Hartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hart

Een hartaanval, ook wel een hartinfarct of coronaire trombose genoemd, is een ernstige en potentieel levensbedreigende aandoening. Een hartaanval treedt op wanneer de bloedtoevoer naar het hart wordt belemmerd door een verstopping in de kransslagaders, wat kan leiden tot blijvende schade aan de hartspier. De symptomen van een verminderde bloedstroom naar het hart variëren, maar pijn op de borst is vaak het meest herkenbare teken. Andere symptomen zijn benauwdheid, kortademigheid en duizeligheid. Onmiddellijke medische hulp is cruciaal. Na stabilisatie van de patiënt zullen verdere onderzoeken en behandelingen volgen. De prognose hangt af van het type hartaanval en de ernst ervan. Complicaties kunnen op korte en lange termijn optreden. Een gezonde levensstijl kan het risico op een hartinfarct verkleinen, hoewel het niet altijd volledig te voorkomen is.

• Terminologie
• Oorzaken: Beperkte bloedstroom naar het hart
• Risicofactoren voor verstopping van kransslagaders
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten coronaire hartziekten
• STEMI
• NSTEMI
• Coronaire slagaderspasmen
• Symptomen: Pijn op de borst
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een hartaanval
• Eerste zorgen
• Latere behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Onmiddellijke complicaties
• Latere complicaties
• Preventie van een hartaanval

Terminologie

Een hartstilstand verschilt van een hartaanval. Bij een hartstilstand stopt het hart abrupt met pompen, waardoor de bloedcirculatie stilvalt. Dit kan soms het gevolg zijn van een hartaanval.

Oorzaken: Beperkte bloedstroom naar het hart

De kransslagaders zijn verantwoordelijk voor het aanvoeren van bloed naar het hart, wat essentieel is voor een goede hartfunctie. Een hartaanval ontstaat wanneer een verstopping in de kransslagaders de bloedstroom naar het hart belemmert. Deze verstopping ontstaat vaak door de ophoping van vet, cholesterol en andere stoffen, die afzettingen of plaques vormen in de bloedvaten (atheromatose). Na verloop van tijd kunnen deze plaques beschadigen, wat leidt tot de afgifte van bloedplaatjes die bloedstolling bevorderen. Deze bloedplaatjes kunnen zich rond een plaque verzamelen en de bloedstroom blokkeren, wat leidt tot schade aan de hartspier. De ernst van de schade is afhankelijk van de grootte van de blokkade. Een grotere blokkade kan meer schade veroorzaken aan het hart.

Risicofactoren voor verstopping van kransslagaders

Aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen verhogen de kans op een hartaanval, zoals:

• Angina pectoris: Pijn op de borst veroorzaakt door zuurstofgebrek of onvoldoende bloedtoevoer naar het hart.
• Diabetes mellitus (suikerziekte) of hoge bloedsuikerspiegel (hyperglykemie)
• Een familiegeschiedenis van hartziekten
• Hiv-infectie
• Een hoge bloeddruk (hypertensie)
• Een hoog cholesterolgehalte
• Een geschiedenis van pre-eclampsie tijdens de zwangerschap
• Een eerdere hartaanval
• Endometriose (pijn rondom de menstruatieperiode bij vrouwen)
• Hartchirurgie
• Polycysteus ovarium syndroom (hormonale veranderingen)

Omgevingsfactoren

Bepaalde omgevingsfactoren kunnen het risico op een hartinfarct verhogen, zoals:

• Alcoholmisbruik
• Oudere leeftijd (ouder dan 55 jaar)
• Een ongezond dieet, met name een dieet rijk aan trans- of verzadigde vetten
• Genetische factoren
• Het gebruik van illegale drugs zoals cocaïne en amfetaminen (drugsmisbruik)
• Obesitas of overgewicht
• Stress
• Tabaksroken
• Onvoldoende lichaamsbeweging

Soorten coronaire hartziekten

Er zijn drie hoofdtypen van coronaire hartziekten die kunnen leiden tot een hartaanval:

• ST-segment elevatie myocardinfarct (STEMI)
• Non-ST-segment-elevatie-myocardiaal infarct (NSTEMI)
• Coronaire slagaderspasmen

STEMI

Een STEMI-hartaanval is ernstig en vereist onmiddellijke medische aandacht. Bij deze vorm is de kransslagader volledig geblokkeerd, waardoor een groot deel van het hart geen bloed meer ontvangt. Dit leidt tot uitgebreide schade aan de hartspier en kan uiteindelijk leiden tot hartstilstand.

