Xanthelasma: Gele cholesterolafzettingen rond de ogen

Kleine vetgezwelletjes in de huid van de oogleden zijn gekend als "xanthomen". De aanwezigheid van deze xanthomen duidt soms op een verhoogd cholesterolgehalte (hypercholesterolemie), al is het ook mogelijk dat de patiënt aan een andere aandoening lijdt waarvan de cholesterolafzettingen een symptoom zijn. De cholesterolafzettingen zijn niet pijnlijk en veroorzaken geen oogproblemen, maar ze zijn mogelijk wel een symptoom van een hart- en vaataandoening. Dankzij enkele medische en natuurlijke behandelingsmethoden verdwijnen de veelal cosmetisch storende vetgezwelletjes.

• Synoniemen cholesterolafzettingen rond de ogen
• Terminologie xanthoom en xanthelasma
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Verhoogd cholesterolgehalte en andere aandoeningen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Gele, pijnloze vetgezwelletjes
• Alarmsymptomen van xanthelasma
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties: Hart- en vaataandoeningen
• Preventie

Synoniemen cholesterolafzettingen rond de ogen

Cholesterolafzettingen rond de ogen zijn ook bekend onder de volgende synoniemen:

• corneale ulcus
• xanthelasma
• xanthoma palpebrarum

Terminologie xanthoom en xanthelasma

Wanneer een xanthelasma een bepaalde grootte heeft bereikt en nodulair is, wordt dit soms aangeduid als een xanthoom. In feite zijn dit echter twee verschillende aandoeningen. Een xanthoom is een bredere term die een variëteit aan huidgezwellen beschrijft die overal op het lichaam kunnen voorkomen. Xanthelasma is een specifieke vorm van een xanthoom en komt voornamelijk voor op de oogleden.

Epidemiologie

Xanthelasma is een huidaandoening die gekarakteriseerd wordt door het verschijnen van gele vlekken of plaques op de huid, meestal rondom de ogen. Deze aandoening komt vaker voor bij volwassenen en is voornamelijk zichtbaar bij oudere patiënten. De prevalentie van xanthelasma varieert tussen verschillende populaties, maar het is een veel voorkomende aandoening in de algemene bevolking.

Incidentie en prevalentie

De incidentie van xanthelasma wordt vaak geassocieerd met oudere leeftijd en een hogere prevalentie van bepaalde risicofactoren. Wereldwijd komt xanthelasma vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en het wordt meestal gezien bij volwassenen tussen de 40 en 60 jaar. Het komt het vaakst voor in de gematigde en noordelijke klimaatzones, hoewel het in alle etnische groepen kan optreden.

Demografische variaties

De prevalentie van xanthelasma varieert afhankelijk van geografische locatie, etniciteit en levensstijl. In sommige studies wordt aangetoond dat xanthelasma vaker voorkomt bij mensen van Zuid-Aziatische of Oost-Aziatische afkomst. Er is ook een hogere prevalentie van xanthelasma bij mensen die bepaalde risicofactoren vertonen, zoals een ongezond voedingspatroon of een genetische aanleg voor het ontwikkelen van deze aandoening.

Comorbiditeiten en prevalentie

Er is een aanzienlijke associatie tussen xanthelasma en bepaalde comorbiditeiten, waaronder hyperlipidemie, diabetes en hart- en vaatziekten. Patiënten met deze aandoeningen vertonen vaak een verhoogd risico op het ontwikkelen van xanthelasma, wat suggereert dat de aanwezigheid van xanthelasma een indicator kan zijn voor andere onderliggende gezondheidsproblemen.

Mechanisme

Xanthelasma ontstaat door de ophoping van lipiden, met name cholesterol, in de huidcellen. De gele kleur van de vlekken komt van de lipiden die zich in de huid weven, en het mechanisme is vaak het gevolg van een verhoogde concentratie van lipiden in het bloed, wat kan leiden tot de afzetting van cholesterol in de huid.

