Statines: Medicatie om LDL-cholesterol in bloed te verlagen

Statines, ook gekend als "HMG-CoA reductaseremmers", zijn een groep van geneesmiddelen die het LDL-cholesterolgehalte in het bloed verlagen. Ze blokkeren namelijk een stof die het lichaam nodig heeft om cholesterol te maken. LDL staat voor low-density lipoproteïne. LDL, wat bekend staat als "slechte cholesterol", vervoert cholesterol in de bloedbaan naar beschadigde bloedvaten en stimuleert de afzetting van cholesterol in de vaatwand. Statines verlagen de productie van LDL in de lever en zijn daarom goed om hart- en vaataandoeningen te voorkomen. Deze zeer veel voorgeschreven medicijnen zijn veelal veilig, al zijn toch enkele bijwerkingen mogelijk.

• Indicatie statines: Hart- en vaataandoeningen voorkomen
• Tegenindicatie statines
• Risicofactoren cardiovasculaire aandoeningen
• Gebruik medicatie voor het verlagen van LDL-cholesterol in het bloed
• Waarschuwingen en interacties cholesterolverlagend geneesmiddel
• Bijwerkingen van statines
• Alternatieven voor geneesmiddelen
• Preventie van hart- en vaatziekten

Indicatie statines: Hart- en vaataandoeningen voorkomen

Een hoog LDL-cholesterolgehalte is potentieel gevaarlijk, omdat de cholesterol zich afzet in de wand van slagaders, wat atherosclerose (aderverkalking) veroorzaakt. Hierdoor ontstaat tevens een verharding en vernauwing van de slagaders (arteriosclerose), wat leidt tot een verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten). Enkele voorbeelden van hart- en vaataandoeningen omvatten:

• Angina pectoris: Scherpe pijn op de borst, veroorzaakt door hart- en vaatziekten.
• Beroerte: Een beroerte is een aandoening waarbij onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen plaatsvindt, met mentale en lichamelijke symptomen tot gevolg.
• Coronaire hartziekten: De bloedtoevoer naar het hart is beperkt.
• Hartaanvallen: Deze vinden plaats als de bloedtoevoer naar het hart plotseling geblokkeerd is.

De arts schrijft daarom statines voor bij patiënten met een hoog LDL-gehalte die:

• reeds gediagnosticeerd zijn met een cardiovasculaire aandoening.
• diabetes mellitus (suikerziekte) hebben.
• een mogelijke risicofactor hebben voor het ontwikkelen van een cardiovasculaire aandoening in de komende tien jaar en veranderingen in de levensstijl dit risico niet verlaagd hebben.

Tegenindicatie statines

Voorzichtigheid is geboden bij (mogelijk) zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, want mogelijk staat het gebruik van statines in verband met aangeboren afwijkingen. Cholesterol is namelijk een bouwsteen voor de ontwikkeling van de hersenen, het hart, en de ledematen van het kind. Ook past een patiënt met astma best op met deze medicijnen omdat bij sommige patiënten de aandoening door de medicatie verslechtert. Tot slot is de medicatie niet aanbevolen voor patiënten met sommige leveraandoeningen.

Risicofactoren cardiovasculaire aandoeningen

Risicofactoren voor hart- en vaatziekten en een beroerte zijn:

• diabetes (suikerziekte).
• een familiale geschiedenis van hart- en vaatziekten (vooral op jongere leeftijd).
• een hoge bloeddruk (hypertensie).
• een hoog cholesterolgehalte in het bloed.
• een oudere leeftijd.
• overgewicht of obesitas.
• roken.
• slechte stress.
• vernauwing van de slagaders in de nek, de armen of de benen (perifeer vaatlijden).
• weinig fysieke inspanning.

