Hartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hart

Een hartaanval (hartinfarct, coronaire trombose) is een ernstige en potentieel levensbedreigende aandoening. De hartaanval verschijnt wanneer een verstopping in de kransslagaders de bloedtoevoer naar het hart verstoort, waardoor mogelijk blijvende schade ontstaat. De beperkte bloedstroom naar het hart uit zich in diverse symptomen, waarvan pijn op de borst het bekendste teken is. Benauwdheid, kortademigheid en duizeligheid zijn andere klachten van de aandoening. Onmiddellijke medische hulp is vereist. Nadat de patiënt stabiel is, volgen verdere onderzoeken en behandelingen. De prognose is afhankelijk van onder andere het type hartaanval. Verder ontstaan diverse complicaties op korte en lange termijn door een hartaanval. Een gezonde levensstijl verkleint tot slot het risico op een hartinfarct, al is dit niet steeds te voorkomen.

• Terminologie
• Oorzaken: Beperkte bloedstroom naar hart
• Risicofactoren van verstopping van kransslagaders
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten coronaire hartziekten
• STEMI
• NSTEMI
• Coronaire slagaderspasmen
• Symptomen: Pijn op de borst
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hartaanval
• Eerste zorgen
• Latere behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Onmiddellijke complicaties
• Latere complicaties
• Preventie van hartinfarct

Terminologie

Een hartstilstand is niet hetzelfde als een hartaanval. Bij een hartstilstand stopt het hart namelijk abrupt met werken. De bloedcirculatie staat namelijk stil en het hart pompt geen bloed meer rond. Soms ontwikkelt zich wel een hartstilstand als gevolg van een hartaanval.

Oorzaken: Beperkte bloedstroom naar hart

De kransslagaders dragen bloed naar het hart, wat nodig is voor een goede hartfunctie. Bij een hartaanval ontstaat een verstopping in de kransslagaders en is de bloedstroom naar het hart beperkt. De verstopping treedt op wanneer vet, cholesterol en andere stoffen zich opstapelen en afzettingen (plaques) vormen in bloedvaten (atheromatose: slagaderverkalking). Na verloop van tijd ontstaat soms schade aan de plaques, waardoor bloedplaatjes vrijgegeven worden. De bloedplaatjes zorgen voor de stolling van het bloed. Ze verzamelen zich rond een plaque en blokkeren uiteindelijk de bloedstroom. Door de belemmerde bloedstroom veroorzaken deze blokkades schade aan de hartspier. De ernst van de schade hangt af van de grootte van de blokkade. Wanneer een belangrijk deel van het hart geen bloed krijgt, zal de schade groter zijn.

Risicofactoren van verstopping van kransslagaders

Aandoeningen

Sommige patiënten zijn mogelijk gevoeliger voor hartaanvallen wanneer ze lijden aan één of meer van de volgende aandoeningen:

• angina pectoris: Dit symptoom veroorzaakt pijn op de borst als gevolg van zuurstofgebrek of een gebrek aan bloedtoevoer naar het hart.
• diabetes mellitus (suikerziekte) of een hoge bloedsuikerspiegel (hyperglykemie)
• een familiegeschiedenis van hartziekten
• een hiv-infectie
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een hoog cholesterolgehalte
• een voorgeschiedenis van pre-eclampsie tijdens de zwangerschap
• een vorige hartaanval
• endometriose (pijn rond de menstruatieperiode bij een vrouw)
• hartchirurgie
• het polycysteus ovarium syndroom (hormonale veranderingen)

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van een hartinfarct:

• alcoholmisbruik
• een oudere leeftijd (ouder dan 55 jaar)
• een slecht voedingspatroon, met name een voeding die rijk is aan trans- of verzadigde vetten
• genetica
• het gebruik van illegale drugs zoals cocaïne en amfetaminen (drugsmisbruik)
• obesitas of overgewicht
• stress
• tabak roken
• weinig lichaamsbeweging

Soorten coronaire hartziekten

Drie soorten coronaire hartziekten (aandoeningen aan kransslagaders) leiden tot een hartaanval:

• ST-segment elevatie myocardinfarct (STEMI)
• non-ST-segment-elevatie-myocardiaal infarct (NSTEMI)
• coronaire slagaderspasmen

STEMI

Een STEMI-hartaanval is ernstig en vereist onmiddellijke aandacht. Bij deze aanvallen is de kransslagader volledig geblokkeerd, zodat een groot deel van het bloed het hart niet bereikt. Dit resulteert in progressieve schade aan de hartspier, waardoor het hart uiteindelijk stopt met werken.