NSTEMI

NSTEMI-hartaanvallen worden veroorzaakt door een gedeeltelijke blokkade van de kransslagader, wat leidt tot een ernstige belemmering van de bloedstroom. Hoewel deze vorm minder ernstig lijkt dan STEMI, kan het ook leiden tot blijvende schade aan het hart.

Coronaire slagaderspasmen

Coronaire slagaderspasmen, soms aangeduid als 'stille hartaanvallen' of ‘instabiele angina’, ontstaan wanneer de kransslagaders samentrekken en tijdelijk de bloedstroom naar het hart blokkeren of verminderen. Deze aanvallen zijn vaak minder ernstig dan STEMI of NSTEMI en veroorzaken doorgaans geen blijvende schade. Echter, ze kunnen een voorbode zijn van ernstigere hartproblemen.

Symptomen: Pijn op de borst

De symptomen van een hartaanval kunnen plotseling optreden. Vrouwen ervaren soms wekenlang subtiele symptomen voordat een hartaanval plaatsvindt. Deze symptomen kunnen constant zijn of in golven komen en kunnen de slaap verstoren, wat leidt tot slaapproblemen. Pijn op de borst is het meest kenmerkende symptoom van een hartaanval. Andere mogelijke symptomen zijn:

• Braken
• Duizeligheid
• Een gevoel van angst of doodsangst
• Een grijsachtige huidskleur
• Klamme huid en zweten (koud zweten)
• Hoesten
• Kortademigheid
• Misselijkheid
• Pijn in de borstkas die uitstraalt naar de nek (nekpijn), de kaak (kaakpijn), de maag (maagpijn) of de rug (rugpijn)
• Pijn op de borst die aanvoelt als druk, benauwdheid of een knijpend gevoel
• Rusteloosheid
• Vermoeidheid (vaak gezien bij vrouwen als een voorteken van een hartaanval)
• Een algemeen gevoel van onwelzijn

De pijn bij een hartaanval is vaak constant en wordt niet verlicht door verandering van houding. Hoewel de pijn soms fluctueert, is deze doorgaans aanhoudend.

Diagnose en onderzoeken

Na stabilisatie van de patiënt wordt het type hartaanval vastgesteld door middel van verschillende onderzoeken. Dit omvat meestal een ECG (elektrocardiografie), een test op hartenzymen en een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas).

Behandeling van een hartaanval

Eerste zorgen

Een patiënt met een hartaanval heeft onmiddellijke medische hulp nodig. EHBO voor de behandeling van een hartaanval is cruciaal. De levensreddende reanimatie omvat manuele borstcompressies en het gebruik van een defibrillator. De onmiddellijke professionele medische behandeling bestaat uit:

• Aspirine om de bloedstolling te verminderen en verdere trombose te voorkomen
• Pijnbestrijding om de pijn op de borst te verlichten
• Nitroglycerine om de bloedvaten te verwijden en de bloedstroom naar het hart te verbeteren
• Zuurstoftherapie om de zuurstoftoevoer naar het hart te waarborgen

Na de initiële zorg bepaalt de arts het type hartaanval en de verdere behandeling die nodig is om de bloedstroom te herstellen en schade aan het hart te minimaliseren.

Latere behandeling

Medicatie
Afhankelijk van de ernst van de hartaanval en de onderliggende coronaire hartziekte, kan de arts verschillende medicaties voorschrijven:

• Bètablokkers: Verminderen de belasting van het hart en helpen pijn op de borst te verlichten door de hartslag te verlagen
• Bloeddrukmedicatie: Helpt de bloeddruk te verlagen en te stabiliseren
• Statines: Verlagen het niveau van lipoproteïne-cholesterol met lage dichtheid (LDL) om de opbouw van plaques te verminderen
• Trombolytische geneesmiddelen (trombolytica): Helpen bloedstolsels op te lossen die de bloedstroom naar het hart blokkeren

Percutane coronaire interventie
In sommige gevallen voert de arts een percutane coronaire interventie (PCI) uit. Bij deze procedure wordt een dunne buis, of katheter, in de vernauwde of geblokkeerde kransslagader ingebracht. Het uiteinde van de katheter wordt opgeblazen, waardoor de slagader wordt opgerekt en de bloedstroom wordt hersteld. Vaak wordt een stent geplaatst om te voorkomen dat de slagader opnieuw blokkeert.

Chirurgie
Bij ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn. Het meest voorkomende type is de kransslagaderbypass, waarbij een gezond bloedvat van een ander deel van het lichaam wordt genomen en naar de geblokkeerde slagader wordt omgeleid. Hierdoor kan het bloed de blokkade omzeilen en het hart bereiken.