Gebruik medicatie voor het verlagen van LDL-cholesterol in het bloed

Statines bestaan in tabletten die de patiënt éénmaal per dag inneemt, het liefst steeds op hetzelfde tijdstip. De meeste patiënten nemen het geneesmiddel in vlak voor ze gaan slapen. De patiënt neemt deze medicijnen levenslang in, want als hij hiermee stopt, stijgt het cholesterolniveau weer binnen een paar weken. Indien de patiënt vergeten is om een dosis in te nemen, hoeft hij geen extra dosis in te nemen. Het is voldoende om deze medicatie weer op hetzelfde tijdstip de volgende dag in te nemen.

Waarschuwingen en interacties cholesterolverlagend geneesmiddel

De patiënt leest altijd de bijsluiter die bij de medicatie zit. Indien hij reeds medicatie, vitaminen of kruidensupplementen gebruikt, bespreekt hij dit met de arts en/of apotheker. Statines interageren namelijk mogelijk met andere geneesmiddelen, waardoor bij een aantal patiënten vervelende bijwerkingen optreden, zoals spierschade. Het is daarnaast geen goed idee om statines in te nemen met pompelmoessap.

Bijwerkingen van statines

Statines zijn voor de meeste patiënten zeer veilig. Enkele milde bijwerkingen zijn maagklachten, hoofdpijn, een rode neus of een ziek gevoel. In zeer zeldzame gevallen ontstaan ernstige bijwerkingen, zoals rhabdomyolyse (aftakeling van de spiercellen) met als gevolg nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie). Ook permanente pijn in de dijen, schouders, bovenarmen en/of lagere rug en borsten (borstpijn: gevoelige borsten) is mogelijk. Deze potentieel gevaarlijke bijwerkingen ontwikkelen zich slechts bij 1 op de 10.000 patiënten die statines nemen. In het Australische tijdschrift "Drugs & Aging" verscheen in maart 2017 een wetenschappelijke studie waaruit blijkt dat oudere vrouwen die statines nemen om het cholesterolgehalte te verlagen, een aanzienlijk hoger risico lopen op het ontwikkelen van diabetes (suikerziekte).

Alternatieven voor geneesmiddelen

Wanneer de patiënt het risico loopt om hart- en vaatziekten te ontwikkelen in de nabije toekomst, is een andere levensstijl vereist. De arts biedt dan veelal deze tips aan voordat hij medicatie voorschrijft. Een gezonde levensstijl houdt in dat de patiënt beperkt alcohol gebruikt, een gezond gewicht nastreeft, een gezonde en evenwichtige voeding eet, regelmatige fysieke inspanningen levert en stopt met roken. Statines zijn aanbevolen indien deze maatregelen niet helpen.

Preventie van hart- en vaatziekten

Naast het gebruik van statines zijn er verschillende preventieve maatregelen die kunnen helpen bij het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten:

Gezonde voeding

Een dieet rijk aan fruit, groenten, volle granen en magere eiwitten kan bijdragen aan het verlagen van LDL-cholesterol en het bevorderen van de hartgezondheid. Vermijd voedingsmiddelen met een hoog verzadigd vet- en transvetgehalte.

Regelmatige lichaamsbeweging

Het regelmatig uitvoeren van fysieke activiteiten, zoals wandelen, fietsen of zwemmen, kan helpen om het cholesterolgehalte te verlagen en het hart te versterken.

Gewicht beheersen

Overgewicht of obesitas verhogen het risico op hart- en vaatziekten. Het handhaven van een gezond gewicht door een combinatie van dieet en lichaamsbeweging is essentieel.

Stoppen met roken

Roken beschadigt de bloedvaten en verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Het stoppen met roken kan de hartgezondheid aanzienlijk verbeteren.

Beheersing van stress

Chronische stress kan bijdragen aan hoge bloeddruk en andere risicofactoren voor hartziekten. Het is belangrijk om technieken voor stressbeheer te integreren in het dagelijks leven.

Regelmatige medische controle

Regelmatige controles bij de arts kunnen helpen om risicofactoren vroegtijdig op te sporen en te beheren, en om de effectiviteit van behandelingen te monitoren.

Lees verder

• Cholesterol: LDL (slechte) en HDL (goede) cholesterolwaarden