NSTEMI

NSTEMI-hartaanvallen treden op wanneer de kransslagader gedeeltelijk geblokkeerd is en een ernstige belemmering van de bloedstroom aanwezig is. Deze is in principe minder gevaarlijk dan een STEMI-hartaanval, maar veroorzaakt vaak ook blijvende schade.

Coronaire slagaderspasmen

Andere benamingen voor coronaire slagaderspasmen zijn ‘stille hartaanvallen’ of ‘instabiele angina’. Dit soort hartaanval treedt op wanneer de slagaders die verbonden zijn met het hart samentrekken, waardoor de bloedstroom het hart niet kan bereiken of belemmerd is. De symptomen van coronaire slagaderspasmen veroorzaken geen blijvende schade en zijn minder ernstig dan van andere soorten coronaire hartziekten. Soms verwart de arts dit type hartaanval met een minder belangrijke aandoening, zoals indigestie (maagklachten na het eten of drinken). Wel leidt dit type hartaanval sneller tot een ernstiger type hartaanval.

Symptomen: Pijn op de borst

De symptomen van een hartaanval verschijnen meestal plots. Vrouwen ervaren soms reeds enkele weken voortekenen van een hartinfarct. Deze voortekenen zijn constant of komen en gaan, en verstoren soms ook de slaap met slaapproblemen tot gevolg. Pijn op de borst is het meest kenmerkende symptoom van een hartinfarct. Daarnaast treden volgende klachten op:

• braken
• duizeligheid
• een gevoel van angst dat het leven eindigt / doodsangst
• een grijsachtig gezicht
• een klamme huid en een zweterig gevoel (koud zweten)
• hoesten
• kortademigheid
• misselijkheid
• pijn in de borstkas die uitstraalt (uitstralingspijn) naar de nek (nekpijn), de kaak (kaakpijn), de maag (maagpijn) of de rug (rugpijn)
• pijn op de borst: Ongemak, een gevoel van druk, benauwdheid, een knijpend gevoel
• rusteloosheid
• vermoeidheid (komt vaker voor bij vrouwen als voorteken van een hartinfarct)
• zich vreselijk voelen

Een andere positie verlicht de pijn van een hartaanval niet. De pijn die een patiënt voelt is normaal constant, hoewel de pijn soms komt en gaat.

Diagnose en onderzoeken

Nadat de patiënt gestabiliseerd is, volgt een onderzoek naar het soort hartaanval. Hiervoor krijgt de patiënt een ECG (elektrocardiografie: meting van de elektrische activiteit van het hart), een hartenzymtest en een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas).

Behandeling van hartaanval

Eerste zorgen

Een patiënt met een hartaanval heeft onmiddellijke medische hulp nodig. EHBO voor de behandeling van een hartaanval is noodzakelijk. De levensreddende reanimatie bestaat uit manuele borstcompressies en het gebruik van een defibrillator. De onmiddellijke professionele medische behandeling bestaat uit:

• aspirine om verdere bloedstolling te verminderen
• inspanningen om pijn op de borst te verminderen
• nitroglycerine om de bloedstroom te ondersteunen
• zuurstoftherapie

De arts bepaalt na de dringende medische zorgen welk type hartaanval de patiënt heeft gehad. Daarna is een verdere behandeling nodig om de bloedstroom te stimuleren.

Latere behandeling

Medicatie
Wanneer de onderliggende coronaire hartziekte minder ernstig is, zet de arts medicatie in zoals:

• bètablokkers: verminderen van de belasting van het hart en de pijn op de borst
• bloeddrukmedicatie: verlagen van de bloeddruk en deze gezond houden
• bloedverdunners (anticoagulantia): voorkomen verdere stollingsproblemen
• statines: verlagen van lipoproteïnecholesterol met lage dichtheid
• trombolytische geneesmiddelen (trombolytica): helpen om de bloedstolsels op te lossen die blokkades veroorzaken

Percutane coronaire interventie
De arts voert soms ook een percutane coronaire interventie uit. Bij deze medische procedure plaatst hij een dunne buis of katheter in de vernauwde of geblokkeerde kransslagader. Het uiteinde van de buis blaast hij op, wat zorgt voor meer ruimte in de slagader. Op deze manier is meer bloed in staat om het hart te bereiken. In sommige gevallen plaatst de arts een stent (soort buisje) tijdens deze procedure. Dit kleine metalen apparaat voorkomt toekomstige blokkades.

Chirurgie
In ernstige gevallen is chirurgie noodzakelijk. Het meest voorkomende type is een kransslagaderbypass, waarbij de chirurg een bloedvat van elders in het lichaam naar de geblokkeerde slagader verplaatst. Hierdoor stroomt het bloed rond de blokkade en bereikt het wel het hart.