Verhoogde cholesterolniveaus

De ophoping van cholesterol in de huid bij xanthelasma is meestal gerelateerd aan een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed, vooral bij patiënten die lijden aan hyperlipidemie. Wanneer er een overmaat aan lipiden in het bloed aanwezig is, kunnen deze stoffen zich in de huid ophopen, wat leidt tot de vorming van de kenmerkende gele plaques.

Genetische factoren

Er kunnen genetische factoren betrokken zijn bij de ontwikkeling van xanthelasma. In sommige gevallen wordt de aandoening overgeërfd en komt deze vaker voor in bepaalde families. Dit kan wijzen op een erfelijke aanleg voor de aandoening, waarbij het lichaam de neiging heeft om cholesterol minder efficiënt te verwerken.

Huidafzetting van lipiden

De ophoping van lipiden in de huidcellen leidt tot het verschijnen van de zichtbare plaques. Deze ophopingen kunnen zich meestal in de buurt van de ogen bevinden, vooral op de oogleden en rond de ogen. De vetafzetting kan zich ook uitbreiden naar andere delen van het gezicht en de hals.

Oorzaken: Verhoogd cholesterolgehalte en andere aandoeningen

Ongeveer de helft van de patiënten met xanthelasma heeft een verhoogd cholesterolgehalte (hypercholesterolemie). Andere oorzaken van cholesterolafzettingen rond de ogen kunnen omvatten:

• Kanker
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Primaire biliaire cholangitis (schade aan galwegen en lever)
• Andere metabole stoornissen

Deze aandoeningen leiden tot een verhoogd aantal lipiden (vetten) in het bloed, wat kan bijdragen aan cholesterolafzettingen rond de ogen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van xanthelasma kunnen verhogen. Deze factoren kunnen zowel genetisch als omgevingsgerelateerd zijn, en het identificeren van risicofactoren kan helpen bij het voorspellen van wie het meest waarschijnlijk xanthelasma ontwikkelt.

Hyperlipidemie

Een van de belangrijkste risicofactoren voor xanthelasma is hyperlipidemie, wat betekent dat er een te hoog cholesterol- of vetgehalte in het bloed is. Dit verhoogt de kans op het ontwikkelen van xanthelasma, omdat het lichaam lipiden ophoopt die zich later in de huid afzetten.

Diabetes

Diabetes is een andere risicofactor voor het ontwikkelen van xanthelasma, vooral wanneer de bloedsuikerspiegels slecht gereguleerd zijn. Verhoogde bloedsuikers kunnen leiden tot veranderingen in het lipidenmetabolisme, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.

Hartaandoeningen

Patiënten met hartaandoeningen vertonen ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van xanthelasma, waarschijnlijk vanwege de verhoogde kans op het ontwikkelen van arteriële plaque en vetophopingen die verband houden met een slecht cholesterolgehalte.

Genetische aanleg

Genetische aanleg speelt een rol bij de ontwikkeling van xanthelasma, vooral bij mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening. Het erfelijke aspect van xanthelasma is nog niet volledig begrepen, maar het kan bijdragen aan de vatbaarheid voor het ontwikkelen van cholesterolafzettingen in de huid.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico op het ontwikkelen van xanthelasma. Dit zijn vaak mensen met een voorgeschiedenis van gezondheidsproblemen die gepaard gaan met verhoogde cholesterolniveaus, evenals mensen die bepaalde genetische of omgevingsfactoren vertonen.

Patiënten met verhoogde cholesterolniveaus

Patiënten die lijden aan hyperlipidemie of een ander type verhoogd cholesterolgehalte in het bloed hebben een veel grotere kans om xanthelasma te ontwikkelen. Het is belangrijk voor deze patiënten om hun cholesterolniveaus te controleren en te beheren om de kans op het ontwikkelen van xanthelasma te verkleinen.

Ouderen

Oudere patiënten vertonen een verhoogd risico op xanthelasma, aangezien de prevalentie van de aandoening toeneemt met de leeftijd. Bij ouderen is het vaak het gevolg van verouderingsgerelateerde veranderingen in het cholesterolmetabolisme of de verhoogde kans op onderliggende ziekten die verband houden met lipidenstoornissen.

