzaken van opgezwollen ogen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Complicaties van gezwollen ooglid

Allergieën en gezwollen oogleden

Oorzaken
Oogallergieën treden op wanneer het immuunsysteem te sterk reageert op een allergeen (vreemde stof). Pollen, stof, huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), schimmels, mijten, bepaalde oogdruppels en contactlensoplossingen zijn enkele van de meest voorkomende oogallergenen. Een allergische reactie op make-up of oogcosmetica is ook een bekende boosdoener van gezwollen ogen. Oogallergieën ontwikkelen zich wanneer de ogen chemische “bemiddelaars” zoals histamine en andere chemicaliën vrijgeven die de ogen beschermen tegen allergenen waaraan de patiënt gevoelig is. De meest voorkomende is histamine, die de bloedvaten in de ogen doen verwijden en zwellen, slijmvliezen doen jeuken en de ogen rood en waterig maken.

Behandeling
Wanneer de ooglidzwelling het resultaat is van allergieën, verlichten antihistaminica, oogdruppels of via de mond ingenomen allergiemedicatie de klachten. Ook zet de patiënt soms kunsttranen in voor een verlichting van de klachten. Bij ernstige allergische reacties schrijft de oogarts milde steroïde oogdruppels voor die een patiënt moet gebruiken via correcte oogdruppelrichtlijnen. Het is voorts aangewezen om niet in de ogen te wrijven omdat dit leidt tot bijkomende problemen. Voorts kiezen mensen steeds voor make-up en andere schoonheidsproducten die hypoallergeen en geurvrij zijn om allergische opflakkeringen te voorkomen. Een ander advies is om voor de aankoop de make-up aan te brengen aan de binnenkant van de pols. Wanneer dit geen problemen veroorzaakt, is de make-up wellicht bruikbaar om aan te brengen op het gezicht. Bovendien opteren mensen indien mogelijk voor oogdruppels zonder conserveermiddelen. Als gezwollen oogleden en andere symptomen van allergie regelmatig optreden, is een allergietest zeker aangewezen. Indien de test positief is, vermijdt de patiënt de specifieke allergenen of minimaliseert hij op zijn minst de blootstelling hiervan. Als gezwollen oogleden en andere symptomen van allergie regelmatig optreden, is een allergietest zeker aangewezen. Indien de test positief is, vermijdt de patiënt de specifieke allergenen of minimaliseert hij op zijn minst de blootstelling hiervan.

Blefaritis en ontsteking van ooglidranden

Blefaritis is een ontsteking van de ooglidranden. Meestal is dit het gevolg van een probleem met de talgklieren in de onderste oogleden vlakbij de basis van de wimpers. Blefaritis is gekenmerkt door gezwollen en pijnlijke oogleden en gaat gepaard met een roosachtige schilferige ooglidhuid en het verlies van wimpers (madarose). Blefaritis is meestal een chronische aandoening, wat inhoudt dat de symptomen te behandelen zijn maar nooit helemaal verdwijnen. Vaak gaat blefaritis gepaard met een bacteriële infectie, maar de oogziekte valt eveneens toe te schrijven aan acne rosacea (droge, rode, jeukende ogen en ooginfecties) en het droge ogen syndroom.

Cellulitis, bacteriële infectie

Orbitale cellulitis

Orbitale cellulitis is een zeldzame maar ernstige bacteriële infectie van weefsels rond het oog, waardoor een pijnlijke zwelling van het bovenste en onderste ooglid, en eventueel de wenkbrauwen en wangen ontstaat. Andere symptomen zijn uitpuilende ogen (exoftalmie), een verminderd gezichtsvermogen, koorts en pijn aan de ogen bij het verplaatsen van de ogen (oogpijn). Orbitale cellulitis is een medische noodsituatie waarbij een snelle IV-antibioticabehandeling (antibiotica die via een ader is toegediend) vaak nodig is om schade aan de oogzenuw (oogzenuwaandoening), permanent verlies van het gezichtsvermogen of blindheid en andere ernstige complicaties te voorkomen.