Hartrevalidatie
Na elke vorm van een hartaanval, is vaak hartrevalidatie aanbevolen. Hierbij leert de patiënt een gezonde levensstijl aan, waardoor het risico op een volgende aanval verkleint. Ook moet de patiënt meer bewegen en veranderingen in de voedingsstijl doorvoeren.

Opvolging
Een arts volgt de patiënt gedurende enkele maanden na de hartaanval op om tijdig complicaties op te sporen.

Prognose

De vooruitzichten zijn variabel en hangen af van het type hartaanval, de ernst en de soort behandeling. Wanneer de onderliggende coronaire hartziekte niet ernstig is, hervat de patiënt soms al binnen de week zijn dagelijkse activiteiten. Sommige patiënten hebben echter een ernstige hartaanval gehad, waarvan ze maanden moeten herstellen. Autorijden mag gewoonlijk weer na vier weken (tenzij de hartaanval ernstig is). Vrouwen komen sneller aan een hartaanval te overlijden dan mannen, omdat zij meer kans maken op een ‘stille’ hartaanval of anders ongebruikelijke symptomen vertonen.

Complicaties

Onmiddellijke complicaties

Aritmieën
Het hart klopt onregelmatig: te snel (tachycardie) of te traag (bradycardie).

Cardiogene shock
De bloeddruk van een patiënt daalt bij een cardiogene shock plotseling en het hart is niet in staat om voldoende bloed aan het lichaam te leveren om goed te kunnen werken.

DVT of diep veneuze trombose
De diepe aderen van de benen en het bekkengebied ontwikkelen bloedstolsels die de bloedstroom in de ader blokkeren of onderbreken bij een diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan het been en bekken).

Hypoxemie
Het zuurstofniveau in het bloed wordt te laag bij hypoxemie.

Longoedeem
Vocht hoopt zich op in en rond de longen bij longoedeem.

Myocardiale ruptuur
De hartaanval beschadigt de hartwand, waardoor een verhoogd risico op een breuk van de hartwand ontstaat.

Ventriculair aneurysma
Bij een ventriculair aneurysma ontwikkelt zich een uitstulping aan een hartkamer (ventrikel).

Latere complicaties

Aneurysma
Door een opbouw van littekenweefsel aan de beschadigde hartwand ontstaan bloedstolsels, een lage bloeddruk (hypotensie) en abnormale hartritmes.

Angina
Onvoldoende zuurstof bereikt het hart en veroorzaakt vervolgens pijn op de borst.

Congestief hartfalen
Het hart klopt slechts zeer zwak bij congestief hartfalen, waardoor een patiënt zich uitgeput en buiten adem voelt.

Depressie
Veel patiënten die een hartaanval hebben gehad, ervaren een depressie niet lang na hun hartinfarct. Het is belangrijk om dit te melden aan de arts.

Oedeem
Vocht hoopt zich op in de enkels en benen, met gezwollen enkels en gezwollen voeten (oedeem) als gevolg.

Pericarditis
De bekleding van het hart (hartvlies) geraakt ontstoken bij pericarditis, wat ernstige pijn op de borst veroorzaakt.

Verlies van erectiele functie
Erectiestoornissen zijn meestal afkomstig van een vasculair probleem, al is dit soms ook het gevolg van een depressie.

Verlies van libido
Een verlies van seksuele drift is mogelijk, en dan vooral bij mannen.

Preventie van hartinfarct

Het is mogelijk om het risico op een hartaanval te verlagen door het naleven van volgende tips:

• alcohol beperken
• bloeddruk op een gezond niveau behouden
• cholesterolwaarden op een gezond niveau behouden
• diabetes mellitus (suikerziekte) onder controle houden
• een gezond gewicht bereiken en behouden
• geen illegale drugs gebruiken
• minstens 150 minuten per week lichamelijke beweging uitvoere,
• niet roken
• stress verminderen
• voeding consumeren die rijk is aan groenten, fruit, volle granen, peulvruchten, noten en vette vis (gezonde en evenwichtige voeding)
• voldoende slapen

Het is echter niet altijd mogelijk om een hartinfarct te voorkomen omdat genetica ook meespeelt. Dankzij eenvoudige veranderingen in de levensstijl verkleint echter het risico op deze potentieel levensbedreigende aandoening. Het is tot slot verstandig dat alle mensen de waarschuwingssignalen kennen van een hartaanval zodat een snelle behandeling gewaarborgd is.

Lees verder

• EHBO bij een hartaanval: Hartmedicatie en/of reanimatie
• Angina pectoris: Pijn op de borst, teken van hartaanval
• Instabiele angina pectoris: Onregelmatige pijn op de borst
• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Hartaanval bij vrouwen: Risicofactoren en symptomen