Hartrevalidatie
Na een hartaanval is vaak hartrevalidatie noodzakelijk. Dit programma helpt patiënten een gezonde levensstijl te ontwikkelen, wat het risico op een nieuwe hartaanval verkleint. Het omvat meestal veranderingen in dieet en lichaamsbeweging, en kan ook psychologische ondersteuning bieden.

Opvolging
Na de acute fase van een hartaanval volgt de arts de patiënt gedurende enkele maanden op. Dit is essentieel om eventuele complicaties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Prognose

De prognose na een hartaanval varieert afhankelijk van het type hartaanval, de ernst ervan en de ontvangen behandeling. Bij een minder ernstige hartaanval kan een patiënt binnen een week zijn dagelijkse activiteiten hervatten. Bij ernstigere gevallen kan het herstel maanden duren. Autorijden is meestal weer mogelijk na vier weken, tenzij de hartaanval ernstig was. Vrouwen hebben een verhoogd risico om aan een hartaanval te overlijden door vaak subtielere symptomen of 'stille' hartaanvallen, wat vroegtijdige diagnose bemoeilijkt.

Complicaties

Onmiddellijke complicaties

Aritmieën
Aritmieën verwijzen naar afwijkingen in het hartritme. Deze kunnen variëren van te snelle (tachycardie) tot te trage (bradycardie) hartritmes. Aritmieën kunnen optreden doordat het hart beschadigd is door een hartaanval of door de gevolgen van het verminderde bloedtoevoer naar het hart. Ernstige aritmieën kunnen leiden tot een verminderd hartvermogen en zelfs plotselinge hartdood als ze niet adequaat worden behandeld.

Cardiogene shock
Cardiogene shock is een ernstige toestand waarbij het hart onvoldoende bloed kan rondpompen om de vitale organen van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien. Dit kan leiden tot een plotselinge daling van de bloeddruk en symptomen zoals verwarring, zwakte en snelle ademhaling. Het vereist onmiddellijke medische interventie om de bloedcirculatie te herstellen en de vitale functies te stabiliseren.

Diepe veneuze trombose (DVT)
Diepe veneuze trombose houdt in dat er bloedstolsels ontstaan in de diepe aderen van de benen of het bekkengebied. Dit kan leiden tot pijn, zwelling en roodheid in het getroffen gebied. Als een bloedstolsel loskomt en naar de longen reist, kan het een levensbedreigende longembolie veroorzaken. Preventieve maatregelen en tijdige behandeling zijn cruciaal om deze complicatie te voorkomen.

Hypoxemie
Hypoxemie is een aandoening waarbij het zuurstofniveau in het bloed te laag is. Dit kan optreden als gevolg van verminderde longfunctie of een slechte zuurstofopname door het bloed. Symptomen kunnen kortademigheid, cyanose (blauwe verkleuring van huid en lippen) en verwarring zijn. Adequate zuurstoftherapie is noodzakelijk om de zuurstofniveaus te herstellen en de schade te beperken.

Longoedeem
Longoedeem treedt op wanneer zich vocht ophoopt in en rond de longen, wat ademhalingsproblemen en een gevoel van verstikking kan veroorzaken. Dit kan het gevolg zijn van hartfalen of een ernstig verstoorde bloedcirculatie. Behandeling kan bestaan uit diuretica (plaspillen) en andere medicijnen om de vochtophoping te verminderen.

Myocardiale ruptuur
Myocardiale ruptuur is een ernstige complicatie waarbij de hartwand scheurt als gevolg van de schade door een hartaanval. Dit kan leiden tot acute hartfalen en vereist onmiddellijke chirurgische ingreep om de beschadigde hartwand te herstellen en de bloedcirculatie te stabiliseren.

Ventriculair aneurysma
Een ventriculair aneurysma is een uitstulping van de wand van een hartkamer die zich kan ontwikkelen na een hartaanval. Dit kan leiden tot een verminderde hartfunctie en ritmestoornissen. Behandeling kan chirurgisch zijn om het aneurysma te herstellen en verdere complicaties te voorkomen.

Latere complicaties

Aneurysma
Na een hartaanval kan littekenweefsel zich vormen op de beschadigde hartwand, wat kan leiden tot de vorming van een aneurysma. Dit kan resulteren in een verminderde hartfunctie, lage bloeddruk (hypotensie) en hartritmestoornissen. Regelmatige controle en mogelijk chirurgische ingrepen zijn nodig om deze complicatie te beheersen.