Periorbitale cellulitis

Dit is een relatief veel voorkomende infectie en/of ontsteking van het ooglid en delen van de huid rond de ogen, en een vorm van cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid). Bacteriën, virussen of andere pathogenen (ziekteverwekkers) veroorzaken deze infectie. Periorbitale cellulitis is tevens gekend als “preseptale cellulitis” omdat het getroffen gebied zich vlak voor het orbitale septum bevindt, een bladachtig weefsel dat het harde, vezelige achtergedeelte van de oogleden vormt.

Chalazion, hard oogbultje door geblokkeerde Meibom-klier

Een chalazion, veroorzaakt door een geblokkeerde Meibom-klier, lijkt op een hordeolum, maar een chalazion ontwikkelt zich tot een harde atheroomcyste (goedaardige kleine, stevige en ronde cyste). Een ander verschil is dat een hordeolum optreedt aan de rand van een ooglid, terwijl een chalazion weg van de ooglidrand ontstaat. Zowel een hordeolum als een chalazion veroorzaken gezwollen oogleden en een pijnlijk huidgebied rond het bultje.

Conjunctivitis, oogbindvliesontsteking

Bij conjunctivitis ontstaat een ontsteking van de heldere bekleding van het oogoppervlak (conjunctiva: oogbindvlies). Conjunctivitis bestaat in diverse soorten zoals allergische conjunctivitis, bacteriële conjunctivitis en virale conjunctivitis. Neonatale conjunctivitis treft pasgeborenen. Deze ooginfecties veroorzaken mogelijk allen een oogbindvliesontsteking waarbij gezwollen oogleden voorkomen. De patiënt heeft daarnaast andere symptomen zoals tranende, rode en jeukende ogen. Bij de aanwezigheid van deze symptomen is het wenselijk om een oogarts te raadplegen, vooral omdat bepaalde vormen besmettelijk zijn. Het is daarnaast van belang om steeds de handen grondig te wassen om de overdracht van eventuele bacteriën van het éne geïnfecteerde oog naar het andere nog gezonde oog te voorkomen.

Contactlensproblemen

Oorzaken
Een onjuiste zorg voor contactlenzen, zoals het dragen van vuile contactlenzen, zwemmen met contactlenzen of het opslaan van contactlenzen in een vuile contactlenshouder, leidt mogelijk tot een ooginfectie en een zwelling van de oogleden. Het gebruik van beschadigde contactlenzen leidt ook oogirritatie en doet de oogleden opzwellen.

Behandeling
Wanneer een ooginfectie tot stand komt door een slechte contactlenshygiëne, dragen patiënten de contactlenzen niet meer totdat ze volledig hersteld zijn van de ooginfectie. Ook moeten ze de contactlenzen en ook contactlenzenhouder frequent vervangen, en zeker ook telkens na een ooginfectie.

Hordeolum, strontje in het oog

Een hordeolum is in de volksmond gekend als een 'gerstekorrel' of een 'strontje in het oog'. Meestal verschijnt een gezwollen, rode bult op de rand van een ooglid. Deze ooglidcyste is het gevolg van een bacteriële infectie en een ontsteking van een Meibom-klier. Wanneer deze talgklieren (olieproducerende klieren) verstopt raken, zwelt het ooglid. Een hordeolum, dat zacht aanvoelt, doet soms het hele ooglid zwellen. Meestal herstelt de patiënt spontaan binnen enkele weken maar het aanbrengen van een warm en vochtig kompres aan het ooggebied versnelt het genezingsproces.

Insectenbeten

Een muggenbeet of een andere insectenbeet veroorzaakt mogelijk één of meer rode zwellingen op het ooglid.

Oogherpes, virale infectie door herpesvirus

Oorzaken
Oogherpes is het gevolg van een virale infectie (herpes simplex-virus). Het is daarom soms gekend als “de koortslip van het oog”. De ziekte veroorzaakt een ontsteking van de cornea (keratitis). Soms ontstaan eveneens littekens.

Symptomen
De symptomen van oogherpes zijn vergelijkbaar met conjunctivitis, maar de patiënt ontwikkelt bovendien pijnlijke zweren op het ooglid. Een ander kenmerk bestaat uit een wazig gezichtsvermogen als gevolg van een bewolkt hoornvlies. Deze oogaandoening leidt tot gezwollen ogen. De symptomen variëren van mild tot ernstig.