Patiënten met een familiegeschiedenis van xanthelasma

Genetische factoren kunnen een rol spelen bij het ontwikkelen van xanthelasma. Patiënten met een familiegeschiedenis van de aandoening hebben meer kans om zelf ook xanthelasma te ontwikkelen, wat wijst op een erfelijke predispositie voor het ontstaan van cholesterolafzettingen in de huid.

Symptomen: Gele, pijnloze vetgezwelletjes

Cholesterolafzettingen rond de ogen bestaan uit ophopingen van vetten, voornamelijk cholesterol en triglyceriden die uit voedsel zijn afgeleid. Deze afzettingen veroorzaken geen pijn, jeuk of andere gezondheidsproblemen voor de patiënt, hoewel ze soms een afwijkend uiterlijk hebben. De meestal symmetrische vlekken zijn gelig van kleur en variëren in grootte.

Een wit bultje op het ooglid kan ook voorkomen bij xanthelasma. De vlekken of bultjes kunnen zich over het gehele oogoppervlak verspreiden, maar bevinden zich meestal bij de binnenste ooghoek van het ooglid, vaker op het bovenste ooglid dan op het onderste ooglid. Alle oogleden kunnen betrokken zijn. De vlekken blijven meestal even groot of groeien geleidelijk. Ze kunnen zacht, semi-vast of kalkhoudend aanvoelen. Hoewel xanthomen geen directe invloed hebben op de oogleden, kunnen sommige patiënten last hebben van hangende oogleden (ptosis).

Alarmsymptomen van xanthelasma

Xanthelasma zelf veroorzaakt doorgaans geen symptomen, maar er zijn enkele alarmsymptomen die kunnen wijzen op onderliggende gezondheidsproblemen of veranderingen in de toestand:

Verhoogd cholesterolgehalte

Xanthelasma kan een teken zijn van hyperlipidemie, wat betekent dat er een verhoogd cholesterol- of triglycerideniveau in het bloed is. Dit verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Regelmatige controle van het lipidenprofiel is belangrijk.

Onaangename symptomen

Hoewel de xanthelasma-plaques meestal niet pijnlijk zijn, kunnen ze irritatie of ongemak veroorzaken, vooral als ze druk uitoefenen op de ogen of als ze in de weg zitten.

Verandering in uiterlijk

Een plotselinge verandering in de grootte, vorm of het aantal xanthelasma-plaques kan duiden op een verslechtering van de onderliggende gezondheid. Dit moet door een arts worden geëvalueerd.

Aangezichtsveranderingen

Het optreden van andere huidveranderingen zoals huiduitslag, roodheid of zwelling rond de ogen kan wijzen op een andere aandoening die medische aandacht vereist.

Familiaire geschiedenis van aandoeningen

Als er in de familie een geschiedenis is van xanthelasma of andere cholesterolgerelateerde aandoeningen, kan dit een indicatie zijn voor een verhoogd risico. Regelmatige screenings zijn aanbevolen om de gezondheid te monitoren.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Xanthelasmata hebben een karakteristieke uitstraling, waardoor het voor de arts gemakkelijk is om ze te identificeren. De randen van de gezwellen zijn scherp gedefinieerd en ze hebben een uitgesproken gele kleur. Ze krimpen niet, maar blijven even groot of groeien langzaam. Een bloedonderzoek wordt vaak uitgevoerd om een verhoogd cholesterolgehalte vast te stellen.

Differentiële diagnose

Xanthelasma kan symptomen nabootsen van de volgende aandoeningen:

• atypische lymfoïde infiltraat
• diabetes, ongecontroleerd met bijbehorende hypertriglyceridemie
• diffuse vlakke xanthoma
• familiaire dysbètalipoproteïnemie III
• familiaire hypercholesterolemie typen IIa en IIb (aangeboren verhoogd cholesterolgehalte in het bloed)
• familiaire hypertriglyceridemie type IV
• juveniele xanthogranulomata
• laag HDL-cholesterolgehalte ten opzichte van LDL (low-density lipoproteïne) cholesterolgehalte
• lipïde proteinosis
• necrobiosis lipoidica (huidziekte met letsels en zweervorming)
• necrobiotische xanthogranuloma
• orbitale lipogranulomata
• primaire systemische amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• tubereuze xanthomata
• Wegener granulomatose
• ziekte van Erdheim-Chester

Behandeling

Een snelle behandeling is noodzakelijk om de groei van xanthelasmata te remmen. Dit kan door middel van medische en/of natuurlijke behandelingsmethoden. Het is essentieel om altijd een arts te raadplegen voordat je een natuurlijke behandelingsmethode toepast.