Angina
Angina pectoris, of pijn op de borst, kan optreden wanneer het hart niet voldoende zuurstof krijgt. Dit kan een teken zijn van verdere vernauwing of blokkade van de kransslagaders. Medicatie en veranderingen in levensstijl kunnen helpen om de symptomen te verlichten en toekomstige hartproblemen te voorkomen.

Congestief hartfalen
Congestief hartfalen treedt op wanneer het hart niet in staat is om efficiënt bloed rond te pompen, wat leidt tot symptomen zoals vermoeidheid, kortademigheid en zwelling van de enkels en benen. Behandeling kan bestaan uit medicatie, dieetveranderingen en soms operatieve ingrepen om de hartfunctie te verbeteren.

Depressie
Na een hartaanval ervaren veel patiënten symptomen van depressie, zoals een aanhoudend somber gevoel, verlies van interesse in dagelijkse activiteiten en veranderingen in eet- of slaappatronen. Het is belangrijk om deze symptomen te melden aan een arts voor passende behandeling en ondersteuning.

Oedeem
Oedeem verwijst naar vochtophoping in de enkels, voeten en soms de benen, wat kan leiden tot zwelling. Dit kan worden veroorzaakt door hartfalen of andere complicaties na een hartaanval. Diuretica en andere behandelingen kunnen helpen om het overtollige vocht uit het lichaam te verwijderen.

Pericarditis
Pericarditis is een ontsteking van het hartvlies, de buitenste bekleding van het hart. Dit kan ernstige pijn op de borst veroorzaken en soms gepaard gaan met koorts. Behandeling bestaat vaak uit ontstekingsremmers en soms antibiotica als een infectie de oorzaak is.

Verlies van erectiele functie
Erectiestoornissen kunnen optreden als gevolg van verminderde bloedtoevoer naar de geslachtsorganen of als een psychologische reactie op de stress van een hartaanval. Behandeling kan medicatie en counseling omvatten, afhankelijk van de oorzaak.

Verlies van libido
Een verminderd libido kan optreden bij zowel mannen als vrouwen na een hartaanval, vaak als gevolg van angst, stress of veranderingen in gezondheidstoestand. Psychologische en medische ondersteuning kan helpen bij het herstel van de seksuele gezondheid.

Preventie van een hartaanval

Het risico op een hartaanval kan aanzienlijk worden verminderd door een gezonde levensstijl en het naleven van de volgende preventieve maatregelen:

• Beperk alcoholconsumptie: Overmatige alcoholinname kan bijdragen aan hoge bloeddruk en andere gezondheidsproblemen.
• Houd de bloeddruk op een gezond niveau: Regelmatige controle en het volgen van een gezond dieet en levensstijl zijn cruciaal.
• Behoud gezonde cholesterolwaarden: Dit kan worden bereikt door dieetveranderingen, medicatie en het vermijden van verzadigde vetten.
• Controleer diabetes mellitus: Beheer de bloedsuikerspiegel door dieet, medicatie en regelmatige controles.
• Bereik en behoud een gezond gewicht: Overtollig lichaamsgewicht kan het risico op hartziekten verhogen.
• Vermijd het gebruik van illegale drugs: Deze kunnen de hartgezondheid ernstig beïnvloeden en het risico op een hartaanval verhogen.
• Voer minimaal 150 minuten per week aan lichamelijke activiteit uit: Regelmatige lichaamsbeweging versterkt het hart en verbetert de algehele gezondheid.
• Stop met roken: Roken is een belangrijke risicofactor voor hartziekten en het stoppen kan de gezondheid aanzienlijk verbeteren.
• Verminder stress: Stressmanagement door ontspanningstechnieken of counseling kan bijdragen aan een betere hartgezondheid.
• Consumeer een gezonde en gevarieerde voeding: Eet veel groenten, fruit, volle granen, peulvruchten, noten en vette vis voor optimale hartgezondheid.
• Zorg voor voldoende slaap: Goede slaap is essentieel voor herstel en algehele gezondheid.

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een hartaanval volledig te voorkomen, kunnen bovenstaande maatregelen het risico aanzienlijk verlagen. Het is ook belangrijk om de waarschuwingssignalen van een hartaanval te kennen en snel medische hulp te zoeken voor een effectieve behandeling.

Lees verder

• EHBO bij een hartaanval: Hartmedicatie en/of reanimatie
• Angina pectoris: Pijn op de borst, teken van hartaanval
• Instabiele angina pectoris: Onregelmatige pijn op de borst
• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Hartaanval bij vrouwen: Risicofactoren en symptomen