Cholesterol: LDL (slechte) en HDL (goede) cholesterolwaarden

Cholesterol is een wasachtige, vetachtige substantie die in alle cellen van het lichaam voorkomt. Het wordt aangetroffen in voedingsmiddelen zoals vlees en zuivelproducten, en wordt ook door de lever geproduceerd. Cholesterol is niet oplosbaar in bloed, dus het wordt door eiwitten, bekend als lipoproteïnen, naar de lichaamsdelen gebracht die het nodig hebben. Er zijn twee hoofdtypen lipoproteïnen die cholesterol door het lichaam vervoeren: lipoproteïnen met lage dichtheid (LDL) en lipoproteïnen met hoge dichtheid (HDL). Hoewel cholesterol essentieel is voor de normale werking van het lichaam, kan een te hoog cholesterolgehalte in het bloed het risico op coronaire hartziekte verhogen.

• Hoofdtypen cholesterol
• LDL
• HDL
• Risicofactoren voor verhoogd LDL-cholesterol
• Diagnose en onderzoeken
• Diagnostische criteria bij volwassenen
• Diagnostische criteria bij kinderen
• Bloedonderzoek
• Behandeling voor een hoog cholesterolniveau
• Gezonde levensstijl
• Medicatie
• Aferese
• Supplementen en cholesterol

Hoofdtypen cholesterol

Cholesterol reist door het bloed via lipoproteïnen. Er zijn twee belangrijke typen lipoproteïnen die verantwoordelijk zijn voor het transport van cholesterol: LDL en HDL.

LDL

LDL, vaak aangeduid als 'slechte cholesterol', staat voor lipoproteïnen met lage dichtheid (low-density lipoproteins). Een hoog LDL-niveau kan leiden tot een ophoping van cholesterol in de bloedvaten. LDL is een complex van lipoproteïne met een kern van cholesterol. Als het LDL-gehalte in het bloed te hoog is, kan dit bijdragen aan de vorming van plaque in de bloedvaten, een aandoening die bekend staat als atherosclerose (slagaderverkalking). Deze plaque kan de bloedvaten vernauwen en verharden, wat de bloedstroom naar het hart kan beperken. Dit verhoogt het risico op coronaire hartziekte, wat kan leiden tot angina pectoris (pijn op de borst) of een hartaanval.

HDL

HDL, oftewel 'goede cholesterol', staat voor lipoproteïnen met hoge dichtheid (high-density lipoproteins). HDL helpt bij het verwijderen van cholesterol uit de bloedvaten door het terug te brengen naar de lever, waar het wordt afgebroken. Een hoog HDL-niveau is gunstig voor de gezondheid omdat het helpt om LDL-cholesterol uit het bloed te verwijderen.

Risicofactoren voor verhoogd LDL-cholesterol

Verschillende factoren kunnen bijdragen aan een verhoogd LDL-cholesterolniveau:

• Medische aandoeningen: Bepaalde ziekten kunnen het LDL-niveau verhogen, zoals:
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• chronische leveraandoeningen
• chronische nierziekten
• hypothyreoïdie (traag werkende schildklier) (hypothyreoïdie)
• hiv / aids
• Fysieke activiteit: Een gebrek aan lichaamsbeweging kan leiden tot gewichtstoename, wat het LDL-niveau kan verhogen.
• Genetica: Genetische factoren spelen een rol in de hoeveelheid cholesterol die het lichaam aanmaakt. Familiaire hypercholesterolemie is een erfelijke aandoening die leidt tot een verhoogd cholesterolgehalte. Familiaire hypercholesterolemie is een voorbeeld van een erfelijke vorm van verhoogd cholesterol.
• Geslacht en etniciteit: Er zijn aanwijzingen dat bepaalde etnische groepen, zoals Afrikaanse Amerikanen, doorgaans hogere LDL- en HDL-cholesterolwaarden hebben dan andere groepen.
• Gewicht: Bij overgewicht is het LDL-niveau vaak verhoogd en het HDL-niveau vaak verlaagd. Het totale cholesterolgehalte kan ook verhoogd zijn.
• Leeftijd en geslacht: Naarmate mensen ouder worden, stijgt vaak het cholesterolgehalte. Vrouwen hebben doorgaans een lager totaal cholesterolgehalte dan mannen van dezelfde leeftijd tot aan de menopauze. Na de menopauze kan het LDL-niveau bij vrouwen toenemen.
• Medicijnen: Bepaalde geneesmiddelen, zoals corticosteroïden, sommige bloeddrukmedicijnen en HIV-medicijnen, kunnen het LDL-niveau verhogen.
• Roken: Roken verlaagt het HDL-cholesterol en verhoogt het LDL-cholesterol. Dit verhoogt het risico op hartziekten aanzienlijk. Roken beschadigt de bloedvaten en bevordert de verharding ervan.
• Voeding: Het consumeren van verzadigde vetten, transvetten en alcohol kan bijdragen aan een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed.

Diagnose en onderzoeken

Bij LDL-cholesterol geldt dat lagere niveaus beter zijn omdat een hoog LDL-niveau het risico op hart- en vaatziekten verhoogt.