Behandeling
Bij de aanwezigheid van virale infecties schrijft de arts antivirale oogdruppels of ontstekingsremmende oogdruppels of zalven voor. Een hoornvliestransplantatie is soms vereist. Bij sommige patiënten zijn de symptomen echter dermate ernstig dat hij het gezichtsvermogen verliest.

Oogletsel

Een trauma aan de ogen, waaronder een ooglidcontusie (bekend als een blauw oog) en een trauma veroorzaakt door cosmetische chirurgie (blefaroplastiek of ooglidcorrectie), leidt tot een ontsteking en gezwollen ogen. Zonnebrillen van polycarbonaat zijn een belangrijke manier om de ogen te beschermen tegen verwondingen. Polycarbonaat is een lichtgewicht doch een breukvast materiaal met een uv-bescherming. Het is duurzaam en is nuttig voor kinderen en sporters.

Ziekte van Graves, oogziekte door overactieve schildklier

De oogziekte van Graves is het gevolg van een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie), die vaak gepaard gaat met gezwollen oogleden en uitpuilende ogen, evenals dubbelzien (diplopie) en hangende oogleden (ptosis).

Bijkomende oorzaken van opgezwollen ogen

Bijkomende oorzaken van gezwollen oogleden zijn onder meer:

• bepaalde geneesmiddelen veroorzaken een weefselzwelling van het hele lichaam
• chemotherapie
• een gebroken neus
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een ziekte zoals onder meer roseola (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen), sialidose (afwijkingen aan ogen en motoriek) en het Heerfordt-syndroom
• genetica: veel patiënten zijn geboren met een aanleg voor gezwollen oogleden.
• hormonale veranderingen (bij een zwangerschap)
• huilen
• irriterende stoffen uit de omgeving
• make-up
• narcose
• oedeem (vochtophoping in de weefsels)
• slaaptekort
• te veel alcohol (alcoholmisbruik)
• te veel kunstmatige zoetstof in de voeding
• te veel zout (natrium) in de voeding
• uitdroging (dehydratie)

Natrium, cafeïne en alcohol verergeren de symptomen dus deze vermijdt de patiënt. Voldoende water drinken is tevens belangrijk om uitdroging te voorkomen. Uitdroging gaat namelijk ook gepaard met gezwollen oogleden.

Geassocieerde symptomen

Gezwollen oogleden is een symptoom van een onderliggende oorzaak, zoals een allergie of infectie. Gezwollen ogen gaan gewoonlijk gepaard met één of meer van de volgende symptomen:

• droogte van het ooglid of een schilferend ooglid
• dubbelzien (diplopie)
• een abnormale bolling van één of beide ogen (proptosis)
• een huiduitslag rond de ogen
• een oogafscheiding
• een overtollige traanproductie, wat resulteert in tranende ogen
• een verlies van (een deel van) het gezichtsvermogen (afhankelijk van de mate van zwelling)
• een verlies van wimpers (madarose)
• een zwelling in het gezicht
• het onvermogen om de ogen volledig te openen en sluiten
• hoofdpijn
• koorts
• moeilijkheden met knipperen
• niezen
• oogirritatie, zoals een jeukend of krassend gevoel
• overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• pijn, vooral wanneer gezwollen oogleden het gevolg zijn van een infectie
• rode oogleden
• rode ogen en conjunctivitis (ontsteking van de het oogbindvlies)
• roodheid van het ooglid

Diagnose en onderzoeken

Zeker bij het plots optreden van gezwollen oogleden, bezoekt de patiënt zo snel mogelijk een oogarts. Dit geldt ook bij aanhoudende symptomen of een toename of verergering van de klachten. De oogarts voert een grondig oogonderzoek uit om de oorzaak van de gezwollen oogleden te bepalen.

Complicaties van gezwollen ooglid

Complicaties van een gezwollen ooglid zijn

• een niet-effectieve behandeling waardoor de symptomen aanhouden
• een ooginfectie
• problemen met het aanbrengen van make-up
• problemen met het gezichtsvermogen
• problemen om het gezicht te wassen
• problemen om normale taken uit te voeren, zoals lezen of autorijden

Lees verder

• Blefaritis: Ontsteking van de ooglidranden
• Conjunctivitis: Ontsteking van het oogbindvlies
• Chalazion: Onschuldig hard bultje in de ooglidrand
• Herpes in het oog (oculaire herpes of oogherpes)
• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden