Cholesterol: LDL (slechte) en HDL (goede) cholesterolwaarden

Cholesterol is een wasachtige, vetachtige substantie die zich in alle cellen in het lichaam bevindt. Cholesterol zit in sommige voedingsmiddelen, zoals vlees en zuivelproducten. Ook de lever maakt cholesterol aan. Cholesterol is niet oplosbaar in bloed, dus eiwitten dragen het naar lichaamsgebieden die het nodig hebben. Deze dragers zijn gekend als ‘lipoproteïnen’. Twee soorten lipoproteïnen dragen cholesterol van en naar cellen: met een lage dichtheid (LDL) en met een hoge dichtheid (HDL). Het lichaam heeft cholesterol nodig om goed te werken. Een te hoog cholesterolgehalte in het bloed verhoogt echter de kans op het krijgen van een coronaire hartziekte.

• Hoofdtypen cholesterol
• LDL
• HDL
• Risicofactoren van te veel slechte cholesterol
• Diagnose en onderzoeken
• Diagnostisch criterium bij volwassenen
• Diagnostisch criterium bij kinderen
• Bloedonderzoek
• Behandeling voor te hoog cholesterolniveau
• Gezonde levensstijl
• Medicatie
• Aferese
• Oppassen met supplementen bij te hoog cholesterolgehalte

Hoofdtypen cholesterol

Cholesterol reist door het bloed via speciale eiwitten, de lipoproteïnen. Twee soorten lipoproteïnen dragen cholesterol door het hele lichaam met name LDL en HDL

LDL

LDL, ook bekend als de ‘slechte cholesterol’ staat voor lipoproteïnen met een lage dichtheid (low-density lipoproteins). Hierbij is het LDL-niveau hoog wat leidt tot een opeenhoping van cholesterol in de bloedvaten. LDL is een microscopische klodder opgebouwd uit een buitenrand van lipoproteïne en een cholesterolcentrum.

Als een patiënt een hoog LDL-gehalte heeft, is bij hem te veel LDL-cholesterol in het bloed aanwezig. Dit extra LDL vormt, samen met andere stoffen, plaque (opbouw van vetachtige stoffen aan de binnenkant van de bloedvaten) wat leidt tot atherosclerose (slagaderverkalking). Een coronaire hartziekte (aandoening aan kransslagaders) vindt plaats wanneer de opbouw van plaque zich in de aderen van het hart bevindt. Hierdoor verharden en vernauwen de slagaders, waardoor de bloedstroom naar het hart vertraagd of geremd is. Het bloed transporteert zuurstof naar het hart. Zonder voldoende bloed heeft het hart niet genoeg zuurstof. Onvoldoende bloed naar het hart resulteert in angina pectoris (pijn op de borst, teken van een hartaanval). Wanneer de bloedstroom volledig geblokkeerd is, krijgt de patiënt een hartaanval.

HDL

HDL, ook bekend als de ‘goede cholesterol’, staat voor lipoproteïnen met een hoge dichtheid (high-density lipoproteins). Hierbij wordt cholesterol uit andere lichaamsdelen teruggevoerd naar de lever. De lever verwijdert vervolgens de cholesterol uit het lichaam.

Risicofactoren van te veel slechte cholesterol

Een aantal omgevingsfactoren beïnvloeden het LDL-niveau.

• andere medische aandoeningen: Andere ziekten verhogen mogelijk het LDL-niveau, zoals:
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een chronische leveraandoening
• een chronische nierziekte
• een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• hiv / aids
• fysieke activiteit: Een gebrek aan lichaamsbeweging leidt mogelijk tot een gewichtstoename, waardoor de LDL-waarde stijgt
• genetica: Genetische factoren bepalen voor een deel hoeveel cholesterol het lichaam aanmaakt. Een hoog cholesterolgehalte is soms familiair bepaald. Familiaire hypercholesterolemie is bijvoorbeeld een erfelijke vorm van een verhoogd cholesterolgehalte.
• geslacht: Bepaalde rassen hebben mogelijk een verhoogd risico op een hoog cholesterolgehalte in het bloed. Afrikaanse Amerikanen hebben bijvoorbeeld doorgaans hogere HDL- en LDL-cholesterolwaarden dan blanken.
• gewicht: Bij overgewicht is het LDL-niveau vaak verhoogd, het HDL-niveau verlaagd en het e totale cholesterolgehalte verhoogd.
• leeftijd en geslacht: Naarmate vrouwen en mannen verouderen, stijgt het cholesterolgehalte. Vrouwen die nog niet in de menopauze vertoeven, hebben een lager totaal cholesterolgehalte dan mannen van dezelfde leeftijd. Na de menopauze nemen de LDL-niveaus van vrouwen vaak toe.
• medicijnen: Bepaalde geneesmiddelen verhogen het LDL-niveau zoals corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), bepaalde bloeddrukgeneesmiddelen en hiv-/aidsmedicijnen.
• roken: Het roken van sigaretten verlaagt de HDL-cholesterolwaarde. HDL helpt om LDL uit het bloedvaten te verwijderen. Als de patiënt minder HDL heeft, heeft hij vaak een hoger LDL-niveau.
• voeding: Verzadigde vetten, transvetten en alcohol dragen bij aan een stijgend cholesterolgehalte in het bloed

Diagnose en onderzoeken

Bij LDL-cholesterol zijn lagere aantallen beter, omdat een hoog LDL-niveau het risico op coronaire hartziekte en gerelateerde problemen verhoogt.