Diagnostische criteria bij volwassenen

HDL-cholesterolniveau (goede cholesterol)
HDL-niveaus moeten zo hoog mogelijk zijn om het risico op hartziekten te verminderen.

• minder dan 40 mg/dL: een belangrijke risicofactor voor hartaandoeningen
• 41 mg/dL - 59 mg/dL: verhoogd risico
• 60 mg/dL of hoger: optimaal

LDL-cholesterolniveau (slechte cholesterol)

• minder dan 100 mg/dL: optimaal
• 100-129 mg/dL: bijna optimaal
• 130-159 mg/dL: verhoogd risico
• 160-189 mg/dL: hoog
• 190 mg/dL en hoger: zeer hoog

Totaal cholesterolniveau

• minder dan 200 mg/dL: optimaal
• 200-239 mg/dL: verhoogd risico
• 240 mg/dL en hoger: te hoog

Diagnostische criteria bij kinderen

LDL-cholesterolniveau

• minder dan 110 mg/dL: optimaal
• 110-129 mg/dL: verhoogd risico
• 130 mg/dL en hoger: te hoog

Totaal cholesterolniveau

• minder dan 170 mg/dL: optimaal
• 170-199 mg/dL: verhoogd risico
• 200 mg/dL en hoger: te hoog

Bloedonderzoek

Een bloedtest meet de cholesterolwaarden in het bloed, inclusief het LDL-niveau. Dit bloedonderzoek wordt uitgevoerd op basis van leeftijd, risicofactoren en familiegeschiedenis. Het wordt aanbevolen om het eerste cholesterolonderzoek bij kinderen tussen de negen en elf jaar uit te voeren. Na dit eerste onderzoek is het doorgaans nodig om om de vijf jaar een nieuw onderzoek te doen, tenzij er een familiegeschiedenis van hoge cholesterolwaarden of hart- en vaatziekten is. In dat geval is jaarlijks of om de twee jaar een nieuw onderzoek nodig. Jongvolwassenen vanaf twintig jaar zouden ook elke vijf jaar een cholesteroltest moeten ondergaan. Mannen van 45 tot 65 jaar en vrouwen van 55 tot 65 jaar hebben elk jaar of om de twee jaar een bloedonderzoek nodig.

Behandeling voor een hoog cholesterolniveau

Het verlagen van het LDL-cholesterolgehalte kan worden bereikt door een gezonde levensstijl, medicatie en, indien nodig, aferese.

Gezonde levensstijl

Alcoholinname beperken
Overmatige alcoholconsumptie kan het cholesterol- en triglycerideniveau verhogen. Het is daarom aan te raden de alcoholinname te beperken.

Hartgezond eten
Een hartgezonde voeding beperkt de inname van verzadigde vetten, transvetten en zout. Een diëtist kan helpen bij het opstellen van een geschikt voedingsplan. Vermijd voedingsmiddelen zoals kaas, vet vlees en romige desserts. Focus op mager vlees, schaal- en schelpdieren, vetvrije of magere melkproducten, volkorenproducten, fruit, groenten, olijfolie, noten en havermout.

Gewichtscontrole
Bij overgewicht is het belangrijk om af te vallen, wat kan bijdragen aan het verlagen van het LDL-cholesterolgehalte.

Fysieke activiteit
Regelmatige lichaamsbeweging (minimaal dertig minuten per dag) is essentieel om een gezond cholesterolniveau te behouden.

Stoppen met roken
Roken beschadigt de bloedvaten en verhoogt het risico op hartziekten. Het stoppen met roken kan het cholesterolniveau verbeteren en de algehele gezondheid bevorderen.

Medicatie

Vaak is alleen het aanpassen van de levensstijl niet voldoende om het cholesterolniveau te verlagen. Er zijn verschillende cholesterolverlagende geneesmiddelen beschikbaar, waaronder statines. Deze medicijnen werken op verschillende manieren en kunnen diverse bijwerkingen hebben. De arts bepaalt welke medicatie het meest geschikt is voor de patiënt. Naast medicatie blijft een gezonde levensstijl belangrijk.

Aferese

Bij sommige patiënten met familiale hypercholesterolemie wordt lipoproteïne-aferese toegepast. Tijdens deze behandeling wordt een filtertoestel gebruikt om LDL-cholesterol uit het bloed te verwijderen, waarna het gezuiverde bloed weer aan de patiënt wordt teruggegeven.

Supplementen en cholesterol

Er zijn supplementen op de markt waarvan wordt beweerd dat ze het cholesterolgehalte kunnen verlagen, zoals rode gist rijst, lijnzaad en knoflook. Tot augustus 2024 is er geen wetenschappelijk bewijs dat deze supplementen effectief zijn in het verlagen van cholesterol. Bovendien kunnen supplementen bijwerkingen en interacties met medicijnen veroorzaken. Het is belangrijk om een arts te raadplegen voordat u begint met het gebruik van supplementen.

Lees verder

• Statines: Medicatie om LDL-cholesterol in bloed te verlagen
• Familiaire hypercholesterolemie: Verhoogd cholesterolgehalte