Medische behandeling

Bepaalde medicijnen kunnen de groei van xanthelomen remmen.

Cryochirurgie (behandeling met koude) en laserchirurgie (behandeling met warmte) zijn andere opties om de cholesterolafzettingen te verwijderen. Daarnaast is er een behandeling waarbij de arts een elektrische naald gebruikt (electrodesiccatie). In sommige gevallen kan een operatieve verwijdering van de xanthomen nodig zijn, maar dit wordt niet altijd aanbevolen, bijvoorbeeld wanneer de plaats te dicht bij het oog ligt. Soms kan deze behandeling littekens of veranderingen in de huidskleur veroorzaken. De gezwelletjes kunnen ook terugkeren, vooral bij erfelijk verhoogd cholesterolgehalte.

Natuurlijke behandeling

Amandelen
Een gezonde snack die het cholesterolgehalte kan verlagen, is het eten van amandelen.

Om de vetafzettingen rond de ogen te verminderen, kan de patiënt bovendien een mengsel van melk en amandelpoeder aanbrengen rond de ogen.

Appelazijn
Appelciderazijn kan ook helpen het cholesterolgehalte te verlagen.

Een regelmatige inname kan de slechte cholesterol (LDL: low-density lipoproteins) verminderen. De patiënt kan één eetlepel rauwe, ongefilterde appelazijn mengen met een beetje ruwe honing in een glas lauwwarm water. Dit mengsel drinkt hij twee keer per dag. Ook kan appelazijn rond de ogen worden toegepast door verdunde appelazijn met wat water aan te brengen op het getroffen gebied met een watje.

Bananenschillen
Bananenschillen hebben een helende werking en bevatten veel oplosbare en onoplosbare vezels.

Het toevoegen van bananenschillen aan de voeding kan helpen het cholesterolgehalte te verlagen. Voor het verwijderen van de cholesterolafzettingen op de ogen kan de patiënt de binnenkant van een rijpe banaanschil over het ooggebied plaatsen en vastzetten met een verband, zodat het ook ’s nachts blijft zitten. 's Morgens verwijdert hij de schil en spoelt hij het gebied af. Dit proces kan ’s nachts worden herhaald om het cholesterolgehalte te verlagen.

Fenegriekzaden
Een andere methode om xanthomen te verminderen, is het gebruik van fenegriekzaden.

Wanneer de patiënt twee eetlepels fenegriekzaden ’s nachts in water weekt, kan hij deze vloeistof de volgende ochtend op een nuchtere maag drinken. Deze vloeistof kan ook al masserend rond de ogen worden aangebracht.

Knoflook
Een populaire thuisbehandeling voor xanthelasma is knoflook.

Knoflook kan helpen de kleine, hobbelige afzettingen af te vlakken en het cholesterolgehalte te verlagen. De patiënt kan een beetje geplette knoflook aanbrengen op het ooggebied en dit afdekken met een gaasje om te voorkomen dat de knoflook in het oog komt. Dit moet tien tot vijftien minuten blijven zitten en daarna moet het gebied met warm water worden gewassen. Dit moet één keer per dag worden herhaald gedurende enkele dagen. Knoflook mag niet langer op de huid blijven, omdat dit anders brandwonden kan veroorzaken. Voor patiënten met een gevoelige huid is het gebruik van knoflook niet aanbevolen.

Koriander
Korianderthee kan bijzonder nuttig zijn voor het verlagen van cholesterolafzettingen.

De patiënt kan korianderzaad in thee weken gedurende tien à vijftien minuten en dit enkele keren per dag drinken.