Diagnostisch criterium bij volwassenen

HDL-cholesterolniveau (goede cholesterol)
HDL-niveaus moeten zo hoog mogelijk gehouden worden.

• minder dan 40 mg / dL: een belangrijke risicofactor voor hartaandoeningen
• 41 mg-59 mg / dL: gevarenzone laag
• 60 mg / dL of hoger: optimale waarde

LDL-cholesterolniveau (slechte cholesterol)

• minder dan 100 mg / dL: optimale waarde
• 100-129mg / dL: dichtbij optimaal / boven optimaal
• 130-159 mg / dL: gevarenzone hoog
• 160-189 mg / dL: hoog
• 190 mg / dL en hoger: heel hoog

Totaal cholesterolniveau

• 200 mg / dL: optimaal
• 200-239 mg / dL: gevarenzone hoog
• 240 mg / dL en hoger: te hoog

Diagnostisch criterium bij kinderen

LDL-cholesterolniveau

• minder dan 110 mg / dL: optimaal
• 110-129 mg / dL: gevarenzone hoog
• 130 mg / dL: te hoog

Totaal cholesterolniveau

• minder dan 170 mg / dL: optimaal
• 200-199 / dL: gevarenzone hoog
• 200 mg / dL: te hoog

Bloedonderzoek

Een bloedtest meet de cholesterolwaarden in het bloed, inclusief het LDL-niveau. Dit bloedonderzoek voert de arts uit op basis van de leeftijd, de risicofactoren en de familiegeschiedenis van de patiënt. Doorgaans is het aanbevolen om het bloedonderzoek voor het eerst uit te voeren bij kinderen tussen de negen en elf jaar uit. Daarna is om de vijf jaar een nieuw onderzoek nodig, tenzij een familiegeschiedenis van een hoog cholesterolgehalte in het bloed aanwezig is of familieleden reeds een hartaanval of beroerte gehad hebben. Bij deze risicofactoren is bij kinderen om de twee jaar een nieuw onderzoek vereist. Jongvolwassenen vanaf twintigjarige leeftijd hebben ook om de vijf jaar een nieuw onderzoek nodig. Mannen van 45 tot 65 jaar en vrouwen in de leeftijd van 55 tot 65 jaar hebben voorts elk jaar of om de twee jaar een bloedonderzoek nodig.

Behandeling voor te hoog cholesterolniveau

Het LDL-cholesterolgehalte verlagen is mogelijk via een gezonde levensstijl, medicatie en een aferese.

Gezonde levensstijl

Alcoholinname beperken
Te veel alcohol in het lichaam verhoogt het cholesterolgehalte en de niveaus van triglyceriden (een soort vet in het bloed). Daarom beperken mensen best de inname van alcohol.

Hartgezond eten
Een hartgezonde voeding beperkt de hoeveelheid verzadigde vetten, transvetten en zout. Een voedingsdeskundige helpt bij het opstellen van een goed voedingsplan. Kaas, vet vlees en zuiveldesserts zijn meestal uit den boze. Goede voedingsmiddelen zijn mager vlees; schaal- en schelpdieren; vetvrije of magere melk, kaas en yoghurt; volkoren; en fruit en groenten, olijfolie, noten en havermout.

Gewichtscontrole
Als de patiënt te zwaar is, is het nodig om af te vallen zodat ook het LDL-cholesterolgehalte verlaagt.

Fysieke activiteit
Regelmatige lichaamsbeweging (minimaal dertig minuten per dag) is nodig.

Stoppen met roken
Roken beschadigt de bloedvaten, versnelt de verharding van de bloedvaten en verhoogt het risico op hartaandoeningen aanzienlijk. Het is dan ook aangewezen om de stoppen met roken.

Medicatie

Meestal is het wijzigen van de levensstijl alleen niet voldoende om de cholesterolwaarde te verlagen. Diverse cholesterolverlagende geneesmiddelen zijn beschikbaar, waaronder statines. De medicijnen werken op verschillende manieren en hebben mogelijk verschillende bijwerkingen. De arts bepaalt welke medicatie het meest geschikt is voor de patiënt en enkel hij zet indien nodig andere geneesmiddelen in. Naast de medicatie is een gezonde levensstijl nodig.

Aferese

Sommige patiënten met familiale hypercholesterolemie krijgen een lipoproteïne-aferese behandeling. Hierbij gebruikt de arts een filtertoestel om LDL-cholesterol uit het bloed te verwijderen. Vervolgens geeft het apparaat de rest van het bloed terug aan de patiënt.

Oppassen met supplementen bij te hoog cholesterolgehalte

Op de markt zijn supplementen verkrijgbaar waarvan de verdelers vermelden dat ze het cholesterolgehalte verlagen, zoals bijvoorbeeld rode gistrijst, lijnzaad en knoflook. Een wetenschappelijk bewezen werkzaam supplement is anno oktober 2020 niet gevonden. Daarnaast veroorzaken supplementen soms bijwerkingen en interacties met medicijnen. Het is bijgevolg belangrijk om de arts te contacteren alvorens te starten met het gebruik van supplementen.

Lees verder

• Statines: Medicatie om LDL-cholesterol in bloed te verlagen
• Familiaire hypercholesterolemie: Verhoogd cholesterolgehalte