Ricinusolie
Het zuur van ricinusolie kan helpen het cholesterol rond de ogen te verminderen.

Dit is vooral effectief bij nieuwe, kleine afzettingen. Pure, koudgeperste ricinusolie is nodig. De patiënt kan een watje gebruiken en de olie al masserend op het gebied aanbrengen. Dit moet ’s nachts blijven zitten en de patiënt moet het ’s morgens verwijderen. Dit proces moet worden herhaald totdat de xanthomen verdwenen zijn.

Soja
Producten met soja, zoals sojabonen en sojamelk, kunnen helpen het LDL-cholesterol te verminderen.

Sinaasappelsap
Sinaasappelsap kan ook bijdragen aan het verminderen van LDL-cholesterol.

Door enkele keren per dag een glas sinaasappelsap te drinken, kunnen de cholesterolafzettingen rond de ogen verminderen of verdwijnen.

Uien
Het sap van een ui kan worden gemengd met zout en enkele uren worden laten trekken.

Vlak voor het slapengaan kan dit mengsel worden aangebracht op het getroffen gebied.

Prognose

De prognose van xanthelasma hangt af van de onderliggende oorzaak en de gekozen behandelingsmethode. In veel gevallen kunnen de cholesterolafzettingen succesvol worden behandeld met medische of natuurlijke therapieën, wat leidt tot een verbetering van de cosmetische uitstraling en een vermindering van de vetgezwelletjes. Echter, bij sommige patiënten kan xanthelasma terugkeren, vooral als er sprake is van een erfelijk verhoogd cholesterolgehalte of andere metabole stoornissen die niet adequaat worden behandeld. De effectiviteit van de behandeling kan variëren en hangt sterk af van de frequentie van opvolging en de naleving van eventuele aanbevelingen voor levensstijlaanpassingen en medicatie. Regelmatige controle door een arts is cruciaal om herhaling van de aandoening te monitoren en om eventuele onderliggende aandoeningen tijdig te behandelen.

Complicaties: Hart- en vaataandoeningen

Xanthelasma kan soms een signaal zijn van een toekomstige kransslagaderziekte. Veel patiënten met xanthelasma palpebrarum roken, lijden aan centrale obesitas (zwaarlijvigheid), en/of hebben een hoge bloeddruk (hypertensie), suikerziekte (diabetes) en dyslipidemie. Dit zijn belangrijke risicofactoren voor een coronaire hartziekte (aandoening van de kransslagaders).

Preventie

Preventie van xanthelasma richt zich voornamelijk op het beheersen van risicofactoren zoals verhoogd cholesterolgehalte en andere metabole stoornissen. Hier zijn enkele belangrijke preventieve maatregelen:

• Gezonde voeding: Het handhaven van een voedingspatroon dat laag is in verzadigde vetten en cholesterol kan helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van xanthelasma. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels, gezonde vetten (zoals omega-3-vetzuren) en antioxidanten kunnen bijdragen aan een gezond cholesterolniveau.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Het bevorderen van een actieve levensstijl helpt bij het reguleren van cholesterolgehalte en het bevorderen van een algemeen goede gezondheid, wat het risico op het ontwikkelen van xanthelasma kan verminderen.
• Medische controles: Regelmatige medische controles en bloedonderzoeken zijn belangrijk om verhoogde cholesterolniveaus en andere risicofactoren tijdig op te sporen en te behandelen.
• Roken en alcoholgebruik vermijden: Vermijden van roken en overmatig alcoholgebruik kan bijdragen aan het handhaven van een gezond cholesterolniveau en het verlagen van het risico op xanthelasma.
• Behandeling van onderliggende aandoeningen: Het adequaat beheren van aandoeningen zoals diabetes, hypertensie en andere metabole stoornissen kan helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van xanthelasma en andere gerelateerde gezondheidsproblemen.

Door het implementeren van deze preventieve maatregelen kan het risico op de ontwikkeling van xanthelasma worden verminderd en kan de algemene gezondheid worden bevorderd.

Lees verder

• Cholesterol: LDL (slechte) en HDL (goede) cholesterolwaarden